I
Herv. kerk van Zoeterwoude in
ijke staat hersteld
de ideale ol/E-ieelüithaatd
Kleur, model, prijs,
JAN DE NIE Z Ha Officieel FOBRUX Dealer
Verkoop FIRMA J. L. VAN VELZEN
A. VAN DEN OUWEELEN 8e ZOON
FOBRUX Oliehaarden
ADVERTEREN doet VERKOPEN
DONDERDAG 24 OKTOBER 1957
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 10
Werk van 8 jaren
Bij het voltooien van het herstel
van de Ned. Hervormde kerk in het
dorp van Zoeterwoude gaan feiten
van de kerkgeschiedenis weer krach
tig spreken.
Hoezeer ook nu weer betreurd
wordt, dat zoveel wat wij zo graag
zouden weten, niet meer te vinden
is, het staat vast dat in de 13e eeuw
de kerk op het dorp bestond en aan
de H. Lebuines was toegewijd.
Hoe deze kerk was gebouwd is niet
bekend, maar wij mogen wel aanne
men dat de eerste kerk van hout is
geweest.
De kerk in haar huidige staat, da
teert grotendeels uit het begin van
de 15e eeuw. Bischop Frederik van
Blankenheim vergunde omstreeks
1400 aan „fabrieksmeesters" van de
kerk om in de toestand van kerk en
toren, die naast elkaar- waTen ge
legen en elkanders licht onderschep
ten, verbetering te brengen door af
braak en herbouw van de kerk.
Hieruit blijkt dat er een stenen ge
bouw bestond.
Pastoor Willem Janssens, wiens
beeltenis te zien is in de gebrand
schilderde ramen van de Sint Jans-
kerk, die tevens commandeur te
Haarlem was van de St. Jans-orde
van de Maltheser ridders, verenigde
de kerk geheel met de commanderij,
krachtens een bulle van Paus Julius
II in 1507. In dezelfde tijd werd ook
de kapel van Cronesteijn afgebroken
en werd er in Zoeterwoude een kapel
toegewijd aan O. L. Vrouw van de
Overwinning, St. Panthaleon en St.
Jan de Doper. Waar deze kapel ooit
heeft gestaan is niet bekend.
Het is zeer waarschijnlijk, dat tij
dens pastoor Janssens de vereniging
met de commanderij de verbouwing
heeft plaats gehad. Het staat in ieder
geval vast, dat in de 15e eeuw de St.
Lebuineskerk een gotische kerk was
met een romaansche toren.
Een schoon bedehuis.
Wel schoon moet dat bedehuis ge
weest zijn want het priesterkoor wat
nu „blootgelegd" is, overgebleven
uit die tijd, is een juweeltje van
bouwkunst. De schoonheid van het
koor is na de restauratie van de kerk
een openbaring geworden; niemand
in het dorp wist dat er in Zoeter
woude uit de grijze oudheid zulk een
edel bouwwerk was overgebleven.
Dat was te verklaren, want het
koor was van de kerk afgescheiden
door een houten schot; een lage zol
dering en indeling voor dienstver
trekken ontnamen het gezicht; de
ramen waren deels dichtgemetseld
en alles was vervallen.
Door hemelvuur, oorlogsvlam
men en ouderdom aangevreten.
De Staatstroepen schoten, bij het
beleg van Leiden in 1574, de kerk in
brand. Weer hersteld werd een ge
deelte door het hemelvuur verteerd,
maar het koor en de torenromp ble
ven steeds bestaan.
Bij de herbouw in de 16e eeuw zijn
de muren grotendeels vernieuwd,
dwarsbeuken werden aangebouwd
en het schip werd uitgebreid tot aan
de voorkant van de toren. Dit is te
zien aan de spitsboog openingen in
de toren die ter weerszijden inge
bouwd zy'n. Deze uitbreidingen van
de kerk wijzen op een groei van de
parochie in de tijd vóór de refor
matie.
Het is vooral opmerkelijk, dat
steeds bij de herstellingen en vergro
tingen in de vorm van de ramen af
geweken werd van de gotische vor
men van de koorramen. Inplaats van
spitsbogen met traceerwerken wer
den rondboogvensters geplaatst.
