En 50 jaar geleden u/as het zó
Op organisatie-gebied was er weinig
Altijd zelfstandig
gebleven
Enig vervoermiddel: de stoomboot
Op de Kagerplassen was hei stil
Als het sneeuwde bleet de tram uit
i§9
DE LEIDSE COURANT Wl^ ^MMÉE WM.WÊ 50 JAAR gÉS£^ WtWÊ MMMBg a^Mgg miWÊ 1 OKTOBER 1959
KATWIJK AAN DEN RIJN
Overrijn met de boot naar Leiden
Kiesver., en daarmee was alles ge-
Aangezocht door de Redactie van het t
de thans jubilerende Leidse Cou- jaren van De Leidse Courant te 1
Dl
Wat een verschil tussen het Katwijkr
Rijn van toen en heden. Het kleine
op een en ander uit de eerste katholieke kerkje in de Grote Steeg
van Weidse Courant te ver- en de kerk van heden! Tot 1940 was
rant om ook uit de parochie Katwijk tellen. dg pastoor de enige parochie-geeste-
ad. Rijn een en ander uit het ver- Behoudens dat er in die jaren een Ujke al kon de pastoor steeds reke-
leden te vertellen, voldoen wy hierbij weekblad „De Voorhoede", door en- nen op de gewaardeerde hulp van de
aan de wel zeer vererende uitnodi- kelen werd gelezen, kende de massa patPrc ipquiptpn uit hpt <=it Willi-
ging. geen katholiek dagblad (Streekblad) brordus College en na 14 dec. 1928 op
Wij doen dit nochtans niet zonder en stelde zich tevreden met het die der Paters Franciscanen uit het
schroom. Want, zo vragen we ons af, lezen van een z.g. neutrale krant. Missie-college. En dan zullen zove-
zullen de lezers wel aandacht kun- De meer ingewijden uit die dagen jen terugdenken aan de onvergete-
nen opbrengen voor hetgeen in dat (dat zijn er niet zo veel meer) zul- jjike pater Patritius Mikx O.F.M.
verleden in één der kleinste paro- len zich misschien nog kunnen her- waaraan de parochie zoveel verschul-
chies met een zeer beperkt aantal inneren, of kunnen indenken, wat er digd js ginds aug 1940 kreeg onze
abonné's rond Leiden geschiedde? in die dagen voor nodig was, de ka- par0chi'e er geestelijke hulp bij door
Maar in de hoop, dat het die aan- tholieke lezer bij te brengen dat het de benoeming van een kapelaan,
dacht toch hebben zal, wagen we voor hem niet alleen gewenst doch yan een katholieke school was' in
-ook een plicht was om te schakelen 1909 nog geen sprake. Deze werd ge-
naar een katholieke krant. bouwd onder pastoor Maas in 1924;
01 ik. ie A rroiA//~\l ir\C Maar het is gelukt al duurde het nog Een R.K. Verenigingsgebouw kwam
RIJiyjA I eKVykJULsE lange tijd eer bevredigende resulta- pas in 1928 onder pastoor Spoorman.
ten waren bereikt. Het R.K. Pension St. Jozef door pas-
Dankbaar maken we hierbij gewag toor Schipholst 1933. Een R.K. Kleu-
van de medewerking der parochie- terschool onder paistoOr J. P. Bjiys
geestelijken uit die jaren en nog. 1934. Een eigen Parochieblad onder
daarna. En dat zijn er niet weinig: pastoor Schiphorst irt 1932.
