CYPRUS OP DE DREMPEL DER ONAFHANKELIJKHEID
Bonte mengelmoes van mensen en talen
ZATERDAG 19 MAART 1960
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 4
Eeuwen van vreemde overheersing
(Bijzondere medewerking)
DE onrust op Cypus, thans ten einde, heeft jaren
geduurd. De oorzaak van die onrust was de wens van
invloedrijke groepen Cyprioten om het eiland tot een
deel van Griekenland te maken. Die wens was geen
na-oorlogse nieuwigheid, want enige tientallen jaren
reeds had zowel op Cyprus als in Griekenland in
sommige kringen het verlangen geleefd, beide landen
staatkundig te verenigen. Zo nu en dan had men dat
verlangen zelfs tamelijk luid kenbaar gemaakt. Enge
land (de „baas" op Cyprus) had echter weinig neiging
getoond om die wens in vervulling te doen gaan. In
Londen besefte men namelijk terdege hoe groot de
strategische waarde van Cyprus is. Eerst onder de
druk der ernstige verzetsbeweging der laatste jaren
werd men in Londen wat toeschietelijker. De situatie
werd nog gecompliceerder, toen de Turken er wo
nen er tamelijk veel op Cyprus zowel in Turkije
als op Cyprus de eis poneerden, dat zij een deel van
het eiland als Turks gebied wilden zien. Het resul
taat van bloedige strijd en moeizame onderhandelin
gen was, dat Cyprus een onafhankelijke staat zou wor
den met ingang van 19 maart 1960. De Engelsen be
houden een paar stukken terrein voor (Britse) mili
taire bases.
Hoe de geschiedenis van Cyprus verder zal gaan,
dus of de Cyprioten en de Turken op het eiland er in
zullen slagen, een vreedzarrie, zichzelf bedruipende
gemeenschap te vormen, moet de komende tijd leren.
Wel echter kunnen wij de verleden tijd van de jonge
mogendheid op zevenmijlslaarzen doorschrijden en
een blik op de Cypriotische gemeenschap van heden
werpen.
Bont geheel
CYPRUS ligt in het oostelijk bekken van de Mid
dellandse Zee, dus in een deel der wereld, dat bijzon
der rijk is aan historische gebeurtenissen en een brand
punt was van antieke beschaving. In de Oudheid was
Cyprus een bloeiend land. Antieke stedennamen als
Paphos, Idalië en Amathonte zijn herinneringen aan
die bloeitijd. Zij hadden eeuwen geleden in de be
schaafde wereld een grote en goede klank. In die
dagen won men op het eiland goud, zilver en koper.
Venus was de godin, die men er inzonderheid vereerde,
zodat Cyprus wel het „Eiland van de godin Venus"
werd genoemd. De Cyprioten hadden een eigen Olym
pus, een Cypriotische „Berg der Goden". Die berg be
staat nog en is de hoogste top (circa 2000 meter) van
de keten die dwars door het eiland loopt.
Aan de voet van die bergketen liggen vruchtbare
vlakten met enige steden. Deze zijn niet groot. Hun
inwonertal bedraagt 8000 tot 40.000. De hoofdstad
is Nicosia. Voorts zijn te noemen de stadjes Larnaca,
Limassol en Famagusta. Cyprus moge als land heel
oud zijn, toch is er plaats voor „nieuwe mensen",
want het eiland is dun bevolkt. Het zielental bedraagt
ruim een half miljoen. De bevolkingssamenstelling is
zeer bont. Geen wonder, want uit vele kustlanden der
Middellandse Zee eens de „Wereldzee" geheten
trokken mensen naar het eiland om er zich te vestigen.
Niet slechts het bevolkingsbeeld, ook dat der gods
diensten is bont. Mohammedanen, Grieks-Katholieke
Christenen, Armeense Christenen, Maronieten of Cy
priotische Christenen, benevens aanhangers van nog
enige secten treft men op het eiland aan. De betrek
kingen tussen deze godsdienstige groeperingen zijn in
de regel goed, al bleven meningsverschillen en wrij
vingen zo nu en dan niet uit. Alleen op onderwijsge
bied brengt de bonte godsdienstige schakering werke
lijke moeilijkheden met zich mede. Die worden nog
verscherpt, omdat er zoveel verschillende talen op het
eiland worden gesproken: het Cypriotische dialect
van Grieks, enige Voor-Aziatische talen, Turks, Frans
en Engels. Het taalbeeld is inderdaad Babylonisch,
maar met Engels kon men, althans tot voor kort, in ont
wikkelde kringen altijd terecht.
