Regering wil geen nationale radio
maar vrijer omroep-bestel
VAN ST. CAECILIAGASTHUIS
TOT BOERHAAVE-COMPLEX
Geen verhoging van
luister-bijdragen
ZATERDAG V FEBRUARI 1959
DE LE1DSE COURANT
Stukje geschiedenis bij een verboden tentoonstelling
De wereldnaam
van Leiden
In Leiden staat het oudste academisch
ziekenhuis van Nederland en waar
schijnlijk ook ter wereld. Men krijgt
weer eens de kans dit te overwegen
(bij de tentoonstelling, die naar aan
leiding van de dies der Leidse univer
siteit gehouden wordt in de Zuster
taal van het Ac. Ziekenhuis. Jammer
genoeg is deze expositie slechts be
stemd voor de reünisten van de Leidse
academiealleen vanmiddag was
zij te zien. De uitstalling van allerlei
voorwerpen, platen, foto's en kaar
ten, die een beeld geven van de ge
schiedenis van dit ziekenhuis, bijeen
gebracht en opgesteld door zuster A.
Schras, ware een beter lot, dajn dat
van ééndagsvlieg beschoren. Maar om
dit gemis een weinig goed te maken
willen wij aan de hand van hetgeen
hier tentoongesteld is in het kort de
geschiedenis van dit eerbiedwaardige
gasthuis nog eens memoreren.
62 Jaar na de inwijding van de
Leidse Academi in 1575, werd tot de
stichting van het klinisch onderwijs
overgegaan. Men doet echter onjuist
te menen, dat voor die tijd geen ge
neeskundig onderwijs werd gegeven.
Direct na de stichting van de univer
siteit, werd de medische faculteit ge
vormd door Gerard De Bont. Het
getal studenten groeide gestaag en
zo werd na 6 jaren door de benoeming
van Johannes Heurniius de fuculteit
tot twee en in 1Ö&9 door de benoemin;
van Pieter Pauw tot drie hoogleraren
uitgebreid. Het onderwijs was geheel
theoretisch. Voor praktische kennis
waren de studenten van die dagen op
de praktiserende geneesheren ter
plaatse aangewezen. Het is_ Utrechts
universiteit geweest, die Leiden aan
zette tot de stichting van het klinisch
onderwijs. Op 17 maart 1039 n.l.,
daags na de plechtige inwijding van
de Utrechtse universiteit, verklaarde
de eerste hoogleraar der medische fa
culteit aldaar, dat hij behalve hoog
leraar in de geneeskunde ook direc
teur zijnde van het onder toezicht der
Staten staande Caiiharyne-g f thuis,
van de gelegenheid gebruik zou ma
ken de studenten aan het ziekbed te
brengen. Ook toen al moeten verbeten
Leidenaars, die pas door een hevige
pestepidemie waren geplaagd, ge
dacht hebben, kan er van Utrecht iets
goeds komen?" Kelukkig toonde Otto
Heurnius die va' de in Utrecht ge
houden oratie vernam, zich een onder
nemend man. Heurnius richtte zich
schriftelijk tot de curatoren van de
Leidse universiteit, wees op het drei
gende gevaar van Utrecht, en legde
de nadruk op de grote betekenis van
het medisch onderwijs -bij het ziek
bed.
Het leidde tot het besluit twee maal
per week één of meer van de
practici in het openbaar ziekenhuis
aanwezig te doen zijn, teneinde daar
de studenten te onderwijzen aan het
ziekbed. De behandelende geneeshe
ren zullen de recepten met naam van
ziekte en patiënt inboeken, opdat de
studenten hiervan kennis kunnen ne
men. Tenslotte wordt nodig geoor
deeld, dat de lichamen der overleden
patiënten waarvan te verwachten is,
dat zij zichtbare afwijkingen
zullen vertonen, door een chirur
gijn in tegenwoordigheid van de pro
fessor en de doctoren voor de studen
ten worden geopereerd.
Met hetgeen men bij Van Mieris
vermeld vindt, blijkt, dat hiertoe van
het begin af het St. Caeciliagasthuis
heeft gediend. In dit gebouw zo le
zen wij in „De Stichting van het Aca
demisch klinisch onderwijs te Leiden"
door prof. dr. J. A. J. Barge werden
twee zalen elk van zes bedden ten
dienste van het onderwijs gesteld.
