En 50 jaar geleden u/as het zó Pastoor sprong over de sloot Vissersbommen en schuitengat verdwenen En ach, wat weten de toekomst wij van Zwarte lijst werd openbaar DE LEIDSE COURANT 50 JAAR 1 OKTOBER 1959 VOORSCHOTEN king. Maar er was ook standsverschil en dat was groot. Zo konden de juf- frouwen, de echtgenoten van de he- het begin dezer eeuw voornamelijk ren van de zilverfabriek, toch niet zijn bestaan in landbouw en veeteelt in de stoomtram stappen tegelijk met De bebouwing was bijna geheel tus- de „vrouwen" Daarom stopte de sen de Rijn en de Hoofdstraat, en tram nabij de zilverfabriek op de aan de landzijde had men een vrij gewone halte voor de vrouwen en uitzicht over de mooie groene wei- Zo 50 jaar geleden was Voorscho- had zich in die tijd belast met het 7^^' meter verder bij de St. Nico- den met de molens van de verschil- ten een dorpje, dat amper 3000 plaatsen van aandelen, groot f 25,'aasbruS die inmiddels ook is ver- iende polders. En die molens spraken inwoners telde en hiervan was 1/3 Na de oprichting verscheen de krant dwenen, voor de juffrouwen. n0g ^un taal tot de burgerij. Dat deel katholiek. Het leven was er rus- nog maar 2x per week en wel woens- u, j c u i was n°S *n die tijd toen in Leider tig en gemoedelijk. Voorschoten tel- dag en zaterdag De heer Joh. v. d. stoomtram had op de Schoolstraat dorp een ieder iedereen kende, de veel agrariërs en heel veel men- Peet, loodgieter, z.g. heeft in zijn +0+TT 5Weg Eeneten een Wanneer er dan een molen met de sen werkten in het bloembollenbe- jonge jaren 'de krant nog rondge- stukgoedereni werden daar af- Wleicen stond op komen, dan was er drijf. De enige belangrijke industrie bracht. Hij was niet groot van stuk „Sooy bracht vreugde in de polder, b.v. door een was de goud- en zilverfabriek van en de nieuwsrondbrenger werd dan e PaKKeiJes 111 voorscnoten rond. huwelijk bij een der ingelanden, en J. M. van Kempen en Zn. ook vaak begroet met: „Zo ben jij 't, Een ander eigenaardig verschijnsel stonden de wieken op gaan, dan Burgemeester en gemeentesecretaris baasje". was dat een enkele reis en een retour stond de molen in de rouw wegens was de heer E. Vernéde en hij woon- naar Leiden dezelfde prijs was. Men een sterfgeval. de in het huis, waar nu het postkan- \7oorschoten was een rustig dorpje, betaalde f 0,15 per persoon. Ook ken- In die tijd was het ook moeilijk voor toor gevestigd is. Voorschoten telde kon net gebeuren, dat men de Voorschoten nog zijn tol. Deze jonge boeren om een bedrijf te stich- 3 grote instituten. Dat was Huize Bij- s middags naar Veur liep, 4 km ver, beeft gestaan in de nabijheid van de ten. Er kwam maar zelden een boer- dorp met het „Pensionnat de Notre zon^e:r een voertblE voetganger Tolstraat op de Leidseweg De door- derij vrij, en dan waren er zoveel ge- Dame de Lourdes dat de dametjes tegen te komen. Idem verging het gangsprijs voor een fiets was 2 ct. gadigden voor, dat een groot aantal van Bgdorp huisvestte en onderricht een wandelaar van VooiBchoten naar Ook kende Voorschoten een kermis moest worden teleurgesteld. Toen gaf Verder Instituut Wullings (Hm- de RPn e^l^SLrferl? ™TLv,n,, Altijd was het eerst kermis in Leiden zijn er velen geëmigreerd, en wan- ze Beresteijn) eerst kostschool voor op een enkele boerderij na, de bebou en dan volgde Voorschot„n. De ker. neer het die jongelui in den vreemde buitenlanders en voor jongens, die S p. mis, die naderhand ook verdwenen is goed ging, trok vaak het hele gezin thuis met al te gemakkelijk waren De stoomtram liep van Den Haag viel in de week van de paardenmarkt hen achterna ™et H.B.S.