,DE JONGSTE GESCHIEDENIS'
IS SNEL VERGETEN
Het voorspel tot de Tweede Wereldoorlog
Een oorlogsverklaring in telegramstijl
MAANDAG 31 AUGUSTUS 1959
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 5
Twintig jaar geleden, op 1 september 1939, begon de Tweede Wereld
oorlog. De vrede had zich al jarenlang met moeite overeind gehouden boven
Europa. Er zullen er slechts weinigen geweest zijn, die er in die dagen nog
van overtuigd waren, dat een oorlog vermeden kon worden. Niettemin sloeg
het bericht over de invasie van Duitse troepen in Polen de wereld met
angstige sprakeloosheid.
Duitsland voelde, nadat Adolf Hit
ler in 1933 dictator was geworden,
zeer „nationalistisch" en militaris
tisch. Het werd langzamerhand tot
een bedreiging voor zijn buurstaten.
In 1935 werd het Saargebied bij het
Groot-Duitse Rijk gevoegd; in 1938
volgde de Oostenrijkse Anschluss" en
nog hetzelfde jaar annexeerde Der
Führer het Sudetenland. In maart
1939 viel het masker van schijnbare
rechtvaardigheid geheel, toen onder
de openlijke leuze van „Lebensraum"
'het volkomen on-Duitse land der
Tsjechen en in feite ook Slowakije
werden ingelijfd.
Hiervan maakte de Poolse minister,
kolonel Beek, gebruik om het Tsje
chische gedeelte van het Cieszynge-
fcied bij Polen te voegen.
Hitler, die al eerder te kennen had
gegeven, dat hij de stad Danzig en
de Poolse corridor achtte tot het
Duitse Rijk te behoren, hernieuwde
nu zijn aanspraken.
Polen, dat in de Eerste Wereldoor
log zijn onafhankelijkheid van Rus
land bevochten had, kreeg over
eenkomstig de wensen van de Ame
rikaanse minister Horace Wilson
zijn zelfstandigheid en de „corridor"
naar de haven van Danzig bij het
vredesverdrag van 1919.
Onmiddellijk na de bezetting van
Tsjecho-Slowakije begin Hitier nu
de aanval op Polen voor te bereiden.
De wereld koesterde weer hoop,
nadat Hitier op donderdag 30 sep
tember 1938 (dus vóór de inval in
Tsjecho-Slowakije) Mussolini en zijn
minister Ciano, de Franse minister
president Daladier, de Engelse pre
mier Chamberlain te München ont
vangen had en tot een accoord ge
komen was.
Rekende de Führer er aanvankalijk
misschien op dat het Westen zich af
zijdig zou houden, evenals bij de be
zetting van Saarland, Oostenrijk en
Tsjecho-Slowakije, bij het ontwerpen
van zijn nieuwe plannen hield hij er
ook rekening mee, dat hij zich nu
naar twee zijden zou moeten verde
digen.
De geringe vechtlust van Engeland
en Frankrijk en de enorm versterkte
„Westwall" volstonden in het wes
ten. Op 23 augustus 1939 sloot Duits
land een niet-aanvalsverdrag met
Rusland. In een geheime clausule
werd daarbij over het lot van Polen
beslist.
Op 1 september 1939, des morgens
om kwart voor vijf trokken vijf Duit
se legers, zonder voorafgaande oor
logsverklaring Polen binnen. Gene-
ral-oberst Van Brauchitsch beschik
te in totaal over 60 divisies, waaron
der negen pantserdivisies. Het geheel
werd gesteund door 2 a 3000' vlieg
tuigen.
Daar konden de Polen, onder veld
maarschalk Smigly-Rydz slechts een
minderheid tegenover stellen en hoe
dapper de Poolse soldaten ook voch
ten, steeds verder zagen zij zich om
singeld door de Duitse legers.
Engeland en Frankrijk, die de „le
gale" Duitse annexatie reeds lang met
lede ogen hadden aangezien, stelden
een ultimatum tot het terugtrekken
Der Führer voor Warschau, kort voor
de overgave. Van een hooggelegen
punt in het terrein ziet Hitler met
zijn gevolg toe op het verloop van de
strijd om Warschau.
Foto hier boven.
van de Duitse legers omdat dan, zo
meenden zij, de situatie rijp zou zijn
voor onderhandelingen, die zij in de
kwestie Polen al zo lang hadden
voorgestaan.