pastoor B. C. v. Straelen 18741909 Dit zijn enkele van de voornaamste
(de laatste 8 jaar emeritus) de pas- veranderingen op katholiek gebied
toors H. J. Th. Thomann 1901—1908. uit dit tijdperk,
e gemeente Rijnsaterwoude, ge- J. P. Hendriks 19081921. H. J. Maas We zouden nog kunnen doorgaan,
legen aan de Oostelijke oever van 1921—1925. J. H. M. Spoorman 1925 De ons toegemeten ruimte laat dit
het Brasemermeer met zijn ruim 900 —1929. J. C. H. M. Schiphorst 1929— niet toe. Maar als naaste ideaal staat
ha is wel klein maar toch bekend 1933. J. P. Buys 1933—1936. C. J. ons voor ogen, dat onze Leidse Cou-
want reeds in de grijze oudheid komt Hesp 1936—1956. F. P. M. v. d. Vliet rant in geen enkel huisgezin in de
de naam (Rinsatwold) al voor. Het 1956. Het was pastoor Thomann z.g., parochie meer zal ontbreken. Wij
was toen merendeels bos, dat in de die aan de voorbereidende actie voor veroorloven ons daarbij (bij wyze
loop der eeuwen is gekapt; het laag- de Leidse Courant meewerkte o.m. van FEESTGAVE) nog een wens
veen, waarop het hout groeide, werd door uit onze parochie iemand aan naar voren te brengen: Stel er een
weggebaggerd. Ongeveer 50 jaar ge- te wjjzen als lid der Persvereniging, eer in, Katwijkse parochianen, door
leden was het bijna geheel weide en die 8 jan. 1909 in het gebouw van de uw toedoen te verkrijgen dat iedere
men begon toen langzaam een klein u Volksbond te Leiden bijeen- vriend of kennis die nog geen abon-
deel te bestemmen voor land- en kwam met het doel te komen tot nement mocht hebben op de Leidse
tuinbouw, en later voor bloemen- stichting van een katholiek dagblad Crt., hiertoe zonder uitstel overgaat,
teelt. Een halve eeuw geleden pas- vaor Leiden en Omstr. Wij hopen ons voorstel te zien aan-
seerden vele wandelaars het dorp q het gebied van organisatie be- genomen met alg. st., en met toe
met zijn paardenstraat je op de grind- stond er al zeer weinig; een R.K. wijding te zien omgezet in de daad.
weg, en voor velen van hen was dan Jongel ver. st. Aloysius, een R.K. JAC. MEYER,
het koffiehuis „Het Rechthuis" een 6
aangename rustplaats. Voor hen, die
de fietskunst nog niet machtig wa
ren en dat waren er velen kon
men enkele dagen per week gebruik
maken van de bootdienst naar Al
phen a.d. Rijn en Leiden. Het gezicht
in de Dorpsstraat van thans en dat
van ongeveer 50 jaar geleden heeft
nog een behoorlijke gelijkenis. Toch
is er in de gemeente wel het een en
ander veranderd. Zo was er toen nog U venals in iedere andere plaats is ook de molen aan de gracht, wat nu
geen Nutsgebouw, geen jachthaven ■•—'het ook in Lisse veranderd. Vol- de graanmalerij is van de fa. Beelen.
en waren er ook geen landhuizen, gens de oudere mensen hebben de De Stationsweg d.w.z. het tweede ge-
Nutsgebouw en jachthaven versche- verschillende veranderingen weinig deelte, was destijds maar een smal
nen pas in de twintiger jaren. In de goed gedaan aan het natuurschoon laantje met bos omgeven tot aan de
achter ons liggende halve eeuw van Lisse. Natuurlijk weten de jon- woning van dokter HolL Vele Lissers
groeide het aantal inwoners van 600 geren daar niet veel van en daarom trokken toen naar De Keukenhof om
naar 800. Ondanks het geringe aan- heeft onze correspondent zich in ver- even uit te blazen van de dagelijkse
tal is de gemeente altijd zelfstandig binding gesteld met verscheidene arbeid, als er ten minste nog tijd over
gebleven; iets waar een echt lid van oudere dorpsgenoten. was, want vroeger moest men 2 x zo
de hechte Wousche gemeenschap ze- Vroeger kon men echt spreken over lang werken en verdiende men 10 tot
ker trots op is. 'n dorp. Toen was Lisse nog een 15 x minder.
