ei* mee
GENIET RUSTIG VAN EEN BORREL
Oud-Boskoper om
het leven gekomen
ZATERDAG 27 DECEMBER 1958
DE LE1DSE COURANT
PAGINA 3
fijn als u iets in huis hebt!
We maken er onze puzzelende le
zers ten overvloede op attent,
dat zij hun oplossing op onze kerst
prijsvraag die we woensdag 24 dec.
j.l. lanceerden, uiterlijk tot en met
woensdag, 7 januari, a.s. ingezonden
kunnen worden aan de PUZZELRE
DACTIE. Deze inzendingen moeten
het motto dragen „KERSTPUZZEL",
dit ter voorkoming van vergissingen
etc.
Horizontaal: 1. plaats aan de Nijl in
Opper-Egypte, 6. residentie (Ja
vaans), 12. alvorens, 13. in de rich
ting naar omlaag, 14. deel van de bij
bel (afk.), 15. ijskegel, 17. bundel, 18.
gebod, 19. vogel, 21. wijnsoort, 23. af
gelegen, 24. lusthof, 26. buiging, 27.
stadje aan de Katherina-baai op de
Moermankust, 28. eiland in de Ierse
zee, 30. stronkje, 31. vruchtje, 32.
doortochtgeld, 34. vernis, 36. korte
kous, 39. spoorrichel, 41. voorvoegsel,
43. meisjesnaam, 45. voegwoord, 46.
de Indische zonnegod, 48. knopje op
een priktol, 49. eerwaarde heer (afk.
Lat.), 50. gem. in Gelderl., 51. voor
voegsel, 53. rijksgrens (afk.), 54. le-
k A l I I sterk bloedstelpend vermogen, even-
Magische overblijfselen en ook als het wereldvermaarde spinrag.
ondervinding van eeuwen
In de Volksgebruiken bij veeziekten neemt de tortelduif een eerste
plaats in.
Als zij oud wordt krijgt zij rode pootjes en zij is derhalve bij de mensen
een voorbehoedmiddel tegen roos. Maar je moet onze „koekeroe" om het
eens goed Zuidhollands te zeggen zelf voeren en drinken van haar
drinken. Zo'n „koerduif" alias „roekoe" zij kan heel oud worden is
ook wel een huwelijkscadeau; ja, in andere streken meent men zelfs, dat
alleen het geschonken dier de zo gewenste heil-brengende hoedanigheid
bezit.
Het kooitje met de koekeroe hangt niet alleen in de kamer, maar ook in
het achterhuis, bij de ingang, naar de stal. Het waakt ook over het vee
in de stal.
Voor de Commissie van Volkskunde van de vereniging „Oud-Leiden" trad
als inleider op de heer N. A. Commandeur te Leiden, adjunct-inspecteur
van de Veeartsenijkundige Dienst, die het onderwerp behandelde „Volksge
bruiken bij veeziekten in Rijnland". Telkens konden de terzake kundige
aanwezigen met inzichten en mededelingen aanvullen. Van de inleiding en
de daarbij gemaakte opmerkingen maakt dr. De Haan uit Wassenaar het
navolgende overzicht.
Ook de geit en vooral de bok trek
ken ziekten aan, c.q. weren deze af.
Vandaar dat men haar of hem tussen
de koeien ziet in de wei. Het milt
vuur een soms wel honderd jaar
achtereen aan de bodem gebonden
ziekte door sporenvormende bacte-
rieën zou door geit of bok wor
den buitengesloten. Vee, aan long
ziekte en veepest gestorven, werd
oudtijds op kleine kerkhofjes met
sloten omringd en vol houtopslag
ter aarde besteld, welke kerkhofjes
men tot bij Utrecht nog steeds aan
treft, herinneringen aan ruïneuze
veeziekten, die in de tachtiger jaren
der vorige eeuw voor het laatst bij
ons zijn voorgekomen. Doch'het milt
vuur is nog steeds niet overwonnen:
ook de geit kan het krijgen en zelfs
de mens (dertig jaar geleden in de
Achterhoek door het gebruik van Ja
panse scheerkwasten vervaardigd van
pokkerig zieke varkens).
