K.L.NI.
't Bewogen leven van Margaretha van Oostenrijk.
ACHINES
landvoogdes der Nederlanden
Nieuwe generatie kan niet wachten
DE LEIDSE COURANT
FiRTUNE INFORTUNE FORTU
NEP.M." staat geschre
ven in marmer, in steen, in brons en
in koper van een kerk in de nabij
heid van Bourg-en-Bresse, eens het
centrum van het hertogdom Savoie,
thans een provincieplaatsje. In de
kerk liggen de graven van Philibert
van Savoie, die zich bij zijn leven de
bijnaam „de Schoone" verwierf, en
zijn vrouw Marguérite, aartshertogin
van Oostenrijk, hertogin van Savoie,
landvoogdes der Nederlanden. In het
kort zijn deze woorden de weergave
van de levensgeschiedenis van deze
vrouw, die in Vlaanderen, in Gent
aanving.
In 1482, op tweejarige leeftijd, werd
Margaretha, dochter van Maximi-
liaan van Oostenrijk, die door zijn
huwelijk met Maria van Bourgondië
het beheer over de Bourgondische
landen gekregen had, om politieke
redenen uitgehuwelijkt aan de der
tienjarige Dauphin Karei. Begeleid
door Vlaamse edelen en hofdames
kwam zij in Frankrijk aan Bij het
afscheid hadden de Bourgondische
jonkvrouwen en ridders wraak ge
nomen op de onbeleefde manieren
van de Fransen, die ter ere van hun
Komst niet eens één avondfeest had
den gegeven, door op de ochtend van
het vertrek zich, gehuld in de schit
terendste avondtoiletten en getooid
met de kostbaarste juwelen, naar het
paleis te begeven om Vrouwe Mar
griet het beste te wensen. Zo, aan
gegaapt door de burgers, verlieten
ze verontwaardigd het paleis en be
klommen hun wagens. Een mijl bui
ten de stad hield de stoet halt om de
dames gelegenheid te geven hun ga
latoiletten voor praktischer kledij te
verwisselen.
Met als enige vertrouwde in de
nieuwe omgeving de Bourgondische
Jeanne de Bousanton bereikte ze
Parijs, temidden van een kleurrijk
uitgedoste feeststoet. Tot diep in de
nacht vierden de Parijzenaars het
feest van de aankomst van Madame
le Dauphine. De eerste dag vierde
men de verloving, de tweede het
huwelijk.
De jaren aan het Franse hof wa
ren niet slecht. Later heeft Marga
retha zich nog vaak de hartelijkheid
en warmte van haar Franse gouver
nante madame De Segré herinnerd.
Tot haar beschikking stond een
uitgebreid hofpersoneel, Zodat er
sprake was van een hofhouding in
miniatuur.
Zij kreeg les in tekenen, schilde
ren, zang, luitspel, borduren en dan
sen. Zo nu en dan kreeg ze bezoek
van haar man, de dauphin, die even
als zij leefde temidden van hove
lingen.
De herinnering aan Vlaanderen
vervaagde.
Maar onvoorziene omstandigheden
eisten in het belang van Frankrijk,
dat een huwelijk werd gesloten tus
sen de dauphin en Anna van Bre-
tagne.
De elfjarige Margaretha was niet
langer de eerste vrouw van Frank
rijk. In omgekeerde richting ging nu
de stoet.
In Vlaanderen werd ze opgewacht
door haar grootmoeder, Margaret koning Ferdinand, de zeventienjarige
van York, die in het elegante, gees- Margaretha tegemoet.
tige meisje met haar goudblonde ha
ren niets terugvond van het twee
jarige kindje dat zij tien jaar terug
had zien vertrekken. Het Franse hof
had een stempel op haar persoonlijk
heid gezet.
als inzet in een politiek spel. Dit
maal vorderde het belang van haar
huis een huwelijk met de Spaanse
kroonprins Don Juan.
Met dezelfde schepen die als bruid
voor haar broer de Spaanse prinses
Juana (later bekend onder de naam
Johanna de Waanzinnige) aanvoerde,
vertrok Margaretha uit Vlaanderen
naar een land met de sfeer van een
werelddeel, nadat in Mechelen het
huwelijk was gesloten met de onbe
kende prins, die door een Spaanse
afgezant werd vertegenwoordigd.