Vanuit dit miniatuur kliniekje (ver
gelijk het in gedachten met het hui
dige complex van het Academisch
Ziekenhuis) heeft het methodisch ge
neeskundig onderwijs aan het ziek
bed zijn weg over de wereld gevon-
Het Academisch Ziekenhuis (iöl8—
1873) aan de Oude Vest
den. m Het is niet mogelijk hier al de
namén te noemen van degenen, die
de voortreffelijkheid der klinische me
thode hebben doen uitstralen. Naast
Otto Heurnius noemt prof. Barge:
Franciscus de le Boe, Sylvius en Her
man Boerhaave. Sylvius breidde het
onderwijs uit tot alle dagen van de
week. Boerhaaves beroemde leerlin
gen droegen de Leidse methode van
het eigen ziekenhuis over de wereld
uit.
Volgen wij de geschiedenis van het
academisch ziekenhuis nog even op
de voet dan komen wij na een bescha
mende inzinking van het klinisch on
derwijs te Leiden volgend op het ver
scheiden van Boerhaavens bekwame
leerling Oosterdijk Schacht tot een
reorganisatie aan het eind van de
18de eeuw. Het medici-practicum
bleef in het St. Caecilia-gastlhuis ge
vestigd, maar ruimtegebrek noopte de
universiteit voor een nosocomium
Chirurgicum naar een nieuw onderdak
uit te zien. Men vond het in 1799 in
het huis tegenover het koor der Pie
terskerk. Dit nococosium bracht zulk
een verbetering, dat men het St. Cae
ciliagasthuis, na 1'62 jaren te hebben
dienstgedaan, verliet.
TPoch zou de huisvesting hier niet
van lange duur zijn. In 1018 be
sloot men n.l. to' een gelukkige ruil
incl. toebetaling van 20.000 met de
bouw van het Waalse Wees- en Oude
Mannen- en Vrouwenhuis aan de
Oude Vest. Dit werd door enige uit
breiding en verbeteringen voor Aca
demisch Ziekenhuis geschikt gemaakt,
maar de snelle ontwikkeling van de
geneeskunde in de 10e eeuw deed het
inzicht groeien, dat alléén een speci
aal voor dit doel ontworpen gebouw
aan alle eisen van een Academisch
Ziekenhuis kan voldoen. En zo kwam
men tot de bouw van het Academisch
Ziekenhuis langs de Morssingel, het
welk thans het museum van Volken
kunde hefbergt. In maart 1928 kwam
de toenmalige minister van Onder
wijs, Kunsten en Wetenschappen naar
Leiden om het nieuwe, wijdse com
plex aan het Boerhaave-kwartier te
openen. De paviljoenbouw had men
gekozen als de ideale vorm voor dit
Academisch Ziekenhuis. Maar nimmer
hebben de ideeën ten aanzien van het
klinisch onderwijs zich sneller ont
wikkeld dan in de laatste tientallen
jaren. Want de paviljoenbouw blijkt
voor het Academisch Ziekenhuis thans
verre van practisch meer te zijn. Twee
ziekenauto's rijden dag in dag uit
kris-kras over het terrein om de pa
tiënten te bestemder plaats te bren
gen.
r\e tentoonstelling geeft oude pren-
U ten van het St. Ceaciliagasthuis.
tekeningen van voorgenomen verbou
wingen, waarin bij voorbeeld de schei
ding tussen pesthuis en dolhuis duide
lijk werd aangegeven. Aardig is het
oude gevelschilderij op zink geschil
derd, dat laat zien, dat er van rustige
verpleging vroeger nog niet veel te
recht kwam. Maar wist u dat het St.
Ceaciliagasthuis vijftig jaar geleden
nog als dolhuis gebruikt werd, de
krankzinnigen gekluisterd in kleine,
muffe cellen?
Er kan veel veranderen in ruim 300
jaar, maar kenmerkend voor de een
parig versnelde ontwikkelingsgang
van het klinisch onderwijs is wel, dat
in genoemde periode van ruim drie
eeuwen, het oude St. Caeciliagast
huis in meer dan de helft van de tijd
zijn rol heeft gespeeld.
Het Nosocomium", dat academisch
ziekenhuis was van 1799 tot 1818.
