Rondom een Oegstgeester Priesterwijding in 1842
Zweedse ingenieur steekt
een paraplu op
5)e audjeó eten nag, befit!
Militair en de
politiek
DONDERDAG 3 JULI 1958
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 8
D
ten kapel verkregen o.a. het voor i was het gebouw veel te klein en zo
een pastor loei immer omineuze ver-1 bouwvallig dat het in latere jaren
e Wijding van Henricus de Groot!lo* dat ook niet-inwoners aldaar hun van binnen door een zeer lelijke bal-
1 zondagsplicht zouden kunnen ver- kenconstructie geschoord moest wor-
vullen. De aanwezigheid van een af- den.
schrift uit 1837 van dit stuk in het] Vermoedelijk was de prachtige
door de bisschop van Agen,
Mgr. Hoger Johan, welke plechtig
heid a.s. zondag 6 juli zal plaatsheb
ben in de St. Wiilibrorduskerk te
Oegstgeest, is bij de tegenwoordige
verhoudingen in Nederland een in
parocnieverband zeldzaam voorko
mende gebeurtenis. Dergelijke plech
tigheden plegen immers te geschie
den binnen de besloten koren van
kathedralen en abdijkerken, waar
bij de beminde gelovigen meestal
weinig zicht hebben op het verloop
van de indrukwekkende reeks cere
moniën. De parochianen van Kerk-
werve zullen er dus goed aan doen
te profiteren van de gelegenheid die
hun geboden wordt om met hun neus
op het altaar de plechtigheden te
kunnen volgen. Dat het misschien
wat lang duren zal, moet voor hen
die in dit opzicht gehard zijn
geen bezwaar vormen.
In 1842 was dat anders. Er be
stonden toen geen bisdommen en
dus ook geen kathedralen en de wei
nige kloosters in het Zuiden stonden
tengevolge van de vaderlijke poli
tiek van Willem I op uitsterven. De
levieten van de Hollandse Missie
moesten dus hun consecrator in de
aangrenzende landen zoeken. Na
J833 werd dit beter. Toen werd Cor
nelius Ludovicus Baron van Wyker-
slooth tot bisschop van Curium i.p.i.
gewijd. Hij was geen diocesaanbis-
schop in de kerkrechtelijke zin van
het woord en bezat dus geen be
stuurlijke bevoegdheden. Hem wa-
ren alle wijdingen opgedragen die
slechts door een bisschop verricht
kunnen worden en zo heeft hij ge
durende zijn 18-jarig „pontificaat'
op bewonderenswaardig-ijverige wij
ze vanuit Oegstgeest heel het gebied
van de Missie doorkruis^ het H.
Vormsel toegediend, kerken gecon
sacreerd en priesters gewijd. Dit
laatste geschiedde uit den aard der
zaak op verschillende plaatsen
zo heeft ook Oegstgeest minstens
éénmaal in het reeds genoemde
jaar 1842 de eer gehad zo'n plech
tigheid binnen zijn kerkmuren te
zien geschieden.
HET DORP.
Oegstgeest zag er toen anders uit
dan tegenwoordig. De Leidse
huizenzeet lag nog onbeweeglijk be
sloten binnen de singels. Daarbuiten
was alles land: weiland, tuinland en
onland, met daartussen allerfraaiste
buitenplaatsen en lieve optrekjes.
Ook kroegen waren er in groten ge
tale. Er zullen een 1500 mensen ge
woond hebben in zowat 300 huizen
een deel samengedrongen '.n Kerk
buurt, Leidse buurt, Mors en Poel
geest, de rest verspreid over het
grote landoppervlak dat vanouds de
heerlijkheid Oegstgeest en Poelgeest
had gevormd.
Annexatieplannen vanuit het boze
Leiden, dat reeds sinds de late mid
deleeuwen het onschuldig lam Oegst
geest op velerlei manieren dwarsge
zeten had, waren toen nogniet te
voorzien. Burgemeester tevens
secretaris was toen W. J. de Mal-
noé van Noort.
