Jan van Hout (1542-1609)
rderlicht
EEN BEROEMD LEIDENAAR
UIT DE ZESTIENDE EEUW:
Vlaggenschip toonde blijdschap
„Vuurproef" voor Velsertunnels
visie op
televisie
MAANDAG 30 SEPTEMBER 1957
DE LETDSE COURANT
PAGINA 6
yELEN ONDER ONZE lezers zou
den de naam Jan van Hout niet
kennen, ware het niet, dat in Leiden
een mooie, brede kade naar hem ge
noemd is. Deze Jan van Hout echter,
verdient meer, dan alleen in de her
innering voort te leven als een
straatnaam. Hij heeft zich in de woe
lige zestiende eeuw zó verdienstelijk
gemaakt voor de stad Leiden en
wat wellicht nog belangrijker is
voor de Nederlandse letterkunde, dat
we nu, meer dan driehonderd vijftig
jaar na zijn dood, er goed aan doen
by wijze van eerherstel hem nog
eens in het volle licht van de publi
citeit te plaatsen.
JAN VAN HOUT ALS
LEIDENAAR
\/OOR WE OVER Van Hout's be-
tekenis voor de Nederlandse let
terkunde gaan praten, zullen we het
eerst eens hebben over zijn grote
verdiensten voor de stad Leiden.
Jan van Hout was in het Leiden
van zijn tijd een man van betekenis.
In 1562 begon hij zijn carriere in
dienst van de gemeente als klerk
van de stadssecretaris, mr Jacob de
Milde. In 1564 al volgde hij deze in
diens functie op. Tevens werd hij
later eerste archivaris van de stad,
en in deze functie is het, dat hij zich
voor onze stad onsterfelijk verdien
stelijk heeft gemaakt. Het stadsar
chief was in die dagen een wanorde
en het eerste werk van Van Hout
was dan ook het rangschikken en
inventariseren van de aanwezige
oude papieren. Dit leidde tot zijn
prozageschrift „Der Stadt Ley den
Dienst-boec", dat in 1602 van de pers
kwam als prachtig staal van onze
vroegere boekdrukkunst. Een zeer
grote variatie lettertypen verhoogt
niet slechts de levendigheid van het
aanzicht, maar draagt ook in hoge
mate bij tot de duidelijkheid en
overzichtelijke indeling van het ge
heel Dit Dienst-boec is eigenlijk
bedoeld als eerste aflevering van een
omvangrijker werk, zoals uit de in
ventaris na zijn dood blijkt. Van
Hout's verlangen was namelijk alle
documenten met betrekking tot de
hem zo dierbare stad uit te geven en
van commentaar te voorzien. Dit
verlangen leidde bij hem echter niet
lot overijlde uitgave, zelfs niet als
hij al over zijn beste jaren heen is;
hoger gaat hem, de moderne histo
ricus, wetenschappelijke nauwkeurig
heid en bestudering der teksten.
Vandaar dat niet meer het licht zag,
dan hij meende te kunnen verant
woorden. De nieuwe tijd we
staan op de drempel van de gouden
eeuw spreekt zowel uit zijn voor
zichtig-wetenschappelijke constate
ringen en conclusies, als uit de wel
overwogen, prachtig beherelste re-
naissarice-stijl van het proza.
Het „Voorwerck" van het Dienst-
boec behelst o.m. de opdracht van
Van Hout aan „de Heeren Schout,
Burgemeesteren, Schepenen, Vroet-
schappen ende Veertighen dezer
Stadt Ley den"; verder een inleiding,
waarin hij zegt, dat we God de eer
moeten geven, die Hem toekomt en
de mededeling, dat Leiden hier wel
bijzonder toe verplicht is wegens het
„Ontset van Leyden", dat dan door
Van Hout in een uitvoerig gedicht
wordt bezongen. In 't eigenlijke boek
staat een beschouwing over de oor
sprong en ligging van de stad en
haar geschiedenis, waarbij de ge
schillen tussen de burggraaf en de
stad over allerlei aangelegenheden
uitvoerig ter sprake komen. Dan
vertelt hij hoe de „Burchgraven
haer ghesach binnèn Leyden quyt
gheworden sijn", welk feit de auteur
tot grote verheugenis stemt, want
die burggraven hebben aldoor ge
tracht hun gezag tot nadeel van de
stad te vermeerderen. En op wel
sprekender wijze dan in proza uit
hij deze. vreugde door een lofzang
san God, ter ere van de bevrijding.
Het gedicht „Maeckt U van hier,
Ghy Honden woedich", besluit dan
dit boek, dat gedrukt werd in een
honderdtal exemplaren, die in han
den van diverse stadsbestuurders
een kostbare schat gegevens voor het
nageslacht bewaren.
