LEIDENAARS
DE LAKENS
DELEN
UITeeee
Stadsgehoorzaal kreeg kijkje
achter gesloten radio-scherm
Paul Storm gaf amateurtonelisten adviezen
Zoek naar de kern van 'n
stuk, doorlééf de rol
De beste stukken zijn
nauwelijks goed genoeg
Afdeling Leiden van Ned. Ver. van
Huisvrouwen vierde jubileum
DONDERDAG 31 JANUARI 1957
DE LETDSE COURANT
PAGINA 8
(Vervolg van 7).
PROF. OORT
Door die bouwnijverheid aan het
begin van de Sterrewachtlaan is het
niet eenvoudig om met een grote
radiowagen naar prof. Oort te komen.
Maar we hadden een chauffeur, die
desnoods zijn wagen over een loop
plank naar de overkant van een sloot
zou kunnen rijden. In elk geval,
zonder het zoölogisch laboratorium
mee te nemen bereikten wij no. 5,
waar de directeur van de Leidse
Sterrewacht zijn domicilie heeft.
Waarom professor Oort in dit pro
gramma? De keuze was op hem ge
vallen omdat hij behoort tot degenep,
die de Leidse Universiteit naar buiten
vertegenwoordigen. Mede door zijn
internationale naam als kenner van
het Melkwegstelsel en zijn onderzoe
kingen op het gebied van de radio-
straling is hij te beschouwen als een
der représentanten naar buiten.
INDRUKWEKKEND
Professor Oort. Zeven en vijftig
jaar.
Een grote, rustige werkkamer, uit
ziende op een winters plantsoen.
Enkele mussen kleumen kouwelijk in
de kale takken der bomen.
Langs de wanden van het vertrek
boeken, boeken, boeken. Boven de
schoorsteen een door Jan Sluyters
geschilderd portret van professor
Willem de Sitter (1872—1934), die in
1908 hoogleraar in de sterrekunde te
Leiden werd, elf jaar later directeur
van de sterrewacht aldaar en grote
naam verwierf door zijn studies op
het gebied der fotometrie, over de
satellieten van Jupiter en door zijn
toepassing van de relativiteitstheorie
op astronomisch gebied, waardoor hij
de basis legde voor de theorie van
het uitdijend heelal.
Ergens aan een muur een grote
foto; pikzwart met twee lichte vlek
ken en talloze witte stipjes. U en ik,
wij zouden hem niet ophangen en
hem beschouwen als een overbe
lichte mislukking. Maar het is een in
teressant deel van de hemelkoepel,
met zijn sterren en planeten, en
daarin is professor Oort ongeveer
even thuis als u en ik op de Bree-
straat.
Terwijl wij zo discreet mogelijk de
werkkamer van de Leidse geleerde
opnemen, klinkt de bescheiden, zachte
maar tegelijk zekere stem van de ge-
interviewde die, als goed docent, zijn
woorden voorzichtig kiest.
Wij allen, reporters zowel als tech
nici, gingen na drie kwartier enigs
zins onder de indruk naar de auto.
JOHAN BARENDSE
Het is onmogelijk om in de Hugo
de Vriesstraat ongemerkt iets onge
woons uit te spoken.
Nauwelijks was de radiowagen
voor nummer 63 gereden en
waren de kabels door de voor
deur naar hintten geleid, of de
halve professorenwijk stond
langs 't lijntje. Men morrelde aan
de deur van de auto, waarbinnen
de technicus zijn opname-appa
ratuur aan het stellen was, men
gluurde het betrokken huis naar
binnen, men nam een kijkje in de
gang, omdat de deur op een
kiertje moest blijven staan, kort
om, dit stadsdeel heeft een zeer
intens meelevende en weetgierige
bevolking.
We waren nu by de heer J. Barendse,
zaalchef en commissiebediende van
de Sociëteit Minerva. En zegt u
„Johan", dan zullen duizenden oud
alumni der Leidse Universiteit zeg
gen: „AhJohan!" De secretaris
van de Nederlandse ambassade in
New York evengoed als de consul-
generaal der Nederlanden in Australië.