-opleiding. En tenslotte naar Leiden over Voorschoten en dus rond 28 juli Een bekende dokter Ook was er industrie. Er waren een „Groot Stadwijk nu huize Nieuw volgde de Leidseweg om bij „De in die tijd was dr Birkhoff, maar drietal steenfabrieken een pannenfa- Voordorp was een internaat voor jon- Vink" af te slaan naar Leiden en de heel veel Voorschotenaren schonken briek een kalkbranderij een olie- gens met als directeur de heerLely. reizigers te brengen tot het Noord- ook hun vertrouwen aan de bekende slaSerii een liimfabriek en een Daar Helaas moest de school op 4 juli 1907 einde. Dat was nog eens een gemoe- „wonderdokter de Haas" die ter aardewerkfabrieken BiiM aldeze gesloten worden en kwam het ge- delijke tijd, want de stoomtram stop- plaatse woonachtig was, maar later btdSvIn zHnnuVerdwenen Ze heb bouw in handen van de Vereniging te on verzoek. Naast, nassaeiprs wprd naar r.oMon tmrtmi. n.-. pearijven zijn nu verawenen. z>e neo NOORDWIJK bouw in handen van de Vereniging te op verzoek. Naast passagiers werd naar Leiden vertrok. De trein stopte Kinderzorg 's-Gravenhage en Delft, ook de melk en vrijdags zelfs vee toen in Voorschoten en bij „De Vink' Het lager onderwijs was tot 1907 vervoerd naar Leiden. Dit laatste tot was een halte. Deze halte werd ii openbaar onderwijs. groot genoegen van de boerenbevol- 1923 opgeheven. Kerkelijk leven. In 1898 kwam hier pastoor N. Oly, die voorheen pastoor was geweest te Hazerswoude. Dit was een diep godsdienstig man. Daarnaast was hij ook zeer lenig, want het ge beurde wel, dat als hij op huisbezoek ging en hij vond de draaibrug voor het boerenerf geopend, hij met een sprong men zegt wel van 5 meter de sloot „nam" en hij ineens binnen stond. Maar ook hij had geen geld om de katholieke scholen te stichten. Naar men zegt was de pastoor van het naburige Wassenaar, pastoor LEIDERDORP ben vooral in tijden van crisis de strijd moeten opgeven tegen grotere modern ingerichte bedrijven, die ook gunstiger gelegen waren ten opzich te van de grondstoffen. En ook door de omwenteling in het vervoer, dat vroeger geheel per schip geschiedde, met de moeilijkheden van het lossen, en het vervoer als het werk ver van het water was gelegen, en men nu in snel tempo alles per as op de onmogelijkste plaatsen brengt. Zo zijn er ook hier thans nieuwe moderne zaken gevestigd. In die tijd v/erd er ook weinig ge- Olt'hS Sldünr dB DD6 Ingevolge uw verzoek om iets te den de Zjjldjjk, de tegenwoordige paarTieuwe^uizen bUkwjfmem Dat schreven over het oude Leiderdorp van der Valk Boumanweg, en de Lei- is nu door de woningnood ook ver- sehnlerf Pastoor Rruvstens lipt dit P •'aaf geleden, derdorpse brug. anderd. In het gehele Westen van ons geM als legaat na aan pastoor Oly. S miin fonee Md stTM Sfl g.e-V_al ?as een restant uit de land heerst een geweldige bouwlust. In Februari 1907 werd de R.K. Jon- In'ktouari Ï907a terdP dj°R K 1 Jon Pj'T jonge m strekte" het grond- tijd "toen de stéden "töè^g'swegëJ ën'daarin M^'s't Mk lëidérdOTp"wo- èensschool VeopenT aan deLeidse f.a "T #e™eente .zlch, maakten om de dorpers naar hun lijk zijn partijtje mee. We hebben «TsSootw^bl- Maresingelf'en daii 2S?Wu£ rp^r^6" WelV",rt noemd de heer J. J. Smit en als on meester Van Diepeningen een voor- derwiizers de heren Kroon (eerste en lemrberJrek^art J°t de Spoorbaan Er waren dan ook vrijwel altyd een uitziend gemeentebestuur, en nu mag tweede klasf en ^"romp (derde en I?