„Ons'
van
Lieve Heer op Solder"brandpunt
katholieke, Amsterdamse historie
Sneeuw in het noorden
Verder beperken cadeaustelsel
zou veel belangen schaden
WOENSDAG 7 JANUARI 1959
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 5
Stichting Amstelkring bestaat
driekwart eeuw
A CHTER EEN GAVE, sierlijke 17e eeuwse gevel aan de Oudezijds Voor-
burgwal te Amsterdam gaat een oase schuil, een rustpunt in het luid
ruchtig ademende, rossige grote-stadsleven. Hier is het oudste gedeelte van
Amsterdam met even verderop de Oude Kerk, eens de hoofdkerk, toege
wijd aan de H. Nicolaas. De stille oase staat bekend als „Ons' Lieve Heer
op Solder" en wordt gevormd niet alleen door een juweel van een schuil-
kerkje, maar ook door een uitgebreid museum, dat de laatste jaren aan be
langrijkheid heeft gewonnen. Het gebouw staat er reeds vanaf 1661, als drie
achter elkaar gelegen panden, neergezet door de kousenkoopman Jan Hart
man, die boven deze huizen een kerk liet bouwen, waarschijnlijk ten be
hoeve van zijn zoon, die de priesterlijke roeping volgde. Dit alles zou zeker
in het vergeetboek zijn geraakt, ware het niet, dat een groep geëmancipeer
de katholieke Amsterdammers met historische belangstelling zich voor het
in verval geraakte kerkje dat toenmaals „Het Hert" werd genoemd, naar
het wapen van Hartman, dat in de gevel prijkte interesseerde, waardoor
een kostbaar brok katholieke, Amsterdamse historie voor onze tijd is be
waard gebleven.
der, zoals het kerkje door de volks
mond werd aangeduid toen schuilker
ken uit de mode waren en verdwe
nen.
In 16r~ was het een van de ruim
zestig schuil- en huiskerkjes, welke
in Amsterdam onder het niet altijd
even waakzame oog van de schout
„floreerden". Het gemeentebestuur
was in di dagen nogal liberaal ge
tint en liet het beoefenen van de
Paepse stoutigheden oogluikend toe;
de vroede vaderen haalden er een
aardige beslasting uit welke aan de
schout werd betaald maar niet altijd
op de daartoe bestemde plaats in de
dsk«?s terechtkwam. Er werd in
Amsterdam niet zoveel drukte om ge
maakt, als de Roomsen maar stil-
letjes-aan deden en er geen „verto
ning" van maakten bij het ter kerke
gaan.
De legende van het vluchtgat.
Enkele tientallen jaren later was er
sprake van een zekere geloofsvervol
ging; er werden veel razzia's gehou
den, de meeste illegale zolderkerk
jes verdwenen en in 1Ö81 stonden er
nog maar 26 op de lijst van de indie
ners van een nieuw verzoekschrift
„tot wering van Paepsche superstiti
ën". Toen braken de dagen aan, dat
opgejaagde priesters hals over kop
zich in veiligheid moesten stellen
daarbij voortreffelijk gesteund door
gelovigen.
Het verhaal ging, dat de geestelijke
in Het Hart zich uit de voeten maak
te door een gat in de vloer, maar dit
is zo'n nauw gat waardoor men
turf in een hok stortte dat het on
mogelijk is geweest, dat een mens
al was hij nog zo'n spillebeen, erdoor
kon. He. is dus een vrome legende,
nog steeds op de scholen verkondigd,
en de teleurstelling der kinderen, die
het kerkje bezoeken en met de waar
heid worden geconfronteerd, is onbe
schrijfelijk
Het kerkje is sinds enkele jaren
toen het was aangekocht werd
het niet meer voor de eredienst ge
bruikt, omdat inmiddels de nieuwe
St. Nicolaaskerk aan de Prins Hen
drikkade gereed was gekomen
weer een echte kerk, waar regelmatig
huwelijksmissen worden gezongen be
geleid door het prachtige pijporgel uit
1794, dat nog steeds met de hand
wordt aangedreven. Eens in de
Voor verval bewaard
Vrijdag 9 januari a.s. is het 75 jaar
•geleden, dat deze historische kring,
later omgezet in een stichting, onder
de naam „Amste1 kring" begon met
„het opsporen en verzamelen van al
les wat betrof het katholieke leven te
Amsterdam vóór en na de hervor
ming". Het initiatief hiertoe was uit
gegaan van de rector van het Begijn
hof, mgr. B. H. Klönne, wiens gedach
ten eeerst in 1951 de mooiste gestalte
konden krijgen, omdat het museum
vóór die tijd zwaar was belast en het
er naar uitzag, dat het bezit niet lan
ger in stand gehóuden kon worden.
Sinds deze laatste datum is echter 'n
grote verbetering ingetreden en het
museum werd van jaar tot jaar ver
fraaid en gerestaureerd.