In 1821, toen hij nog schout ge
noemd werd, had pastoor A. H. Mali
een moeizame overwinning op hem
bevochten inzake de stichting van
het kerkhof, een gebeurtenis door le
Sage belangrijk genoeg geacht om
middels zijn „Godsdienstvriend' 'aan
heel katholiek Nederland kond te
doen. De burgemeester was de naas
te buur van de bisschop. Zijn huis
aan de Rhijngeesterstraatweg bestaat
nog, maar is enkele jaren terug wel
wat hardhandig gerestaureerd en
vergroot.
DE STATIE.
De statie telde volgens het missie-
verslag van aartspriester Ger-
ving uit het eigenste jaar 1842, 600
communicanten; een geringe toena
me vergeleken met de twintiger ja
ren toen het „Liber memorialis de-
canatus Rhenolandae" een gemiddel
de aangaf van 550, met circa 30 do
pelingen per jaar, waaronder in de
loop van 5 jaar 6 buitenechtelijke.
Statie en gemeente vielen niet sa
men; de statie strekte haar zorgen
pok uit over Rhijnsburg, Valkenburg
en de beide Katwijken. Vanuit deze
laatste dreigde reeds de nachtmer
rie van zo menig pastoor: amputatie
van parochiedelen.
Al in 1797 waren de Katwijkers
begonnen met de bouw van een
eigen kerk en pastorie, wel onder
invloed van dezelfde ideëen, die in
deze omwentelingstijd zovele leken
naar lekenadministratie van hun
statie deden verlangen.
De toenmalige pastoor Vinken
burg had hevig geprotesteerd, de
onderneming was blijkbaar prema
tuur en is besloten met een onaan
gename civiele procedure dieeerst
in 1812 haar beslag had gekregen.
Op 16 februari 1819 richtte de lang
niet malse pastoor Mali zich tot het
Oegstgeester gemeentebestuur met
de mededeling dat de 130 zielen van
de „R. C. Gemeente te Catwijk aan
Rhijn" gaarne een eigen kerk zou
den willen hebben omdat zij „verre
van de kerk van Oegstgeest woonen
te weeten 3/4 of circa één uur gaans
en soms een slegte weg hebben, te
weeten, des winters, wanneer een
gedeelte der weg, dat is van Rhijns-
burg tot den Groenen Steeg, hier en
daar zoms bijkans onder water
staat".
Men krijgt echter de indruk dat
's pastoors bedoeling niet zozeer is
het oprichten van een eigen statie
te bevorderen dan wel verbetering
van dat weggedeelte. Ondertussen
had van Wijkerslooth in 1831 het
college van Katwijk gesticht en op
1 april 1832 van de „Propaganda"
allerlei voorrechten voor de te stich-
parochieel archief zou erop kunnen
wijzen dat hieromtrent moeilijkhe
den rezen. Zo stonden de zaken in
1842 en om dit verhaal af te maken:
twee jaar later komt er in Katwijk
een tweede kapel, n.l. In de school
voor meisjes en jongens van de he
ren (of dames?) de Munnick, dit
maal echter uitsluitend voor de huis
genoten bestemd. Als reden wordt
wederom aangegeven de grote af
stand tot de parochiekerk.
Wéér twee jaar later geeft de mi
nister voor de zaken der Roomsch-
katholijke Eeredienst toestemming
dat er in Katwijk een hulpkerk zal
worden gevestigd. Er zijn nu in de
beide Katwijken 400 katholieken, de
afstand tot Oegstgeest is groot, alles
zal geschieden buiten bezwaar van
's lands kas en hier komt een
nieuwe mode om de hoek kijken
ook de R.K. bezoekers van het Bad
huis te Katwijk buiten" zullen er
mee gebaat zijn.
De beslissende stap volgt op 13
novetnber 1847 als de vice-superior
der Hollandse Zending, Johannes
Zwijsen, de beide Katwijken tot af
zonderlijke statie verheft. Drie jaar
later wordt Rijnsburg erbij gevoegd.
De kapelaan van Oegstgeest wordt
pastoor van de nieuwe statie en
Oegstgeest is, mét drie buitenge
meenten, ook zijn enige kapelaan
kwijtl Blijkens een aantekening van
pastoor Mensing uit ongeveer 1867
is de definitieve afsplitsing „groten
deels door de zorgen en bemoeiing
van de heer J. Robbe" geschied.
