LEIDEN GROEIDE NAAR ALLE KANTEN
Onstuimige ontwikkeling van
de stad vooral in 17e eeuw
Scherp
Kaderbijeenkomst
van Leidse K.A.B.
DONDERDAG 22 JANUARI 1959
DE LEID SE COURANT
PAGINA 2
Zoals we In een vorig artikel «agen, vond de eerste uitbreiding van
Leiden plaats, toen een gedeelte van de Waard bij de stad werd getrokken.
Op de plaats van de tegenwoordige Vestestraat kwam de vestwal en het
daarbinnen gelegen terrein werd door nog twee grachten in regelmatige
stukken verdeeld. De St. Nicoiaasgracht grensde aan de stadswal en heette
daarom al spoedig Uiterstegracht. Tussen deze en de Hoooigracht werd nog
de „Middelstegraft" gegraven. In dit stadsdeel werd de behoefte aan een
eigen kerk gevoeld: in 1315 werd een eenvoudige houten kapel gewijd aan
St. Pancratius. In 1366 werd zij tot kapittelkerk verheven en het stenen
kerkje, dat het bescheiden houten kerkje reeds vervangen had, moest plants
maken voor het monumentale bouwwerk, dat onder de naami Hooglan \u
of St. Pancraskerk de geschiedenis is Ingegaan. Leiden, dat altijd zo arm is
geweest aan torens, heeft aan deze kerk toch nog een opvallend massief
silhouet te danken, dat men op vele oude geschilderde landschappen (Jan
van Goyen) terugvindt.
Bovenstaande tekening is ontleend
aan het Leids Jaarboekje 1958. Te
kening de heer W. J. Kret.
Een spinneweb van grachten
In het midden van de veertiende
eeuw vond weer een verhuizing van
de wallen plaats, zoals we reeds ge
zien hebben. De tegenwoordige Oude
Vest werd stadsvest, met als voor
naamste straat de Haarlemmerstraat,
waaruit weer vele zijtakken ontspro
ten, met als kerk, die van O. L.
Vrouwe, waarnaar dit stadsdeel
„Vrouwecamp" werd genoemd, wel
ke weer inspireerde tot namen als
Vrouwensteeg, Vrouwenbrug, Vrou-
wenkerkkoorsteeg etc.
Baanbrekend.
Uitbreiding in zuidelijke richting
volgde. De Witte Singel en de Zoe-
terwoudse Singel werden gegraven;
Rapenburg en Steenschuur waren
dus geen vestegracht meer. Ook in
zuidelijke richting braken de wegen
zich baan. We menen dat er reden is
aan te nemen, dat langs de Vliet een
pad werd gevormd, en dat er een I
verbinding in de richting Zoeter
woude ontstond. Er moet handel en
eeuw acht poorten toegang gaven tot
de stad, zoals zij daar lag in het
wijde Hollandse landschap. In de
stad vormden de grachten toen al
een probleem. De stinkende gracht
jes (Uiterste gracht) waren een be
dreiging voor de gezondheid, zij be
lemmerden het verkeer en daarom
werden in de loop van deze eeuw
dus verkeer geweest zijn, want Lei- toch nog enige van deze gedempt,
den telde in het jaar 1400 volgens
POTLOOD EN GEEST
No. 519. Horizontaal: 1. klap, 4.
inwendig lichaamsdeel, 8. vrouw van
Jacob, 10. meisjesnaam, 11. spil van
een wiel, 12. spitse bek van een vo
gel, 14. familielid, 15. oude vlakte
maat, 17. gem. in Limb., 19. kweker,
21. jongensnaam, 23. keurig, 24. voor
zetsel, 25. godin van de dageraad, 27.
lied, 28. Europeaan, 29. afgebroken
deel.