Een „pofferige" koe geneest men
door een zwart sajetdraadje om die
koe heen te binden. Ja, men bijt soms
zelfs wel het puntje van de koeië-
tong af. Of, onschuldiger, men geeft
het dier een van achteren vastgebon
den strowis of stuk hout in de mond.
De twee laatste geneeswijzen zijn
geen magische „overleefsels" zoals
de eerste; zij berusten immers op de
boereri-empirie, die waarnam hoe de
geweldpleging speeksel en opboeren
bevorderde, waardoor de „pofferige"
koe ging afslanken.
Was niet je handen in de koelbak,
met die o zo gevaarlijke zeep. Wee
de jonge dierenarts die dit argeloos
doen zou. Het gevolg is dat de koe
t.z.t. het kalf „verwerpt" of „ver
gooit" welk „verwerpen" overi
gens een gevolg is van infectieziekte.
Ook 't „ragen" en het aanvegen met
een nieuwe heidebezem zijn uiterst
noodlotting, zoals er zich in Drente
.geen kippeveer in het hooi mag be
vinden.
Magische kracht
En als het kalf verworpen is, wat
dan? Dan moet men rode kroten voe
ren, opdat het ziekelijke „witvuilen"
opgevolgd zal worden door het ge
zonde „roodvuilen". In Drente moest
men de moederkoe dan groene rogge
voeren, tussen licht en donker ter
sluiks weggehaald van nabuurs ak
ker. Het gestolene blijkt ook hier
weer magische kracht te bezitten
men denke aan vele wereldwijde pa
rallellen, te onzent bijvoorbeeld aan
het stelen van de haan voor het
Schiermonnikoogse „Kallemooifeest"
vanouds een lentelijk vruchtbaar
heidsfestijn.
.Bij Gouda brengt men wel een ei
in de baarmoeder, met „sfchil" en al,
in fijngeknepen toestand, ten einde
op die manier de „secundinae" te
verwijderen.
Heeft het dier last van oogziekte?
Steek dan een zwart of een leren
bandje door het oor, dan trekt de na
righeid daar naar toe. Ringetjes in
kinderoren zouden bijvoorbeeld
destijds op Scheveningen dezelf
de werking hebben; eerst zilveren
ringetjes, later gouden. Bij de dieren
geschiedt dit „curatief" en niet „pre
ventief", dus alleen in geval van
ziekte. Baat het bandje niet, dan
wordt soms wel (poeder)suiker in de
ogen geblazen, of gaat men romme
len met het drabbige sap van de ta
bakspruim. Dit alles in de hoop, dat
door flink tranen het euvel zal ver
dwijnen.
Elzebagger.
In geval van uierontsteking smeert
men volgens het aloud adagium
van „similia similibus' het gloeien
de uier in met warme koemest. Af
koelend daarentegen werkt „elze
bagger" met azijn, welk middel nog
steeds wordt toegepast. „Elzebagger"
is bagger uit een sloot waarlangs el
zen dat zijn (anti) demonische bo
men! groeien. Duurt de ontste
king te lang, dan gaat men wel de
„wrangwortel" zetten. In een huid-
inkeping zet men dan de „hellebo-
rus viridis", de wrangwortel. Te
Overschie bijvoorbeeld stond deze
vóór zestig jaar in overvloed op de
bleek, speciaal voor dit medisch doel.
Het is overigens helemaal geen fraaie
bloem, met z'n grove bladen en z'n
groene dubbelkelken. Ook bij ge-
wrichtontsteking wordt het middel
toegepast, in het kossem aange
bracht indien de voorbenen ontsto
ken zijn. Er ontstond dan een reac-
tieve ontsteking, wat in de oudere
diergeneeskunde beoogt werd met
een z.g. fixatie-abces. Voor de thera
pie met de duivelse elzebagger en
de duivelse wrangwortel geldt de
overoude regel van het „de duivel
met Beëlzebub uitdrijven". (Men zie
verder nog het grote woordenboek
van Van Dale op „wrang" etter-
dracht en „wrangwortel" een
soort van nieskruid. Voor de kwade
naam van de els raadplege men M.
C. BlöteObes, „Boom en struik in
bos en veld", Utrecht 1953, blz. 100).
