Levensgevaarlijk radio-actief kobalt
uit Kamerlingh Onnes-lab. verdwenen
zij gaven QII
Politie doorzoekt de
stad koortsachtig
Proef de nieuwe Moccona
MOCCONA
'n Leids conservator
naar Engelse musea
ffituA&eló „(Ztamium" cptaeit
VRIJDAG 8 NOVEMBER 1957
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 3
Op deze foto, die vanmorgen bij het J zou de radio-actieve stof opgeborgen
laboratorium gemaakt werd, ziet men worden,
links de kluis, die gisteren gereed is
gekomen. In deze betonnen ruimte,! (Foto's De Leidse Courant).
Leiden is in opschudding, omdat uit het Kamerlingh Onnes-laboratorium
een loden pot met radio-actief kobalt is verdwenen. Deze stof is levensge
vaarlijk. De radio-activiteit werkt als een sluipmoordenaar. De persoon,
die in de buurt van een radio-actieve stof staat, merkt uiterlijk niets van de
vernietigende werking der stralen, die zijn lichaam-binnendringen. De in
fectie kan echter na al te lange straling dodelijk zijn.
Het moet diefstal
geweest zijn
Geen wonder, dat de Leidse politie
met man en macht zoekt naar het ver
dwenen voorwerp. Het wordt haar
niet gemakkelijk gemaakt. Van de
twintig kilo zware loden huls, die ver
dwenen is, bestaan geen foto's. Alleen
weet men, dat in de cylindervormige
huls zich 93 staafjes bevinden (de
kobalt) die uiterlijk op grijze, iets
door oxydatie aangetaste zinkdraadjes
gelijken. De staafjes zijn 3 cm lang
en 2 mm. dik.
Men mag wel als vaststaand aan
nemen, dat de radio-actieve kobalt
gestolen is. Op de plek in de kelder
waar de loden huls zich bevond, vond
C.H.LENS&Co
NIEUWE RIJN 39-40
Advertentie.
men gistermiddag slechts de plaat ge
sierd met een doodshoofd met het op
schrift: „radio-actief kobalt levensge
vaarlijk" en de beide koperen draag-
staven. De pot stond vóór een kluis,
terwijl een nieuwe kluis, speciaal voor
dit radio-actief kobalt gebouwd,
zojuist gereed gekomen was. De we
tenschappelijk hoofdambtenaar, dr.
Steenland, was gistermiddag van plan
de kobalt in de nieuwe kluis op te
Op een bord, waarop geschreven
stond: „de nieuwe kluis is klaar!",
dicht bij de plaats waar de loden huls
met radio-actief kobalt werd ont
vreemd, tekende dr Steenland voor
ons de vormen van het voorwerp met
gevaarlijke inhoud, waar nu door de
Leidse politie zo naarstig wordt ge
speurd. Het is dus een cylinder-vor-
mige doos, die een doorsnede heeft
van 14 centimeter en ook 14 centime
ter hoog is. (Over de juiste afmetin
gen bestaat geen zekerheid). Een lo
den deksel sluit de doos af. Het loden
omhulsel geeft niet voldoende be
scherming. Daarom waren aan de cy
linder twee koperen draagstaven be
vestigd, die het mogelijk maakten het
gevaarlijke voorwerp op een afstand
van twee meter van het lichaam te
vervoeren.
bergen, maar tot zijn schrik was de
loden pot verdwenen.
Wanneer verdwenen?
Bij het Kamerlingh Onneslabora-
torium kon men niet precies vaststel
len, wannéér de diefstal heeft plaats
gevonden. Het kan gebeurd zijn lus
sen 30 oktober en gistèrmiddag.
De politie houdt rekening met het
feit, dat nieuwe leidingen worden
gelegd in het laboratorium. Werk
lieden lopen af en aan, de kelder was
niet op slot. De kelder was in nor
male tijd gesloten.
Dr. Steenland deed gisteren om
half vier aangifte bij de politie.
Nader vernemen wij echtér, dat de
loden pot al eerder (eergisteren?)
vermist werd bij het laboratorium.