Verticaal: 1, kruipend dier, 2. on
derricht, 3. water in N.-Brab., 5. ri
vier in Siberië, 6. bedrog (bargoens),
7. ongeschonden, 9. gem, in Limb.,
12. telwoord, 18. verhindering, 15.
slobkous (Vlaams), 16. voorzetsel. 18.
hoofddeksel, 20. komt van het var
ken, 22. gesloten, 24. graaf van Pa
rijs, verdedigde de stad tegen de
Noormannen werd in 887 koning, 26.
scheikundig element (afk.), 27. oude
rekening (afk).
Oplossing morgenavond.
Oplossing No. 518. Ilorisontaal: 1.
schop, 5, hal, 8. aria, 10. Se, U. pl, 13.
kelp, 15, ik, 17. toorn, 19. tres, 21,
moes, 23. Wenen, 24. li, 25. Tiel, 27.
Sm„ 29, eg, 31,t neus, 33, Don, 34,
pinas.
Verticaal: 1, sip, 2. ha, 3, ork, 4.
Piet, 6. as, 7. Leens, 9. alom, 12. lire,
14. Pool, 16. Kent, 18. reis, 19. Tweed,
20. sein, 23. neep, 26. lui, 28. mis, 30.
go, 32. Sn.
prof. Blok al ongeveer 5000 inwoners
waarvan een deel zich bezig hield
met de lakenhandel, maar voor wie
ook handel en marktverkeer van be
lang waren.
Voor 't beleg.
Duidelijker beeld kunnen we ge
ven van de stadsgrenzen in de zes
tiende eeuw. Ir. H. van Oerle gaf in
een Leids jaarboekje de volgende
beschrijving van de toestand bij het
begin van het beleg van Leiden:
„De stadswallen volgden het be
loop van de Jan van Houtkade,
langs de muurtoren „Oostenrijk"
de enige overgebleven stille
getuige van het beleg langs de
toren Bourgondië, waarvan de i
fundering nog boven de berm uit- j
steekt, tot de Koepoort, waar de i
weg van Zoeterwoude de stad
binnenkwam. Vervolgens liep de
muur langs de Boisotkade naar
de Colaerstoren, waar het schip
met haring en wittebrood door
het Vlietgat de Leidenaars ver
lossing zou brengen. Dan langs
het bolwerk, waarop nu de Ster-
rewacht is verrezen, verder langs
de Katrijnetoren en de Sutters-
toren naar de Witte Poort, die de
westelijke toegang tot de stad be
heerste. Van hier liep de wal door
naar de Pelicaenstoren, gelegen
op de hoek van het Galgewater en
langs dit water tot de Accijnsto
ren, een soort waterpoort waar
het water van het Rapenburg in
de Rijn stroomde. Vervolgens
boog de stadsmuur naar het noor
den af naar de oude Rijnsburger-
poort en liep langs de tegenwoor
dige Oude Singel naar het Mare-
gat tot de Zijlpoort, ongeveer sa
menvallend met de huidige Koe
straat. De wal volgde verder het
beloop van de Vestestraat tot de
toenmalige Hogewoerdspoort, ter
hoogte van de Kraaierstraat ge
legen, en sloot daarna langs de
Geregracht aan bij de Jan van
Houtkade".
Het patroon was dus toen al geheel
geweven: toegangen tot de stad in
het verlengde van de Hogewoerd,
Koepoortsgracht (thans Doezastraat)
de Witte poort aan de westelijke
kant van de stad, aan het eind van
wat thans het Noordeinde is, de
Rijnsburgerpoort voor de noordelijke
toegang, en de Zijlpoort, die In het
verlengde lag en ligt van de aan de
lage zijde van de Rijn liggende Haar
lemmerstraat.
Vooruitgang.
Een tijd van vooruitgang brak aan
na het beleg. De bevolking groeide
in nog geen eeuw tijd tot 70.000 zie
len. Het gedeelte ten noorden van
de Oude Vest tot de tegenwoordige
singels werd bij de stad gevoegd. In
plaats van de Blauwe- of Rijnsbur
gerpoort werden twee nieuwe poor
ten gebouwd; aan het eind van de
Steenstraat en van de Morsstraat,
een nieuwe westelijke toegang ten
noorden van de Rhn, die de verbin
ding via de Haarlemmerstraat met
de Zijlpoort completeerde, Wat later
legde men beslag op het gebied bui
ten de Zijlpoort, aan weerszijden van
de Haven en dit werd daarna door
getrokken tot de Geregracht, zodat
toen de stad lag besloten tussen de
tegenwoordige singels.