Het weer werkte niet mee, en dagen
lang waren de Spaanse zeelieden in
touw om het leven van de kroonprin
ses te behouden.
Het schip spoelde aan wal in San
tander, waar niemand haar verwacht
had.
Zodra haar aankomst was gemeld,
reisde de kroonprins met zijn vader,
Als je pappie aan het werk is, kan je moeilijk met je handjes in de zij
blijven staan. Dit aardige tafereeltje speelde zich af -in het atelier van de
Duitse kunstschilder Paul Kemper te Worpswede. De artiest is getrouwd
met de Japanse Matsue Zuezawa, die ook geen onbekende in de schilders-
wereld is. Het ziet ernaar uit, dat het meiske „Yoki" een geducht con
currente gaat worden.
Met zijn smal, bleek gezicht met de
donker-omkringde, melancholieke
ogen, leek hij eerder een jonge ge
leerde dan een sportieve ridder, voor
bestemd eens een kroon te dragen.
Deze negentienjarige prins, die
hield van gedichten en die volkomen
op kon gaan in muziek, voelde zich
niet gelukkig bij officiële ontvang
sten en verafschuwde de momenten
waarop hü in het middelpunt van de
belangstelling moest staan.
Bij de verwelkoming hield Marga
retha zich nauwkeurig aan de protoco-
laire voorschriften, maar toen plotse
ling een oorverdovende fanfare werd
aangeheven, wist ze haar schrik niet
te verbergen en viel ze uit haar rol
van toekomstige Spaanse vorstin, wat
een glimlach te voorschijn riep op het
ernstige gezicht van de kroonprins.
Juist door dit incident, deze zonde
tegen de strenge Spaanse eitquette,
voelde Juan, die geleerd had dat de
uiterlijke vormen belangrijker zijn
dan het leven zelf, sympathie voor
Margaretha.
De koning was bijzonder hoffelijk
jegens haar en van het begin af viel
het ongedwongen, openhartige prin
sesje bij haar schoonmoeder in de
smaak. En wat aan geen Spaanse
schone nog was gelukt, gebeurde:
Don Juan liet zijn gedichten in de
steek.
Margaretha, overmoedig en sterk,
was veel beter opgewassen tegen de
reeks van officiële plechtigheden en
feesten ter ere van het huwelijk dan
haar physiek en psychisch minder
sterke echtgenoot, en in haar egoïsme
begreep ze diens oververmoeidheid
niet. Vijf maanden na het huwelijk
overleed hij temidden van de feeste
lijkheden bij zijft intocht te Sala
manca.
Het dochtertje dat werd geboren,
stierf. Nog twee jaar bleef Margare
tha in de omgeving van haar schoon
moeder. Toen keerde de prinses-we
duwe van Castilië naar haar geboor
teland terug.
WEER werd een nieuwe huwelijks-
candidaat gevonden; en hoewel
Margaretha zich niet verzette tegen
het huwelijk met hertog Philibert van
Savoie, weigerde zij te verklaren dat
geen dwang op haar was uitge
oefend.
Opnieuw trok Margaretha uit Vlaan
deren weg, om de vrouw te worden
van een charmeur, die zijn leegte
verborg onder een rusteloze opge
wektheid, een behoefte aan steeds
nieuwe prikkels.
Innerlijk en uiterlijk was hij het
tegenovergestelde van de dichterlijke
dromer Juan van Castilië.
Aangetrokken door zijn charme
verloor ze de herinnering aan een
droevig verleden, en beleefde ze een
ander geluk.
Philibert liet de staatszaken over
aan zijn halfbroer en toen ze dat
merkte besloot ze hieraan een eind
te maken.
De staatszorgen en vooral de bui
tenlandse politiek boeiden haar en
terwijl Philibert zich amsueerde met
jachtpartijen en feesten werd zijn
gebied geregeerd door zijn vrouw. In
de politiek maakte Margaretha ge
bruik van een door mannen dikwijls
onderschat vrouwelijk wapen: haar
tact, inzicht en buigzaamheid.
Margaretha bedreef politiek met
fluwelen handschoenen en een glim
lach op de lippen.
Zij omringde zich met voortreffe
lijke raadslieden.
Haar tweede secretaris, die haar
tot zijn dood toe trouw terzijde heeft
gestaan, Jean de Marnix, de groot
vader van Marnix van St. Aldegon-
de. Hij werd haar thsaurier-generaal
en haar voornaamste helper in bui
tenlandse aangelegenheden.
