Reuzen van de Leidse hortus
bereiken aartsvaderlijke leeftijd
.Vooruit boekte iet juÉi-loHag sin
Beschrijving van een der oudste
en beroemdste tuinen ter wereld
Pracht handen
Vrij dure bouwfondswoningen
aan de Leidse Duivendakstraat
ÉN
DONDERDAG 28 AUGUSTUS 1958
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 5
„Daar waar citroenen bloeien
W7IST U DAT DE BEUK in devoortuin van de Leidse Hortus in 1820 werd
geplant.
Deze reus heeft dus vele stormen over zich heen laten gaan en overleefd.
Wist u ook, dat de Hortus in het stichtingsjaar 1587 een afmeting had van
dertig bij veertig meter en dat die afmetingen in de loop der eeuwen door
vele uitbreidingen op de huidige grootte is gekomen. Deze en andere wetens
waardigheden lezen wij in een versgedrukt boekje, dat verschenen is, en
dat voortaan door de portier van de Leidse Hortus aan de bezoekers zal
worden aangeboden en voor drie kwartjes van bezitter verwisselt.
Wij geloven dat het de prijs
waard is, zoals ook deze tuin zijn
dubbeltje entree waard is. Niet al
leen om er heerlijk in het zonnetje
te zitten en onder de oleanders ape
nootjes te eten met de kinderen, die
prettig trapje op en stoepje af kun
nen spelen, maar ook om uw geest
te verrijken met kennis omtrent
„wat leeft en groeit" en om met
de meneer van de radio-zondagmor
genclub te spreken ook „altijd
boeit". U wordt er ook lichamelijk
verkwikt. Een geschikt oord, als de
dokter u verandering van lucht
heeft voorgeschreven, want waar
anders kunt u, nog geen vijftig me
ter van het stadsverkeer, de geur
van subtropische cypressen opsnui
ven, dan in dit stukje Leidse bos
grond, waar de „citroenen langs de
weg bloeien".
Een goed Leidenaar houdt van
zijn hortus, zoals hij van zijn grach
ten houdt; hij is er als kind ge
weest en heeft daar de sensatie on
dergaan desnoods vergiftige bessen
te kunnen eten, die in staat waren
hem binnen enkele minuten het
tijdelijke met het eeuwige te doen
verwisselen. Zulke waarschuwingen
van diep-bezorgde ouders maken op
kinderen altijd een diepe, maar ook
bijna feestelijke indruk
Het vertelt de geschiedenis van
de Hortus, die een zeer oude is. Ga
eens na: toen de tuin gesticht werd,
was ons land nog in een vrij saaie
en in elk geval langdurige oorlog
met Spanje verwikkeld. De tachtig
jarige nl. Wist u, dat de Leidse
Hortus een van de oudste botanische
tuinen ter wereld is? Hij wordt in
ouderdom slechts overtroffen door
die van Pisa (1543), Padua (1545),
Florence (1550), Bologna (1567) en
Leipzig (1580). De tuinen van Bres-
lau, Heidelberg en Montpellier, die
stuk voor stuk internationale faam
genieten zijn ouder. Dit vinden wij
al een pluspunt voor de Leidse tuin
De zeldzaamheid van vele planten,
die er groeiend zijn even zovele
pluspunten te meer.
LIET WAS AL in 1587, dat de
curatoren van de universiteit
aan de burgemeesteren van Leiden
verzochten de „ledighe plaetse"
achter de universiteit te mogen ge
bruiken als kruidentuin voor de
studenten in de medicijnen. De
burgemeestérs stonden dit niet al
leen toe, zij gaven aan de hoogle
raar Gerard de Bont, ook wel Bon-
tius genaamd, een toelage van 50
gulden méér om de studenten over
de kruiden te onderrichten Met de
inrichting van deze tuin begon men
in 1594. De beroemde plantkundige
Carolus Clusius was toen aangesteld
als het hoofd van de tuin, maar vóór
die tijd toonde deze al belangstelling
voor dit vruchtbare lapje Leidse
grond, want hij stuurde aan de cu
ratoren zaden, die uit Kreta af
komstig waren. Clusius was invalide
hij was 67 jaar oud, dus niet de aan
gewezen figuur om in deze tuin ook
als man van de vuile karweitjes op
te treden; harken en spitten lag
deze hoogleraar niet en daarom
kreeg hij in 1594 een assistent:
Dirck Outgaertszoon Cluyt, die
apotheker in Delft was geweest.