Omdat men hoopte, de cylinder met
de gevaarlijke inhoud nog in het ge
bouw terug te vinden, heeft men niet
direct de politie tot grote activiteit
aangezet. Gistermidag was dit wel het
geval.
De Leidse recherche-afdeling liet
onmiddellijk een waarschuwing via
het telex-systeem verspreiden; radio
en pers werden ingeschakeld.
Op dit moment had men het labo
ratorium aan het Steenschuur van
onder tot boven al met geigertellers
onderzocht. Hierbij dient men in acht
te nemen, dat onder het oude labora
torium vele gangen en gewelven lig
gen. Het kan nog zijn, dat de man,
die verantwoordelijk is voor de dief
stal, de radio-actieve stof in een be
tonnen gang of gewelf heeft verbor
gen.
Wij vernamen, dat het politiebericht
aanleiding is geweest tot enige mis
verstanden. Ze hield de recherche te
Haarlem enige kinderen aan, die met
staafjes speelden. Het waren onschul
dige houtjes. Daarna heeft het Ka
merlingh Onneslaboratorium een na
dere beschrijving van het gestolen
goed gegeven. De constructie van de
loden pot beschreef deze als een huls
met een diameter van 15 cm. en 15
cm. hoogte. Het gewicht is twintig
kilo.
Levensgevaarlijk.
Prof. Gorter, directeur van het la
boratorium deelde mee, dat de totale
radio-actieve sterkte van de verza
melde staafjes 120 millicurie be
draagt. Dat betekent, dat elk contact
met de staafjes, groot gevaar voor het
ddndeïmtqmS3
C.H. LENS Co
NIEUWE RIJN 39-40
(Advertentie).
leven brengt. Weefselvernietiging en
bloedziekte zijn het gevolg.
De Radio-actieve staafjes zijn vier
jaar geleden door het Leids Acade
misch Ziekenhuis aan het Kamer
lingh Onnes Laboratorium ter be
schikking gesteld voor onderzoek van
diverse natuurkundige verschijnselen
bij zeer lange temperaturen. De ver
pakking van deze staafjes radio-actie
ve kobalt in een loden huls is ver
zorgd door het Kamerlingh Onnes
Laboratorium. Een nauwkeurige be
schrijving daarvan is niet te geven,
omdat dit het enige exemplaar was,
dat met proeven van deze staafjes in
dit laboratorium gebruikt werd en
het enige exemplaar, dat in dit labo
ratorium vervaardigd werd.
GEVAARLIJKE GEVOLGEN.
De Leidse politie zei ons vanmor
gen, dat de dief van dit gevaarlijke
goedje er wel rekening mee mag hou
den, dat hij geïnfecteerd kan zijn.
Hoe afkeurenswaardig zijn daad ook
is, de dood is toch wel een te grote
straf voor deze ontvreemding. Er zijn
echter nog andere kwalijke kanten
aan deze affaire. Dat gebeurt er met
de radio-actieve inhoud van de lo
den cylinder? Er bestaat een kans,
dat de dief de gestolen kobalt kwijt
wil.
Hij kan de bus ergens in het water
gooien, hij zou de inhoud in het wa
ter kunnen deponeren. Van dit mo
ment af loopt de burgerij van Leiden
gevaar. De kobalt blijft zijn radio-ac
tieve kracht tientallen jaren behou
den. Geen wonder, dat de nasporin
gen met kracht worden voortgezet.
De telefoon staat bij de politie niet
stil. Er zijn helderzienden, die assis
tentie bij de opsporing willen verle
nen. Anderen spreken over buiten
landse mogendheden, die zij van in
gewikkelde spionnage-complotten
verdenken.
Deze laatste verdenkingen zijn op
zijn zachtst gezegd overdreven.
Radio-actief kobalt immers is een
stof, die in de wetenschap veel ge
bruikt wordt. De waarde van pot plus
inhoud ligt niet hoger dan tweehon
derd gulden.
rrOEN OP 5 MEI 1945 het westen
van Nederland werd bevrijd en
drie dagen daarna het laatste 9chot in
Europa was verklonken, bleven meer
dan dertigduizend gealliëerde solda
ten in ons land achter. Het waren de
gesneuvelden, die met hun leven de
diure prijs voor onze vrijheid betaal
den en in onze bodem werden begra
ven.
