-jM
Leiden is gebouwd op een oude
anticlinale, berstens vol olie
Sensationele onthulling van de NAIW
Boortorens of niet in Sleutelstad?
(Strenge) welstandscommissie is er tegen
Adolphe Sax was niet voor geluk geboren
W
ZATERDAG 30 MAART 1957
DB LE1DSE COURANT
PAGINA 7
DE 27-JARIGE EMPLOYé IN GEMEENTEDIENST, W. V., heeft
op 4 maart jl. in Leiden een vondst gedaan, die een heel
nieuw tijdperk in de geschiedenis van de Sleutelstad zal inluiden.
Varend met de zgn. rommel-trommelschuit door het Rapenburg,
trof hij in het immer grauwkleurige water van deze oude Leidse
gracht een houten door steker aan, die men pleegt te gebruiken
om uit een verstopte gootsteen of andere afvoer vuilproppen te
verwijderen. Met het gewone routinegebaar, dat deze nijvere ge
meente-ambtenaar kenmerkt, wierp hij het voorwerp op een stapel,
die dagelijks aan de kade van de gemeentelijke reinigings- en ont-
smettingsdienst gelost wordt. Men zal zich afvragen hoe ter wereld
deze geringe vondst een ingrijpende verandering in de sinds
1574 doorgaans vrije saaie historie van Leiden kan brengen.
Wij achten thans de tijd gekomen om het gemeentelijk embargo
het verbod tot publiceren werd in een spoedvergadering van
b. en w. genomen te trotseren. Al te vaak hebben wij ons door
een veto moeten laten muilkorven. Na rijp beraad zijn wij tot de
overtuiging gekomen, dat de belangen van onze dierbare Sleutelstad
er niet mee gediend zijn, indien wij langer zwijgen.
Daar gaat-ie dan.
Olie op de golven
door enquête
Dit houten voorwerp, dat zoals ge
meld. werd gevonden door zekere V.,
was besmeurd met een substantie, die
men na grondige inspectie niet
oodelijk kon thuisbrengen. Men daoht
aan wagensmeer, hoewel de kleur
niet in deze richting wees. Een schei
kundige analyse moest het antwoord
geven. Het voorwerp kwam terecht
in het laboratorium van prof. dr.
W. C. Planter te Medemblik, die aan
de directeur van de gemeentereini
ging een brief schreef, waarvan wij
enige passages overnemen:
Het voorwerp, dat u zo vriende
lijk was mij toe te zenden was op
de eerste plaats gedrenkt in H2Ó,
ofwel water, zoals dit populair ge
noemd wordt. Voorts troffen wij
vele sporen aan, die deel'■uitmaken
van ondefinieerbare substantie, die
onze vaderlandse grUchten zulk een
kwalijke reputatie heeft geschon
ken. In scheikundige kringen ple
gen wij dit met choorwaterstof'
aan te duiden. Op de derde plaats
echter konden wij na enige ingrij
pende proeven vaststellen, dat het
water, waarin dit voorwerp werd
gevonden, zuivere aardolie bevat.
Dit zou er op kunnen wijzen, dat
de stad Leiden is gebouwd op een
aardolie-accumulatie in een anti-
cliniale.
Wij stellen u voor zich met de
Nederlandse Aardolie Maatschappij
in verbinding te stellen.
Tot zover de brief van prof. Plan
ter.
Sensationele feiten
Ook wij hebben ons, nadat wij
langs ondergrondse weg van deze
feiten op de hoogte waren gekomen,
in verbinding gesteld met de Aard-
oliemaatschappij te Den Haag, die
ons waarlijk sensationele dingen wist
te vertellen.
Geheel Leiden staat nl. op een
zeer rijke oliegrond, zo rijk zelfs,
dat het niet is uitgesloten, dat
Zonder overdrijving durfde men
aan de hand van de bodemonderzoe
kingen, die door de N.A.M. in koorts
achtig tempo zijn ondernomen, te be
togen, dat Leiden het rijkste olie-
wingebied van geheel West-Europa
zal worden.
De heer O. H. Plugjens, hoofd van
de dienst bodem-exploratie te Den
Haag, met wie wij een onderhoud
mochten nebben, voegde daaraan toe:
Het heeft ons bevreemd, dat dit
olie-wingebied zich niet eerder ge
manifesteerd heeft. Het blijkt nu
echter, dat sinds lang een groot
getal burgers van Leiden zijn we
kelijks rantsoen olie uit het gracht
water wist op te diepen. Al in
1814 waren er te Leiden ingewij
den, die wisten, dat men met een
zgn. flophevel de olielaag van het
grachtwater kon scheppen, olie, die
als brandstof zeer bruikbaar
Dit verklaart ook, waarom in po
litierapporten in de laatste 150 jaar
steeds melding is van Leidenaars,
die zich op een merkwaardige,
bijna verdachte, manier aan de
oevers van de Leidse grachten op
hielden. De arm der wet heeft
hiernaar meer dan eens een onder
zoek ingesteld, zonder ooit tot een
duidelijke uitspraak te kunnen
komen.