- Pfgi om ol meer Leidse gemeentewerkUeden je als je ouder bent wel eens het vierde klas) Toen de heer Kroon eni- ian^f z'g' stlnksloot over de Zijl werkzaam aan het onderhoud van de hoofd schudden als al die mooie cul- begrenzing voort te zetten zoals Lage Rijndijk en de Zijldijk, en wat tuurgrond vernietigd wordt, er is hoctaQt vropger daartoe voldoende was, was geen andere manier om de woning- ge tijd later Voorschoten verliet, ife nu noTbestaat. ■nrpriJ Viii ontrptrolCfJ Hnrvr rip ViPPr "MT Lakeman. a]ffpmppn~ De R.K. Meisjesschool werd geopend vrij uitzicht over nam een bespotting. Hoewel ons „Northgo" een roem rijke geschiedenis heeft van vele eeuwen, lijkt het ons dienstig, nu de redactie van de De Leidse Courant ter gelegenheid van haar 50-jarig be staan ons heeft verzocht een kort overzicht te schrijven van Noord wijk als bijdrage voor haar jubileum-uit gave, een greep te doen wat in deze halve eeuw zich zo al in Noordwijk heeft voorgedaan, waarvan vele le zers van dit blad getuigen zijn ge weest. Waar de De Leidse Courant bij oprichting, om naast een goede berichtgeving uit binnen- en buiten land en vooral van het gewest het welk zij bestrijkt, zich tot taak heeft gesteld „het principe van ons katho liek geloofsleven hoog te houden en te bevorderen", is het begrijpelijk, dat wij eerst teruggrijpen op de ont wikkeling in de parochie, eens door Sint Jeroen zelve gesticht. De oude parochiekerk van St. Jeroen, gebouwd in 1835, werd in 1895 uit gebreid onder het pastoraat van Go- defriedes G. Honig met een hallekerk in vroeggothische stijl. In 1925 werd het oude gedeelte aan de Van Lim burg Stirumstraat geamoveerd en on der het herderschap van pastoor J. H. W. Borsboom kwam in 1927 de hedendaagse glorieuze dekenale kerk De vorige parochiekerk xv.xv. mcisjeasunuui w«u geupeiiu „.„;i ---ste is moet het zwaarste wegen. En op 8 April 1907. Aan het hoofd stond ^^ianaen en tuinen en zo was dat Hiervoor moest een oplossing komen, ach, wat weten wij van de toekomst? ook langs de Haarlemmervaart. en tijdens het bewind van burgemees- Je maakt je zo dikwijls zorgen over Zr. Emmanuelle. Onderwijzeressen - ---- u«= maant JC uuvwyu iui6cu waren Zr. Claudia (de eerste en de TT1?1". aaar st°naen enkele oude ter Brug is er een accoord getrof- zaken die later toch'weer anders uit- tweede klas) en Zr. Pauline in de huisjes, langs de singels en ook aan fen tussen Leiden en LeiderdQS-p pakken. Zo las,, ik in het/„Handels- Se en 4e klas. De parochiekerk van e sinEels uitkomende lanen, maar waarbij Leiden tegen betaling van blad" van 11 september j.l. dat in de H. Laurentius aan de Leidseweg mPTV<:pn daflr wnt-°" 1—- die daar woonden waren een zeker bedrag ontslagen werd van Engeland een mechanische koe a"" T -- V oil migciauu ccu nuc was .,w.o A.» tijd van pastoor Oly geheel Seheel op Leiden ingesteld en vonden deze onderhoudsplicht en de v. d. uitgevonden, die in het tiende ge- gewit. reer\ rJiaar lastlE om voor offi- valk Boumanweg en de Leiderdorpse deelte van de tijd die een levende Pastoor Oly stierf in 1908 en werd op- cia^e handelingen als aangiften van brug met daarbij behorende opstal- koe er voor nodig heeft gras en an- gevolgd door Pastoor Thoman. Deze geboorte of overlijden naar het raad- jen door Leiderdorp werden overge- dere stoffen omzet in eiwitstoffen. pastoor liet de kerk lichtgroen schil- huis van Leiderdorp te moeten tip- deren, maar op de muurvlakken pelen. werd als decoratie aangebracht het Door Leiderdorp is toen bij de Hee nomen, en de Prov. Waterstaat de Toen dacht ik: Dan is er straks mis- Zijldijk en de beschoeiing langs de schien geen weiland meer nodig, v. d. Valk Boumanweg overnam. maar ja er