1507 - 1957
Tijdperk der Atoomenergie
Op bezoek in het jubilerende „Sint Annahof je"
aan de Hooigracht te Leiden
Door rumoerige eeuwen
ongeschonden bewaard
„Van guede
naem en faem.
Overzicht bouwzicht Deltaplan bij Hellevoetsluis
DE LEIDSE COURANT
450 Jaar is het kapelletje het centrum gebleven van het St. Anria-
hofje aan de Hooigracht.
Wanneer men op bezoek gaat bij een hoogbejaarde jubilaris en de fees
teling begint te verteUen over de toestanden in zijn jeugd, over de harde
omstandigheden, die hij heeft gekend, over zijn heldenfeiten en de wijze
waarop hij zich door de moeilijkheden heeft heengeslagen, dan wordt door
gaans de naakte belangstelling, waarmede men de spreker aanhoort steeds
weer gevoed door gevoelens van bewondering en vertedering.
Wanneer men echter op bezoek gaat bij een jubilaris, die zich niet kan
beroemen op heldenfeiten, (die zelfs geen woord kan uiten) maar die
spreekt uit iedere rimpel, ieder plooitje en ieder „litteken van zijn gezicht,
dan zijn die- gevoelens veel sterker, doordat we veel van zijn geschiedenis
slechts kunnen vermoeden.
Zo'n jubilaris is het St. Anna Aalmoeshuis of St. Annahof je aan de Hooi
gracht no. 9, welk hofje op 3 augustus a.s., zijn 450-jarig bestaan viert.
Toen we, na een overpeinzing on
der de muursteen, die boven de in
ging de namen van de stichters
levendig houdt, voor het eerst de
klink van het zware eikenhouten
poortje neerdrukten, kwamen die
gevoelens gemengd met enige
nieuwsgierigheid in ons omhoog,
als koolzuurbelletjes in een pas ont
kurkte fles cider.
Achter deze toegang vonden we tus
sen de zijwand van een belendende
woning en een tuinmuur, waarin tus
sen de groene algen hier en daar een
kleine varen wortelde, een lange gang
van groenige steentjes, die naar een
tweede deur leidde.
Boven de tuinmuur en achter de
zware kroon van een rode beuk had
den we reeds de daklijn kunnen
zien van een kleine, eerbiedwaardige
kapel,, die was afgezet met een fijne
rand van grijsgroen-koperen kant
werk. En die kapel bleek, ondanks
450 bewogen jaren nog steeds het
zwaartepunt te vormen van de klei
ne samenleving, zij het dan dat deze
niet meer zijn oorspronkelijke func
tie verricht. Het zwaartepunt ook,
omdat men hier de intentie bewaard
vindt, waarmede de stichters per tes
tament het hofje gelastten te laten
bouwen:
„In die eere Goeds en die reyne
maghet Maria soe heeft ghesticht
en doen maken int jaer 1492 Wille
Claesz. de brouwer ende Hillegoyt
Willes dochtr syn wyf dese capél-
le mit deze XIII camere o Goeds
wille i te wone XIII arme vrou-
kes van guede fae en nae wesende
en dit outaer is ghewyt in die
ere der heylighe vrouwe Sinte.
Ana int jaer Xle en IX den
XIXste dach in Februaro".
MAAR voordat de portierster ons
de kapel binnenleidde, hadden
wij eerst eens rond gekeken in het
hofje zelf. Ter weerszijden van een
plantsoen, in het midden waarvan
een forse arduinen pomp prijkt, staan
dertien woninkjes; links zeven,
rechts zes en de kapel, die dwars op
de woninkjes het hof aan de voor
zijde afsluit. Aan de overliggende
zijde wordt de afsluiting gevormd
door een muur, die vermoedelijk
vroeger door middel van twee open
bogen vrijelijk toegang gaf op de Mid
delstegracht. Elk van de huisjes heeft
een tweedelige deur en een dubbel
venster en ook op de bovenverdie
ping is een klein dubbel raam.
Kostelijk bezit.
