De ster van De Gaulle steeg in't afgelopen jaar ROND DE AARDE SUISDEN DE KUNSTMANEN Het politieke gezicht der wereld in 1958 Chroesjtsjef probeerde vergeefs een conferentie aan de top NASSER ZAAIDE ONRUST IN HET MIDDEN-OOSTEN B WOENSDAG 31 DECEMBER 1958 DE LEIDSE COURANT PAGINA TX7ANNEER WIJ DEZE KEER een „man van het jaar" moeten aanwijzen, denken we ongetwijfeld aan generaal De Gaulle, die meer nog dan zijn rivaal Chroesjtsjef zijn stempel op de historie van 1958 heeft gezet. Trou wens Chroesjtsjef is verleden jaar al met die eer gaan strijken, voorname lijk door de spectaculaire lancering van de Russische Spoetniks. Dat was toen een geweldige sensatie; tegenwoordig starten we al maanraketten, zij het tot nu toe zonder succes. Wat generaal De Gaulle gepresteerd heeft is in het politieke vlak een veel groter kunstwerk; hij heeft heel Frank rijk een halve slag doen omdraaien, wat eerst links stond, staat nu rechts. Hij heeft het klaar gespeeld om een lustig met ministerskoppen smijtend parlement zover te krijgen, dat het zichzelf een strop om de hals legde, het aan De Gaulle overlatend om die strop dicht te trekken. Het is hem gelukt om de rumoerige communisten, die in de Nat. Vergadering de grootste par- tij vormden, te reduceren tot een onbetekenend handjevol. Hij heeft het benen. Er moest onverwijld een top- van rustig zijn tuintje harkend generaal op pensioen gebracht tot president Westerse mogendheden! met de grootste volmachten, welke een Franse president ooit gehad heeft. En dat alles langs volkomen wettelijke weg, alleen in het begin een beetje geholpen door wat politieke kolonels in Algerië. Dat alles is wel waard, dat hem de ere-titel van „man van het jaar" wordt gegeven. dat men de Veiligheidsraad alar meerde, die in juni besloot er eens een paar „waarnemers" op af te stu ren. Op 14 juli werd de crissis echter plotseling accuut, doordat in Bagdad (Irak) een opstand uitbrak, welke het koninklijk huis van Feisal weg vaagde. Hij zelf, kroonprins Abdoel lila ert de pro-Westerse premier Noe- ri es Said vonden daarbij de dood. Maar nu werd het de Amerikanen en Engelsen toch te machtig; zij had den al bitter weinig vertrouwen in de „waarnemers" van de Veiligheids raad en stuurden liever hun eigen mannetjes. Op 15 juli landden de Amerikanen in Libanon, terwijl twee dagen later de Engelsen Jordanië be zetten. In Irak keek men nog even de kat uit de boom. Natuurlijk sprong chroesjts jef onmiddellijk op zijn achterste Overigens is 1958 een jaar geweest, dat bekend zal staan als het jaar van de mislukte pogingen om een topconferentie bij elkaar te krijgen, hetgeen een symptoom is van het hopeloze gewurm om de atoomplofferij aan ban den te leggen. Iedereen sjouwt tegenwoordig rond met een steeds zwaarder drukkende bewapeningslast, waar hij zelf bovendien doodsbenauwd voor is, omdat het ontijdig springen kan. Maar desondanks strandt een ontwape ningsconferentie al bij de vaststelling van de agenda. Wij nemen evenwel alle paperassen en papierenplannen mee naar het volgend jaar, waar ze kunnen dienen als stoffering van de komende pro blemen. Berlijn bijvoorbeeld. EG INNEN we met het idee van te Genève. Bovendien slaagde zij nog ook; wat na alle mislukkingen een welkome verrassing was. In een wat voorbarig optimisme begon men nu ook aan andere techni sche conferenties,eveneens te Genè ve, zoals die ter vermijding van on verhoedse aanvallen en tot stopzet ting van de proeven met kernwapens. Maar hier wilde het niet meer vlot ten, voornamelijk omdat de Russen er politieke vergaderingen van wil den maken en de Westersen de zaken uitsluitend technisch wilden bekij ken. Het idee van een grote topconfe rentie is met een en ander allengs op de achtergrond geraakt. Een ogen blik