Naast het documentaire doel had
Van Hout nog een ander: hij wilde
door zijn uitgave de nakomelingen,
die hier over de voortreffelijke da
den en regelingen van hun voorva
deren lazen, aansporen dier vaderen
grootheid na te volgen. Zo dient dit
historisch werk tevens de toekomst
volgens de wijze les, dat de geschie
denis de leermeesteresse des le
vens is.
VAN HOUT ALS
LETTERKUNDIGE.
Jan van Hout was niet alleen als
ambtenaar een voortreffelijk proza
schrijver, hij bemoeide zich ook met
de kunst als zodanig. In 1576 gaf hij
een Betoog uit, waarin hii zijn ar
tistieke opvattingen aan ons bekend
maakt. En dit stuk is het, waardoor
Van Hout zo'n vooraanstaande plaats
inneemt in onze vaderlandse letter
kunde. Hij hield zich namelijk als
eerste echte Hollander bezig met de
moderne renaissance-vormen als
oden en sonnetten. Hij past welbe
wust de jambe als de moderne maat
in alexandrijnen toe, een vorm, die
hij van de Fransen leerde en die
Vondel later zal gebruiken in het
overgrote deel van zijn treurspelen.
Hier staan we voor een belangrijk
feit. namelijk: de bewuste stelling
neming tegen de oude rederijkers
opvattingen, die in deze tijd nog
hoogtij vierden.
Goed, Van Hout had het klimaat
en het milieu mee Leiden was
toendertijd hèt bolwerk van het hu
manisme in Holland en hij was be
vriend met beroemde Leidenaars als
Van der Does (Dousa), Bertius,
Baudius, Lipsius en anderen, maar
nochtans blijft het een moeilijk te
overschatten feit in onze letterkun-
VAN HOUT'S
CREATIEF WERK.
Van het scheppend werk van Van
Hout is weinig voor het nageslacht
bewaard gebleven. Uit het weinige
dat van hem is overgebleven, moe
ten we vaststellen, dat een groot
dichter niet aan hem verloren is ge
gaan. Een gedeelte is artistiek niet
beter dan dat van de gewraakte re
derijkers, maar daar staat een klem
aantal verzen van zuivere renaissan-
ce-schoonheid tegenover. Hij ver
taalde voorts en ook de keus van
zijn schrijvers verraadt hoe bewust
hij nieuwe wegen insloeg Pe-
trarca, Ronsard, Secundus, Buchanan
en Horatius, om alleen de belang
rijksten te noemen.
Ten slotte schreef hij nog een to
neelspel, namelijk het .Loterijspel".
Dit spel van slechts 912 regels dien
de ter verwelkoming van tien rede
rijkerskamers. die in 1596 te Leiden
bijeenkwamen voor een landjuweel.
Als nevendoel van dit landjuweel
was gesteld: het steunen van een
liefdadigheidsloterij voor het Sint
Katrijnengasthuis te Leiden.
Ook in dit stuk toont Van Hout
zich de modernist. Geen lyrisch /dra
matisch taalkunstwerk, geen abstruc-
te wijsheid in allegorische figuren ten
tonele, maar realisme. De figuren
zijn gegrepen uit het volle leven.
Ook de uiterlijke vorm weet hij aan
dit realisme dienstbaar te maken. De
stijl is zakelijk, ieder der personen
heeft zijn of haar eigen taalvorm.
Hij gebruikt hier terecht niet de door
hem ingevoerde jambemaat, maar
schrijft op een los, vrij vertellend
ritme. In deze versvorm preludeert
hij waardig op Bredero.
Samenvattend kan men zeggen:
Jan van Hout was geen bezield of
geïnspireerd kunstenaar van grote
allure, mar hij deed belangrijk werk
op historisch en artistiek terrein.
Als schakel tussen de oude en de
nieuwe tijd is zijn betekenis moeilijk
te overschatten.
v. H.
In een groot deel van Nederland
13 gisteravond tussen negen uur en
half tien het door het KNMI aange
kondigde Noorderlicht heel duide
lijk te zien geweest. Laag boven de
horizon vertoonde zich in Noordwes
telijke richting een helder blauw
groen licht. Daarboven vertoonde de
lucht een prachtige donkerrode kleur
die bijna het zenith raakte. Het ver
schijnsel was zeer afwisselend van
tint en lichtsterkte. Na een minuut
of twintig nam het licht snel in hel
derheid af, de laatste resten bleven
echter nog lange tijd zichtbaar. In
enkele delen van het land nam men
om 11 uur nog stralenbundels waar
die er uit zagen als zoeklichten.
