Patiënt gaf verpleegster benzinebad en
wilde haar daarna in brand steken
„Uit de kinderjaren van de Elektriciteit"
Ir H. A. van Oerle krijgt ZWO-subsidie
voor Historische Atlas van Leiden
Dr Tilanüs-medaille voor EHBO-er
G. van Leeuwen
Spelen met vuur in Rijksmuseum voor de
geschiedenis der Natuurwetenschappen
WOENSDAG 31 MEI 1961
DE LEIDSE COU. vNT
PAGINA 8
Eis in hoger beroep:
3 jaar
zine en een hakmes in een weekend
tas 's middags naar het wijklokaal is gepleegd?
deelt het ministerie van Binnenlandse
Zaken mee.
ï'ormeei overleg.
In de komende weken zal hierom
trent met de organisaties van poli
tiepersoneel formeel overleg worden
Het ligt in het voornemen van de
minister van Binnenlandse Zaken de
burgemeesters der gemeenten met ge-
De procureur-generaal bH het Am- Uit de talrijke getuigenverklann- Durgemeesiera uer gemeenten met ge
stel damse gerechtshof heeft giste^- gen bleek, dat Van de? V. de ver- meentepolitie zo spoedig mogelijk
pleegster „boete wilde laten doen"'
in de maand juni nader in te lich-
taiï&JSTSÏ? vrcr"hS I^da."zFom Saai- ^«"7
straf met aftrek en daarna ter be- sing had verzocht nadat Van der V. ??5_fjfej
schikkingstelling van de regering) ge
eist tegen de 50-jarige meubelma
ker G. van der V. uit de hoofdstad,
die op 10 augustus 1960 in een wljk-
gebouw van het Oranje-Groene Kruis kering met een andere patiënt zou
toenadering was gaan komen. Dit zou ?alQ k^P,nen 8elden> alsmede welke
d. rreubelmaker nooit goed hebben ^na"c'e'':, e"„F„tre maatregelen
bunnen verkroppen, vooral niet nadat regering zich in verband daar-
hem ter ore was gekomen dat zg ver- mede voorstelt.
in Amsterdam een benzineblik over l ebben,
een verpleegster heeft leeggegoten
en daarna zou hebben geprobeerd de
vrouw in brand te steken.
De werktijdverkorting
De minister heeft de burgemeesters
echter reeds thans verzocht ermede
rekening te houden, dat de arbeids
tijd voor de politie met ingang van
1 juli 1961 46 uur per week wordt.
Geadviseerd wordt de rooster voor de
politie te doen opstellen uitgaande
van 45 uur per week. Het 46ste uur
roos
ter maar zonder betaling van over
werk, te worden opgedragen.
„Ik wilde haar alleen maar een vies
bad geven", heeft de verdachte, die van 45 uur Per week- Het ^st
als astmapatiënt geruime tijd door VOUr UC gCmeeiliepOllUe per week dient dan buiten het
de verpleegster werd behandeld, +or' TTVQQr'
steeds beweerd De procureui-gene- Nu de resertng heeft bcsIoten „m
ril, hu fc j j voor de rijksambtenaren (vroegere Deze methode heeft het voordeel,
Ti hJ h?, d00,d- «-»'"• werkers) de wekelijkse ar- dat met ingang van 1 januari 1962
ken ^ïii achtte hem sehnli^ff e.ê beldstÜd met ""gang van 1 juli 1961 wanneer de arbeidstijd op 45 uur per
verkorten tot 46 uur en met in- week zal worden bepaald, de dienst-
met voorbedachteiTrade eang van 1 'a.nuari 1962 tot 45 uur, roosters voor de gemeentepolitie niet
zal deze regeringsbeslissing ook voor opnieuw behoeven te worden gewij-
Gok voor het gerechtshof hield Van de PoIitie consequenties hebben, zo zigd, aldus de minister.