leefde het weer op, toen de cri sis in het Midden-Oosten uitbrak, maar dat is een onderwerp voor een ander hoofdstuk. De hoopvolle stopzetting van de Russische kernproeven bleek ook een wassen neus, want toen de Amerika nen en Engelsen him reeds ingezette serie proeven afmaakten, zei Chroesjtsjef: Dan begin ik ook weer, net zolang tot ik jullie heb ingehaald. Waarop het de beurt van Amerika en Engeland was om een groots gebaar te maken, en aan te bieden de proe ven voorlopig voor de tijd van één jaar stop te zetten. een topconferentie, omdat we daarmee het gehele jaar door gezellig gespeeld hebben. Het was al begonnen in een brief wisseling tussen premier Boelganin en president Eisenhower rond "de jaarwisseling. Boelganin was toen nog (in naam) de leider van de Rus sische politiek en nog geen verra der". Hij stelde voor: een conferentie te beleggen op het hoogste niveau, waarbij dan de grote vraagstukken zouden worden besproken, o.a. stop zetting van de bewapeningswedloop en de hereniging van Oost- en West- Duitsland. Eisenhower verklaarde zich bereid, maar hij verlangde, dat een dergelijke conferentie eerst ter dege werd voorbereid, eerst langs di plomatieke weg en vervolgens door de ministers van buitenlandse zaken. Daar de andere Westerse mogendhe den het daarmee eens waren, werd voorgesteld om in april een begin te maken met de voorbesprekingen. De Russen waren er niet zo enthou siast voor, want zij zagen wel in, dat er op die manier niet veel terecht zou komen van hun reclamestunt, maar desalniettemin stemde Chroesjtsjef er toch mee in. (Chroesjtsjef had intus sen Boelganin weggewerkt en was zelf premier geworden). In het Wes ten begon men al rooskleurige ver gezichten te ontdekken, de dageraad van een ommekeer in de Russische politiek; men had evenwel buiten de waard gerekend. Deze waard bleek Gromyko te zijn, die de aanvang van het diplomatieke beraad aldus opvat te, dat hij de ambassadeurs der Wes telijke landen niet tezamen maar één voor één ontving, zodat er van het overleg niets terecht kwam. Intussen was de vindingrijke Chroesjtsjef met een andere paradepaardje komen aandraven; hij kondigde aan, dat de Sowjet-Unie uit zichzelf alle kern wapenproeven stop zou zetten, ei om de vredelievendheid van Moskou nog scherper te doen uitkomen stelde hij daartegenover de misdadige oor logszucht van Amerika, dat paraat- heidisvluchten met kernwapens liet houden in de richting van de Russi sche grenzen. Het bleek later, dat Chroesjtsjef hiermee de patrouille- vluchten der Amerikanen in het Noordpoolgebied op het oog had. INMIDDELS was men in het Westen wel tot de conclusie gekomen, dat men nooit tot oplossing van het grote vraagstukkencomplex zou ko- men, als men alles tegelijk wilde aan vatten. Daarom werd voorgesteld om een commissie van deskundigen de mogelijkheid van controle op atoom ontploffingen te laten onderzoeken. Chroesjtsjef mopperde een beetje, dat het geen zin had om technici te laten werken aan problemen, waarover de regeringen het nog niet eens waren, maar de conferentie kwam er en wel ll/IET HET MIDDEN-OOSTEN heb- ben wij in het afgelopen jaar héél wat te stellen gehad. Het jaar was nauwelijk een maand oud, of te Cairo werden documenten getekend, waarbij Egypte en Syrië tot één staat werden samen gesmolten, de Ver enigde Arabische Republiek, onder presidentschap van Nasser. Dat was het begin van de ellende. Koning Hoessein van Jordanië en zijn neef koning Feisal van Irak voelden onmiddellijk waar dat heen moest, nl. een successievelijk inpalmen van alle Arabische staten door Nasser. Zij sloten zich daarom 14 dagen later aaneen in een „Arabische Staten bond". Nu is het gemakkelijk om een de fensieve eenheid op papier te zetten, maar geen documenten houden de