Zij hadden de dood ontmoet toen
hun vliegtuigen werden neergescho
ten of waren gevallen in de moeizame
strijd tussen september 1944 en mei
1945, toen ons land stukje bij beetje
werd bevrijd. Him lichamen werden
ter aarde besteld op meer dian drie
honderd kerkhoven. Er zijn er waar
z(j rusten met vele duizenden. U
vindt ze ook alleen met slechts enkele
van hun kameraden op Nederlandse
burgerbegraafplaatsen. Zij kwamen
uit Engeland en Canada, Nieuw-Zee
land en Zuid-Afrika, Frankrijk en
Polen en vele andere landen.
Toen op die 5e mei de vlaggen
breed uitwaaiden boven een zwaar
geschonden, maar vrij land, toen er
voedsel werd aangevoerd en voor het
eerst weer een volkslied weerklonk,
op die onvergetelijke dag werd er in
dertigduizend gezinnen in het buiten
land ook aan Nederland gedacht.
Kort daarna kwamen de eerste
brieven al binnen van de vaders en
moeders, de weduwen en kinderen
der gesneuvelden. Zij vroegen om in
lichtingen over hun dood, over de
plaarts waar zij werden begraven. En
kelen schreven dat zij zo spoedig mo
gelijk naar Nederland zouden komen.
Anderen vroegen of zij een foto kon
den krijgen van zijn graf, omdat het
todh wel nooit mogelijk zou zijn dit
te komen zien
Voor deze laatste groep werd het
Nederlands Oorlogsgraven Comité op
gericht, dat elk jaar ook strak»
weer, in de week van 2 tot 9 novem
ber de Klaprooscollecte houdt.
Deze inzameling is het bewijs van
onze nationale dank aan hen, die voor
onze vrijheid het leven lieten. Hen
zelf kunnen wij deze niet meer beto-
1 nen, maar wel aan hen, die zij ach-
j ter lieten, bij wie hun laatste gedach
ten zijn geweest
Want uit de opbrengst van de Klap.
I rooscollecte zijn sedert de bevrijding
al meer dan 15-000 vaders, moeders,
weduwen en kinderen naar Neder -
j land gekomen om een graf te bezoe-
ken.
Zelf hadden zij dit nooit kunnen
betalen; daartoe ontbraken hen de
middelen. Maar zij waren de gast van
het Nederlandse Volk, dat door de
gift aan de Klaprooscollecte hen
hiertoe in staat stelde. Hun reis werd
geregeld en betaald, er werd voor
gratis logies gezorgd en in ons land
stonden hun begeleiders klaar om hen
in hun eigen taal toe te spreken en
hen te begeleiden naar dat plekje
grond in onze bodem, waar zoveel
dierbaars van hen achterbleef.
En na elke tooht komen er weer
de stapels brieven op het kantoor van
het Nederlands Oorlogsgraven Comité
in Amsterdam. Brieven, die schrij
nender dan de meest realistische be
schrijving hef rauwe leed van de oor
log verhalen, maar die ook een mo
nument zijn van de ontroerende dank
van die mensen aan het Nederlandse
Volk, dat de liefste wens van zovelen
in vervulling deed gaan.