der V. vol dat het niet zijn bedoe-
ling is geweest de .verpleegster te
doden. Hij verklaarde op de ochtend
var. de 10e augustus, moedeloos ge
worden doordat hij een vriendin niet
had thuis getroffen, twee liter ben
zine te hebben gekocht. Wat daarna
preoes was gebeurd, kon hij zich
niet herinneren. „Ik had 10 glazen
De Nederlandse organisatie voor Zuiver-Wetenschappeiyk Onderzoek
v® ppLw? Jp wpipMo heeft ir' H' A' van 0erIe' bouwkundig ingenieur te Leiden, een subsidie
ben geweest zei de verdacht,, die verleend voor de afronding van zyn historische atlas over de stad Leiden,
over.gens geen vertclanng had voor Door deze subsidie is het de heer Van Oerle mogelijk geworden om een
h?i mft W hn?hpi" deel van de kaarten te laten bewerken door de heer Byisma, gepensioneerd
ieder geval dat hij met het b ik ben- ambtenaar van het kadaster te 's-Gravenhage. Ir. Van Oerle, wiens familie
van geslacht op geslacht in Leiden heeft gewoond, koestert een buiten
gewoon grote belangstelling voor de historie van zijn geboortestad.
ROBOT
maakt zeereisje
Byna een passagier, maar toch
nog bagage, is de robot Sabor,
die gistermiddag met zijn gees
telijke vader ir Peter Steuer uit
Bazel, met het s.s. „Rotterdam"
naar New York vertrok. Achter
af leek het kapitein C. Bouman
wel te spijten, dat Sabor in een
van de ruimen verdween. Want
toen hij voor het vertrek van het
schip een korte demonstratie met
de „machinemens" zag, waarbij
deze hem vuur voor zijn sigaret
aanbood, vroeg de kapitein met
'n vleugje spijt in zijn stem: kan
hy misschien ook het schip be
sturen?
Sabor 5, zoals de robot offi
cieel heet, heeft al in de meeste
Europese landen, in Turkije, in
Griekenland, gedemonstreerd, en
gaat nu voor het eerst naar
Amerika. De heer Steuer (40
jaar, ongehuwd) zal hem daar
aan de pers introduceren en
keert dan zelf weer terug. Om te
denken over robot 6, die hy zo
graag televisie-ogen zou geven....
Sabor maakt met twee assisten
ten van de ingenieur een tournee
door de Verenigde Staten.
Oude bebouwing op
plattegrond van nu
In een onderhoud vertelde ir. van
Oerle, dat de opzet van zijn histo
rische atlas over de stad Leiden,
reeds uit de bezettingstijd dateert,
toen er voor architecten weinig te
bouwen viel en hij op het gemeente
archief van Leiden rustig kon wer
ken. Leiden, zo vervolgde hij, heeft
na het beleg en de economisch
moeilijke jaren daaraan voorafgaand,
een eeuw van zeer grote bloei ge
kend. Het werd in korte tijd een
van Hollands grootste en welva
rendste industriesteden, waarvan het
inwoneraantal groeide van 12.000 tot
70.000 zielen. Dit heeft het toenma
lige stadsbestuur voor grote sociolo
gische en stedebouwkundige proble
men geplaatst. Deze ontwikkeling is
van den beginne af met zeer des
kundige en vaste hand geleid en
wat zeer bijzonder is ook nauw
keurig geadministreerd. De naam
van ae stads-secretaris Jan van
Hout staat hierbij in het midden
punt In deze jaren werd een mo
derne volkstelling gehouden, de
stad werd kadastraal opgemeten en
er werden nauwkeurige belasting
kohieren samengesteld, waarin alle
gegevens werden opgetekend.