radio-propaganda van Caïro en de geheime grensoverschrijdingen tegen. Nassers bedoeling wasi in de Arabi sche landen een pro-Nasse^-beweging te kweken, die middels relletjes en onrust aan de macht moest komen. Het recept is eenvoudig: men sugge reert de menigte, dat het huidige re giem misdadig, onbekwaam en cor rupt is en dat er maar één middel is om alles beter te maken en wel aan sluiting bij de machtige Verenigde Arabische Republiek met de grote held Nasser aan het hoofd. In Libanon had men in de pro- Westerse president Sjamoen een prachtige Kop-van-Jut en in Irak en Jordanië wroette men meer onder gronds. In Libanon werd het weldra zo erg, INDONESISCHE BALANS 1958 maar dan binnen het kader van de Ver. Naties, want de Uno is er ten slotte voor om kwesties onderling uit te vechten. Chroesjtsjef gaf zowaar toe, maar verlangde, dat niet de As semblee, maar de Veiligheidsraad bij eengeroepen zou worden; daar had Rusland tenminste het recht van veto. De topconferentie zou dan tot stand gebracht kunnen worden doordat de topleiders zouden optreden als de voorzitters van hun delegaties. Eindelijk zou Chroesjtsjef dan krij gen wat hij wilde: een gesprek met de politieke top-figuren; maar toen het eenmaal zover was, liet hij tot al ler verrassing opeens het denkbeeld vallen. Wat was er intussen gebeurd? Chroesjtsjef bleek in het geheim een bezoek aan Peking te hebben ge bracht, waar hij met Mao Tse Toeng had gesproken. Wat Mao Chroesjtsjef onder zijn neus geduwd heeft is niet bekend, maar het was wel typisch hoe radicaal Chroesjtsjef opeens om sloeg. Hij liet weten, dat hij nu een spoedzitting van de Algemene Ver gadering van de Uno verlangde. Nu, dat was betrekkelijk iets gewoons, dus dat kon gebeuren. Die spoedzit ting kwam op 13 aug. bijeen en om het belang van deze bijeenkomst te accentueren, was Eisenhower zelf aanwezig. Van Russische zijde was de minister van buitenlandse zaken Gromyko tegenwoordig. Eisenhower bepleitte toen de instelling van een internationale politiemacht ter hand having van de vrede in het Midden- Oosten. Gromyko vergenoegde zich met de terugtrekking van alle vreem de troepen te eisen. Het werd een eigenaardige zitting, want weldra bleek, dat het zwaarte punt der besprekingen achter de schermen lag. De Arabische Liga was nl. bezig om een aanvaardbare reso lutie te vinden en toen zij die inder daad gevonden had, werd deze aan genomen niet 80 stemmen vóór en 1 tegen. Zo liep het hele geval met een sis ser af. In Libanon werd een accepta bele figuur, Sjehab, tot president ge kozen en trad Sjamoen af, in Irak bleken de koningsmoordenaars toch niet zó gek als men aanvankelijk ge vreesd had en in Jordanië wist de jonge koning Hoessein het hoofd bo ven wé^ter te houden. De troepen kon den in november weer aftrekken, de storm was voorbij, alleen één koning had zijn hoofd verloren. Midden-Oosten met grote hard nekkigheid kunnen worden uitge sponnen, bewijst het conflict om Cy prus. Engeland heeft waarlijk een enge len geduld gehad met de terreur van de Eoka. Wat de Cyprioten willen is vrij moeilijk. De Griekse Cyprioten willen aansluiting bij Griekenland, maar dat .willen de Turkse Cyprio ten absoluut niet. Geef ons dan maar onafhankelijkheid, zeggen de Cyprio ten, dan lossen wij de zaak zelf wel op. Maar dat kunnen de Britten ook niet toestaan, zij hebben ook hun verantwoordelijkheid tegenover de Navo, want Cyprus is een strategisch belangrijk steunpunt. Daarop hebben de Britten een tussenweg verzonnen: zij stellen voor: de beslissing 7 jaar te laten liggen en het intussen met een soort zelfbestuur te doen. Maar dat wil de Eoka ook al niet. Er zijn evenwel tekenen, die erop wijzen, dat zowel Griekenland als Turkije water in hun wijn zullen gaan doen en dan