Duitsland weigerde op het ultima
tum in te gaan en op zondagochtend,
3 september, om elf uur achtte En
geland zich derhalve in staat van
oorlog met het Groot-Duitse Rijk, des
middags om vijf uur gevolgd door
Frankrijk. Dat waren de eerste oor
logsverklaringen. Er zouden er neg
vele volgen. Over Europa daalde de
donkerste nacht van zijn geschiede
nis.
Donderdag, 24 augustus.
HET NON-AGRESSIEPACT TE MOSKOU GESLOTEN
Artikel 2. De verordening treedt
in werking op 23 augustus.
Er is te Danzig niets vernomen
over de positie van Greiser, de
president van de Senaat".
D.N.B. deelt mede; Naar van be
trouwbare zijde uit het gebied
van de corridor verluidt is Po
len met ingang van vandaag
met de officiële mobilisatie be
gonnen.
Uit goede bron wordt vernomen
dat gisteravond de bagage en de
archieven uit de Duitse ambas
sade zijn weggezonden. Het per
soneel is verminderd tot drie of
vier personen.
„Forster Staatshoofd van Danzlg"
„Officieel wordt medegedeeld:
Óp grond van de wet tot verde
diging van volk en staat van 24
juni 1933 (etc.) wordt het vol
gende met kracht van wet ver
ordend:
Artikel 1. De Gouwleider van
Danzig is het staatshoofd van de
vrije stad Danzig.
Vrijdag, 25 augustus.
IS DE TEERLING REEDS GEWORPEN?
HITLER HEEFT VANNACHT
MET ZIJN MEDEWERKERS
GECONFEREERD
Zaterdag, 26 augustus.
PAUS PIUS MAANT TOT
BEZINNING
VREDE GEEN HINDERPAAL
VOOR EERVOL SUCCES
Maandag, 28 augustus.
„Ofschoon niets bekend is om
trent de onderhandelingen tussen
Engeland en Duitsland, worden
er toch allerlei veronderstellin
gen geopierd:
Zo meende United Press, dat de
boodschap van Hitier welke Hen
derson overbracht de volgende
inhoud had:
1. Danzig kere onmiddellijk
tot het Rijk terug;
2. Duitsland krijge de vrije hand
om met Polen rechtstreeks te
onderhandelen;
3. Engeland herroept zijn garan
tie aan Polen
In een officieel Brits communiqué
worden deze berichten echter
volkomen onjuist genoemd".
Dinsdag, 29 augustus.
HENDERSON BRENGT HET BRITSE ANTWOORD NAAR BERLIJN
WAT ZAL CHAMBERLAIN VANMIDDAG IN HET LAGERHUIS
KUNNEN MEDEDELEN?
Terwijl op dezelfde datum de Ca
nadese minister-president Mac
kenzie King een beroep doet op
Hitler, Mussolini en Moscicki,
schrijft Hitier aan Daladier, de
Franse president:
„Ik heb de Poolse regering een
aanbod gedaan, waarvan het
Duitse volk ontsteld was. Geen
ander dan ik(!) zou het kunnen
riskeren met een dergelijk aan
bod voor de openbare mening te
komen. Daarom kan het ook
slechts voor één keer gelden".
„Verantwoordelijke kringen heb
ben nog niet de hoop opgegeven,
dat de invloed der Sowjets zou
kunnen worden aangewend voor
de zaak van de vrede, ondanks
de overeenkomst met Duitsland".
Nederland kondigt de mobilisatie
af.
LAATSTE BERICHTEN:
„BRITSE POLITIEK
ONVERANDERD"
„Chamberlain heeft hedenmiddag
in het Lagerhuis verklaard: Wij
hebben het duidelijk gemaakt,
Woensdag, 30 augustus.
dat onze verplichtingen jegens
Polen ten uitvoer zullen worden
gelegd.
En verder: „Op dit ogenblik is de
positie aldus dat wij het ant
woord van Hitier afwachten".
KONINGIN WILHELMINA EN KONING LEOPOLD
BIEDEN GOEDE DIENSTEN AAN
HITLERS ANTWOORD TE LONDEN ONTVANGEN
DE ONDERHANDELINGEN
WORDEN VOORTGEZET
„Het aanbod van „goede dien
sten" van de Koning der Belgen
en de Koningin der Nederlanden
heeft, naar men van algemeen
goed ingelichte zijde verneemt in
Duitse politieke kringen een zeer
sympathieke ontvangst gevon
den".
ENGELAND ANTWOORD HITLER
Donderdag, 31 augustus.
LONDENS ANTWOORD VANNACHT NOG OVERHANDIGD
„Het Britse antwoord aan Rijks- j
kanselier Hitler is gistermiddag,
naar Reuter verneemt, per tele
gram naar Berlijn gezonden. I
Naar verder vernomen wordt,
laat het de deur open voor ver
dere onderhandelingen".