Deze gegevens maken het, teza
men met het oud-archief van de
technische dienst der stad, dat ook
vrijwel compleet bewaard is geble
ven, mogelijk, de ontwikkelingsge-
ALPHEN AAN DEN RIJN
Tijdens een gisteravond in het Ro
de Kruisgebouw aan de Hooftstraat
gehouden buitengewone bestuurs
vergadering (ook de dames waren
aanwezig) van de afdeling Alphen
aan den Ryn van de Koninklijke
Nederlandse vereniging E.H.B.O.,
heeft de heer G. J. Verweij uit
Voorburg, lid van het districtsbe-
stuur Zuid-Holland, namens het
hoofdbestuur aan de heer C. van
Leeuwen de Dr. Tilanus Jr. medaille
uitgereikt.
De heer Van Leeuwen ontving
deze onderscheiding omdat hy 25
jaar lid is geweest van het bestuur
van de plaatselijke afdeling van de
EHBO. De heer Verweij wees daar
bij op het vele verdienstelijke werk,
dat de heer Van Leeuwen in die
25 jaar voor de EHBO heeft verricht.
De voorzitter van de afdeling, de
heer J. van Brummen, dankte de
heer Van Leeuwen voor diens acti
viteiten en zijn veelzijdigheid in het
EHBO werk, zoals het les geven aan
de B.B., massagehulp bij de Laura-
tochten, verbandmeester bij cursus
sen enz. enz. Hij betrok ook me
vrouw Van Leeuwen in de hulde
en bood haar een fraai bloemstukj^
aan.
Afgevaardigden van de R.K. ver
eniging St. Martinus boden eveneens
een bloemstuk aan. Nadat de heer
Van Leeuwen voor de hartelijke
huldiging had bedankt, bleef men
nog enige tijd in de beste stemming
by een.
schiedenis van de stad nauwkeurig
te reconstrueren.
Reconstructie.
De historische atlas, die uit 36
kaarten zal bestaan, heeft dit alles
tot onderwerp. Het werk zal op een
schaal van 1 1000 een reconstructie
van de stad kort na het beleg bevat
ten, waarin, huis aan huis, alle gege
vens zijn geregistreerd, zoals bewo
ners, gezins-samenstelling, beroep,
huur, eigendomstatus en dergelijke.
De atlas geeft voorts een beeld van
de stedelijke uitbreiding in deze
eeuw, met alle daaruit voortvloeien
de wijzigingen in het stadsbeeld.
Een deel van de kaarten is gewijd
aan de invloed van de stad buiten de
wallen en geeft een beeld van het
stedeiyke rechtsgebied, dat zich
destijds uitstrekte tot onder de rook
van Den Haag, Delft, Haarlem en
Amsterdam. Dt. oudste registers zyn
bewerkt door mejuffrouw dr. E.
Wegener, in leven lectrice aan dq
Leidse universiteit. Dit werk is
voortgezet door verschillende mede
werkers, in hoofdzaak werkstuden
ten. Een belangrijk aandeel wordt
geleverd door de tachtigjarige heer
W. J. Kret, die zich reeds jaren ge
heel belangeloos bezighoudt met het
interpreteren en verwerken van de
topografische gegevens en het sa
menstellen der kaarten. Het gemeen
te-archief geeft hieraan een ruime
medewerking. De kaarten van Lei
den en omgeving worden getekend
op een ondergrond van ae foto-
grammische kaarten van de topo
grafische dienst, waardoor het mo
gelijk zal zijn alle objecten in het
huidige stadsbeeld te projecteren en
de plaats van de oude ruïnes en
kloosters en kastelen te identifice
ren. Dit maakt het weer mogelyk
om by de uitgroei van de stad tydig
het onderzoek naar deze historische
overbiyfselen ter hand te nemen en
bij het projecteren van gebouwen te
weten, waar vroeger waterwegen
hebben gelopen.
Bydragen moderne
geschiedschrijvers.