Deze dwaalde niet zo ver van zijn
stiel vandaan als men tegenwoordig
wel zou denken Een apotheker in
zijn tijd immers verkocht niets an
ders dan kruiden en hy had dus
verstand van die zaken.
Vierkant.
We weten aan de hand van een
tekening en een inventarislijst, hoe
de eerste tuin er uitgezien heeft.
Het was een mooi, vierkant volks
tuintje, dat verdeeld was in een
aantal bedden, waarop duizend ver
schillende plantensoorten in kleine
vakjes waren ondergebracht. De
oude tuin lag in' het gedeelte tussen
de hoofdingang en de vijver.
Het enige gewas, dat hieraan de
gedachte levendig houdt, is de in
1601 geplante Gouden Regen, welke
hoewel als een hoogbejaarde aan
alle kanten gesteund, nog elk jaar
bloeit.
In 1599 besloten curatoren een
stenen winterbewaarplaats voor uit
heemse gewassen te doen bouwen.
Op allerlei manier trachtte men de
schat van gewassen uit te breiden.
Een zoon van Cluyt, de tuinman,
begaf zich naar Spanje (dit was
een gevaarlijke reis van vele
maanden) vanwaar hij nieuwe
planten overzond Hij strekte zijn
tocht zelfs uit tot N.-Afrika, maar
tot driemaal toe werd hij in de
woestijnen van Barbarije van al
les, tot zelfs zijn kruidenboeken
en zaden toe, beroofd
Om de tuin weer op dezelfde
plaats, dus bij de hoofdingang te
kunnen inrichten, zou men, afge
zien dat de prachtige bruine beuk
geveld moest worden, hier aller
minst een harmoniërende omgeving
kunnen scheppen
Gelukkig kreeg de Hortus in 1932
de tuin achter de Uuniversiteits-
manege toegewezen. Dit stuk grond
liet enerzijds toe de kruidhof van
1594 op 2/3 van de oorspronkelijke
grootte aan te leggen, maar gaf an
derzijds ook de gelegenheid in een
apart tuingedeelte die gewassen bij
een te brengen, die in volgende ja
ren tijdens Clusius' leven in de tuin
hebben gestaan. De houten poort
die beide gedeelten verbindt, en een
prieeltje aan het eind van deze bij-
tuin zijn getrouwe copieën van de
in 1600 aangebrachte versieringen.
Ook de bijenstal met het zinrijke
opschrift „Godt voet alle Creaturen"
moet worden vermeld, daar Cluyt,
behalve een kundig hortulanus, te
vens een vermaard imker was. één
der eerste Nederlanders, die een
boek over de bijenteelt publiceerde
in de vorm van een ochtend-sa
menspraak met Clusius Door
middel van een houten draaibrug
over de Binnevestgracht werd een
directe verbinding met de hortus
tot stand gebracht.
Wij hebben even de beschrijving
in dit boekje op de voet gevolgd,
omdat zij zo belangwekkend is.
Maar we zouden kunnen blijven ci
teren, omdat dit gehele werkje vol
is met interessante gegevens. Er
zijn vele uitbreidingen geweest,
waarvan de belangrijkste ongetwij
feld die van 1818 was onder direc
toraat van prof. Sebald Justinus
Brugmans. Er werden dertig hui
zen voor gesloopt, en de rechthoe
kige bedjes werden toen vervangen
door een landschappelijke aanleg.
De sterrewacht, die in een' zolder
kamertje van de Universiteit zat,
werd verplaatst naar de tuin.