In de laatste eeuwen was het kerk
gebouw zodanig aangetast door de
tand des tijds, dat in 1946 met recht
in „De Zeven Zaligheden van Zoe
terwoude moest worden geschreven:
Een pleidooi voor grondig herstel is
niet overbodig.
Drie jaar later ging het eerste ver
zoek naar het ministerie van Onder
wijs Kunsten en Wetenschappen tot
herstel van dit monumentale gebouw.
De kleine gemeente van 120 gezinnen
kon het geld daarvoor nodig, niet
opbrengen.
Om de rijks- en provinciale sub
sidies te verkrijgen moest ook de ge
meente voor 10% subsidiëren. Hierbij
kwam, dat de gemeente voor het ge
hele herstel van de toren kwam te
staan. De gemeenteraad besloot met
algemene stemmen tot bijdrage aan
het herstel. Ook toen later bij her
haling de bedragen ontoereikend wa
ren, werden de verhogingen toege
staan.
Het architectenbureau Dekker en
Van der Sterre onder super-visie van
Rijksmonumentenzorg stond voor een
bijna hopeloze taak. Het gebouw was
in de loop van eeuwen 1.25 m. ver
zakt. Dit is duidelijk aan te tonen
en te zien aan het poortje in de zuid
gevel dat, dichtgemetseld, nu weer
„open" is gemaakt, doch zo laag is
dat alleen een kind er rechtop kan
doorlopen; volwassen mensen moe
ten diep bukken. Ook de voordeur is
zeer laag geworden.
Het is onverklaarbaar dat in dit
gebouw op de zwakke plaatsen daar,
waar de hoge ramen de muren door
breken, geen spattingen of grote
scheuren zijn ontstaan. Ook de toren
had zich niet los gemaakt van "het
kerkgebouw.
Deze verzakkingen moeten reeds
voor de 16e eeuw zijn opgetreden,
want de Attische basementen onder
de kolommen, die toen vernieuwd
werden, zijn op de gewone stand
boven de vloer gebleven.
Om te beginnen moest een geheel
nieuwe fundering aangebracht wor
den van buiten betonpalen geheid
en binnen met pulspalen voorzien,
waarop een balkconstructie muren,
kolommen en vloeren kon dragen.
De kerk stond te zwaaien.
Tijdens het heien zwaaide de bol-
kroon als een slinger van de klok
heen en weer, aanwijzende hoe zwak
de fundering was. Maar nu „staat"
de kerk weer onwrikbaar vast.
En zo werd de kerk, men kan wel
zeggen, bijna vernieuwd. De zware
draagbakken met de muurstijlen,
korbeels, dakspanten en tongewelven
werden met grote zorg voor behoud
van de oude vormen, geheel in eiken
hout vernieuwd.
De stenen voor de raam-traceer-
werken zijn op het werk steen voor
steen in profiel gekapt en gemetseld
tot de oude luisterijke verdeling van
de ramen, in het bijzonder, in het
koor, zoals zij geweest waren in het
verre verleden. Het metselwerk werd
aan de buitenkant van de pleister
ontdaan en in grote oppervlakten
opnieuw gemetseld met oude bijpas
sende en goed kleurende stenen, wijd
en zijd bijeengezocht.
De toren kreeg een beton-skelet
en het leiendak werd geheel ver
nieuwd. De vloeren werden in het
schip en de beuken met grote blauwe
zerkstenen belegd afkomstig van de
St. Laurenskerk uit Rotterdam. De
vloer in het koor van oude plavuizen
is niet zo geslaagd. Het voornaamste
gedeelte heeft geen voorname vloer.
Het koor krijgt een liturgische
bestemming.
Door de ruimtewerking van het
koor zal nu de protestantse liturgie,
het Avondmaal en de Doop, tot haar
volle recht komen.
De renaisance preekstoel is geheel
„uit de verf" gehaald en vertoont
zich nu in volle schoonheid ter lin
kerzijde van het koor. De kerkban
ken zijn stijlvol vernieuwd.