Deze historische atlas zal voor
wetenschappelyke werkers een steun
zijn by de studie van de verschil
lende aspecten van de stadsgeschie
denis en een bijdrage vormen om
te kómen tot een moderne geschied
schrijving van de stad Leiden. De
IN HET RIJKSMUSEUM voor de geschiedenis van de natuurwetenschappen
aan de Steenstraat te Leiden is hedenmiddag een expositie geopend getiteld:
„Uit de kinderjaren van de Elektriciteit". De opening geschiedde door prof.
dr. ir. R. J. Forbes, voorzitter der commissie van advies van het museum
en secretaris van de Hollandse Maatschappy der Wetenschappen.
De tentoonstelling, die geopend blijft tot en met zondag 29 oktober a.s.,
biedt een overzicht van de ontwikkeling van de leer der elektriciteit vanaf
de eerste ontdekkingen door de Engelsman Gilbert in 1600 tot Faraday's
ontdekking van de elektromagnetische inductie in 1831.
In wetenschappelijk opzicht biedt de expositie veel belangryks. Oude
instrumenten, portretten, boeken en prenten, geven een praktisch volledig
beeld van de" ontwikkeling tussen de genoemde jaren. Daarnaast is echter
aan deze tentoonstelling een voor de bezoekers interessant aspect gegeven
door de opstelling van een aantal demonstratie-objecten, die men zelf door
de bekende druk op de knop in werking kan stellen.
Zonder twyfel zullen deze demonstratieopstellingen een grote attractie
vormen voor jong en oud, die op deze wijze kunnen grasduinen in „de
speelkamer der natuur".
DAARDOOR is het ook geen tentoon
stelling geworden in de gewone zin
van het woord, een opstelling van
dode dingen, maar door een geheel
nieuwe opstelling en de genoemde
demonstraties is er 'n levend element
ingebracht. Dat heeft heel wat werk
en voorbereiding gekost. Niet alleen
van de samensteller, de conservator
van het museum drs. P. v.d. Star,
maar ook van de twee instrument
makers en een timmerman van het
museum, die vanaf half augustus van
het vorige jaar aan de constructie
van de demonstratietoestellen bezig
zyn geweest.
Deze demonstratie toestellen zyn
zó in rangorde opgesteld, dat ze de
ontwikkeling van de kennis der elek
triciteit volgen. Het begint met de
dansende snippers van Newton, waar
door men, door het eenvoudige wrij
ven van een glasplaat vlierpitbolle-
tjes kan laten dansen. Door middel
van elektriseermachines kunnen de
bezoekers voorts een aantal proeven
demonstreren als de dansende poppe
tjes, de invloed van de Leidse fles op
de vonk, gasontladingen, bewegende
magneten, het principe van de dyna
mo, en dergelijke.
Ingenieus wordt de bekende vlie-
gerproef van Benjamin Franklin ge
demonstreerd, compleet met „blik
semflits" en overschietende vonk,
maar het aardigste is wel een heuse-
lyk rydende reconstructie van een
elektro-magnetisch wagentje, dat al-
s
volledigheid van het oude stadsar
chief en de grote aandacht, die ge
schiedschrijvers in het verleden
voor deze tyd hebben gehad," geven
de stad Leiden het voorrecht een
gedetailleerd beeld te leveren van
een bloeiende industriestad in de
zeventiende eeuw, aldus besloot ir.
Van Oerle.
reeds in 1835 door twee Groningers,
S. Stratingh en C. Becker, werd ge
construeerd.
Hoewel vanzelfsprekend het hoofd
doel van deze tentoonstelling weten
schappelijk is, zullen deze druk-op-
de-knop „Spielereien" aan de belang
stellende bezoekers, jonge maar on
getwijfeld ook ouderen, op populaire
wijze leiding geven bij hun rondblik
in de eerste ontwikkelingsgang van
de elektriciteit.
VAN DE VELE opgestelde instru
menten zyn er een groot aantal oor
spronkelijk, andere zijn natuurge
trouwe, zy het dikwijls ook reeds
eerbiedwaardig oude copieën. Ze
stammen uit de eigen collectie van
het rijksmuseum aan de Steenstraat
of zijn in bruikleen afgestaan door
het beroemde Teyler's Museum te
Haarlem en het Utrechtse Universi
teitsmuseum.