moet dan toch gras zijn. „Onze Vader" en het „Wees Ge- rensingel een gemeentegebouwtje Dit js voor aue partijen een goede M. d. R. Zo heb ik geprobeerd u iets groet" en de Litanie van het H Hart. gemaakt bestemd voor wraung van 0pl0ssing geweest. te schrijven over het verleden en het Er waren ook twee muurschildenn- een veldwachter en geschikt voor an- Leiderdorp vond ruim 50 jaar gele- heden van Leiderdorp, en zal de toe- gen Bij het Maria-altaar kwam de dere doeleinden waartoe de gemeente den na de eerste annexatie dus, bij komst maar in Gods hand laten. Boodschap des Engels en -by het Jo- het zou kunnen benutten. Dit pand is zef-altaar „Het hemels Jeruzalem", nog aanwezig aan de Herensingel, Kerkverwarming was niet aanwezig hoek Medusastraat, en boven de of eigenlijk toch wel, want vrouw voordeur prijkt nog in cement het Laarman op de Kerkwerf zorgde voor wapen van Leiderdorp, f 1,per jaar voor een warme stoof. Niét lang daarna in 1896 is dit ge- Het Gemeentehuis stond op de Voor- hele door mij omschreven gedeelte straat thans showroom en werk- door Leiden geannexeerd, en ik ben plaats van de Bedrijven. De enige er van overtuigd dat dit de enige politieagent tevens gemeentebode, goede oplossing was. Er is toen na- LEIHUIDEN incasseerder van de hondenbelasting tuurlijk veel strijd tegen gevoerd. T eimuiden kan met recht een wa- werd 50 jaar geleden verplaatst. Tot en dienstdoend getuige bij de te vol- Hoe kan het ook anders? Je moet terland genoemd worden. Nabij de 1908 stond zij aan de andere zijde trekken huwelijken, was de heer Van nu eenmaal vechten om te houden gemeentegrenzen treft men de Am- van de Drecht bij de Raadzaal. Hu- Meurs. Rijksveldwachter was de heer wat je hebt, maar die grens was nog stel aan> de Ringvaart van de Haar- bertus de Koning werd toen de tol- P. van Leeuwen, die algemeen de uit de tijd 'der vestingen die bij be- lemmermeer en, om niet te vergeten gaarder, en na zijn overlijden werd naam had van Piet de diender. iee verdedied moesten worden en ik het Brasemermeer en de Westeinder- hij opgevolgd door de huidige brug- vuucuiguuiuravcuwuiucu, CU IE nluc- Worwliar. ,»n 'Onc.4 TJ"4-1 Op de Rijndijk woonde de kodde- beb na dien nooit mensen gesproken beier de heer Witteman. Hij was de die die oplossing jammer vonden. f.TlV/J1 iUeU®dVl"idlRSSLk' De grens in het Westen van Leider- terwijl bovendien van Oost naar wachter Klaas de Koning. De tol West de Drecht de gehele gemeente werd in die dagen nog verpacht, doorkruist. In een oorkonde van 1063 Daarvóór hadden onze plaatsgenoten want heel vaak nam hij de vishen- dorp was toen geworden de Drift- v/.erd de Eemeente al genoemd als Ph. Muijs en C. v. Heijningen haar Liethemuthen. Vroeger was Leimui- ook een, en twee jaar gepacht, den een heerlijkheid, eigendom van De Dorpstraat is sinds 50 jaar veel geitjes af. straat waar nu de bussen van „Stads- De heer J. Lamboo fungeerde als verkeer' ius UC ue- n°g vöegdheid om bonnetjes uit te delen, jJïïjL1aangekocht voor f 43.000,Ook derijen en vele woonhuizen zijn ver- doch maakte hier niet al te veel ge- ™°r.Z Sm w TwS Kalslagen heeft tot de gemeentewei- vangen door andere woningen ug neer j. ïjdinuuo xungeeiue cuü „p-Lpp-» hun hnltA ViAhViAn maar- la «en ccu ucciijjtvuciu, cigeiiuum van ue uurpbtrddt is sinas OU jaar veel omroeper en was tevens onbezoldigd t p,r nncr annp 'fip niaatë de keren v- Wouden, maar in 1727 veranderd. De meeste bruggetjes van rijksveldwachter. Hij had dus de be- pn i* dp 7ïil Hp «tphpidina ctp- werd door de s^ad Amsterdam toen zijn verdwenen, en enkele