Stalins schim spookte door het afgelopen jaar
Hongarije opende de ogen van de vrije wereld
Kroestsjef evenzeer ontluisterd als vadertje Stalin
MAANDAG 31 DECEMBER 1956 DE LEIDSE COURANT PAGINA 13
Als wij aan het eind van het jaar een stempel willen drukken
op 1956 dan zal dat ongetwijfeld het stempel van Stalin zijn. Nog
nooit is er zoveel licht geworpen op een figuur, die wij allang
dood en begraven wisten, dan op deze „geniale leider en leraar"
dér Russische revolutie. De wolken van wierook waren reeds lang
overgegaan in de mist der aansluipende vergetelheid, of plotseling
wordt er een felle schijnwerper op hem gericht, welke het idool
onbarmhartig onthult als de grootste schurk van deze eeuw. In
het Westen ging een hoongelach op, want dat wisten we allang,
maar in Rusland en in de kringen der meelopertjes buiten Rus
land verbleekten de gezichten. De Russen hebben blijkbaar alles
voor zoete koek opgegeten, zoals ze ook braaf het wierookvat heb
ben gezwaaid toen de grote man nog leefde. Maar onder de com
munisten van het Westen ontstond een pijnlijke verwarring en in
de satellietlanden zag men een kansje om eindelijk eens aan dë
greep van Moskou te ontsnappen. De levende Stalin was erg, maar
de dode Stalin is nog erger. Het hele jaar door heeft zijn ont
luisterde schim rondgespookt, zinnend op wraak jegens degenen
die hem hebben opgejaagd, en als een dodelijke bedreiging van
het systeem, dat in hem zulk een afschuwelijke gestalte kreeg.
De dode Stalin brak af wat de levende had opgebouwd.
Moeder UNO deelde verkeerde klappen uit
SENSATIE IN HET KREMLIN.
HET WAS IN FEBRUARI van het
afgelopen jaar, dat Mikojan sen
satie verwekte op het 20e congres
van do Russische communistische
partij, door een openlijke aanval op
de nagedachtenis van Stalin. Hij ful
mineerde vooral tegen de persoons
verheerlijking, daarin bijgestaan door
Kroestsjef, die meer de nadruk leg
de op het collectieve leiderschap.
Daarna gingen de deuren dicht en in
een besloten zitting deed Kroestsjef
tegenover de partijvertegenwoordi
gers eens even uit de doeken, wat
voor 'n man deze Stalin was geweest.
Hij was verantwoordelijk voor de
massa-moorden en het schrikbewind
en ook van de slechte gang van za
ken in de eerste maanden van de
wereldoorlog was hij de schuld.
Natuurlijk was het niet de bedoe
ling, dat deze onthullingen' binnens
kamers zouden blijven, want het
duurde niet lang of het'nieuws lekte
naar alle kanten uit. Zelfs werd er
een legertje van agenten door het
land gezonden om iedereen „ver
trouwelijk" in te lichten. Ook het
IJzeren Gordijn was zo lek als een
mandje. Deze ontluistering van Sta
lin bleek te goed geënsceneerd te zijn
om te kunnen geloven aan een toe
vallige oprisping van oprechtheid. Het
was duidelijk, dat er twee bedoelin
gen achter staken, één gericht op het
binnenland en één bestemd als ex
port voor het buitenland. Binnen de
muren van het Kremlin streden twee
richtingen om de hegemonie; de rich
ting nl. van hen, die decentralisatie,
verbinding met andere socialistische
groeperingen en in 't algemeen een
losser teugel voorstonden, en de rich
ting van de straffe centralisatie en
de strakke teugel, zoals onder Stalin.
Met de ontluistering van Stalin werd
ook het Stalinisme in de hoek ge
duwd.
Ook voor het buitenland had de
destalinisatie een boodschap, omdat
zij moest aantonen, dat het tegen
woordige communisme zo angstwek
kend niet was, dat de leiders fatsoen,
lijke en humane mensen waren en
dat het buitenland gerust nauwere
betrekkingen met hen kon aankno
pen.
NIET IN DE BEDOELING.
DAT WAS DE BEDOELING, maar
er waren ook conseque nties, wel
ke niet in de bedoeling lagen. Aan
vankelijk ging het volgens de plan
nen: de communistische partijen in
het buitenland begonnen nadat zij
van de eerste verwarring bekomen
waren schuchter aan het uitstip
pelen van eigen wegen en konden het
nauwelijks geloven, dat Moskou dat
zómaar goedvond. De grote mogend
heden van het Westen staken
HET SUEZ KANAAL
Kroestsjef en Boelganin aarzelend de
hand toe, in afwachting van reële
concessies. Maar hoewel de ontwape
ningsbesprekingen in maart te Lon
den hervat werden en in april de
Köminform ostentatief werd ontbon
den, hoewel de tweeling Krocboel in
Engeland op bezoek kwam bij Eden
,en zelfs Molotof als minister van bui
tenlandse zaken aan de dijk werd
gezet, wachtte men tevergeefs op
Eisenhower opnieuw president.