We lezen ook in het boekie „Lei
den vroeger en nu" door B. Wijben-
Voornaam.
De Breestraat bleef de voornaam
ste straat van de stad; de met lin-
denbomen beplante gracht, het
Rapenburg, werd „een sieraad
voor Holland" genoemd, waar het
vermaecelykwandelen was en
waar de geleerden en de autori
teiten woonden. Zoals de fabri
kanten zich op hun beurt vestig
den aan Herengracht, Hooigracht,
Oude Singel en Oude Vest, terwijl
daarachter aan Langegracht,
Waardgracht en Warendorp in de
huisjes met de puntgevels, de
duizenden woonden die in de la
kenindustrie een broodwinning
vonden.
De achttiende eeuw brengt geen ver
andering, het getal inwoners daalde
zeer sterk, tot 20.000 aan het eind
van deze eeuw. De negentiende eeuw
daarentegen is de eeuw van grote
veranderingen. Stadsmuren en bol
werken werden geslecht, stadspoor
ten sneefden onder de slopershamer,
oude gevels en walmolens gaven de
geest. Het was de tijd ook van nieu
we annexaties van stukken buiten de
singels, die verkregen werden na
onderhandelingen met Leiderdorp,
Oegstgeest en Zoeterwoude. De sin
gels veranderden hierdoor van ka
rakter, nieuwe vertakkingen in het
wegennet ontsproten aan deze oude
stadsgrenzen.
Nog bleven echter Breestraat en
Hogewoerd van bijzondere beteke
nis; ook de Paardetram volgde de
oude „heirbaan" en de bouw van het
station in 1842 deed de betekenis van
de Steenstraat toenemen.
ga, dat in de laatste helft van de 17e man.
En nu staan wij voor een nieuwe
beslissende stap in de twintigste
eeuw. De erfenis van onze voor
ouders is een schone, maar tamelijk
onoverzichtelijke, en het is de- taak
geweest van de dienst gemeentewer
ken te Leiden om nieuwe wegen te
zoeken en een Ltart on te bouwen die
haar karakter noch haar oude
schoonheid verloochent en tegelij
kertijd jong kan zyn.
Anders gezegd, Leiden heeft een
Dlan nodig, dat de stad de kans geeft
haar jaren met jeugdige élan te dra
gen.
Burgerlijke Stand
Geboren: Jacobus Gijsbertus zn
van J- J. Rigter en D. de Graaf; Ilma
dr van A. Houwaart en H. C. M"hl-
bauer: Johanna Catharlna dr van B.
J. Hoff en M. L. Been; Dirk Jan
Sterk zn van J. A. N. de Leeuw en
M. J. Pelikaan; Theodorus Johannes
zn van J. C. Kruijt en C. Sakkers:
Sjoord zn van A. Keijzer en G. van
Teeuwen; Wi"em zn van J. van der
Worp en J. Hoek; Meivin zn van
T. Zaal en T. M. Koning; Ruben zn
van R, Swaab en R. Heilig; Marip
Jack Adolf zn van J, A. Arkeveld
en T. Lancel.
Overleden; A. J. Tak 42 jr, echtge
note van R. Driessen; J. H. Boon 84
jr. echtgenote van W. Ie Mair; M.
Dool 3 dagen, dochter: H, Klik in dp
Vegte 81 jr, man, C. J. de Cler 69 jr, I
Volkenkundige lezingen
De Gurages van Ethiopië
In de serie winterlezingen van het
Rijksmuseum voor Volkenkunde
sprak gisteravond in de aula van dit
museum de heer A. J. Drewes over
de Gurage's van Ethiopië. Van decem
ber 1954 tot juli 1957 vertoefde spr.
voor een onderzoek op het gebied van
de archeologie en de talen, in Ethio
pië. (De heer Drewes' is nu verbon
den aam de Rijksuniversiteit te
Utrecht voor het onderwijs in het
Arabisch).