Het boekje gaat vervolgens vóór
in een wandeling door de tuin. Het
blijkt dat de tuin ruim 8000 ver
schillende planten bezit. De hortus
is ook beroemd óm zijn bomen.
Tegenover het Rijksherbarium
staat een Libanonceder, daterend
uit 1800, die in de storm van 16 no
vember 1928, zwaar gewond werd,
maar hersteld kon worden. Maar als
wij de bomen gaan dateren blijkt
welk een eerbiedwaardige ouder
dom de meeste bereikt hebben.
GROTE SORTERING
GEBOORTE
AANKONDIGINGEN
Fa. J. N. GEIJER
Leiden
(Advertentie)
Er is zelfs een uit China afkom
stige Diospyros lotus, die er in 1735
al stond. De „tandarts" moest er
aan te pas komen, er zijn gedegen
plomberingen in de stam, maar de
boom staat er nog en evenals de ge
hele tuin „rustig temidden van de
woelige baren".
Wij kunnen u tot slot slechts ad
viseren, koop dit boekje, dat ver
lucht is met mooie foto's en maak
zelf deze wandeling, Clusius woor
den overpeinzend „Godt voet alle
creaturen",
Een foto van de Hortus met op
de achtergrond de Victoria-kas, die
in eerste aanleg plsm. 1870 werd
gebouwd. Geheel links de zwaar ge
plombeerde, maar nog vitale Dios
pyros Lotus uit China (of Japan),
die in 1736 gepland werd. Midden-
rechts de Gingo-Biloba, de manne
lijke Japanse notenboom, die ge
plant werd in 1785. Elders in de
tuin, staat ook een vrouwelijk exem
plaar van deze boom, die grote hoe
veelheden niet-kiemkrachtige zaden
produceert. De oorzaak is dat de
mannelijke boom te vroeg bloeit om
de vrouwelijke boom te kunnen be
stuiven.
Tube95a Hamea-Gelei
Het is de Hemamelis die 't 'm doet
MINDER VERKEERSONGEVALLEN
In de eerste zeven maanden van
dit jaar heeft het totale aantal
keersongevallen op de openbare weg
in Nederland 77.042 bedragen, in de
zelfde periode van het vorig jaar be
droeg dit aantal 78.384. Dit is meege
deeld in het statistisch bulletin van
het Centraal Bureau voor de Stati
stiek.
In gemeenten met 100.000 of meer
inwoners was het totaalcijfer 40.556
(v.j. 42.390). In andere gemeenten
was het totaal 36.456 (v.j. 39.994).
Het statistisch bulletin vermeldt
ook het aantal slachtoffers bij ver
keersongevallen op de openbare weg.
De volgende cijfers gelden voor de
periode van Januari tot en met juni,
dus zes maanden d-° vijfers tussen
haakjes geven het aantad in de over
eenkomstige periode van 1957 aan,
Nederland totaal 17.872 (20.345),
waarvan gedood 656 (819), ernstig ge
wond 10.224 (11.595) en lioht ge
wond 6992 (7931).
In gemeenten met 100.000 inwoners
en meer waren deze cijfers: totaal
7259 (8859), gedood 124 (192), ern
stig gewond 3512 (4171) en licht ge
wond 3623 (4496).
Binnenkort ook
goedkopere bouw
Binnenkort komen aan de Duiven
dakstraat te Leiden 24 woningen van
de N.V. Bouwfonds voor Nederlandse
Gemeenten gereed. Wij hebben van
dit complex een foto gemaakt en in
lichtingen ingewonnen bij de admini
strateur van het bouwfonds, de heer
O. Baerveldt, die vertelde, dat deze
huizen niet weggelegd zijn voor de
kleine spaarder. De eerste betaling
bedraagt achtduizend gulden. Daarna
blijft de bewoner een maandelijks be
drag van 124,over, af te betalen
in dertig jaar.