Robbe was leek en was in 1831, na
het afleggen van zijn candidaats-
examen als leraar in de klassieke
letteren aan het zo pas gestichte col
lege gekomen en is zó een vroeg
voorbeeld van een onbevoegd leken
leraar aan een jezuitencollege.
DE KERK.
We keren terug tot 1842. Het kerk
je, waarin de plechtigheid der
priesterwijding plaats had, was niet
de mooie Cuyperskerk van nu, maar
de voorganger ervan, het kerkje dat
van 1771 tot 1774 door pastoor Rens
met zoveel liefde en zorg was ge
bouwd en door latere generaties
steeds meer verrijkt, maar daardoor
misschien niet altijd verfraaid.
De foto's, die nog van het inte
rieur bestaan, tonen een bescheiden,
met stucwerk versierde ruimte in de
rustige trant van de latere 18e eeuw
Het altaar was wat beweeglijker en
drukker gepolychromeerd. Volgens
Bijleveld „een alleraardigst kerkje
in wit en goud".
Indien het nu nog bestond zou het
misschien een kans maken op de
monumentenlijst te komen, en
deskundig gerestaureerd de altijd
boeiende adaptatie vertonen van
Franse Lodewijkenzwier aan Hol
landse dorpsheid.
marmeren communiebank (laat 18e
eeuws Antwerps werk) in ons wij
dingsjaar nog niet aanwezig. Weder
om volgens Bijleveld is deze een ge
schenk van de W(jkerslooth en uit
de parochieboeken blijkt dat er pas
om 1847 iets op het gebied van com
muniebanken aan de hand was.
Hoe de ampele plechtigheden van
de wijding in het benepen kerkje
verlopen zijn is ons helaas ten enen
male onbekend. Er is in het Ont
vangsten en Uitgavenboek slechts
één wijziging naar en die de aanlei
ding is geworden tot het schrijven
van dit opstel. Pastoor Quant heeft
onder 18 October ingeboekt: „de
priesterwijding die alhier den 16
October heeft plaats gehad f 6.
,,Dat was dus de opbrengst van de
extra-collecte! Een gering bedrag,
maar bedacht moet worden dat de
koopkracht van de gulden toen aan
zienlijk groter was dan nu en dat
Oegstgeest maar een eenvoudige
statie was. De voor- en najaarscol
lecte langs de huizen was sinds on
heugelijke tijden DE bron van in
komsten voor de kerk geweest. Hij
werd al in 1771 ingeboekt, maar was
ir de veertiger jaren danig aan het
tanen. In ons jaar bracht hij op:
Leidse Buurt en Mors 57.beide
Katwijken 14.Kerkbuurt f 44.
Valkenburg f 7.— en Rijnsburg
32.Na 1848 zal hij niet meer
vermeld worden.
Beter stond het met de collecte in
de kerk op zon- en feestdagen. Deze
bracht 544.op in 1842. Hij wordt
het eerst vermeld bij de ambtsaan
vaarding van pastoor Mali in 1815
ender de huiselijke titel „collecte
met de kom" of „collecte met hel
laadje". Dan waren er nog de op
brengsten van de plaatsengelden,
ook al een bron van inkomsten sinds
1771. Ze bedroegen dit jaar 474.—.
Daarenboven had Kees Juffermans
vrouwenplaats no 30 gekocht voor
14,75, Jan Schrama vrouwenplaats
no 26 voor f 10,25 en „vrouw Pari
don" was tevreden geweest met een
tollenaarsplaatsje van 5.Voeg
daarbij de interest van de twee ef
fecten die de statie toen rijk was en
men komt tot een totaal aan inkom
sten van ruim 1800 gulden. Kerk
meesters van heden 1 Bewondert nu
de Oud-Hollandse zuinigheid van de
toenmalige beheerders, die in dat
jaar 1842 niet meer dan 1600 gulden
uitgaven, zodat nog een batig saldo
van ruim 200 gulden kon worden
gekweekt. De pastoor toucheerde
f 600.de koster 50.(het zal
hoop ik geen „full-time job" ge
weest zijn), de kerkschoonmaakster
26 en de zangers 5.— en dus
werd iedereen naar verdiensten be
loond en de muzen bungelden zoals
billijk beneden aan. Dan moest er
nog rente betaald worden aan de
vier armbesturen van Oegstgeest,
Het hoogaltaar in de vorige paro
chiekerk van Oegstgeest.