Het poollicht ontstaat doordat gro
te stromen van electisdh geladen deel
tjes, afkomstig van explosies op de
zon onze dampkring binnendringen.
Zij brengen daar de lichte zuurstof
of stikstofgassen tot lichten op dezelf
de manier als de electrische stroom
in onze neonbuizen.
Aangezien zich dezer dagen grote
explosies op de zon hadden voor
gedaan was het KNMI reeds op de
hoogte en had het noorderlicht reeds
tevoren aangekondigd.
Poollicht gaat meestal gepaard met
radiostoringen. Het zal dan ook van
invloed zijn op het luchtverkeer. Men
verwacht dat het radioverkeer met
Amerika in de loop van de dag ge-
stord zal zijn.
VLUCHTENDE SOLDAAT
IN BEEN GESCHOTEN.
Een 20-jarige soldaat, die gister
nacht met een rijwiel op zijn schou
der door de Valeriusstraat te Am
sterdam fietste, trok de aandacht
van een agent van politie, die de jon
geman gelastte af te stappen. Juist
op het moment dat de militair de
ene fiets tegen de kant had gezet en
de agent hem wilde vragen of beide
rijwielen zijn eigendom waren,
sprong de soldaat op de andere fiets
en nam de vlucht. De agent zette op
het tweede rijwiel de achtervolging
in en sommeerde de militair tot vier
maal toe te blijven staan. De jonge
man gaf daaraan geen gevolg, waar
na de agent eerst twee waarschu
wingsschoten lostte en de militair
tenslotte in een been schoot. Later
bekende de soldaat beide fietsen te
hebben gestoten. Hij is overgegeven
aan de Koninklijke Marechausee.
Onafzienbaar waren de files auto's welke zich zondag in de richting van
de nieuwe tunnels te Velsen bewogen, de nieuwe oeververbinding werd op
deze dag werkelijk aan een vuurproef onderworpen. Om zeven uur des
avonds krioelde er om de tunnelmonden nog een onwaarschijnlijk groot
aantal wagens. Deze foto werd om deze tijd gemaakt op de weg van Am
sterdam langs het Noordzeekanaal, waarop honderden auto's toen in de
richting van de tunnels reden.
Groot is in Nederland allerwegen de vreugde om de opening van de tunnels te Velsen, niet het minst in
scheepvaartkringen. Dat dat zo is bewijst deze foto van de „Johan van Oldenbarneveldt welke zaterdag ge
heel iepavoiseerd als eerste schip na de opening van de tunnels, dit machtige bouwwerk onder het Noordzee
kanaal passeerde.
Wat lezers schrijven
DE N.Z.H.V.M. OP TIJD?!
De lezers uit Noordwijkerhout en
Voorhout, die als de enige verbinding
met Leiden, op de bussen van de
N.ZJLV.M. zijn aangewezen, zullen
vooral na 1 september 1957 dikwijls
„enige" tijd op hun desbetreffende
bussen hebben moeten wachten toti
groot ongenoegen. Vooral de dage-!
lijkse .passagiers uit Noordwijker
hout, die met de bus van 6.50 „dach
ten" te vertrekken, hebben vaak 15
20 min. him geduld moeten bewa
ren. De extra bus, die om 16.50 ver
trekt is alleen maar voor de Voorhou-
ters bestemd.
Waarom kan deze bus niet doorge
trokken worden. De oorzaak van al
deze ongeregeldheden is de nieuwe
dienstregeling van 1 september.
De tijd, dat de bus dit traject van
Leiderdorp naar Leiden-station vóór
de regeling van 1 sept. aflegde, was
19 min. Nu moet de bus er 15 min.
over doen om dezelfde afstand af te
leggen. Dit zou misschien wel moge
lijk zijn als er geen obstakels in het
verkeer waren. Ik denk hier aan de
trams, stoplichten en diverse brug
gen.
Bij het naslaan van de reisgids
blijkt, dat de bus die om 16.35 uit
Leiderdorp vertrekt om 16.50 te Lei
den station aankwam. Ooch 16.50 is
óók de vertrektijd van dezelfde bus
naar Noordwijkerhout. U ziet wel,
dat wanneer de bus te laat op het
station aankomt, vanwege de stads
drukte, vooral in de spitsuren, wij er
dupe van zijn. Ondergetekende en
vele andere dorpsgenoten hebben
vaak aan de lijve ondervonden, dat
deze regeling niet juist is.
Laten wij hopen dat spoedig, zij
niet al te spoedig hierin een doeltref
fende maatregel genomen wordt.
