De voorouders smullen mee van
JAPANSE RIJSTEKOEK
Alleen bij Jochi-tsukl'
ii
Volksgebruik brengt
vreugde op het land
ZATERDAG H JUNI 1958
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 7
(Bijzondere medewerking)
OUST IS EEN VOLKSVOEDSEL in Japan. Een Hol-
landse huismoeder heeft zo haar dagelijkse zorg,
als zij moet bedenken, wat er gegeten moet worden.
Een Japanse huisvrouw kent die zorg ook, al is haar
probleem vooral, hoe de rijst te bereiden en wat er
bij op te dissen. Dat zij het in de kunst van de rijst-
bereiding en de keuze der bijgerechten ver heeft ge
bracht, weet iedereen die enige tijd de Japanse keu
ken heeft leren kennen.
Rijst is een volksvoedsel in Japan. Rijst is daar te
lande tevens een lekkernij, vooral in de vorm van rijs-
tekoek, in Japan mochi geheten.
In Tokio en andere grote Japanse steden kopen de
huismoeders tegenwoordig hun rijstekoek buiten de
deur, omdat zij en hun mannen het in de regel te druk
hebben om die lekkernij zelf te maken en bovendien,
omdat ook in Japan als bij ons de laatste jaren
meer en meer spijzen en lekkernijen „klaar" worden
gekocht, hetgeen natuurlijk tijd en moeite spaart, doch
aan de huiselijke gezelligheid en de „eigen smaak" der
gerechten en versnaperingen niet ten goede komt.
Op het Japanse platteland is men minder modern
dan in de steden. Daar, in de dorpen en gehuchten,
staat de kunst van mochi-tsuki (maken van rijs..e-
koek) nog hoog in ere. Vooral in jjg m§and december
is er vrijwel geen Japanse plattelandsvrouw die ver
zuimt om rijstekoek te bereiden. Mochi-tsuki is een
feest voor heel het gezin, een feest, waaraan ook de bu
ren en vrienden deel hebben.
Wandelt u op een winteravond door een Japans
dorp, dan zult u in vele huizen dof gestamp horen,
begeleid door gezang en vrolijke stemgeluiden. Dit
is een teken, dat mochi-tsuki in volle gang is. U kunt
gerust zo'n huis binnengaan, want de Japanners zijn
van nature voorkomend en gastvrij. Nadat u glim
lachend en met enige plichtplegingen verzocht hebt
om het mochi-tsuki te mogen gadeslaan, wordt u ge
bracht naar het achterhuis. En uw gastheer zal u dan
vertellen, hoe mochi-tsuki precies in zijn werk gaat.
DE CEREMONIE
F DE RUIMTE bevinden zich enige mannen, vrou
wen en kinderen. Allen zijn gekleed in de gebrui
kelijke kimono's. Onder een aarden fornuis brandt een
hard vuur. Op het fornuis staat een stapel schalen of
pannen die gevuld zijn met kleefrijst (mochi-gome).
De schalen zijn speciaal gemaakt voor de kokerij en
stomerij der rijst. Ze hebben ook een eigen naam
(seiro). Op een andere plek staat een groot uitgehold
houten blok. Hierin gieten de vrouwen de ceiro's leeg,
als de rijst dank zij de verhitting de juiste hoedanig
heden heeft om gestampt te worden. Dit stampen is
de taak der mannen! Met grote houten hamers stampen
zij de gekookte rijst in het blok fijn. Drie of vier man
bedienen in de regel het „blok". Zo nu en dan kneden
een tweetal vrouwen de gestampte rijst met wat wa
ter. Een kwartier lang duurt zo'- stamp- en kneed-
operatie. Dan wordt de rijstekoek uit het blok ge
haald. Inmiddels zijn weer enige volle seiro's stamp-
klaar geworden. Zij worden leeggemaakt in het blok
en het stampen en kheden beginnen opnieuw. De
mannen zingen bij het werk om de maat er in te hou
den. De vrouwen praten luide en vrolijk. Soms kijken
de kinderen yol belangstelling en begerig naar een
hapje rijstekoek naar het gedoe.