De Gurage's wonen ongeveex 120
icm ten Zuiden van ddis Abeba, de
hoofdstt 1 van Etihiopië, in een gebied
dat is gelegen tussen de plaats Wol-
kitte en de grote meren van de Rift
Vallei. Zij zijn één van de vele volkjes
in deze streken, die in het einde van
de vorige eeuw door keizer Menelik
II aan Ethiophië zijn toegevoegd.
Het Amhaarse (Etiopische) opper
gezag heetf de eigen instellingen van
de Gurage's echter niet verdrongen;
integendeel: de solidariteit binnen de
stammen en het gevoel van territo
riale saamhorigheid functioneren bin
nen de grenzen, gesteld door het cen
trale bestuur.
De Gurage's zijn een volk van boe
ren. Terwij1 bijna overal elders in
Etihiopië broodgraan wordt verbouwd
is het hoofdvoedsel van de Gurage's
brood, vervaardigd uit het merg v.n
'n banaanachtige plant (Ensete edule,
vaak genoemd: valse banaan). Dit
merg, dat in ruwe toestand een witte
waterige pulp is, wordt voor de duur
van IVï 3 maanden ingekuild om te
fermenteren. Daarna kan er brood uit
worden bereid. Dat is grauw van
kleur en heeft een zurige smaak.
Elk Gurage-huis is omgeven door
een grote plantage van deze valse
banaan, en het zjjn die bomen, die het
Gurage landschap zijn zo aparte ka
rakter geven.
De belangrijkste godsdienst in Gu
rage is de Islam. Er worden heiligen
vereerd, waaronder ook enkele locale
figuren. Typisch zjjn ook de veelvul
dige bijeenkomsten waarop men bidt
en zingt, een rel'gieuze zang, die met
een Arabisch woord „zikr" wordt ge
noemd.
Behalve de „zikr" kan men in Gu
rage ook nog andere zang horen. Een
voudige liedjes, waarop wordt ge
danst, of de poëzie, waarin een held
op zijn terugkeer uit de oorlog
zijn eigen daden, en zijn roemrijke
afstamming bezingt.
In de hutten, rond en ruim, zijn
geen afgescheiden kamers. Wél heeft
ieder deel van de vloer een eigen be
stemming: zo zijn er een zit- en onl-
vangruimte, een slaapplaats, en berg-
plaats en onder hetzelfde dag de
stallen. Lichtbeelden vormden de il
lustratie van het gesprokene.
De KAB streeft naar een nauwer
contact met haar leden. Dat streven
was ook de achtergrond van de bij
eenkomst voor kaderleden, die gister
avond gehouden werd in het St. An-
toniusclubhuis. Het was een avond,
waarop gezelligheid en nuttigheid
hand in hand gingen
Het nut in de vorm van een inlei
ding op het wetsvoorstel „Algemene
weduwen- en wezen ver zekering"
het aangename in de vorm van een
toneelspelletje en een „gezellig sa
menzijn" met kaarten en sjoelen.
Na de openingswoorden door de
heer K. F. de Bree, gaf de heer J. J.
Klein een globaal overzicht van de
voorgenomen wet en zijn betekenis.
Het was niet de bedoeling, een cri-
tische beschouwing te ge^en, Spr.
wilde over deze wet de sluitsteen
op de sociale zekerheid - alleen een
aantal „min of principiële opmerkin
gen" maken. Hij gaf een inzicht in
het onderling verband tussen socia
le rechten, verzekeringen en zeker
heden, en plaatste dit in ec-n histo
risch kader. Dit schema leidde als 'n
logische consequentie van al ie voor
gaande sociale verwoorvenheden tot 't
wetsontwerp tot algemene weduwen-
en wezenverzekering. Voor deze wet
heeft de KAB altijd gevochten.
