Onweerstaanbare
toverkrachten
FIJI-PARADIJS
MINISTERS VAN FINANCIËN I
KUNNEN ER VEEL LEREN I
DE LEIDSE COURANT
beheersen
het
i
1
(Bijzondere medewerking)
E'EN PAAR UUR in Soeva, de hoofdstad der Fiji-eilanden,
zijn reeds voldoende om in te zien, dat die eilanden
niet Europees, niet Aziatisch, niet Australisch, maar louter
en alleen „Zuidzee" zijn. Een nieuw woord? Ja, maar het
is verantwoord, want het geestelijk klimaat der Stille
Zuidzee is enig op aarde. En ook het natuurlijk klimaat
is er voortreffelijk. Kortom, in Soeva was het voor mij
goed leven, al ging ik dan als een van de ongeveer vijf
honderd Europeanen nagenoeg onder in de zwierige, bonte
en kleurige bevolking.
Ja, het was (en is) er goed leven, al are het slechts,
omdat de bekoring van de Stille Zuidzee ligt over dat
stadje (ruim 20.000 inwoners), de bekoring, die iedereen
vangt en.... bekoort. Vroeger was het zo, nu is het zo
en in de toekomst zal het zo blijven.
Verleden
Het eerste, wat ik in Soeva van de directeur van mijn
hotel vernam, was, dat een Nederlander de eilanden bin
nen de gezichtskring van het Westen had gebracht. Abel
Tasman (voegde mijn zegsman er ter verduidelijking aan
toe), die Tasmania ontdekte en dat grote eiland zijn naam
gaf. In 1643 kwam Tasman in de Stille Zuidzee bij enige
eilanden, die verloren lagen in de zuidwestelijke uithoek
van die grootste aller oceanen. Viti, zeiden de inboorlingen
tegen Tasman, heetten hun eilanden, en nog draagt die
322, waarvan 100 bewoonde, eilandjes omvattende archipel
de naam Fiji-archipel.
Tasman vertrok en Viti zonk terug in de vergetelheid,
totdat een andere beroemde ontdekkingsreiziger, de En
gelsman James Cook, omstreeks 1770 de eilanden aandeed.
Ook Cook verdween, maar de Britten hadden de eilanden
niet vergeten. Dat bleek, toen omstreeks 1850 het Westen
gebiedend klopte aan de poorten van het Fiji-paradijs. Zen
delingen, missionarissen en kooplieden drongen er binnen.
Handelsbetrekkingen met het Westen werden aangeknoopt.
Moeilijkheden bleven niet uit. De bevolking was niet
bijster ingenomen met de nieuwe gang van zaken. Een
aanval op het Amerikaanse Consulaat volgde. Uncle Sam
vroeg schadevergoeding. Op de kop af een ton gouds. Zo
veel bezaten de stamhoofden (die de eilanden regeerden)
niet. Toen trad hoofdman Thakombau naar voren en bood,
tegen volledige kwijting, de souvereiniteit over de Fiji-
archipel aan Uncle Sam aan. Washington had geen lust.
Londen aanvankelijk evenmin, maar in 1874 besloten de
Britten toch om Thakombau's voorstel aan te nemen. Zij
betaalden hem 100.000.en namen de archipel onder
hun hoede.
Heden
Oorspronkelijk bestond de bevolking uitsluitend uit Me-
lanesiërs (vernam ik verder), chocoladekleurige tot licht
bruine mensen, opgewekt en aanhankelijk, uitbundig en
hartstochtelijk, zoals alle echte Zuidzee-mensen. Zorgen
voor de dag van morgen hadden zij niet. Waar zij waren,
vonden zij voedsel. Veeteelt of jacht beoefenden zij niet,
wel landbouw en visvangst. Soms brandde de zon ver
vaarlijk, maar een koele zeebries en voldoende regen com
penseerden die zonnewarmte.
Thans zijn er op de eilanden bijna 50 (ongeveer
150.000) mensen, afkomstig uit India (het merendeel),
China of Europa. Landbouw en kleine, althans geen grote,
bedrijven bloeien er. Er zijn vakverenigingen en Christe
lijke kerken, maar toch behoort slechts de helft der be
volking tot de Christelijke gemeenschap. Vel? Melanesiërs,
wier grootouders primitieve heidenen waren, leren thans
de geheimen van algebra, meetkunde, techniek en land
bouwwetenschap. Te Soeva is zelfs een opleidingsschool
voor artsen, die leerlingen van vele eilanden in de Stille
Oceaan trekt.
De bevolking was vroeger in stammen verdeeld met in
vloedrijke hoofden, die over bovennatuurlijke krachten
heten te beschikken. Zij hadden mana, de toverkracht, die
hen in sta?t stelde om met geesten en natuurkrachten om
te springen. Geheime genootschappen bloeiden op de
eilanden en niet steeds waren de leden even onbaatzuch
tig! Maar als lid van een geheim genootschap beschikte
men over mana.... en dus over een vrijbrief om eigen
machtig en terroristisch op te treden.
Nu bestaan de stamindeling en de hoofden nog. Zij vor
men de adel van de Fiji-eilanden. Nog beschikken zij over
mana (zeggen de eilandbewoners), maar de geheime ge
nootschappen zijn in vreedzamer banen geleid en politie
en soldaten namen de taak van de handhaving van orde
en rust over. In de strijd tegen de Japanse oerwoud-vech
ters maakten de Fiji-soldaten een goed figuur.