OOK DE VOOROUDERS
IS DE RIJSTEKOEK ,,rijp gestampt", dan wordt hij
uit het blok genomen en gedeponeerd op een dicht
Het gezag van de Japanse man als hoofd van
het gezin is zeer groot. Een keukenpiet is hij
niet en wil hij ook niet zijn, maar als er rijste
koek moet worden gemaakt, ja, dan, maar ook
dan alleen, helpt hij flink mee en stampt en
zingt hij, dat het een aard heeft.
bij het blok staande vierkante tafel. Nijvere vrouwen
handen rollen en pletten hem tot noshi-mochi (gerolde
rijstekoek). Deze wordt in langwerpige stukjes gesne
den van ongeveer 5 bij 7Yi centimeter en is dan voor
de consumptie gereed.
Een klein deel van de noshi-mochi wordt voor een
zeer speciaal doel gebruikt. De vrouwen boetseren
het in de vorm van krentebollen of beschuitbollen
(zoals wij die kennen) van verschillende groten.
Van deze rijstebollen bouwt men een torentje, de
grootste onder en de kleinste boven. Dit torentje
wordt geplaatst voor het huisaltaar dat men in
ieder rechtgeaard Japans huis vindt. Waarom? Om
de voorouders te laten delen in de vreugde van
mochi-tsuki en om hen mee te laten smullen van
de traditionele Japanse spijs.
gegeten wordt, en wel in de shiruko of rode bonen
soep. En die avond, toen men klaar was met mochi-
tsuki, genoten we met onze gastheer en zyn gezin
van voortreffelijke shiruko.
Bijna verontschuldigend zei hij, dat h(j alleen mee
hielp in de keuken als mochi-tsuki, de bereiding van
rijstekoek dus, aan de orde was.
(Nadruk verboden)
NIVANO.
Eigenlijk is mochi-tsuki een nieuwsjaarsgebruik en
van heel oude datum. Ruim duizend jaar reeds eten
de Japanners namelijk de eerste drie dagen van het
jaar (1 tot en met 3 januari) iedere ochtend zoni-
mochi om de komst van het nieuwe jaar passend te
eren. Zoni-mochi is een soep, bereid met diverse groen
ten, vis en rijstekoek (mochi). Heel smakelijk, zodra
men er aan gewend is! Maar zoni-mochi is maar een
zij wegje om de Japanners omstreeks de jaarswisseling
veel rijstekoek te laten eten, want mochi is de Japanse
Nieuwjaarslekkernij bij uitstek. Zoals bij ons de meer
en meer in onbruik gerakende ouderwetse oliebol dat
vroeger was!
VERONTSCHULDIGING
^^IJ ZEIDEN DIT tegen onze gastheer. Hij vroeg
wat een „oliebol" precies was. „O-ri-bo-ru" (aldus
de Japanse uitspraak van ons oliebol) is (zeiden wij).
en we vertelden, hoe onze moeder en tantes jaren ge
leden oliebollen bakten. Onze gastheer vertelde dit
aan zijn vrouw en de andere Japanners.
Toen zei hij tegen ons, dat mochi ook nog anders
Links van boven naar onder: 1. Japanse vrou
wen boetseren een deel der rijstekoek tot rijs
tebollen, bestemd voor de voorouders.
2. Bij mooi weer vindt het stampen van de rijst
ook wel plaats in de tuin. De man spant alle
krachten in om hard toe te slaan!
3. Het aarden fornuis, heet gestookt. De seiro,
die deze vrouw gebruikt, is van tamelijk mo
derne makelij.
Rechts van boven naar onder: 1. Een Japanse
vrouw bezig bij de bereiding van rijstekoek.
Op de achtergrond ziet men een man bezig met
het stampen van rijst.
2. Het uitgeholde blok en de hamers, die dienst
doen om de gekookte en gestoomde rijst te
kloppen.
3. Een Japanner, gestoken in zijn deftigste ki
mono, plaatst de mochi-bollen op het familie
altaar om de voorouders te laten meesmuilen.