G. TOMASSEN,
Kerkstraat 76A, Noordwijkerhout.
Commentaar van de N.Z.H.
Naar aanleiding van bovenstaande
brief bericht de N.Z.H. V.M. ons, dat
de naar vorengebrachte klachten in
derdaad niet van gegrondheid ont
bloot zijn.
„Hoewel gezien de afstand Leider
dorpLeiden een rijtijd van 15 mi
nuten ruim voldoende mag worden
geacht, wordt, althans tijdens de
spittsuren, bij de verkeersseinen
Steenschuur en Rapenburg te Leiden,
zoveel oponthoud ondervonden, dat
in de vertrektijden naar Noordwij
kerhout vertragingen van 10 tot 15
minuten optreden.
De busdienst 16.50 uur Leiden
Noordwijkerhout heeft een dusdanige
bezetting, dat deze tot Voorhout
versterking behoeft.
Deze versterkingsbus wordt te
16.55 uur ingezet, teneinde treinrei
zigers daarvan alsnog te doen profi
teren.
Bedoelde bus te doen doorrijden
naar Noordwijkerhout is èn niet
noodzakelijk omdat na Voorhout met
één bus kan worden volstaan en ook
niet mogelijk, omdat te 17.20 weder
van de Postbrug naar Leiden verster
king nodig is.
Bij wijze van proef zullen wij deze
versterkingsbus thans de rit 16.15 uur
van Leiden naar Leiderdorp en 16.35
uur vandaar naar Leiden doen rijden,
om vervolgens 16.55 uur tot Voorhout
te versterken.
De normale busdienst 16.50 uur van
Leiden naar Noordwijkerhout zal
dan op de juiste tijd kunnen vertrek
ken".
De N.Z.H. vertrouwt, dat hiermede
van de klacht tegemoet zal zijn geko
men.
(Van onze t.v.-medewerker)
Het journaal van zaterdag was
voor een groot deel gewijd aan een
nationale zaak: de opening van de
Velsertunnels door H. M. de Konin
gin op dezelfde dag. Het is een uit
voerige en indringende reportage ge
worden van een feestelijke bekroning.
Ook de 75 jarige dr Ritter kwam op
het scherm en een ver filiaal van de
Leidse sterrenwacht. Daarna was de
Avro aan de beurt met een program
ma over Rotterdam. Het begon met
een documentaire film van oude ver
trouwde plekjes en bijvoorbeeld de
intocht van koningin Wïlhelmina en
prins Hendrink. Natuurlijk mocht de
verwoesting van de binnenstad in de
vreselijke meidagen van 1940 niet
ontbreken en daarna de geleidelijke
opbouw tot moderne wereldstad. In
de „poortersparade" hebben Mies
Bouwman en Kees de Lange tal van
Rotterdamse heren en dames geïnter
viewd. Helaas kregen we van het goe
de te veel na 'n compleet getatoueer-
de dikzak en de jonge vader van het
de op dezelfde dag geboren jongste
Rotterdammertje. We hebben Kees
de Lange verder bezig gezien in een
quiz „Haal je schoolgeld terug" met
school- en actualiteitsvragen, achter
eenvolgens door een oud-onderwijzer
aan een vroegere leerling en door De
Lange zelf. We kunnen niet bepaald
zeggen, dat deze nieuwe quiz op de
t.v. was afgestemd. Met een onbelang
rijke comedie van Eli Asser hebben
Rijk de Gooyer, Johnny Kraaykamp
en anderen het programma afgeslo
ten. Weliswaar stond ook Godfried
Bomans aangekondigd, maar het is
bepaald niet de eerste keer, dat deze
verstek laat gaan.
Maandag geef. de VPRO een uit
zicht rondom op een aantal gewone
en minder alledaagse zaken uit het
dagelijks leven via t.v.- en filmcame
ra's. De dan volgende „Legende van
Krishnana" is 'n verhaal uit de goden
wereld van het verre India. Deze le
gende wordt voorgedragen door In-
dra Kamadjojo met medewerking van
doe dansers Mathiana. Het filmpro
gramma van dinsdag behandelt het
hart van Engeland, dat is de streek
tussen Oxford en Worchester, een
verhaal over het onderwerp „De kin
derrechter grijpt in" en tot slot een
verkorte reportage op telerecording
over de op die dag in Wenen geopen
de zitting van de algemene vergade
ring van het internationaal bureau
voor atoomenergie. We kondigen
reeds nu aan het avondprogramma
van woensdag met een rechtstreekse
reportage uit het Amsterdamse sta
dion van de voetbalwedstrijd der
jeugdeftallen NederlandEngeland,
met een commentaar van Leo Pagano.
