Vernieuwer van de
was de voorloper
Nederlandse poëzie
van de tachtigers
LIEFDE VOOR MATHILDE
IN DICHTVORM
Rode Kruis had 133.288
bloed-donors
DE ZWARTE
Moeder
De Kleine
Paradijsparade
ZATERDAG 13 JUNI 1959
nrc LEIDSE COURANT
PAGINA 8
Honderd jaar geleden werd Jacques Perk geboren 'i HOORNTJE dor,s patroon van de Huzaren, onthuld
teren in de 18e en 19e eeuw droe
vig gesteld. Na de hoogtijd van poëzie
en proza van de woordkunstenaars
onzer gouden eeuw, was met de prui
kentijd en de dichtgenootschappen
het verval gekomen. De gezapigheid
van de weldoorvoede, rijke rente
niers, in spilzieke weelde badende
nazaten van pionierende kooplieden,
kreeg gestalte in de voortbrengse
len van onze kunst, picturaal en ver
baal, de schilderkunst en de letteren.
„Hoe genoeglijk rolt het leven...."
zong Huibert Poot, de Westlandse
boerenzoon. Maar dat leven miste
elke oorspronkelijkheid; uiterlijk
een aftreksel van het Franse, maar
zonder esprit, zonder opvlammend
vuur, slechts met een enkele nu en
dan opgloeiende vonk.
Na de gezapigheid kwam de bom
bast der bulderaars en deze ver
zandde weer in de sloomheid van de
huiszittende en letterlievende predi
kanten, de tijd van Jan, Jannetje en
hun jongste kind.
Met de beweging van '80, toen zich
een aantal dichters en schrijvers ver- der na hem komende Tachtigers,
zamelde rond „De Nieuwe Gids", j het l'art pour l'art.
brak voor onze vaderlandse letter- Hoewel de Mathilde-cyclus op het
kunde een nieuwe tijd aan. Men ging meisje, dat hij in 1879 voor het eerst
in de oorspronkelijk vorm trachten te
herstellen maar door de onvolledig
heid van gegevens kwam men niet tot
overtuigende resultaten. De hangende
vraagstukken konden eerst worden
opgelost na de publicatie in 1939 van
de briefwisseling tussen Vosmaer en
Kloos en na de verschijning (in 1941)
van een standaard-uitgave naar de
volledige handschriften door dr.
Garmt Stuiveling.
Waren zijn jeugdverzen ontstaan
onder invloed van de Duitser Heine
en wordt in zijn latere werk wel de
invloed van Keats en Shelley gezien,
tóch is het grotere gedicht „Iris" het
enige van de dichter waarin een be
wuste invloed van Keats is aan te wij
zen. „De Gids" weigerde het op te
nemen, in 1881 verscheen het in „De
Tijdspiegel".
Hoewel Perk zich ook enkele jaren
heeft bewogen in de kring van
ZOMERACTIE VEILIG VERKEER
„Verkeersveiligheid ook in de va
kantietij d". Onder dit motto zal het
Verbond voor Veilig Verkeer dit jaar
zijn grote zomeractie houden, die in
het teken zal staan van het kennen en
toepassen van de verkeersregel en
van het geven van het goede voor
beeld in het verkeer.
De actie wordt speciaal in de zo
mer gehouden, omdat het gemiddelde
a Tv..-.»..! ï/mi,aantal „verkeersdoden" dan altijd ho
katholieke Josef Alberdmck Thym, dat eer van hpt iaar
contact heeft niet geleid tot dat wat
Thym er van moet hebben verwacht.
Van enige beïnvloeding door de ka
tholieke schrijver is trouwens niets
te bespeuren.
En zijn betekenis.
Ondanks Perks korte leven is zijn
invloed op de Nederlandse letterkun
de van niet te onderschatten beteke
nis geweest. Gewoonlijk wordt hij de
directe voorloper van De Nieuwe
Gids-beweging genoemd. „Toch", zo
zegt Prinsen, „bestaat er slechts wei
nig verwantschap tussen Perk en de
zoeken naar oorspronkelijkheid, naar ontmoette, is geïnspireerd, dateren demeeste persoonlijkheden die een gro-
t_ ji ionrï nlni o11,.n,„ .n. i tp rnl nphnpn Pesnepin in rip Rpwp.
zuivere beeldspraak en persoonlijke sonnetten lang niet alle van na die
zegging. Al ging men daarbij al ontmoeting. Het gedicht „Doden-
spoedig onder invloed van Kloos van klacht" en de acht z.g. grotsonnetten
de onhoudbare stelling uit dat kunst schreef Perk reeds in 1878. Vóór de
individueel is, het onderwerp bij- uitgave van de cyclus door Willem
zaak, l'art pour l'art, er woei een Kloos, in 1882, dus eerst na Perk's
frisse wind na de bedompen atmos- dood verschenen, waren reeds enkele
feer van de ivoren torens. I gedichten uit de Mathilde-krans, als
rri?^rJ:;rn mPerk 1 Se£
V tator" opgenomen. Later nam dat
e Ver; I tijdschrift zeven grotsonnetten met
f 8 en drie andere als een afzonderlijke cy-
omvangnjke clus „Helle- en Hemelvaart" op.