Op een snikhete dag in het begin
van september was Philibert, die zich
vanwege de warmte al weken bin
nenshuis had verveeld, toch op jacht
gegaan.
Uitgeput had hij grote hoeveelhe
den ijskoud water gedronken en kort
daarop werd hij ziek thuisgebracht.
In haar radeloosheid liet Margare
tha haar kostbare parelsnoeren tot
poeder stampen voor een drank. Maar
voor de in levensgevaar verkerende
Philibert bleek deze miljoenendrank
zonder nut
In wanhoop wilde ze uit het ven
ster springen, maar haar hovelingen
redden haar leven.
Zij vreesden een verstandsverbijs
tering en bewaakten haar dag en
nacht.
Maar met een verbazing wekkende
geestelijke veerkracht herstelde de
hertogin. Zij herinnerde zich de fa
miliegelofte: een familiegraf op de
plaats van het Benedictijnerkloos
ter van Brou, bij Bourg-en-Bresse.
Haar goudblonde haar liet ze als
teken van rouw afknippen. En met
de weduwenkap op het hoofd ver
zette ze zich tegen de huwelijkscon
tracten die haar broer, Philips de
Schoone, in het belang van zichzelf
voor haar sloot.
OP vijfentwintigjarige leeftijd werd
ze bij de dood van haar broer
regentesse over de Nederlanden.
Weer keerde ze naar haar geboorte
land terug en vestigde zich te Meche
len. Hier ontwikkelde ze haar per
soonlijkheid als heerseres temidden
van een volk dat ze goed kende. Van
haar ervaringen tijdens haar poli
tieke leertijd in Savoie trok ze in
de Nederlanden profijt. Niet langer
wenste ze een willoos werktuig in de
handen van haar familie te zijn..
Zelf nam ze voortaan de besluiten.
In een Europa, waarin de nieuwe
ideeën omtrent vorstenmacht en vrij
heid groeiden, die vooral ook in de
Nederlanden opkwamen, ondervond
Margaretha een tegenstand, die haar
verbitterde.
In de maand mei van het jaar 1532
reisde een rouwstoet weg uit Vlaan
deren. Nogmaals ging Margaretha de
wegen die zij als bruid was gegaan,
nu om te worden begraven naast
Philibert van Savoie in Brou bij
Bourg-en-Bresse.
BEREKENEN DE ROUTES
VAN DE
ELECTRONISCHE
BLIKSEMSNELLE
REKENAARS
Twintig uur in
vier minuten
SEDERT ENIGE TIJD WORDT by
de K.L.M. gebruik gemaakt van
vooraf berekende vliegplannen voor
de Europese routes. De enorme hoe
veelheden rekenwerk hiervoor wor
den ln het I.B.M. Electronische Re
kencentrum te Amsterdam uitgevoerd.
De I.B.M. 650 Computer produceert
hier iedere 4 minuten een complete
tabel met 156 vliegplannen voor een
route. Met de hand-methode heeft
men voor hetzelfde werk 20 uur
nodig.
Vroeger beschikte men over enige
tabellen en moest het vliegplan voor
het vertrek iedere keer opnieuw wor
den berekend. Als tijdens de vlucht
de omstandigheden plotseling wij
zigden, moest de vlieger aan het
rekenen slaan. Bij tussenlandingen
moest wederom op basis van de
weersgegevens e.d. gerekend worden
om de brandstofbehoefte vast te stel
len. Daardoor kon vertraging ont
staan. Het nauwkeurig berekenen van
de brandstof-behoefte is zeer belang
rijk daar teveel aan brandstof zeer
oneconomisch kan zijn, wat tot ge
volg kan hebben dat minder passa
giers of vracht niet meegenomen
kunnen worden.
HET VLIEGPLAN ZOALS dit op
het ogenblik d.m.v. de I.B.M. 650
Computer wordt verkregen, geeft een
route-beschrijving met vermelding
van tijd en brandstofverbruik, waar
bij tevens vermeld wordt de tijd
stippen waarop het vliegtuig zich
boven de verschillende radiobakens
bevindt, waar het zich moet melden
voor de luchtverkeerscontrole. De
vliegtijd en het brandstofverbruik
zijn afhankelijk van de hoogte, tem
peratuur en wind. Voor elke route
is nu uitgezocht welke winden en
temperaturen er doorgaans heersen
en op welke hoogten gevlogen kan
worden.