In het kort gaf de heer Kien voorts
een kijkje op de inhoud van genoem
de wet. Hij eindigde met te zeggen,
dat ze een van de middelen ir om le
streven naar sociale zekerheid. Het
ontwerp wil een steun zijn voor het
gehele gezin, de kleinste cel, waaruit
de samenleving is opgebouwd. De
verzekering heeft de persi-onlijite
prestaties tot grondslag. Ze vloeit
geenszins voort uit het Nederlands
staatsburgerschap.
Onder de regie van de hear H. de
Bruyn gaven leden van de toneel
groep „Vondel", een onder afdeling
van de KAB, hierna een opvoering
van de dwaze één-acter .Spaans
Avontuur". Het was een spelletje,
geknipt voor een avcnd als deze.
De bijeenkomst werd besloten met
een partijtje kaarten, voor de win
naars stonden aardige prijzen ter be
schikking.
SPORT
AUTOMOBILISME
De 28e RALLYE MONTE CARLO.
Na enige verwarring, ontstaan in
de opgave van 't aantal in de klassem.-
proef gestarte en uitgevallen equipes,
zijn om twaalf uur hedenmiddag de
officiële cijfers bekend gemaakt.
Van de 186 wagens, die zich voor
Gildevrouwen van Leiden onder
elkaar" in „De Hoeksteen"
Voorloper van
lustrumviering
Het kon nèt. De grote saai van „De
Hoeksteen" was gisteravond tot in
haar uiterste hoeken gevuld, toen de
voorzitster van de lustrumcomraissie,
mevr. A. TolenaarRoebroek, na een
charmante toespraak de gelukwensen
en het feestcadeau van de gildeieden
aan het bestuur aanbood. Het was een
vorstelijk plakboek, besterad om ge
schiedenisboek te worden. Hoogte
punten van het verenigingsleven, fo
to's, knipsels, verslagen etc. zullen
daarin worden samengebracht en
voor het nageslacht bewaard.
Vóórin prijkte een indrukwekkend
namenregister van de ruim tweehon
derd leden, die op zó royale wij ze
hun bijdrage hadden geschonken, dat
er honderd gulden méér was binnen
gekomen dan de grootste optimiste
had geraamd. Kon dit bedrag een
mooiere bestemming krijgen, dan het
op deze feestelijke avond kreeg? On
der couvert werd het aan de presi
dente, mevr. H. J. Lindenhoff—Hop.
overhandigd, ter aanvulling van het
destijds door mevr. C. Heruer—Hen
driks opgericht „Lourdesfonds", dat
daarmee was volgestort. Nog dit jaar
zal aan een zieke Leidse moeder de
gelegenheid worden gegeven, Lourdes
te bezoeken.
Gezelligheid
De feestavond was begonnen met
een gezongen Avondmis, opgedragen
door de geestelijk adviseur, pater J.
Nieuwenhuyzen O.F.M. In de schil
derachtige Lodewhkskerk had jube
lend de Mis „In honoram St. Jose-
phi" van De Vocht geklonken, uitge
voerd door het groot gemengd koor
Alma Mater. „Een hulpe, de man ge
lijk" was het tnotief van de treffende
preek van pater Nieuwenhuyzen,
waarin de taak en de roeping van de
vrouw werden belicht.
Terwijl de regen tegen de ruiten
striemde en jn de gezellige zaal van
„De Hoeksteen" het huiselijk gerinkel
van kopjes en de geur van versge-
het vooruitzicht. Haar populariteit
werd onderstreept door het hartelijk
applaus, dat op deze profetische uit-
volgde.
Meer geschenken
Mevrouw Tolenaar bood het be
stuur ook een geestelijk geschenk
aan; een tweetal voornemens van de
Vóór honderd jaar
Uit de Leydsche Courant van
Donderdag 22 January 1859.
Wenen Onze dagbladen ne
men een scherpe toon aan tegen
over de Italianen. Het woelen
der Lombarden is dat van
deugnieten en kinderen en als
zoodanig moeten zij gestraft
worden. De regering is tot he
den veel te toegevend geweest,
slechts de vroegere ijzeren ge-
srtengheid is daar van nut. Men
zal Oostenrijk achten, zoodra
men het vreest.
de 430 km lange proef op het circuit
boven Monaco klasseerden, trokken
21 ploegen zich terug, zodat 165 wa
gens voor het bergtraject aan de
start verschenen.