WERELDNAAM
Want „Johan" heeft een wereld
naam. Als je vanaf april 1912 dus
I bijna 45 jaar lang de „heren" be
diend hebt op de sociëteit, krijg je
een enorme kennissenkring, die na
verloop van tijd uit elkaar gaat om
plaats te maken voor nieuwe ken
nissen.
De heer Barendse presenteerde ons
een sigaret uit een zilveren koker,
voorzien van het wapen van het
Leidsch Studenten Corps. Want de
studenten vergeten hun ouwe getrou
wen niet, als zij jubileren. Toen de
heer Barendse 40 jaar op de sociëteit
was, kreeg hij niet alleen veel
cadeaus, maar ook brieven en tele-
gramen uit alle delen van de wereld.
Rustig spreekt hij in de micro
foon, deze bijna 64-jarige. Hij
heeft iets van de allure der stu
denten overgenomen, als hij met
een bewonderenswaardig gemak
omspringt met allerlei termen,
die men alleen binnen de univer
sitaire wereld pleegt te gebrui
ken. En ge moet hem geen ge-
schakel tussen hoogleraar en
student pedel Hartevelt
heimen ontfutselen, want dan
geeft hij niet thuis. Sociëteits-
bediende zijn betekent vertrou
weling zijn. Men klapt niet, noch
als student noch als bediende,
buiten de muren van het grote
gebouw aan de Breestraat.
Boven het dressoir hangt een
prachtige ets. De grote zaal van de
sociëteit, lange tijd geleden. Studen
ten met bolhoeden, bakkebaarden en
nauwsluitende pantalons. Maar ze
liggen en hangen in hun stoelen als
de student van 1957.
„DIRK"
De avond hangt koud en mistig en
zwaar rond de Pieterskerk, als wij
om 7 uur bij Dirk van Egmond aan
bellen. Een lantaarn werpt een moei
zaam gelig licht in de Muskadelsteeg,
die zich geheimzinnig tussen de oude
huizen in het duister verliest. De
kasseien van het Gerecht glimmen in
de v Dchtige avond en om het Graven
steen komt een eenzame student ge
lopen, wat boeken in de handen, de
hals weggedoken in een wollen das.
Hij woont wèl in het hart van de
oude stad, de bejaarde studenten
koetsier. Binnen enkele tientallen
meters van de Pieterskerk, het Gra
vensteen en de Latijnse school.
Als wij binnenkomen, is het kleine
voorkamertje opeens vol, en een
ogenblik raken de heer Van Egmond
en zijn vrouw verloren in de plotse
linge drukte van kabelsleggende
technici en contactzoekende repor
ters.
ONVERVAARD
Zoals de heer Barendse beter be
kend is als „Johan", 30 is er voor de
heer Van Egmond alleen maar de
naam „Dirk".
In een gemakkelijke stoel zit hij
weggedoken bij het raam. Met een
kwinkslag ontvangt hij de binnenge
stroomde horde, want Dirk houdt
van een grapje. Hij zoekt niet naar
woorden, maar gooit eruit wat hem
voor de mond komt. Even kijkt hij
schichtig naar het grote zware ding,
dat plotseling tussen hem en Jan de
Troye is neergelegd op de tafel: de
1 microfoon.
Dirk is de studentenkoetsier. Dat
weet ge onmiddellijk, want de ver
halen over „de heren" zijn niet van
de lucht, en de asbak, die op tafel
staat is een paardenhoef.
„Ik ben 72 jaar", vertelt hij, en met
zijn kleine, pientere oogjes tart hij
onmiddellijk de reporter om aan deze
waarheid te twijfelen. En er moet
weer een snedig woord volgen, want
Dirk moet iedereen, en zichzelf het
meest, nu en dan voor de gek houden.
Maar als hij over zijn werk als stu
dentenkoetsier spreekt komt er
warmte in zijn stem, want de veertig
jaren, die hij achter zich heeft, zijn
mooie jaren. Zeker, het is nu niet
meer als vroeger, maar de herinne
ring blijft. En wordt met het jaar
mooier.