Stadsschoon een probleem
Hoe het ook zy, aldus de heer
Plugjes, wy zitten nu met het pro
bleem: hoe kunnen wij de olie win
nen zonder het stadsschoon van Lei
den te schaden? Uw burgemeester is
een fervent verdediger van het oude
Leiden. Ons voorstel om een proef-
boortoren van 40 meter hoog te
plaatsen, schuin tegenover de De
Gijselaarsbank, stuitte by hem op
tegenstand. Onze voorstellen om deze
toren geheel met zeildoek te bekle
den en met ornamenten te versieren,
Irenge
standscommissie van uw stad. Zelfs
niet toen wij voorstelden om de kos
ten van deze versiering, die desnoods
door een Amerikaans kunstenaar ont
worpen zou kunnen worden, geheel
voor onze rekening te nemen. Te
vergeefs.
Toren in hardboard
„Dadelijk", aldus de heer Plug
jens, „hebben wij ons gezet aan een
ander idee. Wij zijn nl. bereid, de
honderd meter hoge toren van de
Pieterskerk, die in het begin van de
zestiende eeuw is ingestort, opnieuw
op te bouwen, dit wil zeggen: met
houtboard de illusie te wekken van
een Oudhollandse toren en aldus de
boorinstallatie te camoufleren.
Leiden heeft groot gebrek aan
goede torens, zo riep onze zegsman
uit, waarom zou men ons nu met
een olietoren geen redelijke kans
geven? Bovendien behoeft het maar
een tijdelijke maatregel te zijn. Wij
verwachten niets dan „spuiters" in
Leiden, het is dus voldoende op
de gaten, die wij geboord hebben,
een leiding aan te sluiten, die naarAchter de De Gijselaarsbank, terwijl
de kraakinstallaties te Pernis wordt het snelverkeer voorbij raast, neemt
een employé van de N.A.M. grond
monsters van de bodem van het
Rapenburg met een vlcgelboor.
(Foto's N.AM./Leidse Courant).
verzoeken u dus vriendelijk
vóór dinsdag a.s. het formu
lier, dat wij hieronder afdruk
ken uit te knippen en te zen
den aan onze olie-deskundige,
p/a Redactie De Leidse Cou-
Ook hier zien wij tegen de nijvere
rug aan van een der .^stille werkers"
met de oliehelm op het hoofd. Ter
sluiks neemt hij een bodemproefje bij
het Prytaneum. Het water dat op-
uci ,jiCv ia „„.'welt, is oliehoudend. Op de achter-
na één enkele boring het kost-1 er°n« kan n°s
wi, ju- wagen van de hoogleraar Balg zien,
bare vocht al boven de huizen die zich lntens voor dMe Leidse
Uit zal spuiten. 1 olie-affaire interesseert.
geleid.
De boortorens kunnen dan afge
broken worden en Leiden is een
nieuwe bron van inkomsten ryker.
Tot zover het gesprek dat wij met
dit hoofd van de dienst bodem-explo
ratie mochten hebben.
Nieuw type werker
Intussen blijft de NAM. niet bjj
de pakken neerzitten. Opmerkzame
weggebruikers zullen ontdekt heb
ben, dat er zich in het stadsbeeld
een nieuw type werker beweegt: de\ rant, Papengracht 32, Leiden,
man in de witte overall en met de
platte oliehelm op het hoofd.
Hij heeft een klein proefboortje in
de hand, waarmede hij zich zo nu en
dan over het wegdek buigend ter
sluiks boringen verricht, niet onge-
lyk aan de kaaskeurder, die een
Edammer beproeft. De grondmon
sters, die op deze wyze worden ver-
kregen, zijn stuk voor stuk sterk olie
houdend. Zij worden naar het labo
ratorium in Den Haag gezonden,
waar deze nietige hoopjes aarde veel,
zo niet alles, over de olielagen onder
de Leidse huizen kunnen vertellen.
De resultaten zyn tot op heden zeer
bemoedigend.
Zó bemoedigend, dat men heeft
besloten op maandag a.s. om 10
uur des morgens in het Rapen
burg tegenover het Snouck Hur-
gronjehuis (Rapenburg 61) met
een zgn. platte pulsboor de eer
ste proefboring te verrichten.