streekdorp en waren er vele weide- Het dorpsleven; Ook het dorpsleven
Vroeger heeft Rijnsaterwoude ook vlakken en vergezichten. In de te- was toen heel anders. Het kenmerkte
alléén een burgemeester gehad die genw00rdige tijd kijkt men tegen zich als een dienende en elkander
dan tevens secretaris was. Na de pe- «uizen en fs er Jvan v^rgezichten wei- helpende bevolking. Dit openbaarde
riode van burgemeester Schravendy- nig Qf niets overgebieven. De Heren- zich vooral by vreugde en droefheid,
ke kwam burgemeester Nienaber, die w is thans 2 x zo breed; 50 jaar De vreugde van toen was heel an-
ook gezagsdrager van Leimuiden was geieden was het maar een smane ders dan de vreugde van nu. Men
Het was nog weer veel later, dat weg met aan beide zijden grote bo_ leefde mee in de 8-daagse kermis,
«ver J"mt" e 1 uwv - men gen pittoresk plaatsje was toen Ook de donderdag was toen al de be-
langrijkste kermisdag. In ziekte en
als er iemand in 'n bepaalde straat
25 of 50 jaar getrouwd was, vierde
ook de gehele straat feest. Dit kon
vroeger gemakkelijker dan nu, im
mers, Lisse telde 50 jaar terug slechts
3000 inwoners, terwijl het er nu 13000
zijn. In die jaren kwamen ook de
bollenteelt en export in opgang. De
eerste reiziger ging in 1897 naar het
buitenland. En met deze opgang ver
dwenen de boerderijen zoals bijvoor
beeld Zandvliet, de Wolf, de Middel
burg en nog meer.
Met deze eerste betrekkelijke wel
vaart ontstonden nieuwe verhoudin
gen tussen werkgever en werknemer.
Door onderling overleg kon men wat
ruimer leven. Daar kwam bij, dat in
de organisatie een steunpunt werd
gevonden. Tot de huidige dag toe. U
kent dit wel en gelukkig is het
overleg tussen werkgever en werk
nemer bevredigend te noemen
Lisse telde 50 jaar geleden slechts
2 scholen, nl. de R.K. school, hoofd
meester De Meulder en een Open
bare school, hoofd meester Visser. De vortee
Leerlingen van beide scholen voer- parochiekerk
den destijds nog wel eens oorlog. van Lange raar
Jongens-gevechten waren toen aan
de orde van de dag. Dit werd later {de beelden
bijgelegd en gezamenlijk trok men zün bewaard),
op tegen het naaste dorp Hillegom.
Dit alles moest lopend gebeuren,
want fietsen waren er toen nog niet.
Dikwijls kwamen de Lissers met de
kous op de kop terug, maar ook wel
eens met een overwinning.
De bekende tram van Leiden naar
Haarlem was toen het enige vervoer
middel; hard ging het toen niet.
Vooral 's winters wanneer er sneeuw
lag, duurde het uren voordat er weer
een tram kwam. Het gebeurde vaak,
dat de reizigers moesten uitstappen
om eerst de opgehoopte sneeuw uit
de weg te ruimen, alvorens verder te
kunnen rijden. Ook gebeurde het wel
eens, dat de jongeren de laatste Tn de loop der jaren vervagen her- van de Mij. De Volharding,
tramwagen loshaakten hetgeen de be- Mnneringen en beelden, die eens Als men nu bedenkt dat een reisje
kende machinist Piet Runey niet op- de samenleving in een gemeenschap naar Leiden, Amsterdam of Gouda
viel, totdat hij bij de volgende halte karakteriseerden. Daarom kan het circa drie uur uit en drie uur terug
het gemis ontdekte; hij moest dan interessant zijn vooral voor jon- vergde, waar dan nog bij kwam dat
weer 10 minuten terug om de wagen geren nog eens iets te vernemen men nog een fikse wandeling moest
op te halen. Het gevolg was vele over ket ieven in Ter Aar vijftig jaar maken naar de aanlegsteiger dan ver
wachtende mensen op de te laat ko- geleden. wondert het niet dat men maar zei-
mende tram. Onder grote vrolijkheid jn deze gemeente was toen de tuin- den uitging. Wel had zo'n bootreis
is de stoomtram later „begraven en derij ook reeds de belangrijkste be- aparte bekoring en gezelligheid
hfiscoD wereldoorlog de drijfstak. In drie maanden moest dan waarvan ouderen nog interessant kun-
het bedrijf voldoende inkomsten ge- nen verhalen. De fiets was toen nog
TER AAR
Vlasselaar heeft gediend. Dit was
een herder en leraar, die bij de ge
hele bevolking geëerd was, zijn waar
achtige burgerzin verwekte een al
bussen haar intrede. vwuutnuc umum»icu c- YciunMri[ „aa kWC11 liyj
Ia VerV ven aan de tuinder om weer een jaar lang geen algemeen vervoermiddel
te kunnen leven. Dat het in het al- en menige reis ging per pedes Apos-
gemeen een sober bestaan was laat tolorum.