Heeft het kalfje diarree, dan moet
olie of spek baat brengen. Of ook
melk, waarin tevoren een gloeiende
pook of een kooltje vuur is gedom
peld. In de omtrek van Gouda acht
men schapenvet een goed middel.
In het geval van verstopping kan
men zijn zielsbenauv/de dier.een
pijp laten roken, zo'n mo.oie lange
gouwenaar, en dan gestoken niet in
de mond maar in de endelarm! Als
de pijp niet uitgerookt wordt is het
een hopeloos geval. Je mag er wel
handschoenen voor aantrekken, zo
heet wordt de kop van de gouwenaar.
Doet zich koliek voor, dan geve men
een levende paling in.
De koe ligt met wolf-in-de-staart,
een algemene malaise veroorzaakt
door kalkgebrek. Een pijnlijke „re
medie" is dan het maken van een in
snijding, die met peper-en-zout wordt
bestrooid, waarna er een lap-met
draadje omheen komt. Wolf-in-de-
staart heet zo, omdat de staart bij
deze kwaal slap aanvoelt.
De nageboorte bevestige men tegen
Men spreekt in Rijnland van ,,'t vuil"
„pootjesblaas" of „voetepog" in ver
band met de nageboorte. Sap van ge
kauwd gras en vooral het natuurzui
vere velletje-van-het-ei zijn eveneens
uitermate dienstig bij wondbehande-
ling.
Het paard.
Totnutoe zijn ziektegevallen bij het
rundvee besproken. Maar ook rond
om het paard valt heel veel te ver
melden. Heeft een merrie pas „ge-
veulend", dan worde prompt de na
geboorte of het „haam" in de hoogste
boom geplaatst. Het dier zal dan, een
maal volwassen zijnde, fier daarhe
nen stappen en het hoofd hoog dra
gen. Je mag dit haam vooral niet in
de sloot smijten! Op een Rijnlands
dorp waren zeer onlangs twee veu
lens verdronken, waarop de verzeke
ringsagent oordeelde: „Ze zullen het
haam wel in de sloot gedeponeerd
hebben!" Men kan het haam ook aan
de hoogste „bergroe" (berg hooi
berg) hangen. (Zie nog voor een
Rijnlandse mededeling: „Neerlands
Volksleven", Pasen en herfst 1956).
Ook het zogenaamde veulenkoekje,
een zeker deel vande nageboorte, is
van uitnemende betekenis. Het heeft
de vorm van een milt en men moet
het bepaald vinden. Het milt-loze
paard immers is bon-af, het wordt
een reuzendraver.
In paardekringen hoort men ook
v/el, dat een harde loper van de milt
gesneden zou zijn. Zelfs in de men
selijke geneeskunde heeft de milt z'n
plaats gekregen: in gemalen staat ne
me men hem in tegen epilepsie ofte
wel „vallende ziekte!"
Bij de „teelboeren" vooral is het
paard in hoge ere, dus veel meer in
Gouda's omtrek dan bij Leiden waar
het rund verreweg de overhand heeft.
Moet er een veulen komen, dan slaapt
de boer desnoods tien dagen achter
een in de buurt van de merrie. Een
veulen immers kan zich met het
haam verstikken, doordat dit om de
neusgaten slui.
Melk.
Paardemelk is probaat tegen sproe
ten en puistjes, paardevet helpt te
gen verstuiking en manevette
gen kaalhoofdigheid. Een stukje ge
droogde paardehoef bestrijdt steen
puisten, hard-tegen-hard als het
ware.
Pas op voor de nageltred, het trap
pen in een spijker. Als dit ongeluk
kigerwijze voorvalt, sla dan de spij
ker in de rechterdeurpost van de
stal.
Ezelinnenmelk bewaart voor tbc.
Ook zuigelingen met zwakke darm-
pjes moeten het hebben, men denke
aan Potgieter's („De Ezelinnen. Eene
schets uit mijn venster)". (1842). Er
waren zelfs bedrijven voor de ver
strekking van ezelinnenmelk.