Evenals verleden week is de K.R.O.
ook deze en de volgende week niet in
de lucht.
In het water van de Delfhavense
Schie te Rotterdam heeft men gister
morgen het stoffelijk overschot ge
vonden van de 6-jarige Robert van
der Weck uit de Sprundelstraat te
Rotterdam. Het ventje werd sedert 22
september j.l. vermist.
Aetherklanken
DINSDAG
TELEVISIEPROGRAMMA
NTS: 20.30 Journaal en weerbe
richt. 20.45 Filmprogramma. 22.40
23.00 Rep. Alg. Vergadering Int. Bu
reau voor Atoomenergie te Wenen.
HILVERSUM I. 402 m.
7.00—24.00 KRO.
7.00 Nieuws. 7.10 Gram. 7.15 Ge
wijde muziek. 7.45 Morgengebed en
liturgische kalender. 8.00 Nieuws en
weerbericht. 8.15 Gram. 8.50 Voor de
vrouw. 9.35 Waterstanden. 9.40 Gram.
9.45 Lichtbaken, caus. 10.00 Voor de
kinderen. 10.15 Gram. 10.30 School
radio. 10.50 Gram. 11.00 Voor de
vrouw 11.30 Schoolradio. 11.50 Als de
ziele luistert, caus. 12.00 Middagklok,
noodklok. 12.03 Gram. 12.30 Land
en tuinb. meded. 12.33 Gram. 12.55
Zonnewijzer. 13.00 Nieuws en kath.
nieuws. 13.20 Gram. 13.25 Metropole
orkest en solist. 14.00 Gram. 14.30
Voor de vrouwen van het platteland.
14.440 Gevar. progr. 16.00 Voor de
zieken. 16.30 Ziekenlof. 17.00 Voor
de jeugd. 17.40 Beursberichten. 17.45
Regeringsuitz.Cultuurtechniek in
het buitenland, door ir. J. M. Han-
raets. 17.50 Regeringsuitz.: Emigratie
programma door H. A. v. Luyk. 18.00
Lichte muziek. 18.20 Sportpraatje.
18.30 R.V.U.: Vrede als uitdaging:
het belangrijkste wereldprobleem,
door dr. E. H. F. van der Lely. 19.00
Nieuws. 19.10 Commentaar op het
nieuws. 19.15 Lichte muziek. 19.35
Gram. 20.20 Kathechismus. 20.30 Act.
20.45 De gewone man. 20.50 Omroep
orkest en soliste. 21.45 Gram. 22.05
Pianorecital. 22.35 De positie van de
kerk in Tsjecho-Slowakije, caus. 22.45
I Avondgebed cn liturg, kalender. 23.00
Nieuws. 23.1524.00 Gram.
HILVERSUM II. 298 m.
7.00 AVRO. 7.50 VPRO.
8.00—24.00 AVRO.
7.00 Nieuws 7.10 Gym. 7.20 Gram.
7.50 Dagopening. 8.00 Nieuws. 8.15
Gram. 9.00 Gym. voor de vrouw. 9.10
De Groenteman. 9.15 Gram. 9.40 Mor
genwijding. 10.00 Gram. 10.50 Voor
de kleuters. 11.00 R.V.U.: De positie
van de West-Europese vrouw in de
loop der eeuwen (De vrouw naast,
onder, boven en tegenover de man)
door mevr. dr. S. C. Regtdoorzee
Greup-Roldanus. Tweede lezing. 11.30
Gram. 12.00 Orgel en zang. 12.30
Land- en tuinb. meded. 12.33 Lichte
muziek. 13.00 Nieuws. 13.15 Meded.
of gram. 13.20 Lichte muziek. 13.55
Beursberichten. 14.00 Gram. 14.40
Schoolradio. 15.00 Cello en piano.
15.30 Voor de zieken. 16.30 Voor de
jeugd. 17.30 Jazzmuz. 18.00 Nieuws.
18.15 Act. 18.30 Amateursprogramma.
18.55 Paris vous parle. 19.00 Voor de
kinderen. 19.05 Orkest muziek. 19.45
Toneelbeschouwing. 20.00 Nieuws.
20.05 Alles voor de firma, radio
operette. 21.15 Gevar. progr. 21.45
Dansmuziek. 22.15 Kamerkoor. 22.35
Experimentele muziek, caus. met mu
ziek. 22.55 Ik geloof, datcaus.
23.00 Nieuws. 23.15 Beursberichten te
New York. 23.16 New York calling.
23.21—24.00 Gram.