Sleutelwoord luidt ,Mana'
Fidsji-eilanden: Is het wat moeilijk om aan boord te gaan, dan is er altijd
een vriendelijke helper, wiens voeten gehard zijn tegen de stekelige ko
ralen, en die de „Man met de weke voeten" graag naar boord dragen.
Een aards paradijs, dat zijn de Fiji-eilanden ook in fi-
nantieel opzicht nog steeds. Een staatsschuld van nog geen
20 miljoen gulden en jaarlijks een paar miljoen meer
staatsinkomsten dan uitgaven. Zoiets kan alleen verklaard
worden met mana! Ja, ik zou iedere West-Europese mi
nister van Financiën graag een paar weekjes „Fiji-vakan-
tie" gunnen om zelf wat op verhaal te komen en eens te
leren, hoe men in Soeva tot zulke gunstige uitkomsten
komt. Ook de Nederlandse belastingbetalers zou ik graag
allemaal als gids naar de Fiji-eilanden vergezellen om hun
soelaes te geven van de fiscale druk in het lieve vader
land. Want op de Fiji-eilanden ik schaam me bijna om
het te schrijven, want ik profiteerde er zelf van zijn
de belastingen slechts een kleine fractie van die, welke
Den Haag pleegt op te leggen. Gelooft mij, hier is mana,
die geheimzinnige toverkracht, in het spel! Ik besefte het
van het ogenblik af, dat ik vaste grond onder de voeten
kreeg op het vliegveld Nadi, het „Schiphol" van Fiji, een
belangrijk station in het luchtverkeer over de Pacific, de
„Mana-Oceaan".
Bezoek
Een kilometer of veertig buiten Soeva treft men prachtige watervallen aan, temidden van een
weelderige, romantische natuur.
„Wie de Stille Zuidzee niet kent,
heeft het paradijs op aard2 gemist".
Dit woord uit dichterlijke mond is
juist in het heden. In vroeger eeuwen
was het niet juist, althans, toen was
het voor velen ee levensgevaarlijk
paradijs. De Blanke Man kwam. De
onrust van weleer maakte plaats
voor rust en orde. En mana, de ge
heimzinnige, alom aanwezige tover
kracht der Stille Zuidzee, bleef be
staan. Dat was de les, die mijn ver
blijf op de Fiji-eilanden mij leerde.
Zojuist schreef ik, dat ik iedere West-Europese minister
van financiën een „Fiji-vakantie" zou gunnen. Een paar
jaar geleden was er hier in Soeva een „echte" Europese
minister op bezoek, een Engelsman. John Dugdale gehe
ten. Hij was „Minister of State for the Colonies" in Lon
den. Hij was de eerste Europese minister, die sedert, 25
jaar Soeva bezocht. Nu, hij heeft in de twee weken, die
hij op de eilanden vertoefde, het nodige gezien. Maar hij
had een vliegmachine, een auto en een motorboot ter be
schikking! Want anders zie je in 14 dagen niet veel van
al die eilanden. Ze liggen namelijk verspreid over een
wateroppervlak van zowat een kwart miljoen vierkante
kilometers. Dat is geen kleinigheid. Een paar maal was
ik in de gelegenheid, tochten naar en op de eilanden te
maken. Een mijner meest blijvende indrukken werd ge
vestigd door politie-agenten en ambtenaren met.... man
telpakjes (zoals in Holland de dames dragen) aan. Op de
Fiji-eilanden lopen namelijk vele mannen in de letterlijke
zin des woords vrijwel dagelijks in rok.
Het was veel en uiteenlopend, wat ik te zien kreeg.
Eigenlijk alles, wat een man, in de loop van enige maan
den daar op die eilanden kan gadeslaan. Bij mij, als bij
zovelen, ontstond zo nu en dan enige verbijstering over
al die mooie en interessante dingen, over die paradijsach
tige wereld op de Fiji-eilanden. Toen ik hier iets over
zei tegen een goede vriend, omvatte diens antwoord slechts
één woord; Mana! Inderdaad, zonder „mana" is die verre,
zondoorgloeide, dromerige en toch springlevende wereld
niet te begrijpen. Ook de mooiste photo's geven er slechts
een zwakke weerspiegeling van. Van Soeva en de Fiji-
eilanden geldt, wat een bekend schrijver eens van Oslo
schreef: Wie er geweest is, wordt er door gestempeld.
Slechts wie er geweest is, kan het begrijpen. En voor de
Fiji-eilanden voeg ik er aan toe: Wie er ooit, al is het ook
maar heel kort geweest is, blijft altijd in hun ban, in de
vreemde bekoring van hun mana gevangen.
(Nadruk verboden)
Behulpzame politie-agenten in Soeva wijzen de vreemde
ling graag de weg. Maar opvallender dan hun behulpzaam
heid is hun kledij: Een van onderen gekartelde rok.
Hieronder: Klapperplantages zijn er op de eilanden vele.
Ook wel goede autowegen. En alom zorgt de gerokte politie
voor orde en veiligheid. Vroeger deden dat -de leden der
geheime genootschappentamelijk hardhandig.