zich gemakkelijk begrijpen. In een reisje te voet naar Alphen
Het veilingwezen onderging nu ruim a.d. Rijn zag men geen enkel be-
gemene sympathie. Bij zijn dood'leef- v«ftig 5aaF 6eladen een grote ver- zwaar maar r a tuinders die
de de gehele bevolking mee, zowel airing door de aanschaffing van er met tegen op zagen om met byl
van katholiek als van protestant on- een afmijntoestel, waardoor een ein- en hakmes op schouder naar het
dervond pastoor Vlasselaar de laatste de kwam aan de alslaS met de mond- koatbos te Voorschoten te gaan lopen,
eerbewijzen. En al was bet toestel nog lang niet Ook aan andere gebeurtenissen le-
Zoals ook nu nog bestonden er des- volmaakt, voor de mensen van toen ven aardige herinneringen. We den-
tijds ook bijzondere figuren, zoals was het een onbegrijpelijk technisch ken aan rouwen en trouwen b.v. Was
de oude Zijlman, met de hond Leo wonder, dat aan de veiling een heel er een overledene in de buurt van
en de nachtwacht met het kromme ander aanzien gaf. de kerk, dan werd deze door de ge-
zwaard. Het leven in Ter Aar was door de buren grafwaarts gedragen. Was het
Ja, zo was het eens in Lisse. We vra- gebrekkige communicatiemiddelen wat verder, dan werd bij de meer
gen ons nu al weer af: hoe zal het er vrijwel gesloten. De enige mogelijk- gegoede families gebruik gemaakt
over weer 50 jaar uitzien? heid om te reizen was de stoomboot van de lijkkoets, maar dit was zeld-
zaam. Meestal werd als vervoermid
del gebruikt de kaasbrik van een boer
uit de buurt. Van uniformiteit bij de
dragers was geen sprake, of het zou
de hoge hoed moeten zijn, en dat men
deze soms niet altijd even correct
wist op te zetten gaf wel eens een
komische indruk. Maar er lag aan
ten grondslag de burenhulp en het
Als ik een terugblik werp op het enkele eenvoudige woningen en er beoefenen van een werk van barm-
Warmond van 50 jaren terug, was geen enkele jachthaven. De in- hartigheid,
aldus oud-notaris P. H. Romeijn, dan gezetenen vonden voornamelijk hun -
heeft zich hier op schier elk gebied bestaan in de landbouw en veeteelt V. enken we nog te
rlip» arm li» Inncro cfnAt van irrlando
een algehele metamorphose voltrok- en voor een klein gedeelte in het
ken. In 1903 werd ik, wonende te telen van bloembollen, welke tak van
Leiden, aangesteld als candidaat no- bedrijf later zo is toegenomen,
taris te Warmond. In Leiden waren Het was een rustige, gezellige ge-
WARMOND
rug aan de lange stoet van vriende
lijk knikkende tilbury's, waaruit met
royale hand bruidssuikers werden
gestrooid. Voor de jeugd was dat een
wij in het gelukkig bezit van „gas", meenschap, die geen grote problemen ^erste raiïf en. men
- lit te en d;« niet* d®ok'nhet stof, of soms ook wel eens
geen
LISSE
in een plas om toch maar
bruidssuikertje te missen.