Hoogleraar sprak in 't Koreaans
zijn genodigen toe
Oratie prof dr F. Vos
aan Leidse universteit
Prof. dr. F. Vos heeft gistermiddag J
het ambt van gewoon leraar in de Ja- j
panse en Koreaanse taal- en letter- J
kunde aan de Leidse universiteit aan-
vaard met een oratie in het groot
auditorium, waarin hij enige beschou- j
wingen gaf over de problemen van
een KoreaansJapanse cultuur- en I
taalverwantschap. Prof. Vos is vóór|
zijn benoeming tot hoogleraar meer j
dan tien jaar docent in het Japans
aan de universiteit te Leiden geweest, j
Behalve op het terrein van de we
tenschap heeft prof. Vos zich bekend
heid in bredere kring verworven door
tijdens de Nederlandse deelneming
aan de Koreaanse oorlog op te treden
als tolk van het Nederlandse detache
ment Verenigde Naties. Nadien heefl
hij voor een tweede maal een bezoek
aan Japan en Korea gebracht voor
studiedoeleinden in opdracht van de
Verenigde Naties.
Prof. Vos concludeerde uit zijn be
schouwingen, dat wel onomstotelijk
vast is komen te staan, dat de her
komst van de 'bevolking van Korea en
Japan in de eerste plaats op het Noord
Oost Aziatische contigent, in Man-
sjoerije en Siberië gezocht moet wor- j
den. Niet gesproken kan worden van
volken van één stfim, doCh het valt
niet te betwijfelen, dat verscheidene
zo niet de meeste componenten de
zer buurvolkeren eenzelfde oorsprong
moeten hebben gehad.
In de gebruikelijke toespraken tot
slot van de oratie richtte prof. Vos
zich in het Japans tot de Japanse am
bassadeur in ons land de heer Suema-
sa Okamoto, die de ambtsaanvaarding
bijwoonde. Voorts in het duits tot de
De Philips Intelligentie-prijsvraag j
heeft gisteren bij de bekende Radio-
en Televisie Speciaalzaak van de
firma J. P. van Berge Henegouwen,
Aalmarkt 12 een prijs doen vallen.
gewonnen door de fam. S. W
Roman, Seringenstraat 26, te Lei-\
den. De prijs bedroeg een Philips
Televisie-apparaat van f 995,-.
In feite is de fam. Roman een dub
bele prijs ten deel gevallen, n.l. niet
alleen het winnen van dit prachtige
apparaat, maar tevens het verkrij
gen van de bekende dag- en avond-
service, die de fa. van Berge Hene
gouwen al jaren aan al haar cliën
ten biedt.
V.l.n.r. L. van Berge Henegouwen,
winnaar S. W. Roman, van Ber
ge Henegouwen, mevrouw Roman.
W. Calkoen, procuratiehouder
N.V. Philips.
(Foto Van Vliet)
Lidmaatschap en
gidsabonnement gescheiden
Aan de Tweede Kamer is een
Memorie van Antwoord gezonden op
het ontwerp-omroepwet, waarin een
aantal wijzigingen in dit van 1953
daterende ontwerp worden aange
bracht. Het ontwerp blijft gebaseerd
op het stelsel van autonome omroep
verenigingen doch de regering heeft,
om verstarring te voorkomen, de mo
gelijkheid geopend voor de oprichting
van nieuwe omroeporganisaties, die,
als zij aan de gestelde eisen voldoen,
ook zendtijd zullen krijgen.
De regering heeft tevens besloten
de luisterbijdrage, die zij aanvan
kelijk tot 15.wilde verhogen,
voorlopig te handhaven op 12.
per jaar. Dit zal mogelijk zijn doordat
de Wereldomroep, die in zijn huidige
vorm gehandhaaft wordt, gefinan
cierd zal worden uit de algemene
rijksmiddelen en dus niet ten laste
van de opbrengst der luistergelden
gebracht zal worden.
Andere punten uit het gewijzigde
ontwerp zijn:
Regeling van de zendtijd voor poli
tieke partijen. De mogelijkheid tot
het brengen van politieke voorlich
ting wordt verruimd. De regering
geeft de voorkeur aan de aanvaarding
van een erecode door de politieke
partijen boven het in de wet vastleg
gen van voorwaarden, waaraan de
politieke uitzendingen moeten vol
doen.