zullen de Cyprioten vanzelf wel volgen. de Tunesische kwestie een crisis veroorzaakte in het Franse parle ment. Wat was de Tunesische kwes tie? Dat was een kwestie, welke met de opstandige Algerijnen verband hield; deze zochten nogal eens een schuilplaats achter de grenslijn met Tunesië en dan was het voor de ach tervolgende Franse soldaten een hard gelag, als zij voor die denkbeeldige streep halt moesten houden en moes ten toezien, hoe de Algerijnen hun tong tegen hen uitstaken. Ook werd wel eens op de Franse troepen en stellingen geschoten door geschut, dat achter de Tunesische grens stond opgesteld. Geen wonder, dat de Fran sen in hun woede geen grens meer konden zien. Maar zodra zij de Tu nesische grens overkwamen, schon den zij de soevereiniteit van Tunesië en dat was iets wat Bourguiba de kersverse president, niet kon dulden. In zijn echte of niet echte veront waardiging eiste hij, dat alle Franse troepen (ook die, welke er krachtens verdrag legaal gelegerd waren) het land zouden verlaten en dreigde hij fnet alles en nog wat. In Frankrijk maakte men ziah be zorgd over deze geschiedenis, want als Tunis gemene zaak ging maken met de Algerijnen, was de oorlog nog lang niet aan een eind. En daarom was er de toenmalige minister-presi dent Gaillard wel wat aan gelegen om met Bourguiba tot een accoord te komen. In de Nationale Vergadering waar menigeen met de mond erg dapper was, vreesde men, dat Gaillard zou capituleren en bracht men hem ten val. Dat was voor het Franse parlement toen nog een peuleschilletje; maar moeilijker was het een nieuwe rege ring te krijgen. Het duurde een maand voordat Pflimlin eindelijk be reid gevonden werd om als premier op te treden. Veel plezier heeft hij er niet aan beleefd. Er was nl. inmiddels uit de kringen van de Franse Algerijnen een bewe ging opgekomen van verzet tegen het machteloze geklungel van de partij politici; de zaken moesten geheel an ders aangepakt worden. In Algiers hadden enige politieke kolonels en generaals de leiding ge nomen en de parachutistengeneraal Massu richtte een „comité du salut public" op „om de orde te handha ven en bloedvergieten te voorko men", zoals het heette. Er werd naar hartelust betoogd tegen Pflimlin, die men ook al van capitulatie-neigingen verdacht, en meer en meer kwam de naam van De Gaulle naar voren. Pflimlin spartelde uit alle macht om boven water te blijven, maar toen De Gaulle op 15 mei verklaarde, dat hij bereid was, om opnieuw het va derland te redden, was er geen hou den meer aan. ,Het is mijn bedoeling, zei de ge- anderingen in het bestaande politieke stelsel teweeg te brengen, welke noodzakelijk schijnen". Dat was een knuppel in een hoen derhok; er werd gekakeld en ge schreeuwd maar het eind van het liedje was, dat men inzag, geen staat te kunnen maken op het leger, zodat zelfs Coty geen andere uitweg zag dan De Gaulle dringend aan te be velen. Inmiddels was Pflimlin ook door de knieën gegaan en toen stelde pre sident Coty generaal De Gaulle aan als kabinetsformateur. Op 1 juni ver scheen hij voor de Nat. Vergadering en werd hij als premier aanvaard met een meerderheid van 339 tegen 224 stemmen. Algerië juichte, maar toen de eer ste ministerlijst van de generaal werd gepubliceerd, keek men een beetje sip. Er waren nl geen figuren bij, die relaties met Algerië hadden. Desal niettemin werd de eerste reis van De Gaulle naar Algerië (begin juni) een daverend succes, hoewel de heren van het comité du salut public ver geefs probeerden De Gaulle in hun vaarwater te krijgen. Dat bleek later meer en meer: de generaal had wel in dankbaarheid de steun van het le ger in Algerië aanvaard om in het za del te komen, maar eenmaal in het zadel wilde hij zelf het paard bestu ren en zich niet op sleeptouw