CONCERTGEBOUWORKEST MET RUIM
100 LEDEN OP WEG NAAR AMERIKA
EEN REPETITIE
SAN DIEGO zond reeds sleutel-
van de
stad
Reis van
30.000 k.m.
van „coasi-to-coasf
ALLES GAAT
OP NUMMER
met Bernard Haitink
Avontuur zo
klein mogelijk
MAART 1961
DE LEIDSE COURANT
PAGINA
ffiterdag, 8 april a.s. begint het. Om 12 uur zal een DC-8 straalvliegtuig van
Schiphol starten en de meer dan 100 leden van het Concertgebouworkest,
alsmede enige leden van de staf, benevens 130 instrumenten, naar de Ver.
Staten brengen, naar Washington. Daarmede is dan de tweede reis van ons
nationale orkest naar Amerika begonnen, een reis van zo'n 18.000 km heen en
terug, met in de Ver. Staten zelf nog een afstand van een 12.000 km, die daar
met drie bussen en twee vrachtwagens en op twee trajecten met een vliegtuig
wordt afgelegd.
Honderden kilometers zullen de leden van het orkest iedere dag moeten
afleggen naar de 40 Amerikaanse plaatsen, waar zij in 58 dagen tijds 43 con
certen zullen geven: het eerste in Washington op maandagavond 10 april, het
laatste in San Francisco, op zondag 4 juni. De volgende dag vliegt men dan
weer naar Nederland, waar men 6 juni in goede welstand hoopt te arriveren.
Een grote eer voor ons Concertgebouworkest, dat het eerste niet-Ameri-
kaanse orkest is, dat voor een dergelijke „coast-to-coast"-rondreis is uitge
nodigd. De gehele trip is zeer zorgvuldig voorbereid door de staven van Co
lumbia Artists Management Inc. en de Nederlandse Orkeststichting tot beheer
van het Concertgebouworkest, waarvan directeur P. Heuwekemeyer, zakelijk
leider mr. H. Waage en artistiek leider Marius Flo thuis, meereizen, alsmede
mr. A. de Roos, wethouder voor Kunstzaken van Amsterdam. De laatste zal
echter na drie weken naar de hoofdstad terugkeren.
Men zal er in zalen spelen, maar ook in een sporthal (in Lexington) en in
de openlucht (in Phoenix, Arisona), voor het eerst in het buitenland. Een
experiment, waarvan men zich veel voorstelt.
yraag niet welk een
organisatie aan
'een dergelijke reis
vooraf gaat. Direc
teur P. Heuweke
meyer, die sinds juli
1959 deze functie be-
-'Itteedt-qiaar Toortfcen
23 jaar lang violist
was in het orkest, is twee jaar geleden
reeds met mr. H. Waage naar Amerika
gereisd om de eerste besprekingen te
voeren.
In de modern gehouden, gezellige ka
mer van de heer Heuwekemeyer stond al
Bernard Haitink met vrouw en
dochter Marianne.
de bruine koffer, die meegaat op reis.
Natuurlijk, zult U zeggen, moet iemand
een koffer mee. Maar weet U welk een
zorg deze koffers voor de 120 Amerika-
reizigers hebben gekost
Mr. H. Waage weet er alles van. Ter
wijl Bernard Haitink de morgen, dat wij
er waren, met het orkest repeteerde,
deelde de heer Waage in een andere
ruimte de koffers uit: blauwe van nr.
1-40, bruine van no. 41-80 en grijze van
no. 81-120. Dan komen daar nog 120 reis
tassen bij en al eerder heeft een ieder
-een rolletje eigen wasoummers ontvan
gen die bestemd zijn voor de rokhemden,
witte vesten, boorden, strikjes, want in
die twee maanden moeten de spullen
toch worden gewassen
„We reizen dus op nummer", zei de
heer Waage ons, terwijl hij en passant
het afscheid op Schiphol op 8 april in
orde trachtte te maken. „Dat nummer
staat niet alleen op de koffers, dat staat
ook op de betalingslijsten, op de hotel-
lijsten, op alle kleding tot de sokken toe.
Vorige week heb ik de nummers uitge-
Stil zitten we in de Grote
Zaal van het Concertge
bouw. Diffuus valt het
zonnelicht door de kleine,
hoge boogvensters naar
binnen. Als verwachtings
volle kinderen staan er
roerloos de rood pluche
fauteuils.
Bernard Haitink repe
teert
Als een beeldhouwer
schept hij zijn werk: de
fijne trekken in het gelaat,
de glimlach om de mond,
de rimpels langs de ogen.
Zo vormt hij de muziek,
hij geeft haar gestalte, hij
boetseert de klanken tot
een fijnzinnige eenheid.
Zijn slanke handen doen
de muziek als het ware le
venzij zijn als frêle
vogels in de lucht
schieten omhoog met ge
spreide wieken, dalen plot
seling tot diep naar de aar
de, om dan weer langzaam
langzaam omhoog te
rijzen naar het oneindige,
waar het vol is van het ge
luid van de violen, de fa
got, de zware paukenslag.
Hoog zwaait de dirigeer
stok in de rechterhand, ge
voelig en meedeinend be
weegt zijn linker op de
melodie. Dan een zachte
tik. Nog enige tonen han
gen in de lege zaaleen
woord van aanwijzing
weer klinkt de klarinet te
scherp over nu de
strijkers over
Eén ei. al klank is de
lege zaal, als het orkest na
een vluchtig gebaar van de
dirigent met de melodie "in
stemt. Men merkt de ver
latenheid niet en ziet niet
de krassen van bezoekers
op de rugleuningen van de
stoelen, het spinneweb in
de hoek. Hoog zingen de
violen op de ondergrond
van de cello's, machtig zijn
de slotakkoorden, waartus
sendoor fagot en Engelse
hoorn hun volle klanken
laten horen en de klarinet
ten hun kirrende tonen
sprankelen
Zwaar dreunt de pauken
slag. Haitinks handen da
len
Dan stroomt het podium
leeg. Er is geklap van in-
strumentenkisten, iemand
steekt een sigaret op en
met de rook ervan ver
waaien de laatste klanken
in de zaal, waar nu het
volle zonlicht door de ra
men is binnen gekomen...
reikt. Het was de eerste kennismaking
met de grote reis voor de mensen. Of de
eersteNeen, dat was de injectie en
dat was het verplichte tandheelkundige
onderzoek, want mensen met een ste
kende kies- of tandpijn kunnen we niet
hebben. En als het ondanks het plaats
gehad hebbende onderzoek toch voor
komt, dan hebben wij een hele aptotheek
bij ons en duizenden slaappillen."
Naast de wasnummertjes, de koffer en
de reistas, ontvangen de heren nog van
de zaak: een kledingpakket, waaronder
rokhemden en een rokvest.
De dames krijgen de waarde van
het pakket in geld en dienen zelf
hun spulletjes aan te schaffen, daar de
heer Waage - zeker voor geen kleintje
vervaard - dit wel een enorm moeilijke
taak vond. Hij bereidt liever reizen van
tienduizenden kilometers overal ter we
reld voor dan een zaak voor dameskle
ding binnen te stappen
Gesprek met P. Heuwekemeyer
P. Heuwekemeyer als directeur van de
Nederlandse Orkeststichting tot beheer
van het Concertgebouworkest als een re
presentatieve. Het is geen individueel
„artikel," dat men in het buitenland ten
verkoop aanbiedt, het is Nederland, dat
er komt.
Het lijkt alles zo eenvoudig, als men in
een gemakkelijke stoel over een derge
lijke tournee praat, vooral als alles zo
vlot loopt als hier in het gebouw/ aan de
Jacob Obrechtstraat in Amsterdam.
„Twee jaar geleden waren we ervoor in
Amerika en wat Japan betreft, daar was
ik in april 1960 om de concerten voor het
volgende jaar voor te bereiden," zegt de
heer Heuwekemeyer.
„In Japan," zo vertelde hij ons, „wordt
culturele leven gestimuleerd door vier
grote kranten. Eén heeft bijv. de controle
en het bezit over de radio en televisie,
een ander heeft het grote Festival van
Osaka opgezet, waarvoor het Concertge
bouworkest is uitgenodigd."
Er zullen daar ook radio- en televisie-uit
zendingen worden verzorgd en als men
weet, dat in Japan de kleurentelevisie al
zeer ver is gevorderd en men over een
twaalf kanalen beschikt, zal dit een be
langrijk gebeuren zijn voor ons nationale
orkest.
De heer Heuwekemeyer vertelde verder,
dat men in Amerika het orkest heeft uit
gekocht. „Dit is een zeer rustig idee,"
zei hij, „want als men deze tournee wil
zien als een avontuur, dan moet men dit
avontuur toch zo klein mogelijk maken.
Nu is er voor ons een 95 pet zekerheid."
De heer Marius Flothuis de artistiek leider
zei ons nog, dat het belangrijk was, dat
er drie Nederlandse werken op het re
pertoire staan, die in totaal op de Ameri
kaanse reis 25 uitvoeringen zullen bele
ven.
Er gaan geen dames mee van de or
kestleden, maar de vrouw van solobas
sist Bernard de Vries gaat wel, daar
zij met hem na de tournee hun geëmi
greerde zoon in Canada gaat bezoeken.
In Amerika wordt geen „koffiepauze"
gehouden. Wel 'n onderbreking, maar men
houdt geen aanval op de buffetten.
JJet is absurd, maar mocht er nog
worden getwijfeld of 't Concertge
bouworkest een goede ontvangst staat
te wachten in de Ver. Staten, dan moet
u weten van die ene stad, die haar
poorten al wijd heeft geopend. Dat is
San Diego.
Charles C. Dail, Mayor of San Diego
zoals wij zagen óp een brief van 12
april van 't vorige jaar, zond het Con
certgebouworkest reeds de sleutel van
de stad: en miniatuur sleuteltje,
waarbij een hartelijk woord van wel
kom was gevoegd.
En de politie in de verschillende steden
zal er al weer staan te trappelen van on
geduld, want zij hebben van hun collega's
over de vorige reis gehoord, dat het iets
bijzonders is escorte te mogen geven aan
dit Nederlandse orkest.
En nu? De sleutel is er, maar ook de
uitnodiging uit Grand Rapids (Illinois),
waar de vele Hollandse namen aan de oor
spronkelijke bewoners herinneren; een
receptie na afloop van het concert. Men
wilde er eerst niet aan, want de volgende
dag moest men weer honderden kilometers
per bus verder. Maar toen er uit Grand
Rapids een brief kwam, waarin werd
gezegd, dat alle mensen 10 dollar voor een
plaats hadden betaald en daarenboven nog
15 dollar hadden „gelapt" voor de recep
tie, zei men hier zeker geen „Neen" meer.
Prachtig geschenk
Zorgen over volle zalen behoeft men ze
ker niet te hebben, ook al, omdat in iedere
stad een organisatie is, die 't orkest heeft
uitgekocht Meestal zijn van de organisa
ties dames voorzitsters. En als verrassing
voor hen neemt men een groot aantal
prachtig uitgevoerde boeken mee, die in
magnifieke zwart-wit, maar ook kleuren
foto's het leven van alledag van Amster
dam in beeld brengen met toelichtende
tekst. Een juweel van een boekwerk, ver
zorgd door Scheltema en Holkema, dat
zeker als geschenk de harten van de Ame
rikanen nog wijder voor ons zal openstel
len.
Zorgen voor de organisatie zijn er zeker
wel geweest. Alles moet tot op de minuut
kloppen, alle hotelkamers moeten verzorgd
zijn, men moet als orkestlid geen enkel
gepieker aan zijn hoofd hebben hoe de
thuis geblevenen 't maken. Daarom is ook
een sociale commissie ingesteld, die voor
de achtergebleven vrouwen en kinderen
klaar staat.
De leden moesten worden verzekerd,
de instrumenten o.a. voor vele tonnen.
Laten we alleen er maar eens aan den
ken, dat de lengte van het aantal sneu-
ren van de strijkinstrumenten, die wor
den gebruikt, driemaal de hoogte van
de Amsterdamse Westertoren is, dat de
orkestleden zeker 7. n natje en droogje
hebben en „Tiet als thuis" waar
voor zeker een 2500 liters melk nodig
zijn, duizenden ponden brood en vlees,
honderden ponden boter en duizenden
eieren. Daar vrij nogal ,r letbekken' zijn
moet men daar in Amerika wél zorgen
voor een 100.000 suikerklontjes voor de
koffie en de thee.
Is dat er allemaal? Kan dat allemaal?
Kan dat op tijd? Zorgen, die vooral ook de
heer H. Waage aangingen.
„O ja, we zijn er", zei deze. ,„Ik ver
trek een week eerder om in Amerika het
bedje te spreiden en ik geloof wel, dat
het in orde is. Ik weet het eigenlijk zeker.
Van onze eerste reis hebben we erg veel
geleerd. Dat bedje spreiden is belangrijk.
Want weet u, dat juist voor de uitvoeren
den de nachtrust zo belangrijk is en dat
50.000 van die uren, die men slapende door
zal brengen ook te maken hebben?"
De twee dirigenten
Twee dirigenten zullen het Concertge
bouworkest leiden in Amerika: Bernard
Haitink (31 jaar) en Eugen Jochum (58
jaar).
Bernard Haitink heeft een snelle car
rière gemaakt. Hij heeft zelf wel eens ge
zegd met een lichte ironische glimlach om
zijn mond: „Ik was niet zo'n goed violist
en daarom ben ik dirigent geworden."
We weten hoe we dit moeten opvatten,
maar het tekent de mens Haitink, de
bescheidene, niettemin de geboren leider
van 'n groot orkest. Zo'n zes jaar geleden
was hij ook nog een van de strijkers van
het Radio Philharmonisch Orkest. Zijn
eerste optreden met het Concertgebouw
orkest was een verrassing en een ieder is
er van overtuigd, dat de helaas te vroeg
gestorven Eduard van Beinum hem ook
OPENINGSCONCERT IN
WASHINGTON
Op het eerste concert, dat het
Concertgebouworkest op maandag
10 april te Washington zal geven
worden onder leiding van Bernard
Haitink uitgevoerd:
Mendelssohn, Hebriden; Beethoven,
Achtste Symfonie; Wagner, Voor
spel en slotscène Tristan.
Orthel, Tweede Symfonie; Ravel,
Daphnis et Chloé II.
als de „coming man" had voorbestemd.
Eugen Jochum behoort tot de grote diri
genten van deze tijd, vooral bekend als lei
der van 't Orkest van de Bayerische Rund
funk. Op de internationale podia is hij be
kend en geliefd om zijn sympahtieke lei
derschap en zijn diepe menselijke tege
moetkomendheid.
Haitink heeft onlangs van Jochum dit
gezegd: „Ik beschouw het als een groot
voorrecht met zo'n wijs, vriendelijk en
kundig man te mogen werken als Eugen
Jochum."
DE ROUTE IN
DE V.S.
Hier de route van het Concertgebouw
orkest in de Ver. Staten. De cijfers corres
ponderen met de cijfers op de kaart. Tussen
haakjes de data van de concerten:
1 Washington (10 april); 2 Philadelphia
(11): 3 Troy (12); 4 Bridgeport (13); 5 New
York (15); 6 Storrs (16); 7 Providence (17);
8 New Haven (18); 9 New York (19); 10
Lewisburg (20); 11 Ann Arbor (23); 12 Toledo
(24): 13 Saginaw (25); 15 East Lansing (27);
14 Grand Rapids (28); 16 Lafayette (29); 17
Chicago (30); 18 Fort Wayne (1 mei); 20
Louisville (2); 19 Lexington (4); 21 Evansvllle
(5); 22 Nashville (7); 23 Little Rock (9); 24
Ruston (10); 25 Ruston (11); 26 Shreveport
(12); 27 Houston (13); 28 Dallas (15); 29 El
Paso (17); 30 Tucson (18); 31 Phoenix (20);
32 Claremont (22); 33 San Diego (23); 34 Los
Angeles (25); 35 Pasadena (26); 36 Long
Beach (27); 37 Los Angeles (28); 38 Santa
Barbara (29); 39 Fresno (31); 40 Sacramento
(1 Juni); 41 Berkeley (2); 42 Berkeley (3);
43 San Francisco (4).