Een gewijzigde formule voor de
verdeling van de zendtijd. Kerk
genootschappen krijgen zendtijd voor
kerkdiensten.
Verhoging van de minimum-contri
butie voor het lidmaatschap van de
omroeporganisaties van één tot vier
gulden per jaar.
De koppeling van lidmaatschap en
gids-abonnement wordt verbroken.
Wie lid van een omroepvereniging
wil zijn, zal zijn trouw aan die om
roep moeten bewijzen met een con
tributie van vier gulden per jaar. De
overige luisteraars kunnen zich
vrijelijk op een radiogids abonneren
voor minimaal zes gulden zon
der bij een omroepvereniging te wor
den ingelijfd. Dit maakt een eind aan
het huidige systeem, waarbij 2 mil
joen van de drie miljoen luiste
raars tien gulden per jaar betalen aan
contributie en gidsabonnement te
zamen, vaak ook zonder lid te willen
zijn.
Het medetellen van het lidmaat
schap van meer dan een omroep
organisatie. Luisteraars, die van meer
dan een organisatie lid zijn, worden
dus bij elk van die organisaties mee
geteld.
Het „gezamenlijk programma" zal
komen te vervallen.
Om elke indruk van overheidsbe
moeiing te vermijden, zijn de bepalin-
j gen betreffende de „gedelegeerde"
vervallen; in plaats daarvan is de
figuur van de regeringscommissaris
voor het radiowezen gehandhaafd.
De nadruk wordt gelegd op de
samenwerking tussen de omroep
organisaties onderling en van deze
instellingen gezamenlijk met de
Wereldomroep.
Handhaving van de N.V. Nozema.
Naar P.B.O.?
In de Memorie van Antwoord
wordt de mogelijkheid opengelaten
dat het radiobestel zal groeien naar
publiekrechtelij ke bedrij fsorganisatie.
doch de regering wil deze groei niet
forceren. Zij streeft naar een open
situatie, waarin geen sprake kan zijn
van een overtrokken overheidsin
vloed.
In het gewijzigde ontwerp is de
historische lijn doorgetrokken, daar
de omroep toevertrouwd blijft aan
het particuliere initiatief.De regering
acht het niet juist om te spreken van
een compromis tussen de voorstan
ders van een gemonopoliseerde
staatsomroep en de voorstanders van
een stelsel, gebaseerd op autonome
omroeporganisaties.
Duitse Japanoloog prof. Karow en
in het Koreaans tot de aanwezige Ko-
reanen, die in ons land vertoeven.
Bijzondere waardering uitte prof. Vos
voor de aanwezigheid van de voor
malige commandant Eekhout van 't
Korealegioen, in wiens tegenwoor
digheid spreker ook de nagedachtenis
eerde van zeer velen die in het Kore
aanse betaljon hiun leven lieten, on
der wie wel in de eerste plaats lui
tenant-kolonel Den Ouden.
Verdeling zendtijd.
De voor de omroeporganisaties be
schikbare zendtijd zal worden ver
deeld in een verhouding van 5:2:1,
naar gelang het A, B, of C-omroepor-
ganisaties betreft (A zijn de grote, B
de middelgrote en C de kleine om
roeporganisaties
Het bij voorbaat toewijzen van 80
pet. of 85 pet. van de zendtijd aan de
grote omroeporganisaties gezamenlijk
wordt ten opzichte van de kleiiiere
organisaties geen billijke verdeling
geacht.
V.P.R.O.
De bewindslieden vinden het wel
billijk dat de VPRO, voor de eerste
maal dat hij om erkenning verzoekt,
voor de zendtijd verdeling aange
merkt wordt als een omroeporgani
satie C, ongeacht het ledental. Voor
een erkenning gedurende een tweede
vijfjarige periode zal hij echter het
vereiste ledental moeten hebben be
reikt.
Propaganda voor de omroepvereni
gingen, het animeren tot het nemen
van een abonnement en het verwer
ven van lidmaatschap, zullen niet uit
de ether geweerd worden.
Kerkdiensten.