boer- bruik van en toen kwam ook het gehele eiland muideh behoord Bh de ÏÏscheidina n T l u i bruik van. de waard" aan Leiden muiaen oenoora. bij ae aiscneiaing De Openbare lagere school was in die De heer Bertus van der Werf was waara aan ijeiaen. hiprvan cintr T.pimmdpn «wor war» de koster, maar toen hij in 1909 over- loen onze gemeente geworden ging'7L^rulinenj over ,van tijd een fors gebouw maar is al sinds 14, .naai aaaj 4,. geworaen Noord- naar Zuid-Holland, waardoor iarpn Pen winkal leed werd hij opgevolgd door de heer SndeUike omleving me^Ss^tu^ ?Ln°?,pervlakte daalde tot ongeveer worden. Wanneer J. v. d. Bijl. „De Leidse Courant", die jaiiaeiyKe omgeving met ais natuur- 145o ha. nog maar net het levenslicht zag en de Zijl. jaren een_winkel en woonhuis ge we een afbeel- ui -li 1-jui.j ding zien van de Dorpsstraat en he Oosten van een halve eeuw terug, schreef hierbij De een zijn dood iï Maar het had door to annexaties een Leimuiden een geheel ander aanzien t ttans de D Stapenseastraat en de ander zijn brood". frr°ot verlies aan inwoners geleden. dan thans. Zo was de gemeentesecre- Bur„ Rakhuizenlaan heet. komt er Ja, ook Voorschoten leverde een be- Het restant was totaal ongeveer nog tarie naast de burgemeesterswoning, "Xkènls aan te nas De hou- scheiden bijdrage aan de totstandko- 2 000. Het landelijke en de gunstige nu Hotel Keijzer. Deze verplaatsing t Geref Kerk werd vervaneen De ming van het zo gewenste eigen ge- hggmg had het echter behouden. geschiedde pas na de restauratie van Bur- Raldiuizenlaan is biina geheel westelijke katholieke dagblad. De Er was evenwel nog een overblijfsel de raadzaal ongeveer 20 jaar geleden. *prniemwd en vSbouwd de Oos heer J J. Smit, hoofd der school, z.g. uit de oudheid. De gemeente Leiden De veel besproken tol, die in novem- terw^^ had het recht van tolheffen_op de ber 1953 b« de gereedkoming van de Bij 'n tol te Voorschoten Leiderdorpse brug en aan het Zylhek, Prov. weg (als drukste tol van ons Maarse en Kroon was toen nos niets maar moest daartegenover onderhou- land) met veel vertoon verdween, zjen Hiervan werd pas in 1923 door de heer Jac. Maarse de grondslag ge legd. Wegens gebrek aan levensruimte in onze gemeente werd de verdere uit breiding voortgezét in Aalsmeer. On geveer een halve eeuw geleden was het ook een belangrijke periode voor het Katholiek onderwijs. Onder pas toraat van pastoor Kuipers kwam het St. Jozefklooster tot stand, en namen de Zusters Franciscanessen van Ben- nebroek hier hun intrek. De aanne mer van dit bouwwerk was de fa. Nederstigt, welk bedrijf is voortgezet door Chr. Overdevest. Het metsel werk werd echter uitgevoerd door de fa. v. Berkel, de vader van de te genwoordige aannemer C. J. v. Ber kel. Na de periode van meester Van der Weijzer, waaraan nog vele bejaar den van onze parochie lezen en schrijven te danken hebben, kwam de leiding van de jongens en meis jesschool in handen van de Eerwaar de Zusters waarbij de naam van Zus ter Celesta met ere genoemd mag worden. Hoewel Leimuiden altijd een rustig dorp is geweest, betekent dit niet dat er nimmer wrijving voorkwam. Het is hierbij wel eens aardig te verhalen van het bestaan van de beruchte „Zwarte Lijst" te Leimuiden. Deze werd zelfs in de Nieuwe Leidse Cou rant vermeld. De namen van een 50- tal inwoners uit de gemeente kwa men hierop voor, met daarachter hun bijnamen. Het ontstaan ontspruit uit de vol gende historie. Burgemeester Nienaber en diens zoon hadden vrienden onder.de burgerij, maar ook dorpsbewoners met wie zij minder vriendelijke omgang hadden. Toen een