Als wij na een half uur het kleine
huisje verlaten, horen wij de technici
tegen elkaar zeggen, dat er wel wat
geknipt zal moeten worden. En dat
geloven wij ook wel. Want wij zeiden
het reeds: Dirk zegt wat hem voor
de mond komt.
PEDEL
Kouder, vochtiger en onvriendelij
ker is de avond geworden, als wij
tegen achten voorrijden bij de heer
P. A. Harteveld, Rijnsburgersingel 43a
Wie aan de universiteit studeert,
kent de heer Harteveld. Naar hem,
de pedel, begeven zich de studenten
om tentamen, examen of promotie te
bespreken. Hij is de vraagbaak voor
iedereen en dik,wijls de adviseur.
HISTORISCH
Bij plechtigheden loopt hij, gekleed
in 'toga en baret en in zijn hand de
pedellenstaf, aan het hoofd van de
cortège. Zijn functie is zeer veran
derd, sinds vroeger tijden. Toen was
het voornamelijk zijn taak om als
lijfwacht de rector magnificus op
straat te beschermen. Hij lichtte hem
bij met zijn lantaarn en hield hem
studenten of rovers van het lijf.
De pedel van nu brengt het grootste
gedeelte van zijn tijd door in de
pedellenkamer, tegenover het zweet
kamertje en vlakbij de senaatskamer.
Want hier ligt ook eigenlijk zijn
functie: de schakel tussen student en
hoogleraar.
Een gelijkmoedig man, deze meneer
Harteveld. Ge ziet hem nooit boos.
Hij is zelden uit zijn gewone doen, en
als de onvermijdelijke kabels de trap
worden opgesjouwd, kijkt hij rustig,
de handen in de zakken, naar al dat
technische gedoe. En tijdens het
vraaggesprek is hij de kalmte zelf.
Wij kunnen ons voorstellen, dat dit
onmisbare lid van de academische
gemeenschap vaak een rustpunt is
voor de student, die gebukt gaat
onder de dreiging van naderend
examen of aanstaande promotie.
Hij overweegt zijn woorden op
waarheid, maar niet opmooiklinkerij.
Met kalm gebaar deelt hij sigaretten
rond en geeft zijn zoon Ad instruc
ties ten aanzien van asbakken. Een
vriendelijke patriarch in eigen huis.
Zoals hij een vriendelijk man is in
zijn werkkamer in hét oude universi
teitsgebouw aan het Rapenburg.
Leidenaars deelden de lakens
uit.
Wel, het waren lakens van ver
schillende kleur en makelij.
Maar dat zult ge vanavond wel
horen.
NOG VELE JAREN
Verrijkt met vele bruikbare
tips zijn de leden van het Werk
verband Katholiek Amateurto
neel kring Rijnland, gisteravond
van de „Kleine Burcht" te Lei
den naar huis teruggekeerd.
Paul Stórm hield een boeiende
lezing voor de liefhebbers-to
neelspelers en -regisseurs op zijn
bekende weloverwogen, maar le
vendige wijze.
Hij werd in de goed-bezette
zaal ontvangen door de voorzit
ter van het werkverband, de heer
G. G. van Elburg.
De heer Storm ging er van uit,
dat het toneel een hogere werke
lijkheid verbeeldt, die slechts een
imitatie is van het dagelijks leven.
De dialoog in een toneelstuk bijvoor
beeld is anders dan een gesprek,
hoewel zij er op lijkt.
De spelers moeten trachten in een
stuk, dat zij voor opvoering uitge
kozen hebben, de kern te zoeken.
Geheel de intrige van een goed stuk
behoort te zijn gericht op een be
paald doel en het is de taak van de
spelers, inzonderheid van de regis
seur, zich bij iedere scène te reali
seren, hoe het past in de reeks van
gebeurtenissen, die naar dit doel toe
gaan. Spr. raadde zijn aandachtig ge
hoor aan een stuk te ontleden in frag
menten, in scènes en deze van een
subtekst te voorzien. De subtekst
duidt aan welke daad de speler (s)
moet stellen in verband met het ge
heel.