Dat voor kerkdiensten zendtijd ter
beschikking wordt gesteld, vindt zijn
verklaring in het feit dat, hoe uitge
breid ook de programmataak der om
roeporganisaties moge zijn, kerkdien
sten uit hun aard daartoe niet beho
ren, aldus de bewindslieden. Deze
diensten zijn voorbehouden aan de
kerkgenootschappen.
Het staat aan de kerken zelf het
begrip kerkdienst te bepalen. Tegen
uitzending van een kerkdienst met
een omlijsting van niet-kerkelijke
strekking, bestaat bij de regering
geen bewaar. Het Humanistisch Ver
bond is geen kerkgenootschap en
houdt dus geen kerkdiensten.
Politiek.
Over de politieke voorlichting via
de radio zeggen de bewindslieden dat
'de politieke partijen, voor zover in
de Staten-Generaal vertegenwoordigd
en niet gericht op onderwijzing van
de -democratische staatsvorm voor
toekenning van zendtijd in aanmer
king dienen te komen.
Over de mogelijkheid, die de om
roeporganisaties binnen het bestaan
de bestel bezitten om politieke tegen
standers te bestrijden en eigen begin
selen en politiek regelmatig uiteen te
zetten, merken de bewindslieden op,
dat staatkundige en politieke vraag
stukken niet geacht kunnen worden,
buiten het culturele terrein te liggen
en aldus buiten het terrein, dat door
de omroeporganisaties wordt ver
zorgd.
N.R.U.
Daar de werkzaamheden van de
Nederlandse Radio Unie tot nu toe op
(een breed terrein tot bevredigende
resultaten voor de omroep hebben ge
leid, wordt in het gewijzigde ont
werp de NRU aangeduid als het or
gaan van samenwerking. Aanhaken
aan de bestaande situatie zal die sa
menwerking kunnen verhogen.
Verwacht wordt dat de vaststelling
van de contributie op 5.geen af
breuk zal doen aan de door de rege-
jring voorgestane „open situatie". Ge
handhaafd blijft de bepaling inzake
de verplichte scheiding van lidmaat
schap en het abonnement op het pro
grammablad.
Overgangsregeling.
Voor de financiering van de We
reldomroep wordt een overgangsre
geling voorgesteld: voor twee jaar na
het inwerking treden van de wet zal
deze nog voor resp. 70 en 35 pet. ten
laste van het luistergeld gebracht
worden. De financiering brengt nu
voor 's rijks schatkist n.l. onoverko
melijke bezwaren mee.
j De vraag is het niet wenselijk is
i een eind te maken aan het auteurs
recht op de p jramma-opgaven
wordt ontkennend beantwoord.
ENSCHEDE IS WEER EEN BOM
KWIJT
Gistermiddag om vier minuten over
drie klonk boven Enschede weer de
sirene die het sein veilig gaf.
De heer A. H. Drent, plaatsvervan
gend hoofd van de hulpverlenings
dienst uit Den Haag, was om kwart
voor drie in een- diepe kuil afgedaald
om opnieuw een achtergebleven pro-
jectiel, een Engelse bom van 250 kg,
onschadelijk te maken. Na vijf mi-
1 nuten was hij daarin geslaagd en
overhandigde hij de ontsteker als ge
schenk aan een hoofdinspecteur van
de Enschedese politie. Met het oog op
de veiligheid van de omwonenden
waren twintig huizen ontruimd, ter
wijl in een straal van een kilometer
de ramen moesten worden opengezet.
COMMISSARIS VERKENNERS VAN
DE KATH. JEUGDBEWEGING
Tot diocesaan commissaris Ver
kenners in het bisdom Rotterdam is
benoemd de heer mr W. A. M. v. d.
Kallen uit Den Haag.
De heer v. d. Kallen is momenteel
tevens districtscommissaris K.J.B. in
het district Den Haag maar zal deze
functie op 1 maart a.s. meert a.s.
neerleggen.
Betrokkene trad in 1930 toe tot de
toenmalige Katholieke Verkenners en
vervulde voor de oorlog verschillen
de leidersfuncties o.a. was hy van
19351941 hoofdredacteur van het
„Leidersblad". Mr v. d. Kallen is
hoofd van de juridische afdeling van
het ministerie van Economische Za
ken. Op 7 maart a.s. zal de hoofd
commissaris van de verkenners in
Nederland mr F. B. I. M. Janssens
betrokkene in zijn nieuwe functie in
stalleren.