Geschiedenis
WEINIG landen kunnen terugblikken op een zó be
wogen geschiedenis als Cyprus. Weinig landen ook
hebben zó veel „bezetters" en vreemdelingen-als-be-
stuurders gekend als dat eiland. Reeds in de grijze
oudheid kwamen de Phoeniciërs uit Tyrus en Sidon
naar het eiland en vestigden zij er hun heerschappij.
De Phoenicische periode duurde tot ongeveer zes
eeuwen vóór het begin onzer jaartelling. Nog geen
honderd jaar later brachten de Egyptenaren het
eiland onder hun gezag. Na de Egyptenaren namen de
Perzen het eiland onder hun „bescherming". Wel be
hielden de Cyprioten ten tijde van de Phoeniciërs,
de Egyptenaren en de Perzen een zekere mate van
zelfbestuur, maar tevreden waren zij toch niet met
de vreemde overheersingen. Herhaaldelijk braken
opstanden uit. De geest van verzet werd reeds vele,
vele eeuwen geleden op Cyprus geboren. En in later
eeuwen is hij nooit gestorven.
Gedurende de eerste twaalf eeuwen onze jaartel
ling duurde de strijd om het eiland voort West-
Europa's belangstelling voor Cyprus ontwaakte tijdens
de kruistochten. Niemand minder dan de bekende
Sedert het einde van de tweede wereldoorlog
hebben de Cyprioten, de Engelsen, de Turken
en de Grieken gekrakeeld over de zeggenschap
op Cyprus. Alom ter wereld volgde men het
verloop van dat geharrewar met grote belang
stelling, want Cyprus is strategisch van groot
belang. Vandaag, 19 maart is het eiland een
onafhankelijke staat geworden met een repu
blikeinse regeringsvorm.
(Engelse) kruisvaarder Richard Leeuwenhart verover
de het. Dat was in 1191. Koning Richard schonk Cyprus
aan de Franse edelman Guy de Lussignan. Guy be
sloot Richard in rang te evenaren. Hij maakte Cy
prus tot een koninkrijk en zette zichzelf de konings
kroon op het hoofd. Gedurende enige eeuwen regeer
den telgen uit het geslacht de Lussignan over het
eiland. Toen kochten enige schatrijke Vënetiaanse
kooplieden het eiland van de familie de Lussingnan en
brachten het binnen de Italiaanse, althans binnen de
Venetiaanse belangensfeer. De rijke Venetianen moes
ten op hun beurt plaats maken voor de strijdlustige,
op verovering beluste Turken. Zij, de Turken, zwaai
den van 1570 tot 1878 de scepter over Cyprus.
In laatsgenoemd jaar brak voor het eiland de „mo
derne tjjd" aan. Engeland betaalde aan hfet (verzwak
te) Turkije de kapitale som van anderhalf miljoen gul
den en verwierf daarvoor het recht om Cyprus te be
sturen. Toen Turkije in de eerste wereldoorlog de par
tij koos van Engelands tegenstanders, werd Cyprus in
gelijfd bij het Britse Rijk. In 1925 verkreeg het de
status van kolonie. Na dat jaar verwierven de Cyprio
ten geleidelijk aan meer en meer zeggenschap in eigen
Links: De aardappel-akkers moeten met water om
geven worden.
Rechtsboven: Cypriotische meisjes met waterkruiken
in antieke vorm.
Rechts: Landbouw op terrassen, om het regenwater op
te vangen.
huis. De wens naar afscheiding van Engeland bleef
echter tot voor kort een vrome wens, omdat Engeland
het eiland niet wilde missen op grond van strategische
overwegingen.
Kort na de laatste wereldoorlog kwam Cyprus enige
tijd „in het nieuws" door het feit, dat veel Joden, die
naar Israël wilden gaan eerst geruime tijd op Cyprus
moesten doorbrengen in opvangkampen. Dit leidde wel
eens tot strubbelingen. Toen de toestand in Israël sta
bieler werd, verdween de kampbevolking naar de
jonge Joodse staat en hernam het bevolkingsbeeld op
Cyprus zijn normale aanzien.