nieuwe veldwachter (Kemp) benoemd werd ontving deze de beruchte lijst, die natuurlijk als vertrouwelijk bedoeld was, maar eni ge tijd later zelfs gedrukt en ver spreid werd door een van de heren, die hier op voorkwam. In 1909 was het aantal inwoners van deze gemeente 1605. In 1931 bedroeg dit 2011 en op 1 januari van dit jaar was dit gestegen tot 2823, en wanneer de geruchten over de plannen in de naaste toe komst verwezenlijkt worden, zal het aantal inwoners van Leimuiden bin nen niet al te lange tijd nog belang rijk stijgen. De Dorpsstraat te Leimuiden tot stand, waarnaast een nieuwe pas torie. Een tweede historisch feit is de stichting van Huize St. Jeroen in 1914, een stichting van pastoor Sar- ter, waar in de loop der jaren vele ouden van dagen door de goede zor gen van de eerw. zusters een vreed zaam onderdak hebben gevonden. Van zeer recente datum is de tot standkoming van een parochiekerk te Noordwijk a. Zee onder de schutse van Maria-ter-zee, terwijl bloeiende scholen in beide parochies op het ge bied van L.O., U.L.O. en Huishoud- onderwijs voor de katholieke jeugd tot stand kwamen. Naast deze paro chiale instellingen zijn de katholieke stands- en vakorganisaties, de r.k. sportverenigingen en niet te verge ten ons wakkere Fanfarekorps, alles tot stand gekomen in deze halve eeuw, getuigen van het katholiek volksleven in onze gemeente. Het aanzien van Noordwijk, zowel in binnen als zee, heeft in deze periode grote veranderingen onder gaan, waarbij echter de oude dorps kernen gelukkig bewaard zijn geble ven. Als wij nagaan dat in onze jeugd de bebouwing van Noordwijk-binnen ophield bij de oude Openbare school aan de St. Jeroensweg en achter de boerderij van Zandbergen aan de Pickéstraat nog niets te bekennen was, er geen Beeklaan bestond en de „Krogt" nog open stroomde langs de Wilhelminastraat en er een „slag boom" stond op de hoek van de H. Geestweg-Wilhelminastraat, kan de huidige jeugd zich een voorbeeld vor men van de grote ontwikkeling in Noordwijk-binnen. Nog groter is de evolutie te Noord wijk a. zee, eens een vredig vissers dorpje, nu een wereldbekende bad plaats. Ook deze evolutie is in deze halve eeuw tot stand gekomen en wij herinneren ons nog de amovering van het bekende badhotel Konijnen burg in 1911. Op deze plaats verrees in 1912 het Palace-hotel. In de weide, in 1883 aangelegd door Wattes, bij de oudere Noordwijkers beter bekend als de „laiterie", waar men machtig kon priksleeën, werd in 1908 het thans bekende Casino met de Lawntennisbanen aangelegd, waarmede een idyllisch plekje voor Noordwijks jeugd verdween, maar door de fraaie aanleg is het een der mooiste plekjes van onze badplaats geworden. Met weemoed denken wij nog wel eens aan de verdwijning van de vissersbommen en het schuiten gat, het Hoogwakersbosie, het Koeoelduin en meerdere pittoreske plekjes in het oude Noordwijk a Zee. Als wij echter bekijken, wat in de loop van deze 50. jaren tot verfraai ing, uitbreiding en ter beveiliging van onze badplaats is tot stand geko men, kunnen wij trots zijn op deze ontwikkeling. Wij hebben echter nog meer om trots op te zijn en dat is de ontwikkeling van de bloembollencul tuur, waarbij Noordwijk met speciale cultures als Gladiolen, Freesia's en Gerbera's aan de top staat. Gaarne willen wij dit beknonte overzicht be sluiten met een ODE aan Noordwijk van de grote Noord wij kse dichter Al- bert Verweij: Als voorjaarswinden blazen Bloeien uw tuinen, Als najaarsstormen razen Schutten uw duinen, L. J. v. d. MEER.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1959 | | pagina 9