49ste alg. vergadering
„St Martinus"
Vanmiddag heeft de algemeen voor
zitter van 't hoofdbestuur van de Ne
derlandse katholieke vereniging voor
militaire ambtenaren „St. Martinus",
de heer L. Nihot, de 49ste algemene
vergadering in het KAB-gebouw te
Venlo geopend.
Wat de vernieuwing van de vereni
ging van binnenuit betreft, zei de heer
Nihot, het van eminent belang te
achten, dat in de toekomst nog een
groter aantal jongere bestuurskandi-
daten wordt opgegeven. Ook al wor
den zij niet gekozen, dan kunnen zij
voor werkzaamheden worden inge
schakeld, die buiten het bestuur kun
nen worden voorbereid. Zij kunnen
dan hun bekwaamheid en aanleg to
nen.
De heer Nihot vroeg ten aanzien
van het huisvestingsprobleem de aan
dacht voor het plan-Hendriks, dat,
indien de minister van oorlog zijn
medewerking wil verlenen, aan een
aantal adspirant-eigenaars de moge
lijkheid b edt zonder enige storting
vooraf een flatwoning te kopen,
waarbij de maandelijks te betalen
huur, die in vele gevallen lager is
dan b.v. voor een woningwetwoning
in een grote stad, de aflossing vormt
op de koopsom. Spreker deelde mede,
dat reeds een combinatie van onder
nemers is gevormd die deze soort
flatwoningen zal gaan bouwen. In
Delft zijn reeds een aantal van deze
woningen opgeleverd.
Voorts vroeg de heer Nihot nog de
aandacht voor een aantal bevorde
ringsvoorschriften, waarop reeds lang
wordt gewacht door de Koninlijke
Bij regen in een havenstad
Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg,
Maar men kan het de generatie J want de kerkfabriek had zich sinds. Luchtmacht, de Koninklijke Land-
van omstreeks 1900 niet kwalijk ne-1 de bouw der kerk van 1771 danig in macht, de Milva's en het personeel
men dat hun smaak voor deze peri-1 de schuld gestoken bij die welvaren- van de onderafdeling geneeskundige
ode niet gevoelig was. Bovendien I de lichamen. J dienst.
De papagaai „Cocky" uit de Londense dierentuin is een kras A.O.W.-trekker. Bij een leeftijd van zeventig
jaar beschikt hij nog steeds over een gezonde eetlust, maar Cocky is geen gemakkelijk heerHij probeert
in elke vinger te bijten, welke hem wil aanraken. De foto laat „Cocky" zien achter een vorstelijke banaan
„Spekkie voor zijn bekkie"
Te Venlo is gisteren de 49e alge
mene vergadering van „St. Martinus",
de Nederlandse katholieke vereni
ging van militaire ambtenaren be
neden de rang van tweede luitenant,
begonnen.
De algemene voorzitter, de heer L.
Nihot, hield de openingsrede, die wij
reeds hebben weergegeven.
In aansluiting daarop gaf de heer
Hendriks uit Wassenaar, de eigenlij
ke promotor van de bouwplannen die
door de heer Nihot werden genoemd,
een toelichting op dit projekt.
De bouwplannen beogen verlichting
te brengen in de specifieke huisves
tingsmogelijkheden van militairen,
die veelvuldig voor overplaatsing
worden gesteld. De spreker riep de
medewerking van de gemeentebestu
ren in, om voor de noodzakelijke
woningruil voor militairen voldoende
woningen beschikbaar te stellen. Hij
verklaarde de verwachting te koeste
ren, dat minister Staf voor „militiare
woningen" een speciale tegemoetko
ming van 1900 per woning zou ver
lenen.
De secretaris van de K.V.P., dr. L.
A. H. Albering, besprak de politieke
verhoudingen in Nederland, de grond
slagen waarop de partijvorming is
ontstaan en de veranderde positie
van de militair tegenover de politiek.
Vroeger werd de militair veronder
steld, dat hij zich daarmee niet be
moeide. Maar in de tegenwoordige
democratische opvattingen,, ook in het
leger, wordt het van de militair juist
op prys gesteld als hij ook in deze
vorm zijn staatsburgerschap beleefd,
aldus dr. Albering.