Eerst gevoel.
Sprekend over de juiste wijze van
acteren betoogde de heer Storm, dat
het gevoel aan het zeggen van de
tekst vooraf gaat. Dichterlijk merkte
hij op, dat „de tekst de bloem is van
het gevoel". In, dit verband behan
delde hij ook het vraagstuk van de
pauzes tussen de tekst in een toneel
stuk. Een moment van zwijgen
lang of kort is verantwoord, in
dien dit met de gemoedstoestand van
de speler in overeenstemming is.
De pauze is zelfs een indrukwekkend
uitdrukkingsmiddel. Eerst als een
tonelist de betekenis van zijn rol
ernstig heeft overwogen, is hy in
ter geadapteerd te hebben zijn rol
de juiste gestalte te geven.
De voorbespreking noemde de heer
Storm zeer belangrijk in de repetitie,
tijd voor een toneelstuk. Juist door
de besprekingen leren de spelers van
de regisseur de bedoeling van een
stuk kennen. Zittend kunnen de rol
len en de scènes ontleed worden en
juist op deze wijze kan men zich bij
de repetities op het toneel veel tijd
en vermoeienis besparen.
Op deze wijze ook kent iedere
speler zijn plaats in de opbouw van
het gehele spel en is hij minder ge
neigd zich te bezondigen aan elemen
taire fouten.
Tenslotte bond hij de tonelisten op
het hart in ieder geval goede stuk
ken te kiezen. Juist de beste spelen
zijn dikwijls het dankbaarst voor de
amateurs, omdat de goede toneel-
Een Stadsgehoorzaal, gevuld met
nieuwsgierige Leidenaars en zeerl
vele studenten uit verschillende
studentensteden, hebben gister
avond een kijkje kunnen nemen
achter de schermen, die doorgaans
de radio-uitzendingen verhullen.
Luisterend achter het glimmende
radio-kastje, krijgt men de indruk,
dat het programma zich ontrolt in
het kader van stemmige coulissen
en stijlvolle entourage. De werke
lijkheid is echter, dat een meneer
in poloshirt met tragische basstem
achter de microfoon lispelt: „lk
sterf, de schurk heeft me getrof
fen!"
Iets dergelijks beleefden de aanwe
zigen gisteravond in de Stadsgehoor
zaal, waar de opnamen werden ge
maakt, die vanavond een plaats zul
len vinden in het nationaal program
ma, dat ter gelegenheid van prinses
Beatrix' verjaardag over beide zen
ders zal worden uitgezonden.
Schots en scheef over het toneel
stonden stoelen en lagen instrumen
ten, met daar tussen in de radio-ap-
paratuur, die men bij tijd en wijle Op
viste voor gebruik.
In een klein hoekje van het toneel
speelden de meeste scènes zich af en
niemand deed enige moeite om het
„gezellig" te maken. De technische
eisen, die een dergelijke opname stelt,
zijn te zwaar, dat men .iOg zijn aan
dacht aan omgeving ken schenken.
Dit was voor de aanwezigen geen
beletsel om ten volle te genieten van
schrijver ook via een slechte speler
zijn publiek te zeggen heeft.
Na de pauze moest de heer Storm
vele vragen beantwoorden, die be
wezen, dat de materie vooral bij
het amateurtoneel zich moeilijk
door de geest laat overwinnen.
De heer Van Elburg dankte de
spreker; de aanwezigen ondersteun
den zijn woorden met een hartelijk
applaus.
Het veertig-jarig bestaan van de
afdeling Leiden van de Ned. Ver. van
Huisvrouwen is gisteren met groot
medeleven gevierd. In de middaguren
hield het bestuur van de jubilerende
afdeling receptie in een der boven
zalen van „Het Gulden Vlies".