De huisjes zijn, na de restauratie
ongeveer vijftien jaar geleden
modern ingericht en menig jong ge
zin zou juichen, als het een intiem
woninkje kreeg toegewezen als waar
in de bewoonsters van het Annahof je
hun levensavond genieten. Echter:
bij de nieuwe inrichting is steeds het
oude materiaal benut, waardoor het
interieur geheel in de stijl is geble
ven.
Onder elk venster is een plank
aangebracht waarop de bewoonsters
hun bloemetjes plegen buiten te zet
ten, hetgeen een bijzonder zonnig ef
fect geeft aan het hofje.
De portierster heeft tegen beta
ling van een luttel bedrag een en-
tréebewijs afgescheurd en leidt ons
binnen in de kapel.
Het bijzondere van dit eenvoudige,
doch stemmige gebouwtje is, dat het
naar alle waarschijnlijkheid het eni
ge kapelletje is boven de Moerdijk,
waar de gruwelen van de beelden
storm ongemerkt overheen zijn ge
gaan.
Het is, alsof alles gereed staat,
wachtend op de terugkomst van Cor
nells Willemsz., kleinzoon van de
stichters en kanunnik van St. Pan-1
eras- of Hooglandse kerk, waarvan i
men zegt, dat hij de laatste priester
was, die in de kapel de H. Mis heeft
gelezen.
Niet met zekerheid.
Op het altaar waarin ter weers
zijden van de „stichtingsacte" de fa
miliewapens van de stichter en zijn
vrouw zijn gehouwen, prijken twee
zware, koperen kandelaars. Er boven
hangen een zeer fraaie triptiek, die
de aanbidding van de drie koningen
voorstelt en een houten zon, met in
het hart de letters: EBS. Het schilde
rij wordt wel toegeschreven aan Pie-
ter Cocke van Aelst, maar tot nog
toe is over de identiteit van de maker
niet de minste zekerheid verkregen.
Rechts van het altaar staan in
een kistje twee tinnen ampullen,
getekend met de letters V (Vinum,
wijn) en A (Aqua, water). Links
hangt een zwaar koperen lavabo en
verder is er behalve een misbel en
een wijwatervat nog het dalmatiek
van de geestelijke, die de kapel het
laatst bediende.
Op een zeer fraai schilderij,
voorstellende Christus als tuinman,
vinden we hem terug, geknield en
met de handen gevouwen.
Onderaan in de mooie gesneden lijst
leest men:
„Op de vierde november van het
jaar des Heren 1558 is overleden
de eerwaarde heer en magister
Comelis Willemsz, kanunnik van
deze kerkMoge hij gelukkig zijn
bij God".
EEN zeer belangrijk deel van de
inventaris is voorts een gothisch
tweeluikje van gepolychromeerd hout
snijwerk, voorstellende de boodschap
van de engel Gabriël aan de Heilige
Maagd.
In de gebrandschilderde ramen
die bij de ramp van het kruitschip
zeer ernstig beschadigd werden,
herkennen we voorstellingen uit het
leven van de heilige Anna en enkele
familiewapens.
Door het zijvertrek, dat ons toe
gang gaf tot de kapel en via een stei
le trap komen we op de bovenver
dieping, waarvan vermoed wordt,
„De atoomenergie is In opmars,
niets kan haar tegenhouden".
Deze variatie op een bekend gezeg
de zou men als motto kunnen gebrui
ken voor bovenstaande kaart.
Want wat eerst nog maar een du
bieuze mogelijkheid was het op
wekken van elektriciteit in „kern
reactoren", welke feitelijk niets an
ders zijn dan atoombommen, die door
nieuw menselijk vernuft zijn getemd
gaat jaar na jaar realiteit worden.
Engeland is de grote baanbreker
geweest: het heeft vorig jaar reeds in
Calderhall (Cumberland) de eerste
grote elektrische centrale, die ge
voed wordt door splijtend uranium,
in werking gesteld. Rond negen
maanden levert Calderhall reeds zijn
stroom, en geen Cumberlander huis
moeder bemerkt uiteraard of het
elektrisch fornuis, waarop zij haar
aardappeltjes bakt, zijn energie krijgt
uit een centrale, waarin brandende
steenkool of aardolie de ketels ver
hit, of uit een, waarin#uiteenbarsten-
de uraniumatomen voor de verhiting
van de stoom zorgen.