„Waarom zijn deze woningen zo
duur?", vroegen wij. De totale bouw
som immers bedraagt 29..000 gulden
en dit is toch een sommetje, dat lang
niet voor iedere aspirant huizenbezit
ter is weggelegd.
„Het is een beetje vervelend ge
gaan met deze woningen", vertelde
de heer Baerveldt. Wij waren n.l.
van plan hier normale bouwfondswo
ningen te plaatsen, maar in opdracht
van b. en w. van Leiden is de luxe
van dit complex opgevoerd, omdat de
buurt rond de torenflat bestemd is
voor de „betere bouw". Ook de Dui
vendakstraat viel daaronder en dus
waren wy genoodzaakt luxueuzere
ontwerpen te maken voor grotere wo
ningen. Toch is er voor deze huizen
al een bestemming. Zij zijn gereser
veerd voor spaarders, die daar in
september in het bezit komen van
een huis met vijf slaapkamers en een
woonkamer.
Het bouwfonds gaat echter ook bin
nenkort (begin januari a.s.) goedko
pere woningen in Leiden plaatsen: in
de Componisten-buurt in 't verleng
de van de Vijfmeilaan, waar vier-
kamerwoningen worden gebouwd aan
de Willem Pijper, Diepenbrock- en
Johan Wagenaarstraat. Deze huizen
zullen na een aanbetaling van
3300 tot 3500 een maandelijkse af
losing vragen van 102.88. De totale
bouwsom van deze huizen bedraagt
ongeveer ƒ21.000.
Belangstellenden dienen bij dit al
les in het oog te houden, dat zij mét
het betrekken van het huis ook de
lasten van de eigenaar op zich nemen,
de verschillende kosten, zoals grond
belasting en onderhoud komen voor
hun rekening.
Wij vroegen de heer Baerveldt nog
of hfj persoonlijk deze prijzen niet
aan de hoge kant vindt.
„Wat kunnen wy er aan doen", ver
zuchtte hij. Het bouwfonds is er niet
op uit om winst te maken, maar de
rente voor het benodigd kapitaal is
vandaag de dag zo hoog, dat het zijn
weerslag vindt in de bouwkosten en
dus in de aflossing. Het wachten
blijft op goedkopere, geschikte wo
ningen....
In een vuurwerkfabriek te Tsjia-{
ji (Zuid-Formosa) heeft zich dinsdag'
een ontploffing voorgedaan, die aan
23 mensen, merendeels jonge meisjes,
die in de fabriek werkten, het leven
heeft gekost. Dertien mensen werden
gewond, zeker twaalf worden er nog
vermist.
Op de EXPO
Evenals de vorige dagen heeft
Koninklijke familie ook gisteren
onofficieel mogelijk verscheidt
paviljoens van de wereldtentoonstd
ling bezocht.
In de ochtend bezichtigden
leden van de Koninklijke familie o
zamenlijk het Engelse paviljo®
Daarna ging men weer in drie groe;
jes uiteen.
Om cngeveer een uur had men
gesproken zich te verzamelen in
bovenste bol van het Atomium. R
binnengaan werd vrijwel door n;
mand opgemerkt, maar. toen het vo
stelijk gezelschap weer naar buit;
kwam stond er een enthousias
menigte te juichen.
Gisteravond heeft de directeu
generaal van de Expo, baron Moe;
de Fernig, de Koninklijke gasten ei
feestmaal aangeboden in het
vedère.
Circusleeuw grijpt
10-jarig knaap aan
Schrammen en gescheurde kien
Circus Espanol, dat enkele dagei
Alphen a. d. Rijn voorstellingen
geven, is gearriveerd. Zoals gewoc
lijk trekken vooral de wagens, wat
in de wilde dieren zijn gehuisvest,
belangstelling van de jeugd. Deze
langstelling was de 10-jarige Ru
Simmerman uit de Hoofstraat, ev
voor het aangaan van de katholle
school, bijna noodlottig. Toen hij v
een der wagens een plank wilde wi
trekken stak een leeuw zijn klauw
naar hem uit een greep de jongen
de lende.