Hoogtepunt van de middag was on
getwijfeld de aanbieding van het ge
schenk, bestaande uit een projectie
apparaat, een filmstrookinrichting,
een koffer, een projectiescherm en
een projectietafel.
De presidente van de feestcommis
sie, mevrouw J. R. Milikan, wees er
als eerste spreekster op, dat de aan
koop van het apparaat mogelijk is
geworden dank zij de spontane mede
werking van de leden.
De presidente van de afdeling Lei
den van de Ned. Ver. van Huisvrou
wen, mevrouw C. IHagemanVerha
gen, toonde zich zeer erkentelijk voor
het waardevolle gescJhenk en ridhtte
woorden van dank tot alle aanwezi
gen.
De volgende spreekster was me
vrouw J. Zwart-Boom, die dia's van
gehouden excursies en dergelijke aan
bood. Ook deze geste werd vanzelf
sprekend ten zeerste gewaardeerd.
Van de Leidse banketbakkers kreeg
het bestuur een taart. Een klein in
het wit gekleed banketbakkertje
mocht deze lekkernij overhandigen.
Aan bloemen en geschenken heeft
staat na haar voor eigen karak- het het bestuur waarlijk niet ontbro
ken. Ondier de zeer vele, die hun wel
gemeende felicitaties kwamen aanbie
den, bevonden zicth o.m. burgemees
ter jhr. mr. Van Kinschot en echt
genote (mevr. Van Kinschot is ere
presidente van de jubilerende afde
ling), wethouder S. Menken, de heer
Jules de Korte, de blinde troubadour,
in concentratie bij de radio-opnamen,
die gisteravond in de Stadsgehoorzaal
gemaakt werden.
het voorproefje, dat hun voorgescho
teld werd.
Met Metropole-orkest o.l.v. Dolf van
der Linden opende het programma en
liet meteen het toneel als na een
veldslag achter. Daarom verdronk het
Utrechts Studentencabaret een beetje
tijdens zijn optreden en in een ander
hoekje schaarde zich een studenten
forum met de plechtigheid, alsof men
een ernstige bijeenkomst had in een
directie-kantoor rond een tafel; de
slingerende gitaar en de omgevallen
stoel, waar een microfoon tegen aan
gevallen was, konden hen niet uit het
evenwicht brengen.
Het grootste succes van de avond
boekte Jules de Corte. Thans kon
men in werkelijkheid zien, wat men
tot nu toe meestal slechts gehoord
had. Deze blinde troubadour werd
naar de microfoon geleid en soepel
gleden zijn vingers over het braille
schrift, terwijl hij zijn eigen-gemaak
te liedjes zong. Het applaus was ova
tioneel, zoals u hedenavond zult kun
nen horen.
En van avond zult u alles kunnen
horen, alleen zal het, zelfs voor hen,
die gisteravond in de Stadsgehoor
zaal waren, moeilijk zijn te bedenken,
dat de leden van het orkest niet in
jacket hun notengolf door de aether
zenden en dat de Utrechtse studenten
al zingende verloren gingen tussen
een chaos van omgevallen stoelen en
mysterieuse kastjes.
J. C. J. Lambermont namens de Leid
se Middenstands Centrale, de heer
J. H. v. d. Kloot namens de Ver-
trouwensraad van de Melksanerimg,
mevrouw A. HamakerWillink na
mens het hoofdbestuur, het Gewest
Noord-Holland en de afdeling Haar
lem, mevrouw F. S. DriessenBlok
namens de afdeling Amsterdam en
mevrouw A. van GilseVan Gelder -
malsen namens die afdeling Noord-
wijk.
Veider waren nog vertegenwoor
digd de afdelingen Alphen aan den
•Rijin, Delft en Wassenaar.
Zij tot slot nog vermeld, dat het
jubileumdiner dinsdagavond j.l. in
„De Vergulden Turk" plaats vond.
De foto toont het bestuur terwijl het
éón van de vele geschenken met
overgave bekijkt. Derde van links:
mevrouw C. HagemanVerhagen.
(Foto; De Leidse Courant).