En zie, nauwelijks blijkt het dat
Calderhall een succes is of de plan
nen tot het bouwen van „Uranium"-
centrales rijzen als paddestoelen uit
de grond.
Hoe de situatie op dit ogenblik' is
toont de linker kaart duidelijk aan:
slechts één grote (Calderhall) en een
kleine (Marcour) stroomleverende
kerncentrale, enkele proefreactors en
research-installaties.
Maar over slechts weinige jaren zal
West-Europa zijn overdekt vooral
Engeland en West-Duitsland met
stroom of meer kennis van het atoom
leverende reactors.
Dan zal de situatie zijn, gelijk de
rechter kaart toont. Hoe nü is de toe
stand achter het IJzeren Gordijn en
hoe hij in de vrij naaste toekomst zal
worden, daarover bestaan aan „deze
kant" geen nauwkeurige gegevens.
De situatie, zoals zij is weergege
ven op de rechter kaart, is een uiterst
flexibele.
Want het is uiteraard niet uitgeslo
ten, dat nog dit jaar of tijdens de
eerstkomende jaren de toestand zich
radicaal wijzigt.
Dat vooral West-Europa voor
zijn energievoorziening voor een be
langrijk deel afhankelijk van landen
overzee (V.S.: kolen en olie, het „Na
bije Oosten": veel olie) zich met
grote energie gooit op een zo snel
mogelijke verwerkelijking van zijn
plannen tot het bouwen van uranium-
krachtcentrales is begrijpelijk. Want
hoe kwetsbaar het is hebben de ver
houdingen getoond die ontstonden
door het „Egyptisch conflikt".
Dergelijke en nog moeilijker toe
standen zouden kunnen ontstaan als
er opnieuw politieke moeilijkheden
zich zouden voordoen in het Nabije
Oosten.
West-Europa's welvaart hangt hoe
langer hoe meer af van de vraag, of
het zich min of mee" (liever „meer"
dan „min") onafhankelijk kan ma
ken t.a.v. zijn energievoorziening.
Een kijkje in de kamer van ..tpand", waar volgens de legende de
laatste geestelijke, die de kapel heeft bediend, woonde.
Die kansen liggen er: in het spoedig
bouwen van zo veel mogelijk kern
energie-centrales.
Dat daarbij ontzaglijke problemen
nog om een oplossing vragen is dui
delijk.
Maar West-Europa heeft het pro
bleem nu aangevat en zal het
daarvan zijn verscheidene deskundi
gen overtuigd spoedig en op zo
rationeel mogelijke wijze tot een op
lossing brengen.
EUROPA AAN HET BEGIN VAN HET TIJDPERK DER ATOOMENERGIE
Wilt U iets weten?
Vraag: Route per auto van Noord-
wijk naar Valkenburg-Keulen-Kö-
nigswinter-Han-Dinant-Brussel; hoe
veel km?
Antwoord: Noordwijk, Leiden, Bo
degraven, Utrecht, Den Bosch, Eind
hoven, Weert, Roermond, Sittard,
Valkenburg; afstand 240 km. Valken
burg, Aken, Jülich, Keulen, Sieg-
burg, Königswinter; afstand 131 km.
Königswinter, Godesberg, Euskirchen,
Blankenheim, Stadtkyll, Manderfeld,
Schoenberg, Saint-Vith, Beho, La Ro
che, Rochefort, Han sur Lesse; af
stand 225 kim. Han sur Lesse, Eprave,
Ciergnon, Celles, Dinant, Namen,
Brussel; afstand 110 km.
Vraag: Route LeidenHeidelberg;
hoeveel km? Kampeerplaatsen langs
de route.
Antwoord: Leiden, Bodegraven,
Utrecht, Arnhem, Wesel, Dusseldorf,
Keulen, Frankfurt, Darmstadt, Hei-
delsberg; afstand 530 km. Over kam
peerplaatsen moet u zich wenden tot
de ANWB, te Den Haag.
Vraag: Over boot Amsterdam-Fries
land en het aantal km terug over de
Afsluitdijk.
Antwoord: De boot naar Lemmer
vertrekt te A'dam (achter het Cen
traal Station) te 8.45 en 23.00 uur
(geen nachtdienst van zondag op
maandag); tarief volw. 2.45; tarief
rij wiel ver voer onbekend. Afstand
route AfsluitdijkLeiden 154 km.