Tegen 11 uur verwacht men de
oliehoudende lagen aangeboord
te hebben. Roken is op dit mo
ment streng verboden. De kans
is immers niet denkbeeldig, dat
de olie, die al sinds het diluvium
op bevrijding ligt te wachten, met
grote kracht omhoog zal spuiten.
Er is nog een gevaar: op deze
wijze zouden de huizen aan het Ra
penburg met een dikke olielaag be
smeurd kunnen worden. De geleer
den, die de leiding hebben over dit
experiment, t.w. prof. dr. Y. Inger-
gende euvelwiiz, de corpulente maar
zeergeleerde hoogleraar Balg, prof.
ir. V. Laagwegen en dr. J. C. Holt-
vast, vonden voor dit dreigende
euvel een simpele oplossing. Boven
de bedreigde plaats wordt nl. een
gigantische paraplu met een door
snede van -10 meter bevestigd. De
olie spuit in dit scherm en wordt
vervolgens in bakken opgevangen en
ten gerieve van het belangstel
lend publiek in vaten van ander
halve liter verdeeld. Er moet maar
eens in de oliebus worden geblazen.
Men vindt, dat de burgerij' van deze
ryke vondst moet meeprofiteren. Bo
vendien heeft de Nederlandse Aard
olie Maatschappij de medewerking
van het Leidse publiek hard nodig.
Er zullen offers gevraagd worden,
maar zo is het standpunt het
loont de moeite.
Hierlangs afknippen
WENST U BOORTOREN (S) TE LEIDEN?
IA NEE
S.v.p. doorhalen wiat niet gewenst wordt
Voetnoot: Wij herinneren aan de belofte van de N.A.M.,
deze torens zodanig te bekleden of te versieren, dat zy mis
schien een sieraad voor de stad zouden kunnen worden. Denk
aan een Pieterskerktoren van beschilderd houtboard!
(Kan in open envelop met 2 cents postzegel verzonden
worden).
traddnntjv sJhiei-iaTH
De uitvinder van de SAXOFOON
Bezitters van tuintjes opgepast
In dit verband moeten wy de be
zitters van tuintjes, volks- of moes-,
er wel op wyzen, dat het geen zin
heeft illusies te gaan maken over
een eigen olie-wingebied. Ingevolge
een concessie voor Zuid-Holland, die
enige maanden geleden aan de aard-
oliemaatschappy is uitgegeven, en die
gedurende drie maanden in het stad
huis te Leiden ter visie heeft gelegen,
behoort alle olie, die in de bodem
gevonden wordt, aan haar en nie
mand anders.
Het heeft geen zin daar nü nog
tegen te protesteren. Dit had u des
tijds moeten doen.
Tenslotte lijkt het ons dien
stig u te wijzen op de enquête,
die de maatschappij onder de
burgerij wil houden.
Het gaat over de vraag:
boortorens of niet in Leiden?
De NAM heeft hierbij onze
Hij slaagde door moed
en volharding
Door zijn veelvuldig gebruik in de
bezetting van allerlei orkesten
met uitzonderiug van de klassieke
bezetting van lit* symphonie-orkest
en bands is de saxofoon een van de
meest bekende blaasinstrumenten
geworden. Hij heeft zich een vaste
positie verworven tussen alle andere
geijkte muziekinstrumenten, maar de
strijd die hiervoor gevoerd moest
worden, is een waar epos van moed
en doorzettingskracht /an de uitvin
der, Adolphe Sax.
ADOLPHE SAX werd in 1814 te
Dinant aan de Maas geboren. Alleen
reeds de levensgeschiedenis van deze
man, voordat hy zyn ingrijpende uit
vinding deed, is reeds een enerve
rend verhaal. Het hangt van rampen
en tegenspoeden van het gevaarlijkste
soort aan elkaar.
Nauwelijks twee jaar oud, viel de
jongen van de trap en kwetste zyn
hoofd zodanig, dat hij dood gewaand
werd. Maar Sax, die voorbestemd
was tachtig jaar te worden kwam er
bovenop, om kort daarop een speld
in te slikken. Voorts kwam hij in
aanraking met een kachel, waardoor
hij aan één zijde vrijwel verbrandde
en op zijn derde jaar presteerde hij
het om verdund zinkvitriool te drin
ken. Even later is hij weer overdekt
met brandwonden als gevolg van een
kruitontploffing.