Hiermede was het voor Perk onmo-
oevre een wegbereider.
gelijk geworden de Mathlide-krans
Perks levensloop. n0g ujt te geven zoals hij hem in
het najaar van 1879 in 196 sonnetten
Jacques Herman Fabrice Perk werd'had voltooid, of zoals hij na zijn
10 juni 1859 te Dordrecht geboren dood door Vosmaer en Kloos is uit-
te rol hebben gespeeld in de Bewe
ging van Tachtig".
Maar wel heeft Perk met zijn werk
de weg gewezen die tachtigers als
Willem Kloos, Albert Verwey en an
deren verder zijn gevolgd.
Hij stierf eigenlijk nog voor de
beweging zich baanbrak maar de
stellingen van de Tachtigers zijn reeds
in zijn werk te vinden. Zijn beelden
zijn oorspronkelijk en de taal zuiver.
Hij wist in zijn klinkdichten van
sterk-beeldende taal stemmingen
weer te geven.
Regelen als deze zullen dat illustre
ren: „En, scheidend, houdt de del-
ling in haar schoot De blanke heer
den, die al ruischend grazen." (De
Scheper) en uit Maneschijn deze:
als zoon van de Waalse predikant gegeven. De laatste schreef er toen ..Door 't glanzend bergwoud dolen
en letterkundige Maria Adrien Perk de beroemde inleiding voor die men
en jonkvrouwe Justine Georgette kan beschouwen als „het manifest
Caroline Clifford Cocq van Breugel.
Behalve Jacques werden uit dat hu
welijk later nog drie dochters gebo
ren.
In 1872 vertrok het gezin Perk
der tachtigers".
Zijn werk.
Naast de reeds genoemde jeugd-
naar Amsterdam en van dat jaar af1 gedichten en de posthuum uitgege-
tot 1877 bezocht-Jacques daar een Ven sonnettenkrans „Mathilde" is het
H.B.S. met de bedoeling dat hij de verdere oeuvre van Perk van geringe
officiersloopbaan zou kiezen. Op de omvang.
H.B.S. kreeg hij letterkundig onder- j Kloos, waarmee Perk enige jaren
wijs van dr. W. Doorenbos. Reeds van zeer bevriend is geweest, een vriend
die tijd dateren zijn eerste penne-1 schap die later verkoelde en eindelijk
vruchten; in 1876 een bundel ondergeheel werd verbroken, gaf in 1893
de titel „Een rekje duiveneieren",j nog andere nagelaten verzen uit.
een vertaling van Goethe's Tasso inJacques' tante, Betsy Perk, schreef
1877 en een aantal gedichten die zeer een biografie van haar neef en druk-
Heiniaans aandeden, „Kamperfoelies j te daarin de jeugdverzen af, die ech-
en Heggewinden". In september 1878ter slechts waarde hebben als docu-
werd zijn eerste gedicht, „Het Scheep- mentatie voor de vorming van de
je", gedrukt in het tijdschrift Neder- jeugdige dichter.
Over de arbeid van Kloos aan de
In 1877 verliet hij de H.B.S. Zijn1 Mathilde-uitgave van 1882 is veel te
vader gaf hem verder les in Latijn doen geweest; hij heeft daarin nl. de
en Grieks ten behoeve van een laterevolgorde der sonnetten eigenmachtig
studie in theologie en letteren, maar geregeld. Na de eerste redactie in
reeds in het begin van het volgende 1879 had Perk deze volgorde zelf
jaar kreeg hij een bloedspuwing, de j meermalen gewijzigd. Zodoende be-
eerste symptomen van zijn kwaal die staan er thans drie handschriften,
hem vroegtijdig zou doen sterven. I Kloos heeft de redactie van de eerste
Een lange en zorgvuldige verpleging editie van 72 sonnetten en later de
vierde met 107 verzen vastgesteld.