TREIN GRIJPT JEEP.
Op de onbewaakte overweg tussen
'Maarland en Eijsden bij wachtpost
27 is gisteren de stoptrein van 12.38
uur uit Maastricht naar Visé in bot
sing gekomen met een jeep met aan
hangwagen. Er deden zich geen per
soonlijke ongelukken voor. De be
stuurder van de jeep, de heer J. Ja
cobs, directeur van een siroopfa-
briek te Eijsden, kon nog op het
laatste nippertje uit de jeep sprin
gen.
De trein had, evenals de D-trein
uit Luxemburg die in Maastricht
moest blijven wachten, ongeveer twin
tig minuten vertraging.
Bij „openliggende'
schepen
Regen In een havenstad brengt al
tijd vertraging met zich mee bij het
laden en lossen van schepen, met alle
gevolgen van dien: extra kosten aan
liggeld, daarna vaak extra personeel,
vertraging in het vaarprogramma e.d.
De Zweedse ingenieur A. Larsson uit
Gothenburg, meent nu een oplossing
voor dit probleem gevonden te heb
ben. Hij heeft een regenscherm ge
fabriceerd waarmee hij gistermiddag
aan boord van een in de Rotterdamse
haven liggend, Zweeds schip demon
streerde voor enige deskundigen van
een cargadoorsfirma. Deze noemden
ons elke stap in deze richting belang
rijk, ook al kosten pogingen om tot
een oplossing te komen, geld.
Het regenscherm bestaat aan de
bovenzijde uit een horizontaal plas
tic zeil van circa vijf bij acht meter.
Aan drie zijden bevinden zich uiteen
lopende wanden van dezelfde door
zichtige stof. Het geheel is gespan
nen over een soort metalen raam
werk en vevindt zich op een hoogte
van acht negen meter boven het
dek of het geopende laadruim. In het
midden van het bovenste scherm be
vindt zich een horizontaal liggende
vork, waartussen een lastkabel van
een kraan zich vrij heen en weei kan
bewegen.
Het is pas ideaal, volgens de uitvin
der, als zich op de kade een derge
lijk apparaat bevindt, aangebracht
boven trein of auto.
Directeur-generaal
voedselvoorziening
Een der ochtendbladen heeft heden
gewag gemaakt van een ontslagaan
vrage van de directeur-generaal van
de voedsel vorziening, ir. J. A. P.
Franke.
Het hoofd van de afdeling voorlich
ting var het Ministerie van Land
bouw, Visserij en Voedselvoorziening
deelt desgevraagd aan het A.N.P. of
ficieel mede, ook namens betrokkene,
dat van een ontslagaanvrage als zo
danig geen sprake is.
De heer Franke heeft aangekondigd,
dat hij een andere functie ambieert.
De reden van zijn voorgenomen ver
trek te zijner tijd ligt niet in ver
schil van inzicht op landbouwpolitiek
terrein en draagt, bij een bestaande
uitstekende verstandhouding met de
minister, geen persoonlijk karakter.
De reden ligt bij een zakelijk ver
schil van mening in kwesties van de
voedselvoorziening.
Dit verschil van mening is bepaald
niet van zó drastische aard dat op
korte termijn een te vragen ontslag
van de heer Franke moet worden
verwacht.
Men heeft met deze vinding in Ant
werpen reeds gedemonstreerd en vol
gens de uitvinder heeft het wind met
een snelheid van vijftien meter per
seconde doorstaan. Hij meent, dat
men nog met het scherm kan werken
als de wind een snelheid heeft van
twintig meter per seconde.
Uiteraard moet he4 havenpersoneel
leren werken met deze vinding, zo
zeiden ons gistermiddag de deskun
digen, die de resultaten van de proef
aan een onderzoek zullen onderwer
pen.
IR F. C. C. BARON VAN TUYLL
VAN SEROOSKERKEN
Te Zuilen is vanmorgen op 71-ja-
rige leeftijd overleden ir Frederik
Christiaan Constuntijn baron van
Tuyll van Serooskerken, oud-voorzit
ter van het hoofdbestuur van het
Nederlandsche Rooae Kruis. Baron
van Tuyll van Serooskerken heeft
twintig jaar van dit bestuur deel uit
gemaakt. Hij bekleedde het voorzit
tersambt van 5 november 1948 tot 1
januari 1958.