In het K.L.M. vliegplan wordt de
meest economische vlieghoogte aan
gegeven met de mogelijkheid tot af
wijken daarvan naar boven en be
neden. dus in totaal drie hoogtes,
voor iedere hoogte 4 temperatuur-
groepen en dit alles berekend voor
13 verschillende winden, nl. van 60
knopen tegenwind tot 60 knopen
wind mee met intervallen van 10
knopen.
Per route betekent dit het bereke
nen van 156 vliegplannei. en een ge
detailleerd vliegplan dat de passeer
tijden voor de radio-bakens aangeeft.
Deze eegevens worden in een tabel
vastgelegd, zodat de vlieger een dui
delijk overzicht heeft.
De berekeningen die hiervoor uit
gevoerd moeten worden, zijn zeer
gecompliceerd en tijdrovend waarbij
met de hand-methode een doelmatige
controle op berekeningsfouten uiterst
moeilijk is. Inderdaad is men begon
nen de vliegplannen voor een 36
routes met de hand te berekenen.
Men heeft hier drie maanden voor
nodig gehad, en toen ze eenmaal
klaar waren, bleken er een aantal
veranderingen te zijn opgetreden,
veranderde radiobakens, gewijzigde
motorprestaties etc.) waardoor de2e
tabellen verouderd waren. Door in
schakeling van de I.B.M. 650 Electro
nische Computer wordt de vlieg
technische dienst in staat gesteld de
vliegplannen werkelijk tot op de dag
nauwkeurig bij te houden.
Op het ogenblik zijn de vliegplan
nen voor alle Europese routes, t.w.
40 routes voor de Viscounts en 100
voor de Convairs door de Computer
berekend.
EEN VLUCHT KAN WORDEN on
derverdeeld in 5 fasen nl. het uit
vliegen klimmen, kruisen, dalen en
benaderen. Voor elk van deze fases
gelden andere formules om de snel-
heia en het brandstofverbruik te be
palen. De snelheid is ook in hoge
mate afhankelijk van het gewicht van
het vliegtuig. Hoe langer het vlieg
tuig vlieet d^ te meer neemt het
In het I.B.M. Rekencentrum te Am
sterdam worden de vliegplannen voor
de Europa routes van de K.L.M. elec-
tronisch berekend. De I.B.M. 650
Computer produceert hier iedere vier
minuten een complete vliegplantabel.
Met de hand-methode heeft men
voor hetzelfde werk 20 uur nodig.
gewicht af door brandstofverbruik en
gaat het dus sneller vliegen. Het is
duidelijk dat de formules voor deze
berekeningen niet bepaald eenvoudig
zijn. Zijn deze eenmaal samengesteld
en zijn de gegeven grootheden inge
vuld, dan is net uitrekenen voor de
machine nog maar een klein kunstje.
De formules, de gegevens over te
vliegen routes en de instructies voor
de machine (het z.g. programma)
worden in ponskaartenvorm in de
IBM 650 gevoerd.
Deze IBM staat sedert eind 1957 op
gesteld in het Electronisch Reken
centrum van de IBM te Amsterdam
en wordt zowel toegepast voor admi
nistratieve als wetenschappelijke en
technische berekeningen. De IBM
650, een middel-grote computer, heeft
een geheugen in de vorm van een
snel roterende magnetische trommel
(snelheid 12.500 omwentelingen per
minuut (10 maal zo snel als de pro
pellers van een Convair). Op deze
trommel kan men o.a. tabellen opber
gen, waarin de machine gegevens op
zoekt en in de bewerkingen betrekt.
De rekensnelheden van deze Som-
puter zijn zeer hoog.
Per minuut: 78.000 optellingen of af
trekkingen.
5.000 vermenigvuldi
gingen.
138 000 logische beslis
singen.
De resultaten van de berekeningen
worden wederom in ponskaarten
vastgelegd, waarbij een afdrukmecha-
nisme de resultaten direct op stencils
afdrukt, waarna de vliegplantabellen
direct vermenigvuldigd lcunnen wor
den.
Niet alleen wordt door deze elec
tronische methode een grotere snel
heid en een hogere nauwkeurigheid
by het samenstellen van de vlieg-
tabellen verkregen, maar tevens een