Hij beweerde daarbij de schriftelijke
en mondelinge aanwijzingen van
Perk zelf te hebben gevolgd, maar in
de laatste jaren van zijn leven heeft
Perk geen persoonlijke relaties met
Kloos meer gehad. „Het is niet on
waarschijnlijk", zegt J. Prinsen
J.Lz., „dat Kloos het platonische
liefde-idee in de cyclus wat scherper
heeft doen uitkomen dan Perk zich
zelf oorspronkelijk bewust was".
Eerst in 1915 heeft men de cyclus
en rust waren noodzakelijk. In de zo
mer van dat jaar vertrok hij met het
gezin voor herstel een tijdlang naar
de Ardennen, waar zij in Diekirch
verbleven. Na terugkeer in de maand
november kreeg Jacques een journa
listieke functie bij het Handelsblad.
Dat duurde echter niet lang want
hij wilde rechten gaan studeren. Hier
mee kon hij een aanvang maken in
1880, na het jaar tevoren voor het
admissie-examen van de Amsterdam
se universiteit te zijn gezakt.
In de zomer van 1879 maakte hij
opnieuw een reis naar de Ardennen,
nu naar Larochie, een reis die van
beslissende invloed zou zijn op zijn
loopbaan en roem als dichter. Daar
immers maakte hij kennis met de 19-
jarige Mathilde Thomas, een kost
schoolvriendin van een zijner zusters.
Hoogstens 14 dagen heeft hun sa
menzijn geduuurd maar deze luttele
weken hebben Perk tot wezenlijk
dichter gemaakt.
In het voorjaar van 1881 werd hij
door Vosmaer aan „De Spectator"
verbonden als criticus voor de poëzie.
Eind oktober van datzelfde jaar werd
Perk ziek en weinige dagen later,
op de eerste november, stierf hij te
Amsterdam, ruim 22 jaar oud.
„Mathilde".
Mathilde Thomas, het 19-jarige
idool van de dichter Perk, heeft diens
platonische liefde niet beantwoord.
Zij was reeds verloofd en bovendien
katholiek. Maar zij inspireerde hem
tot de gelijknamige sonnettenkrans
die zijn naam beroemd heeft gemaakt
en waarmee hij de voorloper der
tachtigers is geworden.
Want in deze poëzie, waaraan de
invloed van Keats en Shelley stellig
niet vreemd is, liet Perk een voor
die tijd onbekend, geheel nieuw ge
luid horen. Als dichter legde hy alle
aadruk op de klankschoonheid, die hy
het zuiverste meende te kunnen
doen klinken in het sonnet, maar
met hem begint óók de vergoddelij
king van de schoonheid in de Neder-
lansde letterkunde, uitgroeiend in de
doffe schimmen, Die, slank en tril
lend, bosch en berg bevolken.De
stilte alleen kan al die rust vertol
ken: De nacht houdt de' adem in;
de rotsen grimmen."
En als hommage aan de honderd
jaar geleden geboren en nauwelijks
22 jaren oud overleden dichter mo
gen we hier een der mooiste sonnet
ten uit de Mathilde-cyclus afdruk
ken:
DE SCHEPER.
Een zee van golvend purper,
in verbazen
En ademloos, verstijfd als
waai^ zij dood
Bij 't zien van 't eindloos-
vlammend avond-rood
Zóó schijnt de heide, waar wie
honig lazen
Met de' avondlast langs bloem
en purper razen,
Om niet te keeren, vóór de nacht
ontvlood,
En, scheidende houdt de delling
in haar schoot
De blanke heerden, die al
ruischend grazen:
De waaksche wolf, die zich
geen wolf betoont,
Likt speelsch de staf-en-handen
van den herder,
Die twintig kudden eenzaam
heeft gehoed;
En met een blik, waarin de liefde
woont,
Drijft hij de wit-gewolde wolkjes
verder
En ziet naar hen, de heide en
de 'avond-gloed.
ger ligt dan in de rest van het jaar.
In juli en augustus 1958 vielen bij
voorbeeld respektievelijk 194 en 188
doden bij verkeersongelukken, bij
een gemiddelde van 116.
De veilig verkeersactiê valt uiteen
in drie perioden: van maandag 15 tot
en met zaterdag 20 juni de week voor
de voetgangers, van 22 tot en met 27
juni de week voor de wielrijders en
bromfietsers en van 29 juni tot en
met 4 juli de week voor het gemoto
riseerde verkeer.
Het. gedurende deze drie weken
speciaal aan veilig verkeer gewijd
donderdagavond-programma „Gelijk
Oversteken" van de NCRV zal tot en
met donderdag 20 augustus worden
voortgezet.
Via radio en dagbladpers en door
het op grote schaal verspreiden van
brochures zullen drie maal vijf „gul
den regels" onder de aandacht van
alle weggebruikers worden gebracht.