Onderweg zijn 39 equipes uitgeval
len, zodat 126 wagens de klasse
mentsproef volbrachten.
Bij een verkeersongeluk in Zuid-
Londen is de bekende Britse coureur,
de wereldkampioen 1958 Mike Haw
thorn, om het leven gekomen. Haw-
torn was 29 jaar oud.
Laatste Berichten
Inbrekers beroofden
middenstanders
In weer en wind
Gedurende de afgelopen stormach
tige nachten hebben inbrekers en
dieven hun slag geslagen op vijf
plaatsen te Amby en Rothem (ge
meente Meerssen). In Amby werd bij
een bakker ƒ700 uit de winkel ge
stolen. Bij een andere bakker ver
dwenen 600, twee ringen en een
gouden horloge.
Bij een slager hadden de inbrekers
vrij spel doordat de waakhond in de
schuur zat vanwege zijn vuile poten.
Hier wordt 40.— vermist. Een geld
tas met 280.die in de gang aan
de kapstok hing, achter een overjas,
hebben de dieven niet gezien.
Verder brachten de dieven in
Rothem nog ongewenste nachtelijke
bezoeken bij een onderwijzer en in de
winkel van een weduw waar worst
en sigaretten werden meegenomen.
Adjunct commies siak
legesgeld in eigen zak
De procureur-generaal bij het ge
rechtshof te Amsterdam heeft van
ochtend twee maanden gevangenis
straf geëist tegen de 57-jarige ad
junct-commies ter gemeentesecretarie
te Haarlem B. J. A. M. H., die in de
jaren '57 en '58 als loketambtenaar
meermalen 1 gulden legesgeld aan
publiek in rekening bracht, ook wan
neer dit niet verschuldigd was. Hij
stak die guldens in eigen zak.
In eerste aanleg was deze verdach-
1JW" VUU4l|t.lllU4ia ÏU4I «V. 'li p
leden. Op de eerste plaats zal men *e' c*ie zlch ter zittingf van het hof
trachten, door de inzet van ieder per- zeer berouwvol betoonde, door de po-
soonli.ik. de groei van het Gilde te litierechter te Haarlem tot zestig gul-
bevorderen, terwijl men bovendien den boete plus twee maanden voor
een grotere openheid t.o.v. elkaar, waardelijk veroordeeld. Van dit von-
speciaal van hen die zich alleen te- nis was de officier van justitie in ho-
midden van velen voelen, in de prak- ger beroep gegaan,
tijk zal gaan brengen.
Men raakte niet uit-aangebodenl
Nadat bij het-tweede kopje koffie, ge
serveerd door een viertal fleurige
meiskes dochters van Gildeieden
een tweetal feestgedichten was ge
zegd. kreeg een totaal verblufte pen-
ningmeesteresse de volle huldigings
laag te verwerken. 'Zij immers be
kleedt tien jaar de (ondankbare)
functie van pennlngmeesteresse.
Voordat haar economisch beleid
spreekwoordelijk zou gaan worden,
meende mevr. E. BarendseBik dat
nanciële besognes als „gewoon, arge
loos lid" de avonden mee te maken
Een prachtige wollen auto-plaid ver
gezelde het dankwoord bij monde van
mevr. Tolenaar.
Mevr. Barendse en mevr. Lindenhoff
dankten getroffen voor alles wat de
leden, en niet op de laatste plaats de
Lustrumcommissie, voor het Gilde en
de-lustrumviering hadden verricht.
Hedenavond zal de officiële vie
ring in het Sint Antonluseluhhuia
plaats vinden met een vooHrnobt
van mevr. Nel Oosthout „De Manne
quin".