Noodmunten uit zilveren
St. Nicolaas.
In het enthousiasme na de geboor
te van de „Amstelkring" ontstond een
ongebreidelde verzemelwoede. Vr»i
alles werd aangedragen, van een kris
in schede van djatihout tot een 19e
eeuws wekkertje. Het kaf werd echter
van het koren gescheiden en al gauw
had men ds beschikking over een niet
onaanzienlijke collectie begrafenis
penningen en historische munten'als
noodmunten, geslagen ui het zilveren
St. Nicolaasbeeld uit de Oude Kerk.
De eerste aanwinst van blijvende be
tekenis -vas het geschilderde portret
van Jacob Buijck, de laatste pastoor
van de Oude of St. Nicolaaskerk die
in ballingschap naar Emmerik ver
trok waar in de Aldegondiskerk dit
schilderij werd aangetroffen.
r\RIE JAAR NA DF OPRICHTING
van de kring kodden de leden
de voormalige schuilkerk „Het Hert",
dat toen 't Hart heette of 't Haentje,
een verbastering van „Heintje" Hoek-
steeg, waar zich de toegang bevond
van de gelovigen. De patroon bleef
de Heilige Nicolaas, zodat Amsterdam
feitelijk drie St. Nicdaaskerken kent:
de Oude, de nieuwe op de Prins Hen
drikkade en Ons'Lieve Heer op Sol-
De Heintje Hoeksteeg, waar de ingang
van de kerk was voor de gelovigen
en waaraan de schuilkerk haar bij
naam .,'t Haentje" te danken heeft.
mand, op de eerste zondag, is
het Kunstenaarsmis, waar de artisten
in een zeldzame sfeer de H. Mis kun
nen meevieren. Van het interieur
zouden wij nog kolommen kunnen
vullen. Alles is oorspronkelijk aan en
in deze ruimte: een bewerkt altaar
van Jacob de Wit met een in rozen-
hout uitgevoerd tabernakel in Lode-
wijk XVI-stijl en niet te vergeten de
preekstoel, die ingenieus achter het
altaar is verborgen (om ruimte te
sparen) en nog ingenieuzer tevoor
schijn kan worden gebracht en het
altaar opgedraaid.
Oude meesters kwamen binnen.
MUSEUM AMSTELKRING
schoner dan ooit herrezen en
in oude glorie hersteld. Men vindt er
stijlvolle vertrekken met waardevol
le portretten uit de oude katholieke
H*
geschiedenis van de hoofdstad. U kunt
een blik werpen in het „kapelaans
kamertje", met opgemaakte bedstee
en verder toebehoren, en in het oude
turfhok, waar de priester in benarde
tijden een onderkomen moest zoeken,
staat heel primitief een altaartje op
gesteld. Vitrines bevatten kerkzilver
en kostelijke kleine reliekschrijnen.
Sinds 1951 werden zeer belangrije
aankopen gedaan en hierdoor zijn
grote meesters het museum binnenge
komen als Thomas de Keijser, die
vóór Rembrand in Amsterdam furore
maakte, en Dirk de Bray. 't Rijksmu
seum heeft in lang bruikleen afge
staan schilderijen van Adr. van der
Velde, Adr. van der Werff en Thomas
de Keijser. „Ons'Lieve Heer op Sol
der" blijft alom de aancacht trekken,
jaarlijks wordt het museum door meer
dan 13.000 mensen bezocht.
Vrijdag wordt het jubileum ge
vierd. 's Morgens draagt mgr. J. P.
Huibers, bisschop van Haarlem, een
H. Mis op en op de herdenkingszitt'
des middags spreekt prof. dr. W.
M. A. Asselbergs (Anton van Duin
kerken) over „Katholiek geestesleven
te Amsterdam in de 17e eeuw". De
dag wordt besloten met een concert in
het voormalige schuilkerk je. Waar
lijk, een voortreffelijk programma.
Sinds vanmorgen vroeg is het in
noord Nederland flink gaan sneeu
wen. Volgens opgave van het KNMI
te Eelde was er tot vanmorgen 11 uur
reeds vier cm. sneeuw gevallen. Ge
stadig wordt het sneeuwkleed dikker.
Voor het verkeer betekent dit di
rect weer de nodige stagnatie en over
last. De autobusdiensten van Gronin
gen naar de verschillende plaatsen
ir. de provincie Groningen en Drenthe
konden evenwel, zij het met vertra
ging, van ongeveer een kwartier, de
diensten blijven onderhouden
Bij aanhoudende sneeuwval ver
wacht men echter in de loop van de
dag grotere moeilijkheden.
De Nederlandse spoorwegen onder
vonden tot dusver weinig overlast.
Wel was overal de wisselverwarming
ontstoken. De treinen reden nage-
noeg OP tijd- De vertraging beperkte
ir 1 Ach tot enkele minuten
Ook het gemeentelijke vervoersbe
drijf in de stad Groningen kon nog
zonder veel moeilijkheden de dien
sten onderhouden. Een schoolbus
kwam vanworgen in de buitenwijken
vast te zitten en moest worden weg
gesleept. Het gemeentelijke reini-
gingsbedrijf rukte direct uit met pe-
kehvagens om de voornaamste we
gen zo snel mogelijk sneeuwvrij te
maken.
In deze schuilkerk hebben de katholieken ruim 200 jaar gekerkt. Thans
is het een voorrecht hier een H. Mis te mogen bijwonen.
Diefstal op gro'e schaal
in ziekenhuis
Voor de rechtbank te Rotterdam
heeft gisterochtend de eerste verdach*
te terecht gestaan van de diefstallen
die jarenlang in het ziekenhuis Cool-
singel gepleegd zijn, en die een vrij
grote omvang hebben aangenomen.
De andere gevallen zullen door de
politierechter behandeld worden, zei
de officier van justitie, mr. J. D. de
Jong, omdat zij niet van zo ernstige
aard zijn als de feiten waaraan de 34-
jarige apothekersknecht J. S. zich
zou hebben schuldig gemaakt.
De gevallen die hem ten laste wa
ren gelegd betroffen alleen het af
gelopen jaar. Diefstal van een band
recorder uit het pathologisch labora
torium, een transformator uit het
bactereologisch laboratorium, een mi
crofoon uit de artsenzaal, een schrijf
machine uit de kamer van een arts.
Voorts had hij loonzakjes uit kleer-
kastjes gehaald en een portemonnaie
uit de kamer van een verpleegster.
Maar ook in voorafgaande jaren
verdachte werkte sinds 1948 in het
ziekenhuis had hij zich aan derge
lijke vergrijpen schuldig gemaakt, zo
als het stelen van geld uit jassen
van doktoren en het meenemen van
vrij grote hoeveelheden alcohol,
waarvan hij drank maakte.
Ook had hij in de loop van de ja
ren drie bromfietsen uit de kelder
van het ziekenhuis gestolen. De of
ficier van' justitie eiste een gevan
genisstraf van een jaar met aftrek,
waarvan drie maanden voorwaarde
lijk met drie jaar proeftijd.
Uitspraak over veertien dagen.
COMMISSIE DÉTAILHANDEL MEENT:
VOORAL VAN KLEINERE
ONDERNEMINGEN
Er is geen aanleiding het cadeau
stelsel door verdergaande wettelijke
of andere publiekrechtelijke maatre
gelen te beperken. Tot deze conclusie
is een door het hoofdbedrijfschap dé-
tailhandel ingestelde commissie ge
komen.
De commissie, waarvan prof. dr. F.
de Roos, hoogleraar aan de V.U., voor
zitter is, acht het wel gewenst dat in
onderling overleg langs privaatrechte
lijke weg een voor betrokkenen be
vredigende regeling wordt getroffen.
Het advies van de commissie zal op
28 januari in een openbare bestuurs
vergadering van 't hoofdbedrijfschap
behandeld worden.
De commissie stelt o.a. dat een ver
bod van het cadeaustelsel in het bij
zonder die ondernemingen zou tref
fen, die bij hun verkooppolitiek in
relatief belangrijke mate op de ver
koopbevorderende middelen steunen
en waarvoor andere middelen veel
minder effectief zijn. Ook zou de re
latieve concurrentiekracht, vooral van
middelgrote en kleine ondernemin
gen, tegenover andere ondernemin
gen voor wie het cadeaustelsel van
geringe betekenis is, worden aange
tast.
De oommissie wijst erop dat, terwijl
door een verbod van het cadeaustel
sel belangen zouden worden geschaad,
dit ook gebeurt bij de toepassing van
het stelsel: regelmatig worden goede
ren uit het assortiment van bepaalde
branches als geschenk gebruikt, wat
de tendentie heeft de omzet in deze
branches geringer te doen zijn dan 't
geval zou zijn als het cadeaustelsel
niet werd toegepast. De distributie
van de geschenken geschiedt immers
niet door middel van de onderneming
in deze branches.
Omzetdaling.
De commissie heeft nu de verschil
lende belangen tegen elkaar afgewo
gen. Zij gaat er daarbij van uit dat de
detailhandel in de als geschenk gege
ven goederen geringer zal zijn dan zij
zónder het cadeaustelsel zou zijn. De
ze relatieve omzetvermindering deed
zich vooral gevoelen by textielgoe-
deren en huishoudelijke artikelen.
Volgens 'n ruwe schatting bedroeg
de winkelwaarde van de in 1957 ca
deau gegeven textielgoederen één pro
cent van de totale detail-omzet van
textielgoederen (exclusief confectie)
in dat jaar, voor huishoudelijke arti
kelen zou dit percentage 2 a 2H be
dragen.
Met het motief dat het omzetverlies
voor de textiel-detailhandel maximaal
één procent en voor de detailhandel
in huishoudelijke artikelen maximaal
2XA% bedraagt, kunnen verdergaande
beperkende maatregelen moeilijk
worden verdedigd, aldus de commis
sie.
Zij erkent dat vooral voor de plat
telandswinkels in textiel en de klei
nere zaken in huishoudelijke artike
len' de nadelen van het cadeaustelsel
groot kunnen zijn. Maar het stelsel
speelt slechts een geringe rol in het
geheel van factoren, dat de positie
van ondernemingen in een bepaalde
branche bepaalt (b.v. transportmoge
lijkheden en bevolkingsagglomera
ties).
N. A. Commandeur
inspecteur
Bij Koninklijk Besluit van 3 de
cember is de heer N. A. Commandeur
te Leiden benoemd tot veterinair in
specteur van de volksgezondheid, te
vens inspecteur van de veeartsenij-
kundige dienst.
De benoeming is, met terugwer
kende kracht, ingegaan 1 oktober '58.
De heer Commandeur was reeds
adjunct-inspecteur van de veeartse-
nijkundige dienst en plaatsvervan
gend inspecteur van de volksgezond
heid.
Het ligt in het voornemen met in
gang van 1 maart het kantoor van de
veterinaire inspectie van de volksge
zondheid over te plaatsen naar Lei
den, waartoe elders in de stad een
kantoor zal worden ingericht.
EIND FEBRUARI
EERSTE DAFJE
de eerste DAF-personenauto's zul
len tegen het eind van februari van
de lopende band komen. Het is de be
doeling dat eerst aan de aanvragen
uit Nederland voldaan zal worden.
Daarna komen de orders uit het bui
tenland in behandeling. Op het ogen
blik wordt nog aan de voorbereiding
voor de productie gewerkt. De direc
tie van de DAF kon nog geen mede
delingen doen over de stand van de
orderportefeuille.
Drie mannen trokken
te voet naar Rome
Gisteravond zijn in Kerkrade drie
voortrekkers teruggekeerd, die 101
dagen geleden te voet naar Rome wa
ren getiokken. Zwaar bepakt, maar
ieder tien tot twaalf kilo afgeslankt,
kwamen zij tegen zes uur weer op
het vertrekpunt aan. De terugreis
hadden zij per trein afgelegd.
De drie trekkers, Gregor Brokamp,
Jan Lochtman en Jo Giessen, hebben
in totaal 1800 km te voer afgelegd.
Kerstmis brachten zij door te Civita
vecchia, met nieuwjaar hielpen zij
de rumoerige Romeinen hun oude
vaatwerk aan diggelen te smijten.
Hoogtepunt en doel van de trek
tocht was een audiëntie bij de nieuwe
Paus, die van hun voetreis op de
hoogte was gesteld. De verkiezing van
de nieuwe Paus vernamen zij des
tijds op doortocht in Frankrijk. Tij
dens hun drie maanden lange tocht
hebben zij alle nachten in een tent
doorgebracht. Vooral voor ouibaas
Brokamp was de voetreis geen sine
cure. Als 46-jarige zal hij het voor
taan wel wat kalmer aan moeten
doen. Zijn beide tochtgenoten zijn 19
jaar.
DODELIJKE AANRIJDING.
De 62-jarige mevrouw H. Visser
Visser uit de Merelstraat 17bis te
Utrecht is vanmorgen door een mo
torcarrier aangereden en op slag ge
dood.
Mevr. V. stak de Kaatstraat over,
naar men aanneemt, zonder acht te
slaan op een naderende motorcarrier,
bestuurd door de 38-jarige schilder
M. V. R., die op dat moment het
groene verkeerlicht passeerde.
Bloemententoonstelling moet hoge vlucht maken
Op een voorlichtingsdag, welke de vereniging „De Nederlandse Bloemisterij" dinsdag voor kwekers en andere
geïnteresseerden heeft gehouden in het gebouw voor Kunsten en Wetenschappen te Utrecht, heeft de bekende
tentoonstellingsorganisator, de heer Jac. E 55 Klei boer, gesproken over de door hem in Rotterdam te orga
niseren tentoonstelling met als onderwerpen „Bloemen en raketten". Deze expositie zal worden ingericht in
verband met het feit, dat 400 jaar geleden de eerte tulpen in ons land werden ingevoerd en t.g.v. het honderd
jarig bestaan van de Vereniging voor Bloembollencultuur. Foto: de heer Kleiboer tijdens zijn toespraak voor
een plattegrond van de tentoonstelling, waarvoor een raket en een beeld van godin Flora stonden opgesteld.