Baby-huidje
i ZEEP
(Advertentie)
In Amersfoort zijn de feestelijkheden, ter gelegenheid van het feit dat
deze gemeente. 700 jaar geleden stadsrechten verkreeg, begonnen met de
„onthulling" van een wassen beeld van Sint Joris op de hof. Het definitieve
beeld zal in de toekomst een. plaats krijgen in de stad. Op de foto een
moment tijdens de „voorlopige' onthulling." door burgemeester H. Molendijk.
In 1958 waren bij het Rode Kruis
in ons land 133.288 bloeddonors in
geschreven. Het aantal bloedtrans
fusiediensten nam toe tot 107. De in
zameling van moedermelk geschiedt
thans in twintig centra. In het cen
traal laboratorium te Amsterdam
werd 3962 liter moedermelk ontvan
gen. Er werden het afgelopen jaar
132 hoornvliestransplantaties uitge
voerd.
OVERLEG OVER DE LOON
VORMING.
Overeenkomstig met de regering
op 6 juni j.l. gemaakte afspraak
heeft het bestuur van de Stichting
van den Arbeid uitvoerig aandacht
geschonken aan de door de regering
voorgestelde uitgangspunten voor de
invoering van een gedifferentieerde
loonvorming. Het bestuur van de
Stichting van den Arbeid zal begin
volgende week een aantal opmerkin
gen over bedoelde uitgangspunten
ter kennis van de regering brengen,
opdat zij hiermede rekening kan hou
den bij het opstellen van de door
haar toegezegde nota aan de Tweede
Kamer der Staten-Generaal.
Dit verneemt het A.N.P. van de
Stichting van den Arbeid.
Uit het water van de Burg van
Tienhovengracht in Amsterdam-West
is gistermiddag opgehaald het stoffe
lijk overschot van het 9-jarig meisje
E. F. Verhoeven, wonende in de
Burg. Fockstraat. Het kind werd se
dert donderdagmiddag vermist.
Naar het buitenland stuurde het
Rode Kruis voor 64.503,93 aan goe
deren. Medicamenten gingen naar
Hongarije, Polen, Roemenië, Tsje-
cho-Slowakije en de Demokratische
Volksrepubliek Duitsland.
Deze gegevens lichtten wij uit het
directieverslag van het Nederland-
sche Roode Kruis over het jaar ^958.
De geldinzamelingscampagne voor het
Rode Kruis bracht bijna anderhalf
miljoen gulden «pp. Hoewel dit aan
merkelijk meer is dan in voorgaan
de jaren, komt men nog altijd geld
tekort. Er wordt van vele kanten
een beroep gedaan op het Rod* Kruis.
Het informatiebureau houdt zich
rog altijd bezig met het opsporen van
tijdens de oorlog vermiste personen.
In 1958 veertien jaar na de oorlog
werd voor 64 personen om opspo
ring verzocht.
PROF. DR. C. J. F. BOTTCHER.
Vrijdagmiddag is te Meppel de jaar
lijkse algemene vergadering van aan
deelhouders der N.V. Koninklijke
pharmaceutische fabrieken v.h. Bro
cadesStheeman en Pharmacie ge
houden. Tijdens deze vergadering
werd de raad van commissarisen uit
gebreid door de benoeming van prof.
dr. C. J. F. Bottcher, hoogleraar in
de physische scheikunde aan de
Leidse rijksuniversiteit en adviseur
van de Bataafse Petroleum Maat
schappij n.v. voor algmene resarch-
aangelegenheden
Naar HUIBERS
Haarlemmerstraat 1 23, Leiden
voor
Geboorteaankondiqingen
(Advertentie)
63
Iwrtt \(Vt ttnnt hatt dooniïM kan foefc mut
tm'.Tm trimt mrkncpmótlstatm optrnrn IX
ImiKttMmanönmtmdttm^
Tatritamirimmpmom s
metm Im/mriBt)
Geneeskrachtige
planten
De Brandnetel moge de
schuilplaats van de ko
ning aller zangvogeldjes
vormen, het is en blijft
een onsympathieke plant.