Hier bleef het niet bij. Hy kreeg
loodvergiftiging, arsenicumvergifti
ging en diverse andere soorten van
vergiftiging. Er viel, toen de niets
vermoedende Sax rustig op straat
liep, een grote steen boven op zijn
hoofd. Hij raakte te water maar werd
op het nippertje van de verdrinking
gered. En dat alles speelde zich af in
zijn jeugd. Het was begrijpelijk, dat
zijn ouders, familie en vrienden ver
wachtten, dat Adolphe niet oud zou
worden, maar hun verwachtingen
kwamen niet uit.
De strijd om de saxofoon.
ADOLPHE SAX heeft het grote
voorrecht gehad, groot gebracht te
zijn in een instrumentmakerswerk-
plaats, geleid door zijn vader, die een
grote naam had. De jongen kreeg op
jeugdige leeftijd gedegen muziekon-
derricht, hetgeen met zich meebracht,
dat hij later toegerust was voor de
strijd die hij zou moeten voeren. Hij
was een meester op vrijwel alle
blaasinstrumenten en een zeer des
kundig instrumentmaker.
Op zeventienjarige leeftijd kwam
Sax tot het vervaardigen van zijn
muziekinstrument.
Het is ontstaan uit weldoordachte
en wetenschappelijk uitgewerkte
grondgedachten. Doordat Sax bepaal
de eigenschappen van de blaasinstru
menten in het algemeen had ontdekt,
kon hij op logische wijze dit nieuwe
instrument ontwikkelen. Hij ging er
mee naar Parijs om daar zijn nieuwe
vinding te introduceren en inderdaad
gelukte het hem om wereldberoemde
componisten door het demonstreren
van zijn saxofoon voor dit instrument
te interesseren. Verschillende van
hen waren dadelijk bereid dit nieu
we lid van de muziekinstrumenten
familie in hun orkesten in te voe
ren, maar het geluk was weer te
veel op de hand van de jonge uitvin-
J der geweest. De orkestleden, groten-
11- j deels beïnvloed door concurrerende
medewerking gevraagd. Wij I mitrumentmakers, wegerden met 't
nieuwe instrument te spelen, waar
door het geheel op een fiasco uitliep.
Sax had inmiddels zijn saxofoon
uitgebreid, dat wil zeggen hij had een
familie van deze instrumenten ge
schapen, alle op verschillende toon
hoogten, van de sopraansaxofoon met
zijn zeer hoge toon, tot de bassaxo
foon met zijn sonore, diepe geluid.
Omgekocht.
In 1845 trak Sax de stoute schoenen
aan en hij diende een voorstel in by
de Franse regering om de militaire
orkesten door invoering van de saxo
foon te reorganiseren en te moderni
seren. De overheid ging er op in,
maar wilde eerst wel eens zien wat
de nieuwe Instrumenten waard wa
ren. Hiertoe stelde men twee vol
ledige orkesten op, het ene op de
oude wijze uitgerust, het ander voor
zien van de gehele saxofoonfamilie.
Maandenlang oefende Sax met zijn
musici om bij de komende proef een
goed figuur te slaan, want hij wist dat
het heet zou toegaan.
Het eerste orkest stond namelijk
onder leiding van een van zijn groot
ste tegenstanders.
De dag van de krachtmeting brak
aan en de orkesten traden aan voor
de jury en vele belangstellenden.
Maar in het orkest van Sax ontbra
ken de musici die de saxofoons moes
ten bespelen. Zoals later bleek, waren
zij door de tegenstanders omgekocht
en lieten verstek gaan.
Sax' nederlaag leek onvermijde
lijk, maar de moedige uitvinder liet
zich niet uit het veld slaan. Hy liet
de proef doorgaan en bespeelde om
beurten zyn instrumenten, op deze
wijze demonstrerend wat zij ver
mochten. Welk een gigantisch werk
dit was om tijdens de uitvoering
steeds van instrument te verwisselen,
terwijl natuurlijk daarbij de volheid
van het orkest moest lyden en hij
dus in het nadeel kwam, omdat hy
maar één instrument tegelyk kon be
spelen, is duidelijk. Maar het orkest
van Sax behaalde een grandioze over
winning en na rijp beraad besloot
de regering de nieuwe instrumenten
in te voeren.
Sax had gewonnen, doch zijn gehele
verdere leven was één aaneenscha
keling van strijd met zyn tegenstan
ders, die niets ontziend hem pro
beerden verdacht te maken, te klei
neren en te verguizen. Mnar Sax ze
gevierde en zijn instrumenten kregen
de volle waardering die zy verdien-
i den.'
LIW8TZ
PN*~
r, m -
TIM
1
j'l