laten nemen. In het algemeen wilde hij de Algerijnen tegemoet treden als vol waardige Franse staatsburgers, maar hoe hij zich dat precies gedacht had, daarover liet hij zich niet uit. In augustus maakte hij een tweede reis en maakte hij het 't comité du salut public duidelijk, dat zijn rol uitge speeld was. Tevens verklaarde hij de betekenis van het referendum, dat in sept gehouden zou worden, nl. dat iedere „kolonie" vrij mocht kiezen tussen directe onafhankelijkheid of vrijwillige aansluiting bij de Franse gemeenschap. Alle Franse overzeese gebiedsdelen kozen in sept. aanslui ting behalve Frans Guinea, dat lie ver de vrijheid koos. Bij het referendum van september was tevens de nieuwe grondwet goed gekeurd, waarbij aan de president grote bevoegdheden werden gegeven. Het lag voor de hand, dat het De Gaulle zelf zou zijn, die deze be voegdheden als president hanteren zou, hetgeen dan ook in december ge beurd is. Inmiddels was in november een nieuwe Nationale Vergadering geko zen, waarmede De Gaulle beter zal kunnen werken dan met de oude. Vooreerst omdat ddt partement krach tens. de nieuwe grondwet minder be voegdheden heeft en vervolgens om dat hij de meerderheid vast in de hand heeft; de communisten zijn tot 10 zeteltjes geslonken. De Gaulle zal een meegaand parle ment in het komende jaar hard nodig hebben, want de door hem onderno men grote sanering van Frankrijks economie zal de Fransen niet meeval len. Overigens was het bittere nood zaak, dat de Fransen aan het ver stand gebracht werd, dat men de te ring naar de nering moet zetten en dat men niet kan blijven uitgeven als er geen inkomsten tegenover staan. Pas wanneer de Franse financiën weer op een gezonde basis berusten, kan het streven van De Gaulle om Frankrijk erkend te zien als grote mogendheid succes hebben. Met dat te maken krijgen en vermoedelijk niet altijd tot ons plezier. welke het jaar 1958 markeerden, noemen wij de mislukte poging in In donesië om een tegenregering op Su matra te vestigen. Het ongeluk van deze regering, welke te Boekittinggi zetelde, was, dat zij het leger niet mee kon krijgen. Sjafroeddin, toen maals directeur van de Bank van In donesië, zag dat het economisch vol komen spaak moest lopen met de rancune-politiek van Soekarno en hij meende, dat het besef daarvan bij zijn landgenoten voldoende zou zijn om zich spontaan achter zijn nieuwe regering te stellen. Dezen keken de kat evenwel uit de boom en het leger verdreef de „rebellen" naar -de oer wouden van Sumatra en Celebes. Daar zitten ze nog. Een ander geschil, dat nogal de aandacht trok, was het visserijconflict tussen Engeland en IJsland. Dit laat ste land, dat voor z'n export sterk op de visserij is aangewezen, had eigen machtig de grens van z'n territoriale wateren verlegd tot 12 mijl uit de kust, en dat namen de Engelse vissers niet. Vandaar dat er oorlogsschepen aan te pas kwamen om de Britse trei- lers te beschermen. Inmiddels is men 'ns met elkaar gaan praten en bin nenkort wordt men het wel eens. Voorts heeft de Expo te Brussel de aandacht van de wereld getrokken en miljoenen bezoekers hebben zich vergaapt aan het atomium en de rijke paviljoens der diverse staten bewon derd. De wetenschap is er dit jaar niet slecht van afgekomen. In het kader van het z.g. geophysisch jap zijn di verse grootse ondernemingen op touw gezet, zoals bijv. een groot scheepse en internationale aanval op de Zuidpool. Fuchs trok als eerste dwars over het vasteland van het Zuidpoolgebied en de „Nautilus" dook onder het ijs van de Noordpool. Hoog boven de aarde zwierden de Russische Spoetniks en de Ameri kaanse Explorers door 't hemelruim; gedeeltelijk zijn ze nog bezig. De laatste stunt op dit gebied is de Ame rikaanse Atlas, die een Kerstbood schap van Eisenhower vanuit den hoge naar de aarde liet klinken. En ten slotte de dood van Paus Pius XII en het optreden van de nieuwe Paus Johannes XXIII; dit be tekende een hele verandering aan de top van het bestuur der Katholieke Kerk. ZO IS DIT JAAR voorbijgegaan, wel rijk aan gebeurtenissen en ryk aan dreigementen, maar zonder onherstelbare catastrophen. In zover re is het jaar 1958 geen slecht jaar geweest; er waren slechtere, 'n Paar akkevietjes hebben we nog overge houden om mee te nemen naar het nieuwe jaar, nl de greep van Chroesjtsjef naar West-Berlijn (u weet wel: dat voorstel van Chroesjts jef om van Berlijn een gedemilitari seerde vrije stad te maken, over welk voorstel men zich nog een half jaartje kan beraden) en de vrij handelszone. Maar dat is zorg voor 1959. Misschien zullen de zo pas ondernomen liberali satie van 'iet handelsverkeer en de jongste monetaire maatregelen een goede bijdrage blijken te zijn om het neraal, langs wettelijke weg die ver- streven zullen wij in 1959 nog genoeg nieuwe jaar mee te beginnen. mZÏÏNAVO 111111II afhankelijk van Navo-landen ssgga SEATO f russisch-chinese invloedssfeer Arabische Liga Pakt van Bagdad uraniumerts i petroleum O amerikaanse bases britse bases russische bases Het politieke gezicht der wereld is in 1958 nauwelijks veranderd. O) de po litieke wereldkaart onderscheidt men in de eerste plaats de landengroep van het Atlantisch Pakt (NAVO) en de Russisch-Chinese invloedssfeer. In het Midden-Oosten en in Zuid- oost-Azië ziet men voorts twee lan dengroepen die verbonden zijn met het Westen namelijk de landen van het Pakt van Bagdad (Turkije, Irak, Pakistan, Groot-Brittannië) en de de landen van de Zuidoost Aziatische Verdragsorganisatie (Seato), welk pakt is ondertekend door de Ver enigde Staten, Australië, Nieuw Zee land, de Filippijnen» Thailand, Pa kistan, Krankrijk en Groot-Brittannië. De betekenis van het pakt van Bag dad is sedert de revolutie in Irak sterk verminderd. Op papier maakt Irak echter nog deel van deze organisatie uit, hoewel dit land reeds heeft aangekondigd in februari 1959 te zullen uittreden (re voluties en contrarevoluties voorbe houden). De vërdragszóne van de Seato omvat Zuidoost Azië. Bovendien zijn de Verenigde Staten aan verscheidene landen van het Ver re Oosten en van het zuidwestelijke Stille Oceaangebied gebonden door een veiligheids verdrag, namelijk aan Japan, Zuid-Korea, de Fillippijnen, Australië en Nieuw Zeeland terwijl een dergelijke overeenkomst even eens bestaat tussen de Verenigde Sta ten en Formosa. Wat de militaire steunpunten be treft, uitsluitend de steunpunten bui ten het gebied van het land zelf zijn aangegeven op onze kaart, waarbij het wegens plaatsgebrek niet steeds mogelijk was het juiste aantal bases aan te geven (in Frankrijk zijn er bij voorbeeld 8 Amerikaanse bases, 12 in de Duitse Bondsrepubliek, 17 in Groot-Britannië). Afrika kent één nieuw zelfstandig land, namelijk Guinea. De Arabische Liga, omvat alle onafhankelijke Ara bische landen met uitzondering van Tunesië. In de loop van 1958 traden zowel Marokko als Tunesië tot de Arabische Liga toe, maar Tunesië verliet deze organisatie zeer spoedig na een conflikt met Egypte. De rijke petroleumbronnen in de landen van het Midden-Oosten geven aan dit gebied een bijzondere beteke nis vooral voor de West-Europese landen. Belangrijke nieuwe vindplaatsen van uranium (de grondstof voor de atoombom en de kernenergie in het algemeen) werden in 1958 niet aan getroffen. Canada, Verenigde Staten en vooral Belgisch Kongo zijn de lan den die het rijkste zijn aan uranium erts. Ten noorden van Iran zouden de grootste hoeveelheden Russisch uranium worden gevonden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1958 | | pagina 11