Economische betekenis
CYPRUS had wij zagen het in de loop der eeu
wen tal van „Vreemde Heren", omdat het een begeerd
eiland was. Begeerd niet slechts door zijn strategische
betekenis, maar ook, omdat het in vroeger tijden Ko
per en edele metalen kon leveren. Later, toen de voor
raden edel metaal vrijwel uitgeput waren, viel het
zwaartepunt geheel op de strategische factor. Deze
was bepalend voor de aankoop van het eiland door
Engeland (1878) en voor zijn latere inlijving bij het
Britse Rijk. In onze tijd telt die factor nog steeds zwaar
getuige het feit, dat de Britten het recht bedongen
hebben, militaire bases op het eiland te behouden na
de onafhankelijkheidsverklaring in maart van dit jaar,
Economisch gezien heeft Cyprus op het ogenblik
Er zijn geen sloten; dus drin ken de dieren uit bakken.
weinig betekenis. Kopererts, ijzererst en asbest wor
den er in kleine hoeveelheden gewonnen. In sommige
stadjes begint de industrie zich te ontwikkelen. Een
der merkwaardigste industrieprodukten, bestemd voor
de uitvoer, zijn kunsttanden, die de Cyprioten goed en
graag fabriceren. Het voornaamste middel van bestaan
is het boerenbedryf. Cyprus voert landbouwproducten,
huiden en zuidvruchten uit. Na de laatste wereldoor
log ontstond er een streven om de agrarische bedrijven
te moderniseren. De Cypriotische boer is echter een
zeer behoudend man, die zijn eeuwenoude premitieve
methode lang niet altijd gaarne verwisselt voor een
moderne, doeltreffender bedrijfsvoering. De autori
teiten rekenen er echter op, dat de jongere generatie
zich beter zal aanpassen. De natuurlijke gesteldheid
van het eiland is zodaning, dat het ondanks de
moeilijke watervoorziening in sommige delen op
den duur een bloeiend boerenland kan worden.
Slotakkoord
EEUWEN geleden was Cyprus een eiland, waar men
edele metalen won en de godin Venus vereerde. Het
tafereel van de geschiedenis van h. t eiland wordt be
heerst door een lange en vrijwel ononderbroken reeks
vreemde overheersingen. Steeds bestond er op Cy
prus een min of meer krachtig streven naar onafhanke
lijkheid, dat in het tweede kwart onzefceeuw scheen te
zullen gaan in de richting van staatkundige aanslui
ting bij Griekenland, doch dat bij slot van rekening
toch heeft geleid tot een eigen staatsvorming.
Edele metalen brengt Cyprus thans niet meer voort.
Venus komt men er nog slechts in de boeken tegen.
Herinneringen aan de glorie van weleer treft men er
op veel plaatsen aan. Bewogen was Cyprus' geschie
denis, bont geschakeerd zijn zijn bewoners. Het Heden
van dat merkwaardige en strategisch zo belangrijke
eiland is springlevend.
Cyprus staat op de drempel van een nieuwe periode
in zijn geschiedenis. Wat er in de komende jaren uit
de bus zal komen, laat zich niet zeggen. De houding
der Cyprioten als burgers van een onafhankelijke
staat zal in belangrijke mate bepalend zijn voor de
toekomst van de jonge mogendheid. Die toekomst zal
natuurlijk mede beïnvloed worden door de ontwikke
ling der machtsverhoudingen en de gang der gebeurte
nissen in Zuid-Europa en het Midden-Oosten. De Brit
ten hebben afstand gedaan van hun greep op het
eiland, behalve dan wat de militaire bases betreft. Zij
hebben het probleem Cyprus opgelost op een wijze, die
in de lijn der hedendaagse geschiedenis ligt. Van de
regering van het onafhankelyke Cyprus zal veel staats
manswijsheid, goede wil en geduld gevergd worden om
land en volk zo te besturen, dat rust en welvaart toon
aangevend op het „Eiland van Venus" kunnen worden.
Rust en welvaart zijn immers de dingen waaraan Cy
prus en de Cyprioten thans vóór alles behoefte hebben.