De overledene was opperkamer
heer van H.M. de Koningin.
CASSATIE AANGETEKEND
IN VOETBAL-TOTO.
De verdediger van de heer L.
Brunt, secretaris-penningmeester van
de Kon. Ned. Voetbalbond, mr. C. R.
Wijckerheld Bisdom, heeft van
daag cassatie aangetekend tegen het
vonnis der Haagse rechtbank, waarbij
B. wegens overtreding der loterij wet
werd veroordeeld omdat de recht
bank van oordeel is, dat de voetbal
toto van de KNVB een verboden lo
terij is.
BEROEPSCHRIFT
VAN EIGENARESSE BEJAARDEN
CENTRUM.
De Haarlemse gemeenteraad heeft
besloten ui+ zijn midden een commis
sie te benoemen, die een beroep
schrift zal onderzoeken van mevr.
H. E. A. B.-H., aan wie b. en w. geen
vergunning hebben verleend tot het
inrichten van het pand Westerhout-
park 21, tot bejaardencentrum.
Enkele maanden geleden heeft de
gemeentelijke geneeskundige dienst
te Haarlem een aantal bejaarden uit
dit centrum gehaald omdat zij vol
gens het oordeel van b. en w. een
minder gunstige verpleging zouden
ondervinden.
TREINVERKEER DOOR BLIKSEM
INSLAG GESTREMD.
Tijdens een onweersbui hedenmor
gen boven Den Haag is bij de Hilde-
brandstraat de bliksem in de hovenlei-
ding van de spoorlijn Den Haag
Rotterdam geslagen. Het treinver
keer tussen Den Haag en Rotterdam
VERNIELING.
De officier van justltiw bij de Haag
se politierechter vorderde wegens
vernieling van een lantaarn tegen
een (niet verschenen) chauffeur en
een bloemist, beiden uit Roelof-
arendsveen, elk veertig gulden boete
of acht dagen. Beide verdachten, die
de schade inmiddels hadden vergoed,
hadden nog een blanco strafregister.
De politierechter veroordeelde elk
van de verdachten tot vijfentwintig
gulden boete of vier dagen.
DOORGEREDEN NA AANRIJDING
Na een aanrijding was een bloe-
menkweker uit Rijnsburg doorgere
den voordat zijn identiteit bekend
was. Hij werd thans bij verstek door
de Haagse politierechter overeenkom
stig de eis veroordeeld tot vijftig gul
den boete of twintig dagen. De ver
dachte was nog niet eerder veroor
deeld. De officier van justitie merkte
nog op dat er achter deze kwestie nog
een grote civiele zaak schuilt over de
schade.
GEVANGENISSTRAF VOOR
VERNIELING.
Wegens een varnieling werd de
(niet-verschenen) los-werkman A. uit
Leiden door de Haagse politierechter
overeenkomstig de eis veroordeeld tot
een week gevangenisstraf. De Leide-
naar was reeds diverse malen veroor
deeld, o.a. voor mishandeling, vernie
ling en verbreking. De civiele partij
was niet verschenen om een schade
vordering in te dienen, hetgeen de of
ficier van justicit deed opmerken, dat
deze partij er blijkbaar ook geen heil
meer in zag om de schade te verha
len.
HUURKOOPVERDUISTERING.
„Afgezien van de merites van het
huurkoopsysteem is het een conflict
met de strafwet", zei de officier van
justitie in de zaak tegen een (niet
verschenen) bankwerker uit Leiden,
die een in huurkoop verkregen radio
had verduisterd. De reeds vaker ver
oordeelde verdachte was volgens de
officier één van de velen, die wat in
huurkoop krijgen en dit dan weer
verkwanselen. Dit kwam zijns inziens
veel te veel voor. De officier vorder
de een boete van honderdvijftig gul
den of vijftien dager en twee maan
den voorwaardelijke gevangenisstraf
n et drie jaar proeftijd. De Haagse
politierechter liet het bij twee maan
den voorwaardelijke gevangenisstraf
alleen.