Vraag: Route NieuwkoopVlijmen
per auto; hoeveel km?
Antwoord: Nieuwkoop, Bodegraven,
Utrecht Den Bosch, Vlijmen; afstand
84 km.
Vraag: Route van Leiden naar
Maastricht.
Antwoord: Leiden Alphen, Utrecht,
Houten, Culemborg, Den Bosch, Hel
mond, Nederweert, Grathem, Maas-
bracht, Echt, Sittard, Maastricht.
Vraag: Hoe laat vertrekt zaterdags
de boot uit Den Helder naar Texel?
Antwoord: Vertrektijden zijn 6.30,
9, 10, 11.30, 1.10, 2, 4.45, 5.45 en 7.30 u.
Vraag: Route LeimuidenMalde-
gemV ossegumHeezeLeimuiden;
hoeveel km?
Antwoord: Leimuiden, Alphen,
Gouda, R'dam, Dordrecht, Willems
dorp, Oudenbosch, Roozendaal, Es-
schen, Antwerpen, St. Niklaas,
Wachtebeke, Terdonk, Evergem, Eek-
loo, Maldegem; afstand 220 km. Naar
Vossegem kunnen we u niet leiden;
deze plaatsnaam komt niet op de kaart
voor. Wel vinden we Vossem bij
Brussel. De route terug geven wij u
vanaf Antwerpen als volgt: Wijne-
gem, Oostmalle, Turnhout, Reusel,
Eersel, Valkenswaard, Leende, Hee-
ze; afstand 110 km. Heeze, Geldrop,
Helmond, Den Bosch, Geldermalsen,
Utrecht, Alphen, Leimuiden; afstand
164 km.
Vraag: Adres var de Bisschop van
Rotterdam.
Antwoord: Z.Hoogw. Exc. mgr M.
A. Jansen, Koningir Emmaplein 7,
audiëntie woensdags van 10.3012.30
(tenzij in de krant tevoren anders is
aangekondigd.
De bouw van de Ringdijk voor de bouwput bij Helle voetsluis Is thans rover gevorderd, dat geen terugslag torïtenr^s"cevèstigd^gracht
meer wordt verwacht bij de komende herfststormen, zo lat het eerste werk van de Delta afsluiting als geslaagd 218, Amsterdam Adresseren aan de
kan worden beschouwd. De foto geeft een beeld van de werkzaamheden vanaf het noordoostelijke punt. Ihoogeerw. pater J. Kluysken.
dat het de woning van de priester is
geweest. Maar zelfs al beweert de
legende, dat in de mooie eikenhouten
bedstede de laatste priester geslapen
heeft, nergens is er iets gevonden,
dat er op zou wijzen, dat hier ooit
een geestelijke gewoond heeft.
Een gesprek
Behalve prachtig tin en een mooie
roodkoperen bedwarmer is er een erg
geschonden beeldje van Maria met
een kindergroep te zien. Terug be
neden, waar de portierster ons ver
zocht onze naam in het gastenboek
te schrijven, hebben we nog even stil
gestaan voor enkele schilderijen, die
geschilderd door een amateur
geen enkeie artistieke kwaliteit be
zitten, maar die als antiquiteit en
curiositeit zeker enige waarde heb
ben. Bij „De Levenstrap van de
Mens", merkten we op, dat het kind
wel een beetje primitief was. Ad rem 1
antwoordde onze gastvrouwe: „Ja, te- j
genwoordig zijn ze niet meer zo pri-
mitief". Ze is haar hele leven ver-
pleegster geweest, en heeft lange
tijd in Indië gewoond.
Als men daartoe in de gelegenheid
komt, behoort een gesprek met een
van de bewoonsters zeker tot de
grootste aantrekkelijkheden van een
bezoek aan het Sint Annahofje. De
diepe en ongestoorde rust, die in de
miniatuursamenleving heerst, heeft
van de bewoonsters vriendelijke en
evenwichtige mensen gemaakt en we
willen aannemen, dat dat al 450 jaar
het geval is.
EUROPA AAN HET BEGIN VAN:
