JAPAN op de tweesprong
Les uit 't Kongodrama:
aansluiting bij het westen ot
afglijden naar communisme?
M
TIEN TIPS
KERSTMIS
ZEGEN DER
VERNEDERING
'ZATERDAG 24 DECEMBER 1960
DE LEIDSE COURANT
KERSTNUMMER
IJLT HUIDIGE JAPAN is een voorbeeld van tegenstrijdigheden op
vrijwel elk gebied. Wie dit land bezoekt, reist het ene ogenblik in
een moderne elektrische trein zoals men die in menig Europees land
nog met kent om dan even later op kousevoeten gehurkt tegenover
zyn gastheer te zitten.
In een dancing het soort gelegenheden, dat in bepaalde steden van
Japan na de tweede wereldoorlog als paddestoelen uit de grond is ge
schoten waant men zich bij een volkomen westers interieur in eigen
land om een paar stappen verder in de straat koffie of thee te kunnen
drinken in een soort winkeltje, zoals men dat zo vaak tegenkomt in
oosterse landen: een houten optrekje, met een aangestampte aarden vloer
en wat voorwerpen, die met de benaming meubilair zeker te hoog zijn
gewaardeerd. Daar zullen in de meeste gevallen een paar oude mensjes,
die alleen maar Japans spreken en zich daar met een nederige glimlach
voor schijnen te verontschuldigen, iedere wens van hun gast als een
bevel zien.
In de moderne warenhuizen van geweldige afmetingen, waar het
praktisch onmogelijk is iets op te noemen, wat niet in voorraad zou zijn,
krijgt men een vlotte bediening door winkelmeisjes, die in vele gevallen
zelfs behoorlijk Engels spreken. Maar een paar straten verder aan de
havenkant is het zeker geen zeldzaamheid wanneer een graanschip nog
met handkracht wordt gelost. Mannen èn vrouwen lopen hier op een
typisch sukkeldrafje met zakken graan op hun rug van schip naar wal.
Het lossen van één schip duurt op zo'n manier dagen, terwijl in onze
havens een dergelijk karwei met een elevator in enkele uren is gebeurd.
f^AT SAMENGAAN van een onverwacht moderne maatschappij met de
U vaak zelfs achterlijke resten van de voorbije tijd schept voor de
Japanner zélf de grootste problemen. In vijftien jaar tijd heeft hij zijn
land, dat van de oorlog zwaar geleden heeft, opgebouwd tot een geheel
andere staat, dan die van de god-keizer van voorheen. De volledige
aansluiting bij het westen is nog wel niet verkregen, maar Japan, gezien
tegen de achtergrond van geheel Azië, is als een sociale top, die ver
boven de rest van dat werelddeel uitsteekt. Geen ander land in Azië
heeft nog maar in de verte een dergelijk economisch peil bereikt. Voor
de Japanners gaat de strijd om nog verder te komen in de ontwikkeling
en om tevens de concurrentie van het westen op handelsgebied met
succes te kunnen weerstaan onverminderd 'verder. Een land als Japan,
dat voor het grootste deel uit bergen bestaat, is aangewezen op de
industriële export. In Europa zijn echter ook landen voor wie de uitvoer
een zaak van levensbelang is! Het verhaal, dat Japan zo^ls vroeger
mindere produkten, die door een leger van goedkope werkkrachten worden
vervaardigd, op de markt brengt, gaat in de meeste gevallen niet meer op.
Er worden door de Japanse industrie momenteel zelfs verbluffend veel
uitstekende produkten op de markt gebracht, die voor de westerse niet
hoeven onder te doen. Wie deze strijd om de markt zal winnen, is
voorlopig echter nog een vraagteken.
JAPAN HEEFT echter ook nog een andere en een heel belangrijke
strijd te voeren. Dat is de strijd in eigen gelederen rond de keus tussen
west en oost. Aan de ene kant de door de Amerikanen (Mac Arthur)
gepropageerde democratie naar het westerse voorbeeld en aan de andere
kant het lokkende communisrpe van China en Rusland, dat via de links-
radicalen in eigen land grote invloed heeft. Deze strijd is ook het westen
niet onbekend gebleven: dat ondervond eerst Eisenhower, die door de
Japanse regering onder druk gezet door het socialistische volksdeel,
by de gedachte aan de verschrikkelijke atoombom doodsbenauwd voor
een bondgenootschap met de Amerikanen verzocht werd het voor
genomen bezoek aan het land voor „onbepaalde tijd uit te stellen". Later
werd en nu op aandringen van Indonesië, dat vele geestverwanten in
Japan heeft het bezoek van de Karei Doorman afgezegd.
De verwachting, dat voor het prestigeverlies van het kabinet Kisji de
regeringscoalitie bij de parlementsverkiezingen van enige weken geleden
duur zou moeten betalen was daarom zeker gegrond. Bovendien kwamen
hierbij nog het incident met de Amerikaanse U2, dat de socialisten in hun
afwijzende houding ten opzichte van Amerika deed volharden, en de moord
op de Japanse socialistenleider. Tegen de algehele verwachting in is de
coalitie echter zonder kleerscheuren door de verkiezing gekomen en
heeft zij zelfs enige zetels winst geboekt. De toekomst van het land blijft
echter voorlopig nog een groot vraagteken en zal velen in het westen
met zorg vervullen.
^IET ALLEEN door de snelle ontwikkeling, die het land bijna van dag
tot dag van aanschijn doet veranderen, is Japan voor ons zo uitermate
boeiend, maar om nog verschillende andere redenen is het de moeite
waard kennis te nemen van land en volk van Japan.
Van de hand van dr Jef Last, die lang geen onbekende is in dat land,
verscheen kortgeleden een boek over Japan, dat hij zeer toepasselijk de
titel „Japan, in kimono en overall"1) meegaf. Jaren heeft de schrijver
studie gemaakt van land en volk en door zijn kennis van de Japanse
taal heeft hij meer kunnen opsteken dan voor iedere andere „gewone"
toerist mogelijk zou zijn. In enkele aantrekkelijke reportages geeft Last zijn
indrukken weer: van het moderne Japan, maar ook van de natie uit het
verleden, die hy terugvindt in de vele Japanse tempels. Het dagelijks
leven van de Japanner heeft hij van dichtbij méébeleefd en hy geeft zijn
lezers daarvan een boeiend verslag.
IJOEWEL JAPAN naar buiten de vreemdeling in vele uiterlijke zaken
nog een typisch eigen gezicht toont, wordt achter dat gelaat toch
steeds meer de gedachte levend van de moderne jeugd, die zich geheel
heeft ingesteld op de westerse wereld en die wereld ook tot voorbeeld
neemt voor het eigen leven. Met de goede dingen uit onze beschaving
worden echter ook de verkeerde kanten meegenomen!
De moderne Japanner, die zich laat meedrijven op de hoogconjunctuur
van het ogenblik, heeft de tyd van de god-keizer achter zich gelaten.
Opgeschrikt door de fait-accompli, dat het onoverwinnelijke Nippon ook
verslagen kon worden, is de Japanner koortsachtig aansluiting gaan
zoeken bij een meer werkelijker wereld. De bezetting van Japan door de
Amerikanen zal ongetwijfeld ook een belangrijke stoot in die richting
hebben gegeven.
OFSCHOON DE eigen culturele uitingen nog wel bewaard zijn gebleven
gaan de symptomen van de moderne maatschappij', dancings, bars,
bioscopen e.d. toch langzaam de plaats innemen van het theehuis en het
Japanse Kaboeki-theater. Vrouwen in de naar onze smaak aantrekkelijke
kimono, klepperend op hun houten schoeisel we hebben ons er steeds
over verwonderd, dat zij zich op deze kleine stukjes hout overeind kunnen
houden zijn nog wel geen zeldzaamheid, maar de in westerse kleding
gestoken Japanners beheersen toch het straatbeeld. Natuurlijk is deze
verandering het sterkst te bespeuren in de grote steden, waar het kontakt
met de „wereld van buiten" veel sterker is. Op het platteland, zoals dat
in ieder ander land het geval is, is deze verandering zeker in uiterlijke
vorm nog niet zo merkbaar. Dr Last, die een week in een Japans dorp
de gast is geweest van een boerenfamilie, geeft een indringende reportage
van zo'n dorp.
NA DE CAPITULATIE in 1945 werd op last van de bevelhebber van het
Amerikaanse bezettingsleger het Shinto als staatsgodsdienst verboden
en de keizer legde een verklaring af, dat hy geen god was. De heilig-
VOOR
Zet bij de kerstboom elke avond
een emmer water met dweil
gereed, vóór u de kaarsjes aan
steekt. Hoe voorzichtig u ook
bent, de droge naalden vatten
heel gemakkelijk vlam! Plaats
geen kaarsen bij houtwerk,
wanddoeken of behang!
Een aardige wandversiering kunt
u maken van wat denneappels
en eikels. Deze samenvoegen
met dennegroen en gekleurde
linten.
Tafelversiering moet vooral
„laag" gehouden worden. Hoe
eenvoudiger, hoe mooier, b.v.
lint, dennegroen en hulst. Een
aardig kerstplantje in het mid
den op de tafel, mits niet te
hoog, zal u zeker bevallen.
Hiervoor zijn zeer geschikt b.v.
kerstroos, kersttulpen of een
witte cyclaam.
Een kroon van gesmeed ijzer kan
door verwijdering van de lam
pen omgetoverd worden in een
mooie kerstlamp, door in de
bakjes kaarsen te plaatsen.
Denneappels, klokjes, hulst
enz. voltooien de versiering.
Kerstfeest is de tijd voor het her
stellen van een verbroken
vriendschap. Wacht niet tot de
andere partij eerst komt, maar
doe zelf de eerste stap.
De onderste rand van uw sche
merlampje krijgt door het aan
brengen van een kerstrand een
feestelijk aanzien.
Krijgt of geeft u bloemen ten
geschenke, splijt de stelen vóór
u ze in het water zet. Ze blij
ven dan langer goed.
De goede temperatuur van port
of sherry is ongeveer 12° C.
Rijn- en moezelwynen beho
ren een temperatuur te hebben
van ongeveer 10° C.
Stel de huisvrouw in de gelegen
heid op de feestdagen ook bij
tijds klaar te zijn. Help alle
maal een handje en plaag haar
niet met karweitjes op het
laatste ogenblik.
Een eenzaam familielid zal u
dankbaar zijn voor een uitno
diging aan uw kerstdis; laat
hem of haar ook niet op zijn
huurkamer eenzaam van „het
oude naar het nieuwe" ver
toeven.
zijn door alle tijden voor de Kerk
een bron van inspiratie geweest, de
barensweeën voor de geboorte van
het nieuwe leven.
Ergens zegt de schrijver, dat het
katholiek leven en het missiewerk in
de laatste decennia te weinig beproe-
die al in de gehele geschiedenis van ving heeft gekend, te menselijk en
het christendom geklonken heeft en te berekend materialistisch is ge
zonder welke het christendom geen weest. Dat men hing aan plaatselijke
grond van bestaan zou hebben: „De successen. De beproeving is gekomen
Zegen der Vernedering". en weggevaagd is alle menselijkheid,
De verheerlijking is voor ieder vernederd en onteerd. Velen lieten
Dankbaarheid voor
smaad
christenmens pas weggelegd na de zich"ontredderen," "maar ontelbaar"ve-
"H UforiltfUtHlUg vernedering en de kruisiging of een jen werden door de slagen en de ver-
opgaan in het lijden. nederingen tot inkeer gebracht, voel-
Het boekje „Zegen der Vernede- den dat het geknakte leven sereen
WE KENNEN ALLEN de jongste ring" bevat in vier hoofdstukken opbloeide in heldhaftige dienstbaar-
gebeurtenissen in de Kongo. Met Geslagen, Vernederd, Gekruisigd en heid aan de genadewerking,
de gruwelen na de machtsoverdracht Verheerlijkt de gedachten en gebeden
van de verdreven missionaris. De
zijn de verschrikkingen losgebroken.
Een donkere sluier is gevallen over gebeurtenissen
al wat blank en westers is. De mooi
ste erfenis, die de vertrekkende bui
in de
Ter illustratie laten wij hieronder
een citaat uit het boekje volgen.
slechts een aanloop geweest wie
heeft er nog behoefte aan uitgebreide „Zegen der Vernedering" is een
tenlanders in Kongo achterlieten, het beschrijvingen van gebeurtenissen uitgave van uitgeverij Lannoo - Den
christendom, is evenmin gespaard ge- uit de woeligste dagen in de Kongo? Haag en Tielt (België)
Stads- en dorpsmeisjes op een feestdag
De auteur met dr. Kashihara, leider der jeugdbeweging van Tenryo.
(foto's beschikbaar gesteld door Uitgeverij Kosmos)
dommen van deze godsdienst bestaan echter nog voort en worden veelal
door particulieren in stand gehouden.
Het Shinto is de oudste Japanse godsdienst, dat zijn naam eerst kreeg
in de 6e eeuw na Christus, toen het Boeddhisme uit China werd ingevoerd.
Deze laatste godsdienst kreeg de naam van Boetsoedó, d.w.z. de weg van
Boeddha. Ter onderscheiding hiervan heette nu de volksreligie Shinto,
d.w.z. de weg der goden.
Tot aan de twintigste eeuw had ook het Confucianisme op de zedeleer
der hogere klassen grote invloed en werd dit vooral in de 12e en 18e
aan de intellectuelen aanbevolen. Een mengsel van deze drie godsdiensten
is het Boeshido.
De nieuwste Japanse godsdienst is het Tenryo, een van de sekten, die
in Japan na de oorlog zijn opgekomen. Een klein deel van de Japanners
ongeveer 600.000 hangt het Christendom aan, dat zij echter meer
van de sociale dan van de dogmatiséhe zijde benaderen.
Dr Last heeft in zijn boek een grote plaats ingeruimd voor de be
schrijving van deze godsdiensten en hun aanhangers. Vele tempels van
de onderscheidene religies heeft hij op zijn reizen door Japan bezocht,
waardoor hy een goed gedocumenteerd overzicht kon geven van het
godsdienstige leven der Japanners, dat echter naar zijn persoonlijke
ervaring, vooral bij de jongeren niet erg diep zit. Twee hoofdstukken
wijdt hij aan de godsdienst, terwijl hij een algemeen overzicht hiervan
geeft in het tweede deel, dat als klein vademecum op de leesstof van het
eerste deel is bedoeld.
REEDS VAN 1600, toen het eerste Nederlandse schip „De Liefde" bij
Foenai op Kyoeskoe landde, dateert het kontakt tussen Japan en
Nederland. De Hollanders uit die tijd hebben veel tot de ontwikkeling
van het land bijgedragen. En van de belangrijkste dokters van de factorij
(alleen de Chinezen en de Hollanders mochten een handelspost dry ven)
heeft de basis gelegd voor de Japanse medische wetenschap. Zijn naam:
Pompe van Meerdervoort (De Laan van Meerdervoort is by vrijwel
iedere Nederlander bekend, maar wie denkt bij het noemen van die naam
bleven van blinde rassenhaat. Nog Zij waren voor de schrijver meer
maat enkele dagen geleden is van de de aanleiding om zijn waarschuwing
hand van pater Em. Janssen S.J., ver- en zijn oproep tot bezinning aan de
dreven uit Kongo, een boekje ver- christenheid te richten,
schenen. Kongo-drama js één groot lou-
teringsproces geworden voor deze
Het gaat met over politiek, econo- Belgissc^e geestelijke. Na de jongste
mie. met over de toekomst of over geblurtenissen komt hij tot de be-
„mvloedssferen"; het zijn de over- »inding dat het christendom in de
wegingen van een priester die zijn wester|e wereld erpstig gevaar loopt
harf varPandde aan he^t lani, dat hem verworden te worden omdat de hoo-
nu de deur wees. Hij meent temidden vaardjj de grootste leugens in het
van de leugen, die alom hoogtij viert, leven J heeft gebracht en de grote
m kunst, politiek, economie een bood- waarheid de betrekkelijkheid van
schap te mogen brengen vanuit zijn de menselijke prestaties, bewust en
nadenken en bidden. Een boodschap, onbewust verdoezeld wordt. Een
schijnwereld heeft men in het leven
geroepen. De schijn is zelfs zulke
bedriegelijke vormen gaan aannemen
dat men ze als werkelijkheid gaat
beschouwen.
ALS IN EEN GROTE DANS om
het gouden kalf, dat men nu eens
democratie, dan weer hoog-conjunc-
tuur of materialisme of welvaart
noemt, laat men zich verblinden en
van zijn fundament trekken.
Wat blijft er over als een bende
opgezweepte negers, om in de sfeer
van de Kongolese gebeurtenissen te
blijven, het gouden kalf in stukken
slaat? Als een crisis de welvaart laat
duikelen? Men heeft het in de Kongo
kunnen zien: Wanhoop en vertwij
feling. Gelukkig degene, die kracht
kon putten uit het geloof, degene, die
de ontluistering kon zien als een ge
nade van Hem, die alles leidt en uit
eindelijk ten goede keert.
Gaat men de hogere waarden ech
ter uitschakelen, dan betekent dat
ontreddering en men beseft niet meer
dat men ontaardt. „Het wordt een
uiteenvallende samenleving, een ge
meenschap, die zelfmoord pleegt."
„In rampspoed zullen de democra
tie en de burgerlijke deugden ons
nimmer redden. Ze zitten vast binnen
een smalle strook van conventionele
opvattingen en handelwijzen. Ze
staan machteloos, behalve binnen het
H. H
ET EEN VEELVULDIGE
nu overstelpen: Hij bevrijdt ons,
vernieuwt ons, verenigt ons met
Zichzelf. Los van het vergankelij
ke, ademend in een andere wer
kelijkheid waar de liefde in trilt,
voelen we hem in ons en rondom:
zijn onbegrijpelijke en mateloze
mildheid.
Wellicht vertoont die zegening
zich voorlopig niet in het tijdelijk
ke. Ook al zou men de toestand
gunstig achten, met een nieuw
evenwicht dat langzaam wordt
voorbereidt: het gebeuren ging zo
diep, de schok spleet, splitste en
verbrijzelde zo ver, dat de gevol
gen en uitlopers niet kunnen be
rekend worden, niet overzien, nog
minder beheerst. Eenmaal wordt
het hopelijk beter; en moge de re
publiek Kongo dan een lokkende
welvaart kennen, een eensgezind
geluk, een gezamenlijk opgaan
naar een schonere menselijkheid.
Maar in het godsdienstige is de
zegen opmerkelijk.
Wij hebben als vernederden
mogen bestaan, als valselijk aan
geklaagden; tegenover meer on
dankbaarheid hebben we meer
mogen goeddoen. Wij verloren
geld en goed, rust en tehuis, en
des te meer m;skenning viel ons
te beurt. Maar tegelijk genoten
wij de onuitsprekelijke nabijheid
van de gekruisigde Christus. Wij
hadden deel aan zijn offer, aan
zijn verlossing; voor het eerst
misschien ervaarden wij die in
nigste troost, die volste genade.
Aan onze oprechte trouw wor
den ze nimmer ontnomen. Aan
deze wervelwi'.d is iets nieuws
ontstaan, iets zuivers en allerkost
baarst Iets waar de hemel in
speelt, een prille lente. Wij gingen
door de nacht; wij zien nu op in
de Paasmorgen"
enge veld van hun bewegen. Zodra
iemand haar geweldadig aanraakt Foto boven:
stort zij ineen." Waaraan zal men De rollen zijn op slag gewelddadig
zich dan, ontdaan van de schijn, kun- omgekeerd. Zwarte soldaten door
nen vastklampen tenzij men de waar- zoeken nu de bagage van een Euro-
de van de vernedering en het lijden pese vluchteling in Kongo,
kent.
aan Japan?). De grondlegger van de Japanse botanie was een Zweed in
Nederlandse dienst, Thunberg, terwijl o.a. ook de kunst van het foto
graferen van de Nederlanders werd geleerd!
Door de eeuwen is dit kontakt tussen beide landen blijven bestaan,
doch echter ook wel op een minder prettige manier. Wij denken hierbij
maar aan de bezetting van het voormalig Nederlands Indië door de
Japanners. Het kontakt tussen beide landen, dat de laatste jaren heel
wat vriendschappelijker is geweest, is o.a. door tentoonstellingen in beide
landen wat nieuw leven ingeblazen. Jef Lasts boek kan hopelijk er ook
toe bijdragen en de schrijver spreekt deze wens zelf ook uit dat
er van Nederlandse zijde een ruimere belangstelling voor dit land komt.
Een beter begrip voor een volk, dat zyn juiste richting nog zoekt, kan
er zeker toe bijdragen, dat Japan voor het westen behouden blijft. Dit
land is voor ons van onschatbare waarde en het zou minstens een ramp
betekenen, wanneer het zou afglijden naar het steeds verder opdringende
communisme.
Hoewel er aan het boek van dr Last wel enige bezwaren kleven aan
sommige zeer belangrijke problemen wil de schrijver nogal gemakkelijk
voorbijgaan en de „zakelijke gegevens" werken veelal een herhaling in
de hand hopen wij toch, dat dit belangrijke boek zijn weg naar de
lezers val vinden.
A. v. E.
„Japan, in kimono en overall", uitgave Kosmos, A'dam, Antwerpen
(prijs f 12,50).