Dit zijn zo van die oude herinnerin
gen aan een tijd waarin gemoedelijk-
maar aangezien Warmond dit sta- had te verwerken en die niets afwist
dium van vooruitgang nog niet had van het jakkerende en jagende leven
bereikt, moest ik mij hier weer gaan van thans. De verstandhouding tus-
behelpen met petroleum, dus een sen de wereldlijke en geestelijke
stap achteruit. autoriteiten was uitstekend en van
Warmond, toen nog een zeer kleine eniSe wjüying, op welk gebied ook, heid een stempel drukte op het
en rustige plattelandsgemeente, had Y,as m?te,besPeuren. dorps even. M sechien is het aanstip-
eeen eas waterleidine en riolering Als zodaiu8 lag Warmond my na aan Pen slechts voldoende om voor velen
om vaT'etectriciteit maar niet te het hart en nadat ik als notaris was het Ieven van een halve eeuw geIe"
spreken. Om Warmonds grondgebied b™°emd. bab ik in al de jaren van d™ weer even te laten leven.
vanaf Leiden te kunnen bereiken mijn notariaat nimmer gesolliciteerd
moesten men toen reeds de tol pas- "aar ,eandere standplaats.
seren. Het tolgeld werd toen naar Ik beb de ontwikkeling van Warmond en ZQ gezien> vind jk ket niet erg wan-
geheel andere maatstaven berekend JJan zaer nabiJ meegemaakt, dus ook neer de t^d d£m weer 5Q
dan later het geval was. Bijna de eni- d® °Pk?mst van de watersport, welke wordt teruggezet,
ge manier om in Warmond te komen thans in het economisch bestel van Thans js Warmond een prachtig
was per rijwiel of te voet, want het f*:?16 6 20 n belan£rijke plaats woonoord, dat een grote aantrek-'
toen bestaande gezapige stoomtrein- mneemi. kingskracht uitoefent op de bewo-
k^periSarrm0nd "LTTn'de^leX kommen ^Lteheeft daezeSgad HO{,and' £'S
Tussen de tol en de sooorweeover gemakkelijk aan het water komen en iQiCo +oÜ- ff gemeente een be-
d? 1ST i^er zij dete^ tsmk begrifpt, zal^het
over Leimuiden, Nieuwveen en Rijn
saterwoude eenzelfde burgervader
aangesteld werd. Zo ongeveer 50 jaar
geleden waren wethouders J. de
Bruyn en W. Visser, de vader van S.
J. Visser, die thans al meer dan 30
jaar deze functie bekleedt. Er was in
die dagen alleen een Openbare La
gere School. De katholieke jeugd was
evenals nu aangewezen op de paro
chiële school. De parochieherder was
pastoor Kuipers en de predikant van
de N.H. Kerk was tot 1909 Ds. L. J.
Wesseldijk, die vertrok naar Ned. In-
dië en opgevolgd werd door Ds. J. H.
Pop. Meermalen heeft Rijnsaterwou
de in het punt van belangstelling ge
staan. In deze eeuw ging het onder
aanvoering van raadslid C. v. Tol in
de raadzaal er nogal eens rumoerig
aan toe. Deze zelfde heer was ook de
aanvoerder van de bestorming van
de tol in Leimuiden, wat een dank
baar object voor de publiciteit werd.
Evenals thans nog 't geval is, heers
te er ook vroeger al een levendige
activiteit op het gebied van vereni
gingen en organisaties. Zo verheugen
Het Nut van 't algemeen, Hollandse
Mij. v. Landbouw, de Fokvereniging
Vooruit en de IJsclub De Eendracht
zich allen in 'n lang bestaan.
riante villa's) stonden slechts enkele mogelijkheid thans praktisch ont-
boerderijen, terwijl aan beide zijden breek£" Haar ik vernomen heb wor-
van de weg slechts hakhout en tuin- an thans van bestuurlijke zijde ern-
grond was. stl£e .Pogingen in het werk gesteld toen
Op de thans zo druk bevaarde Ka- om biervoor een oplossing te vinden
gerplassen was slechts een enkel zeil-
bootje te bespeuren en van motor-
nood was er steeds 'n hechte buren-
plicht. Wanneer er iemand werd be
graven, ging de gehele straat mee en
zijn als 50 jaren terug, zij het dan
ook in_een geheel andere vorm dan
tijd schrijdt voort en
wij hebben ons nu eenmaal aan
te passen aan de gewijzigde omstan
digheden ook al moet dit helaas gaan
ten koste van de aangename stilte
en rust die het dorp toen kenmerkte.
jjc—me—- nrsr-r