Zijn kleren werden tot op
lichaam gescheurd en overigens he
innert een rode plek, krassen
schrammen aan de benauwde bei
venis die de jongen niet licht zal ve
geten.
Rudy werd door zijn schoolvrier.
jes geëerd als de held van de
maar zij beseften niet hoe ernstig
stoutmoedigheid had kunnen aflope
PATER IN INDONESIë
VERONGELUKT.
Aangenomen wordt dat de patf
jezuiet Hermanus Ruding, leraar a
de r.k. opleidingsschool voor pris
ters te Djokjakarta, bij een bekli:
ming van de berg Soembing om
leven is gekomen. Pater Rudi;
wordt sinds begin juli vermist,
werd in 1915 in de provincie Gr on:
gen geboren. In 1934 kwam hij in
toenmalige Nederlands-Indië aan.
RIJNSATERWOUDE
Hulde voor pioniers
Na een bijzondere minitieuze keu
ring onder leiding van de arbiter ir
P. Verhoeven, rijksveeteeltconsulent
te Den Haag heeft de jury tijdens de
gisteren in Rijnsaterwoude gehouden
jubileum-fokveedag van de fokver-
eniging „Vooruit" het predikaat kam
pioen bij de Zwart-blaren toegekend
aan de koe Dingena 3 van A. H. Rot
teveel met reservekampioen Gretha
van D. van Os. Bij de zwartbonten
werd Aegumer Marie 33 van L. Treur
kampioen en Ytske 33 van H. J. Kom
pier reserve.
De jury toonde zich over het alge
meen bijzonder tevreden over de in
gezonden dieren, die wat beide vee
slagen betreft een uitstekende indruk
maakten. Tijdens een diner in het
Het Oude Rechthuis wees ir Verhoe-
en nog op de prima kwaliteit op
deze fokveedag. Het zijn, aldus de
heer Verhoeven, de echte fokkers
geweest die in deze streek tijdig en
met succes hebben overgeschakeld
van de zwart-blaarkoppen naar het
zwart-bonte veeslag.
Tijdens de eveneens in Het Oude
Rechthuis gehouden receptie ter ge
legenheid van het gouden jubileum
maakten velen van de gelegenheid
gebruik het bestuur te feliciteren
Burgemeester B. Kammenga toonde
zich als burgemeester, maar ook als
ere-voorzitter zeer verheugd over dit
jubileum. Namens het gemeentebe
stuur bood hij de gelukwensen aan,
waarbij hij hulde bracht aan de pio
niers, die in het verleden zoveel
Burgemeester Kammenga felicitet
het bestuur van de jubilerende ve:
eniging.
baanbrekend werk voor de fokker
in deze streek hebben verricht.
Ook de grote feestavond in h<
Nutsgebouw mocht zich in een gr«
belangstelling verheugen. De vo
zitter, de heer S. J. Visser, heette
talrijke aanwezigen hartelijk welkt
in het bijzonder burgemeester
Kammenga en echtgenote en de he<
en mevr. Van den Berg, dierena-
te Oude-Wetering. Hij bracht teva
de juryleden dank voor het
werk, deze dag verricht.
Namens de Hollandse Maatschap?
van Landbouw sprak de heer L. Do:
ker gelukwensen, waarbij hij zij
voldoening uitsprak over het fei
dat de Maatschappij meer dan vijf!
jaar geleden de stoot heeft gegevc
voor de oprichting van deze fokker:
vereniging.
Namens de C.M.C. sprak de h«
Timmers gelukwensen uit, terwijl
heer Oon zulks deed namens de Goui
se Melkcontroledienst.
Onder leiding van de conference—
werd vervolgens een zeer ge varieer
cabaretprogramma opgevoerd, waa
aan medewerking werd verlees
door de Wico's, Anita en Tonny Nió
Noble, Wibbel en Knibbel, terw,
Cor van Veen voor de muzikale t*
geleiding zorgde.
De avond is met een gezellig
menzijn besloten.