Geitemelk heeft een haast even
gunstige reputatie. Het heeft een wat
hoger vetgehalte dan koemelk. En
ofschoon de geit even vatbaar is ais
de koe, komt de tbc toch minder
voor, aangezien het dier veelal bij
de een-of-andere „daggelder" op z'n
eentje leeft, lustig grazend in de
wegberm. Zijn melk is geschikt voor
strumapatiënten, mits de schildklier
van het dier op een nogal gevaarlijke
wijze is weggenomen en daarna leeft
ons geitje niet zo lang meer. De zelf-
kazers er zijn er nog in Oud-Ade,
Rijpwetering, Warmond en de Wei
poort doen wat geitemelk door de
koemelk heen, ter vermijding van
,losse kaas".
De paardedeken wordt gebezigd
om er in te slapen, wanneer je last
hebt van ongemak. Dit was ook zo
blijkens het verhaal voor een
Duitse geheime zender tijdens
Hitler's Russische veldtocht, door
welk feit de-arme paarden maar
moesten kreperen.
Het schuim (zweet) van een paard
Formule.
Tenslotte stelde de inleider het
„strijken" en het „bezweren" aan de
orde bij wijze van magisch re
ligieuze apotheose. Dit is het aanra
ken van het zieke dier onder het
prevelen van een formule door
iemand die met geheime kracht be
gaafd is. De petten moeten er bij af
en men mag er geen geld voor vra
gen, zelfs een vriendelijk „dankje
wel" is uit-den-boze. De bezwerings
formule houdt men strikt voor zich,
zij zal onder geen beding overver
teld worden. Zij bestaat nauwelijks
uit eigenlijk gezegde woorden het
is een soort van tongentaai, zoals
ook in de Bijbel wordt vermeld,
welk „Boek-der-boeken" er even
eens op wijst dat men gaven die men
om niet heeft gekregen ook om
niet zijn medemensen ter beschik
king moet stellen.
Andere Boskoper zwaar
gewond
Omstreeks tien uur gistermorgen
zijn op de Rijkswej 12 (UtrechtArn
hem) onder de gemeente Driebergen
twee auto's met elkaar in botsing ge
komen. waarbij de 45-jarige bestuur
der van een der auto's de heer H. van
der Laan, een oud-Boskoper die in
Engeland woonde en met vakantie in
Boskoop verbleef, om het leven is ge
komen. Zijn mede-passagier, de heer
J. Kranenburg uit Boskoop werd zeer
ernstig gewond. De 27-jarige bestuur
der van de andere auto, de heer J.
Snijders uit Arnhem, kreeg een shock,
en kon gisteravond weer naar huis
terugkeren. De toestand van de heer
Kranenburg, die naar het Stads- en
ger (Fr.), 56. aantekening, 58. twee-
persoonsfiets, 59. lang dameskleed.
Verticaal: 1. predikstoel, 2. steeds,
3. muzieknoot, 4. keurig, 5. voor
naamste rivier van Armenië, 7. zoon
van Seth, 8. muzieknoot, 9. in het
jaar onzes Heren (afk. Lat.). 10. voor
schrift, 11. dubbele vulkaan op de
Armenische hoogvlakte ten Z. van
de Kaukasus, 16. bosgod, 17. hijswerk
tuig, 20. zoon van Noë, 22. laag, ge
ring, 23. gevuld, 25. herdersvorst te
Karmel die aan David weigerde, 27.
zuil, 29. achterdeel van de hals, 30.
visje, 33. als 11 vert, 34. lus, 35. eind,
37. deel van het gelaat, 38. haven van
Marokko a. d. Straat v. Gibraltar, 40.
zeer spoedig, 41. telwoord (Eng.), 42.
baan voor balspel, 44. ketting met
emmers of bakken, tot opvoer van
denkbeeld, 47. munt in Eng. Indië, 50.
plechtige gelofte, 52. jongensnaam,
scheikundig element (afk.).
Deze week alleen twee prijswin
naars. In verband met de lopende
kerstprijsvraag stellen we namelijk
geen prijs beschikbaar voor hen, die
deze keer de wekelijkse kruiswoord-
Academisch ziekenhuis te Utrecht
werd vervoerd, was gisteravond hoop
vol.