In vroeger tijden was hij
zelfs gevloekt. Wat wis
ten onze voorvaderen ook
van mierenzuur en brand-
haren? De Duitsers zagen
in het brandnetelblad een
tong en noemden de plant
daarom „Duivelstong"; de
Engelsen meenden er een
voorschoot in te herken-
tuurleer", die eerst ver- ze kruiden werden bij
laten werd. toen men syn- voorkeur in wijn of bier
thetische medicijnen ging gekookt. Hoewel vast-
vervaardigen. staat, dat verschillende
Die leer kwam, in het sto£fen. die in de planten-
kort gezged, hierop neer saPPen aanwezig zijn, ge-
dat men aan een uiterlijk n.ez.?nd werken, veronder-
kenteken van een bepaal- we we* dat vee*
de plant zou kunnen zien infectles by deze kruiden-
tegen welke ziekte het geneeswijze zijn voorko-
kruid gewassen was
door het koken en de
werk: van de alcohol.
Een zeer bij-onder mid-
hVt ♦♦"8 T dal tegen Je pest zag men
PM'kruid heetten de eertlJds in d* Dri(fd,stel.
Zijn wetenschappelijke
naam Carlina vulgaris,
dankt de plant aan „Caro-
lus Magnus", Karei de
genezing van steekwon
den te bevorderen. Plan
ten met een geel melksap
zouden bij voorkeur ge
schikt zijn voor de bestrij
nen en noemden die dJnS yan geelzucht. De GlEen legende vertelt na-
.Duiyeisvoorschoot". Iets ^0e^'UriJ®RVlb*83®" mei ijk dat er eens tijdens
hamuli» ™erde" Zijn regering pest uitbrak
S aLbt5 v„er? In een na'ht dat de keizer
tTie^ de kleur^ van het Slape" k°"'
hem een engel, die hem
i bessensap met IUiOUUIiIia. rni
kan men bestrijden, door ^/^f^kMoed. Toevallig veld "te gaaien een^pyl'"
de zere plek te bedekken of de toepaasing van te schieten in de richtir
met een gekneusd blad
van de Weegbree, die ^og niet.
langs alle wegen groeit, citroenzuur, hetgeen bloed'
Yan opdracht gaf. naar het
slecht
ry„ V, uytwiiicituc «Uil.
ïPtcfoan De Plant, die door de neer
vallende pijl getroffen zou
worden, was het gezegen
de middel tegen de pest
Aldus geschiedde. De be-
signat JB
leer is de behandeling van waste plant was de drie
likdoorns met Salomons- distel, die daarom in de
zegel.
Deze plant
gel Deze p.'ant ontleen'
volksmond aos 3 rel Karel-
ontleenl distel genoemd wordt.
Keizer Karei deed veel
Maar niet alleen daarvoor zuiverend werkt,
is de Weegbree bij j;t- Een ander typerend
stek geschikt: Tn Oosten- voorbeeld van signatuur
rijk bii 'oorbeeld, word* f
deze plant nog vrij tlge-
meen gebruikt voor het
provisorisch verbinden v„
kleine wonden en zwe
ren. Munt en Breedbla-
dige Weegbree zijn voorts
uitstekende middelen te
gen hoofdpijn. Nu men in 9RHHÜ
staat is, de geneesmiddelen ook wel wat lijkt op' een den en"bevai"aiie6hof^ou-
H likdoorn. Tegen hetzelfde ders, in hun gaarden de
euvel gebruikte men ook genoemde planten te kwe-
wel een doekje met een
mengsel van spekvet en
zijn naam aan het feit, dat voor de geneeskunde, dat
de bladstengel afgebro- moet gezegd worden. Hij
ken, een zegelvormig liet een lijst aanleggen
beeld geeft; een zegel, dat van geneeskrachtige krui-
langs synthetische wep te
vervaardigen, is de re-
hoefte aan dergelijke
heilbrengende plantei
sterk verminderd. Men .Stinkende Gouwe.
staat er evenwel nog
wonderd van, dat onze
voorouders heil zochten
bij een plant, die ln haar
sappen salycielzuur een
van de samenstellende
delen o.a. van asprine
schijnt te bevatten. Dt
voorkeur voor bepaalde
Behalve de bladeren
van de lis werden voor
het genezen van steek- oi
snijwonden ook gebruikt
„Heydens wondtkruyJt'
(gulden roede), rode kool
Averuit, Aardbei 'bloed)
Weegbree, Zenegroen, Sa-
nikel (Heelkruid), Dui-
planten als medicijn kwam zendblaa, I.ize l, Hen- rol zal spelen in de" Ne-
voort uit de z.g. „signa- nep en Smeerwortel. De- derlandse inzending.
ken.
In de tijd n Carolus
Clusius (1526-1609), had
de kruidenwetenschap al
veel meer „wetenschap
pelijke" achtergrond ge
kregen. Interessant is het
te weten, dat de Clusius-
tuin uit Leiden op de
grote tuinbouwtentoonstel
ling „Floriale-1960" in
Rotterdam een belangrijke