Twee doden bij
auiobotsing
Op de weg Breda—Tilburg in de
nabijheid van het zwembad Surea
zijn zaterdagmorgen bij een auto-on
geluk de 36-jarige caféhouder uit Til
burg J. van Berkel en de 44-jarige
kelner A. van Esch, eveneens uit Til
burg om het leven gekomen. De wa
gen naderde vanuit de richting Breda
met een grote snelheid het dorpje
Dorst, passeerde een vrachtauto,
waarbij de wagen links op de weg
terecht kwam en heeft toen waar
schijnlijk geen kans gezien de tegen
ligger te ontgaan. In deze tegenlig-
gende auto zaten de fabrikant M.
Gooijaards uit Goirle en z(jn dienst
bode mejuffrouw C. van der Wouw,
eveneens uit Goirle.
Bij de ontstane botsing zijn de pas
sagiers van de tweede auto dusdanig
gewond, dat zij in een ziekenhuis te
Oosterhout moesten worden opgeno
men, terwijl de inzittenden van de
eerste auto op slag waren gedood om
dat de wagen tegen een boom vloog.
ANGSTIGE OGENBLIKKEN.
Een IJmuidenaar, zijn vriend en
drie kinderen van 9 tot 14 jaar heb
ben zondagochtend een angstig mo
ment beleefd toen op liet kleine
jacht van de IJmuidenaar tijdens het
aanslaan van de motor brand ont
stond. Het scheepje lag midden op de
„Mooie Nel" bü Spaarndam. Een van
de vele zeilers op dit water heeft de
opvarenden aan boord genomen. Het
brandende jachtje werd naar de
kant gesleept, maar brandde geheel
uit.
DE TABAKSKWESTIE IN BREMEN
De Deli- en de Senembah-maat-
schappij hebben bij het Landge
richt van Bremen een verzoek inge
diend om vrijgave van de uit Indo
nesië afkomstige tabak, die in deze
stad ligt opgeslagen. Het gaat in to
taal om 5.190 pakken tabak, die on
geveer 10.800.000 mark waard zijn,
zo heeft het West-Duitse perbureau
DPA zaterdag gemeld.
Vrijdag, 1 september.
HITLER FORCEERT HET PROBLEEM VAN DANZIG MET GEWELD
DUITSE STRIJDKRACHTEN VALLEN POLEN AAN
TERUGKEER VAN DANZIG NAAR HET RIJK GEPROCLAMEERD
„ER BLUFT MIJ NIETS ANDERS OVER DAN GEWELD"
DE POOLSE HOOFDSTAD
VANMORGEN GEBOMBARDEERD
„De Poolse staat heeft de vreed
zame regeling van de nabuurbe
trekkingen, waarnaar ik ge
streefd heb, afgewezen. Hij heeft
in plaats daarvan een beroep op
de wapenen gedaan. De Duitsers
in Polen worden met bloedige
terreur vervolgd, van huis en hof
verdreven. Een reeks van voor
een grote mogendheid onver
draaglijke grensschendingen be
wijst. dat de Polen niet langer
Zaterdag, 2 september.
DUITSLAND BESCHOUWT ZICH NIET IN OORLOG MET POLEN
„Hedenmorgen om tien uur Duit
se tijd, is.de Rijksdag bijeenge
komen voor het in ontvangst ne
men van een verklaring der
Rijksregering. De Führer droeg
een veldgrijze uniform. Hij ver
klaarde vastbesloten te zijn:
1) De kwestie Danzig op te los
sen;
2) De kwestie van de corridor op
te lossen;
3) Er voor te zorgen dat in de
verhouding Duitsland-Polen
een wending intreedt, welke
een vreedzame samenwerking
garandeert.
Hij zal, aldus verklaarde de Füh
rer met nadruk verder, zolang
strijden, totdat de Poolse rege
ring geneigd is, die toestand tot
stand te brengen, of totdat een
andere Poolse regering zal wor
den gevonden, welke daartoe be
reid is.
Hitier deelde in zijn redevoering Vol trots meldt de Duitse persfoto
mede, dat het veldgrijs, dat hij graaf Boesig:
vandaag weer heeft aangetrok-i „Grenspalen vallen. De Duitse solda
ken, pas zal uittrekken, na de ten gooien hier de Duits-Poolse grens-
overwinning of dat hij anders palen omver; de opmars kan begin
niet meer zal leven". I nen",
bereid zijn, de Duitse Rijksgren
zen te eerbiedigen
Om aan dit waanzinnige optre
den een einde te maken blijft mij
geen ander middel dan van nu
af geweld tegenover geweld te
plaatsen.