De nieuwe orgel-galerij is zeer
goed gedetailleerd maar-ons-inziens-
onverklaarbaar tot marmer „uit een
potje" gemaakt. Architecten hebben
ons verzekerd dat het mag met de
overweging dat ook de muren ge
pleisterd zijn. Gelukkig bleken het
traceerwerk in de ramen „schoon"
metselwerk, maar de architecten had
den deze lijnen liever gepleisterd,
doch zijn voor de aandrang van de
gemeenteleden de kerkvoogdij
bezweken op de titel, dat deze be
zuiniging vanwege de bestedingsbe
perking was toegestaan.
Wij zijn overigens vol lof over het
schilderwerk de imitatie is zeer goed.
Nog meer bewondering hebben wij
voor de restauratie van de twee grote
borden uit 1661: het „symbolum
Apostolorum" en „God sprak deze
woorden". De oude heer H. v. Wilsum
heeft acht weken gewerkt met het
prachtig resultaat, dat met behoud
van de menigte letters in witte krul
letjes, ragfijn als Brusselsche kant,
de oude verflaag is weggenomen en
het eikenhout is blootgelegd. Zeer
kunstig zijn, waar nodig, de letters
in volkomen gelijkheid bijgewerkt
Het grote orgel is nog niet gereed
en er is door de fa. v. Leeuwen voor
lopig een orgel met een bestemming
voor Israël geplaatst.
Veel tijd en veel geld.
Het werk heeft acht jaren en veel
geld gekost. De eerste begroting is
eenmaal met 100.000.— aangevuld
en was toen nog niet toereikend om
het werk te voltooien.
Het rijk, de provincie en de ge
meente subsidieerden met resp. 65, 15
en 10%. De gehieente moest boven-
dien ook nog voor de restauratie van
de toren, die bijna 100.000.heeft
gekost, bijdragen. Eertijds is door
het ambacht en later door de ge
meente de toren in onderhoud ge
nomen.
Ondanks deze grote bijstand moet
de kleine Hervormde gemeente
60.000.of jaarlijks ƒ3700.voor
rente en aflossing opbrengen.
De bouwkundigen de heer van der
Sterre en de heer Dekker die twee
jaar geleden overleden is hebben
met de heer Baart de la Faille van
Rijksmonumentenzorg voor Zoeter
woude een historisch monument prij-
zenswaardig behouden. De aanne
mersfirma Groen en Bregiman heb
ben eer van dit zorgvolle werk.
Hedenavond zal de overdracht door
de kerkvoogdij aan de kerkeraad
plaatshebben en de eerste dienst, na
acht jaar onderbreking, weer gehou
den worden in de kerk.
Mr. dr. M. Rooij hoog
leraar te Amsterdam
De gemeenteraad van Amsterdam
heeft in zijn vergadering van gis
teren benoemd tot gewoon hoogle
raar in de leer van de communicatie
middelen, in het bijzonder van de
pers, bij de faculteit der politieke en
sociale wetenschappen aan de Ge
meente Universiteit, mr dr M. Rooij,
hoofdredacteur van de Nieuwe Rot-
terdamsche Courant. De heer Rooij
volgt prof. dr K. Baschwitz op. die
onlangs zijn functie heeft neergelegd
wegens het bereiken van de pen
sioengerechtigde leeftijd.
S Wordt
een sieraad In
8000 calorieën;
.onder tank,
met micadeur
425
12500 calorieën
.onder tank.
met micadeur
ƒ51 5-
t 17
OÜDE VEST l11JdenTEL
Zie de
FOBRUX-Collectie in onze Showroom
Oeverstraat 63 B
Z
het hindert niet wat u als uitgangspunt
neemt als u uw nieuwe wintermantel koopt, w
maar één ding is zekert
u vindt het bij ons!
óók extra korte en extra lange maten -
Klassieke en toch moderne één-rij swagger.
In mohair - flansch van eerste kwaliteit.
Met shawlkraag van echtpersianer. O.a.
in de kleuren olive met bruin persianer,
grège met irisgrijs persianer en zand met
bruin persianeY.
Maten 38 t/m 46 f 139.-
Noordeinde 54 hoek K. Rapenburg Telefoon 21387
NOORDEINDE 24
TELEF. 21168
HET HAARDENADRES
LEIDEN
HOOIGRACHT 106
VAKKUNDIGE PLAATSING
TELEFOON 21069
OFFICIEEL FOBRUX DEALER
T.
Leiden Tel. 26281