Door onbekende oorzaak maakte de
auto uit Arnhem nabij Driebergen een
zwenking naar rechts, waarbij het
rechtervoorwiel een bermpaaltje
raakte. Hierdoor sprong de band en
schoot de wagen, welke onbestuur
baar was geworden naar links de weg
over en reed door de tussenhaag het
andere weggedeelte op. Een aanrij
ding met de wagen van de heer Van
der Laan kon niet meer worden voor
komen. De auto van de heer Snijders
sloeg over de kop en vloog op de wa
gen uit Boskoop. Beide voertuigen
liepen zware beschadigingen op.
JONGETJE IN DEEGMACHINE
Op Kerstavond, 24 december, is het
5-jarige zoontje van de familie W. in
Tiel spelende in de bakkerij van zijn
ouders in de bewegende deegmachine
gevallen. Hij was onmiddellijk dood.
UTRECHTS JONGETJE ZOEK
Jacobus Petrus Frederious Vonk,
een 7-jarig Utrechts jongetje, is sinds
woensdagmiddag half twee spoorloos
puzzel willen oplossen. De winnaars
waren: de heer H. J. Eibers, Schil-
kerweg 2, Ter Aar (Post Langeraar)
en L. van Brero, Montgomerystraat
19 in Leiden.
OPLOSSING VORIGE WEEK.
Horizontaal: 1. anemoon, 6. sma
dend, 12. Deen, 14. open, 15. kree, 17.
degel, 20 kier, 22. man, 23. negeren,
25. git, 26. a.i., 27. tor, 28. neb, 30.
Ni, 31. aleer, 33. ets. 35. bende, 37.
graal, 39. aroma, 41. dar, 42. tamme,
43. ego, 45. reden, 47. Oerle, 50. Indië,
52. dos, 54. Eelde, 56. Ti, 57. nek, 59.
min, 60. on, 61. get, 63. Gameren, 66.
lom, 67. aren, 69. baret, 70. Dora, 71.
rede, 73. Erin, 75. gamelle, 76. Bristol.
Verticaal: 1. Alkmaar, 2. eden, 3.
mee, 4. o.e., 5. onder, 7. molen, 8. A.P.,
9. dek, 10. enig, 11. dertien, 13. agent,
16. rail, 18. eg, 19. er, 21. eind, 23. No-
ra, 24. Nebo, 27. terrein, 29. Bemelen,
32. egard, 33. eland, 34. samos, 36. na
gel, 38. Ate, 40. ree, 44. uitgang, 46.
deeg, 48. rein, 49. eenmaal, 51. nier,
53. opera, 55. door, 58. kabel, 59. me
ter, 62. term, 64. ma, 65. re, 66. lont,
68. nee, 70. dis, 72. dl, 74. r.i.
verdwenen. Het knaapje woonde aan
de Oude Gracht. Men neemt echter
niet aan dat het jongetje is verdron
ken. Het was woensdagmiddag zo
druk langs de Oude Gracht, dat hij on
mogelijk ongezien in het water heeft
kunnen vallen. De politie heeft tever
geefs een gedeelte van de Oude
Gradht afgedregd. Het zoeken met 'n
speurhond langs de grachtwerven
bleef eveneens zonder resultaat.
Het jongetje was gekleed in een
bruin overjasje met houten knopen en
een bruine capuchon, donkergrijze
lange broek, donkergrijze wollen trui,
geel-zwart geruite blouse, witte wol
len sokken en bruine lage schoenen.
De minister van Sociale Zaken en
Volksgezondheid a.i. heeft de bestu
ren van het produktschap voor vee
en vlees en het bedrijfschap voor
het slagersbedrijf medegedeeld, dat
om redenen van volksgezondheid en
eerlijkheid in de handel het verbod
om sulfiet in gehakt te gebruiken
volledig dient te worden gehand
haafd. Zoals men zich herinnert, was
aandrang op de minister uitgeoefend
in dezen zijn standpunt opnieuw te
overwegen.
de staldeur. Het zal eerlang een pro-is nuttig. Opgedroogd „zweetstof"
baat middel tegen wonden zijn. Ook kureert „beslote kliek" (kliek ko-
het vruchtwater der koeien heeft een liek).