De Rechtbank te Rotterdam heeft
vanochtend een 18-jarige tuinders
knecht uit Vlaardingen veroordeeld
tot vijf maanden gevangenisstraf met
aftrek.
Hij had op 12 september jl. een
landbouwvergift in de beker melk
van zijn 18-jarige college G. H. ge
daan. Deze had, omdat hij haast had,
zijn beker die dag maar half leeg ge
dronken en was alleen wat misselijk
geworden.
De beide jongens woonden in het
zelfde weeshuis en ze werkten bij
dezelfde baas. Verdachte was jaloers
op hem geworden, door zijn collega
met zijn vrolijk en gemakkelijk ka
rakter altijd gauw in de smaak viel,
terwijl hijzelf meer stug en in zich
zelf gekeerd was. Toen had hij hem
„ziek willen maken."
De eis was vijf maanden gevange
nisstraf met aftrek en voorwaardelij
ke terbeschikkingstelling van de re
gering met een proeftijd van drie
jaar.
Blauwe iram Leiden-Den Haag
bij Voorburg in brand
Vanmorgen om kwart over negen
ls een driewagenstel van de Interlo-
w cale dienst Leiden—Den Haag van
zette koffie doordrongen, luisterden de N.Z.H. komende uit Leiden, on
ruim honderd dames naar de geestige geveer vijfhonderd meter voor het
speech van mevr. Tolenaar, die in
grote lijnen de geschiedenis van het
Leidse Vrouwengilde schetste. Als
ere-gast en ere-lid zat tussen het be
stuur een zilvergrijze, gedistingeerde.
vriendelUke dame, de vitale nestor
van de Katholieke Vrouwenbeweging
in Leiden, mevr. J. Manders—Ver
meulen, een begrip voor allen, die op
sociaal of maatschappelijk terrein in
Leiden werkzaam zijn. Meer dan vijf
en twintig jaar was mevrouw Man
ders presidente van de Katholieke
vrouwenbeweging, later gesplitst in
Katholieke Arbeidersvrouwen, Ka-
tholieke Boerinnenbond en het Ka
tholiek Vrouwengilde. Mevr. Tole
naar stelde het aan mevrouw Man
ders destijds overhandigde herden
kingsbord voor 25 jaar voorzitster-
schap ook de huidige presidente in
centrum van Voorburg tegen een
vrachtauto gebotst. Er ontstond vrij
wel onmiddellijk brand, Auto en
eerste tramwagen zijn grotendeels
uitgebrand. Passagiers en bestuur
ders van beide voertuigen konden
zioh in veiligheid brengen en kwa
men met de schrik vrij,
De auto, beladen met papierrollen,
kwam uit de Prins Albertlaan, een
zijstraat van de Parkweg, waarover
de trambaan loopt. De bestuurder
heeft, zover uit verklaringen van
ooggetuigen valt op te maken, geen
voorrang aan de tram verleend.
Toen hij de richting Voorburg wilde
inslaan werd de auto door de tram
gegrepen. Door de hevige, botsing
ontstond waarschijnlijk kortsluiting.
Men hoorde explosies en vlammen
sloegen boven de tramwagen uit.
Over tientallen meters kwam de
bovenleiding naar beneden. Het wa-
genatel is gedeeltelik uit de rails
gelopen. De auto met zijn brandbarP
lading, die achterste voren tussen
beide trambanen terecht kwam, was
spoedig nog slechts een zwart gebla
kerd geraamte. De voorste tramwa
gen is eveneens grotendeels uitge
brand. Van de trampassagiers heeft
nauwelijks iemand een schrammetje
opgelopen. De bestuurders van beide
voertuigen bekwamen bij omwonen
den van de schrik.
De Voorburgse brandweer was
spoedig voor de blussing ter plaatse.
De N.Z.H V.M., vorwacht dat de
stremming in Voorburg nog de gehe
le dag zal duren. Men laat nu de
tramstellen rijden van Leiden naar
het viaduct bij Vronesteyn in Voor
schoten, Van hieraf vervoeren auto
bussen de passagiers verder naar het
Malieveld in Den Haag, vica versa.