Bekende namen komen we tegen.
Galvani, Volta, Franklin, von Gue-
ricke (de man van de bekende Maag
denburger halve bollen), Faraday,
Newton, om maar enkele buitenlan
ders te noemen. Maar ook niet min
der beroemde Nederlanders vragen
de aandacht als Musschenbroek, die
de eerste goede beschrijving gaf van
de bekende fles, die daarom door
zyn vriend, de Franse Abbé Noliet,
de „Leidse fles" werd genoemd, en
Van Marum, anderhalve eeuw gele
den directeur van de verzameling
Pieter Teyler van der Kftilst te Haar
lem. Van Marum is de bouwer van
de reusachtige elektriseermachine,
die nog steeds de trots van de Haar
lemse verzameling uitmaakt.
Drs. P. van der Star heeft voor de
tentoonstelling een beschrijvende ca
talogus samengesteld, waaraan een
korte geschiedenis van de elektrici
teit van 1600 tot circa 1831 vooraf
gaat.
Grote wrijvings-elektriseermachine,
volgens Winter, circa 1860 door Pa-
rijse instrumentmaker geconstrueerd.
Dit model trok in het begin van de
19e eeuw grote aandacht vanwege
de, naar verhouding van de afmetin
gen, grote vonk. Sedert 1865 werden
de wrijvingsmachines echter steeds
meer verdrongen door de inductie
elektriseermachines. Het afgebeelde
apparaat (cat. nr. 48) is eigendom
van Teyler's Museum te Haarlem.
Studiereis van Leidenaar
langs kruisvaartburchten
Eind juli zal dr. R. B. C. Huygens,
wetenschappelijk assistent aan de
ryksuniversiteit te Leiden, een stu
diereis langs de historische burch
ten dei kruisvaarders ondernemen,
die hem in vijf maanden door Rho-
dus, Cyprus,, Libanon, Syrië, Jorda
nië en Turkye (Antiochië, Istanbul)
zal voeren. De heer Huygens zal hier-
by door één of twee studenten wor
den vergezeld, onder wie een Ara
bist, tevens fotograaf. De reis, waarop
vooral zal worden getracht fotogra
fisch materiaal te vezamelenr, wordt
ondernomen in overleg met de oud
heidkundige diensten van de Libanon,
Syrië en Jordanië. De verwezenly-
king er van is mogelyk gemaakt
door medewerking van particuliere
zyde, alsmede van de Nederlandse
organisatie voor zuiver-wetenschap-
pelyk onderzoek.
A utotechnische
SPELING IN HET STUUR
Als u straks in uw auto
stapt, moet u eens aan het
stuur draaien. Misschien zult
u verbaasd staan hoeveel ruim
te er in de overbrenging zit.
Merkwaardig genoeg merkt
u tijdens het rijden die speling
niet eens op; de ruimte in het
stuurhuis neemt langzaamaan
toe en u, als bestuurder van
de auto, groeit als het ware
met het euvel mee. Totdat het
zelfs u gaat opvallen, omdat u
bij het recht uitrijden, de auto
niet op liet „rechte pad" kunt
houden zonder voortdurend
het stuur heen en weer te
moeten brengen.
Als u dan naar een vakman
gaat om „er iets aan te laten
doen", zal hy u vertellen, dat
de onderdelen in het stuurhuis
wel vervangen moeten wor
den.
Veel goedkoper en gemak
kelijker was het geweest als u
by de toename van de speling
in het stuur, de zaak even had
laten bystellen. Wanneer de
politie by een ongeluk een ge
brek aar. de stuurinrichting
constateert, is dat gebrek in
negen van de tien gevallen af
komstig van een niet tydige
afstelling van het stuurhuis.