De Duitse weermacht zal de
strijd om de eer en de levens
rechten van het herrezen Duitse
volk met harde vastbeslotenheid
strijden. Ik verwacht, dat ieder
soldaat, gedachtig aan de grote
traditie van het eeuwige Duitse
soldatendom zijn plicht tot het
uiterste zal vervullen. Blijft u
steeds in alle lagen bewust, dat
gij de vertegenwoordigers van
het nationaal-socialistische Groot
Duitsland zijt.
Leve ons volk en ons rijk.
„In politieke kringen te Berlijn I
wordt verklaard, dat Duitsland
Polen niet de oorlog heeft ver
klaard en dat daarom de tegen
woordige toestand niet be
schouwd wordt als oorlogstoe
stand.
CHAMBERLAIN SPRAK IN HET LAGERHUIS
MET ENIGE GOEDE WIL
HAD OORLOG VOORKOMEN KUNNEN WORDEN
„DE ZINNELOZE EERZUCHT
VAN EEN MAN
De foto's bij dit artikel werden
welwillend in bruikleen afge
staan door het Rijksinstituut voor
Oorlogsdocumentatie te Amster
dam.
POLEN BEREID TOT RECHTSTREEKSE ONDERHANDELINGEN
BRITSE AMBASSADEUR VLIEGT MET EEN BOODSCHAP
VAN HITLER NAAR LONDEN
„Overigens is het veelbetekenend
dat Hitier niet alleen de verte
genwoordiger van Groot-d3rittan-
nië heeft ontvangen maar ook de
ambasadeurs van Frankrijk, Ita
lië en Japan.
De eerste gedachte, welke dit feit
opwerpt is de mogelijkheid van
Kranfennieuws uit bewogen jaren
Zes jaar lang groeide Europa naar de oorlog. Oorzaak was de waanzin
van een Adolf Hitler. Aanleiding, werd de overrompeling van Polen, die
zorgvuldig was voorbereid. Langzaam maar zeker spitste zich de situatie toe.
Op woensdag, 23 augustus meldde de Leidsche Courant:
LONDEN HANDHAAFT ZIJN GARANTIE AAN POLEN
„HUIDIGE CONFLICTEN
RECHTVAARDIGEN
GEEN GEWELD"
MAAR ALS FET MOET, ZAL
ENGELAND VASTBERADEN ZIJN
„Het Engelse kabinet aarzelde
niet om te besluiten, dat het tot
stand komen van het niet-aan-
valspact tussen Duitsland en Rus
land op generlei wijze van in
vloed zou zijn op zijn verplich
tingen jegens Polen, die herhaal
delijk uitgesproken zijn in het
openbaar en die het vastbesloten
is, na te komen".
„Enige minuten na vijf uur, gis
termiddag, is de Franse regering
bijeengekomen". ,Na de vergade
ring heeft Daladier zich lange
tijd onderhouden met generaal
Gamelin".
„Gemeld wordt dat Henderson
vanochtend om half tien met een
vliegtuig naar Berchtesgaden is
vertrokken".
„Het verluidt dat deze boodschap
in de lijn lag van het na de gis
teravond gehouden kabinetsraad
uitgegeven communiqué".
een conferentie der mogendhe
den.
Men dient echter ook niet uit
het oog te verliezen dat Hitler]
vroeger op de dag voorstellen
van Roosevelt heeft ontvangen, I
welke beogen een einde te ma
ken aan het Duits-Poolse ge
schil".
Benoeming
Bisdom Haarlem
Z.H. Exc. mgr J. P. Huibers, bis
schop van Haarlem, heeft benoemd
tot pastoor de Oudendijk de Z.E. heer
J. A. J. Geels, die pastoor was te
Aerdenhout; tot pastoor te Aerden-
hout, de Z.E. heer J. P. van Beuke
ring, die kapelaan was te Amster
dam (H. Hart). De Bisschop heeft
benoemd tot kapelaan te Haarlem
(Kathedrale Basiliek) de Weleerw.
heer F. A. Sturkenboom; tot kape- j
laan te Hilversum (H. Vitus) de Wel
eerwaarde heer V. G. Njjman, die
kapelaan was te Bloemendaal (H.
Drievuldigheid).
Aan de Weleenvaarde heer B. A.
M. Peters, neomist, heeft de Bisschop
opdracht gegeven om zijn studie in
de moraal-theologie te Rome voort
te zetten.