Van de Klaprooscollecte, die straks
wordt gehouden, hangt het af of het
Nederlands Oorlogsgraven Comité
weer andere nabestaanden kan uitno
digen om te komen. Tienduizenden
wachten nog, opja, eigenlijk
op ons: op onze gift als ons straks de
bus wordt voorgehouden.
de extra-krachtige
poederkoffie van
Douwe Egberts
pittig en vol
aroma
Week-end bus f 1.36
Normale bus f 2.40
(of potje)
Gezinsbus f 8.90
Douwe Egberts
poederkoffie
direct klaar in de kop
(Advertentie)
Subsidie voor studie bombastdoeken
De Nederlandse organisatie voor
zuiverwetenschappelijk onderzoek
heeft dr S. Kooijman, conservator aan
de afdeling Nieuw Guinea en het
Zuidzeegebied van het Rijksmuseum
voor Volkenkunde te Leiden, een
subsidie verleend om in Engelse mu
sea een studie te maken van Polyne
sische boombastdoeken. Deze studie
zal bestaan uit een stijlvergelijkend
onderzoek van de boombastdoeken,
waarbij speciaal gelet zal worden op
de ruimtelijke verbreiding van be
paalde motieven en versieringen.
In een onderhoud met dr Kooijman
vertelde deze, dat het uitgangspunt
van zijn studie in de collectie boom
bastdoeken lag, die het Rijksmuseum
voor Volkenkunde te Leiden bezit.
Deze verzameling, bevat uiteraard
veel boombastdoeken uit Indonesië
speciaal uit Centraal Celebes en
verder exemplaren uit Polynesie,
vooral van Samoa en de Fiji-eilan-
den. Bij zijn onderzoek probeert dr.
Kooijman te komen tot een samen
vattende studie en publikatie op dit
gebied. Hierbij zal hij speciaal letten
op het voorkomen en de ruimtelijke
verspreiding van bepaalde ornamen
ten en motieven.
Koppensnellers.
Over de motieven en versieringen,
die als illustratie in zijn publikatie
zullen worden opgenomèn, is nog
maar weinig bekend en de interprata-
tie er van stelt de onderzoeker voor
tal van problemen. Zij betreffen
vooral de sociale functie van de stof
fen waarop de versieringen voorko
men. Een van de weinige gevallen
dat een oplossing kon worden gege
ven is, dat van de „buffelhorenmotie
ven", die men op de hoofddoeken van
de Toradja's in Midden Celebes aan
treft. Deze zijn namelijk een aanwij
zing van de status van de drager, dat
wil zeggen dat deze een expert is in
het koppensnellen.
Bij zijn bezoek aan Engeland heeft
dr. Kooijman het Brits Museum als
basis voor zijn studie genomen. Ver
der werkte hij in de universiteitsmu
sea van Cambridge en Oxford alsme
de in het Koninklijk Schots Museum
te Edinburgh. Tevens heeft hij onder
zoekingen ingesteld in het Koninklijk
Instituut voor de Tropen te Amster
dam, in de „Musee de l'Home" te Pa
rijs, in de volkenkundige musea van
Hamburg en Bazel en in het histo
risch museum te Bern. In het laatst
genoemde museum vond hij een col
lectie boombastdoeken, verzameld
door John Webber, die captain James
Cook op diens derde reis door Oceanie
als tekenaar vergezelde.
Geheimzinnig
luchtvaartuig
Geleerden van de Australische
sterrewacht op Mount Stromlo bij
Canberra hebben vrijdagmorgen een
vreemd voorwerp langs de hemel
zien bewegen, dat een meteorsteen
noch een van beide Sowjet-kunst-
manen kon zijn.
Dr. Przylblski, die het voorwerp
samen met twee collega's waarnam,
zei dat het duidelijk rose gekleurd
was en zich langzaam door de lucht
voortbewoog. Men had het vreemde
luchtvaartuig twee minuten lang met
het blote oog kunnen volgen. Zijn
snelheid was te gering om een me
teoorsteen te kunen zijn en de beide
kunstmanen waren even. tevoren ge
passeerd.
Deze foto geeft een beeld van de bouw van het „Atomium", dat op het ter
rein van de wereldtentoonstelling 1958 te Brussel 110 meter boven de be
gane grond gaat torenen. Het gevaarte begint nu langzamerhand vorm te
krijgen. Er wordt reeds druk gewerkt aan de voorbereidingen voor het op
zijn plaats brengen van de bovenste bol. In de middelste mast komt de ap
paratuur voor het aandrijven van de roltrappen en liften, waarvan men
gebruik zal moeten maken bij een bezoek aan het gigantische bouwsel.