HONGAARSE TRAGEDIE.
ÜELLER DAN DE POLEN hebben
de Hongaren gereageerd op de
frontverandering in Moskou. In juli
kon de stalinist Rakosi het niet lan
ger houden en moest hij zijn baan
als eerste part ij-secretaris afstaan
aan Geroe. Allerlei figuren die on
der het Rakosi-bewind ter dood ver
oordeeld waren of in de gevangenis
Prins Rainier en Grace Kelly zorgden voor de romantiek van 't jaar.
sen in verbinding te zullen stellen
om te onderhandelen over hun terug
tocht uit het land. Wonderlijk genoeg
schenen de Russische troepen zich
inderdaad terug te trekken; hun
pantserwagens verlieten Boedapest.
Maar al spoedig bleek, dat zij rondom
de stad stellingen innamen en dat er
gTote contingenten Russische solda
ten over de grens kwamen. In alarm
stemming riep Nagy de neutraliteit
van Hongarije uit en zegde hij het
verdrag van Warschau op. Maar Ka-
dar, die zich wat afzijdig had gehou
den, sloot zich bij de Russen aan, hij
riep de Russische troepen te hulp en
toen voltrok zich het drama van de
bloedige zondag van 4 november.
Kardinaal Mindszenty, die triom
fantelijk uit zijn gevangenis was be
vrijd, vluchtte ijlings in de Ameri
kaanse ambassade. Nagy zocht asiel
bij de Joegoslavcn. Het verloop van
de bloedige onderdrukking van de
nationale beweging ligt ons nog vers
in het geheugen. Grote stromen
vluchtelingen kwamen over de gren
zen naar Oostenrijk en de hele we
reld ziedde van verontwaardiging.
De Veiligheidsraad stond evenwel
machteloos door het veto van Rus
land en de in allerijl bijeengeroepen
Assemblée van de Verenigde Naties
nam een resolutie aan, waarbij Rus
land gevraagd werd z'n interventie
te staken en z'n troepen terug te
trekken. Wat Moskou natuurlijk aan
z'n laars lapte.
MIDDEN-OOSTEN.
TEMIDDEN VAN DE Verwarring
van de Hongaarse opstand, ging
op 29 oktober Israël plotseling over
tot een inval in de Sinai, wat voor
Engeland en Frankrijk aanleiding
werd om over te gaan tot een mili
taire actie om het Suez-kanaal vei
lig te stellen. Een en ander kwam
wel onverwacht, maar had natuur
lijk z'n voorgeschiedenis gehad. Wat
Israël betrof lag die voorgeschiede
nis in de voortdurende bedreigingen
van de kant van Nasser, die ondanks
de wapenstilstand allerlei incidenten
uitlokte en zelfs moordcommando's
op Israëls grondgebied stuurde. Voor
Israël had deze actie het karakter van
een uitval uit een bedreigde vesting.
Voor Engeland en Frankrijk was
het begonnen met de naasting door
Nasser van het Suez-kanaal op 26
juli. Nasser, die in juni tot president
van Egypte was gekozen en tevens
GEBEURTENISSEN 1956 IN EUROPA EN HET MIDDEN-OOSTEN
Woestijn
EGYPTE
werkelijke, tastbare bewijzen van
goede wil.
Intussen begon het in de satelliet-
landen te gisten. De opstand in
Poznan (28 juni) was er de eerste
uiting van. Het tijdstip was in zo
verre gunstig, dat de aard en de om
vang van de opstand moeilijk verdon
keremaand konden- worden wegens
de aanwezigheid van vele buitenlan
ders op de jaarbeurs. De Poolse re
gering slaagde er evenwel in, de toe
stand de baas te blijven, al werd er
stevig gevochten. De aanwezige Sow-
jet-troepen behoefden niet in te grij
pen. Toch had de opstand succes,
want weinige maanden later werd j
de regering opzij geschoven door de j
in ere herstelde Gomulka, die onmid- j
dellijk begon met de arrestanten van
Poznan vrij te laten en de mannen
van het vorige stalinistische regiem
weg te werken. Hij erkende, d'at er
alle reden was geweest om in op- j
stand te komen en kondigde allerlei
hervormingen aan. Niettegenstaande
Kroestsjef, Molotof, Mikojan en Ka-j
ganowitsj onmiddellijk naar War-
schau kwamen overvliegen om te j
verhinderen, dat hij al te hard van
stapel liep, ging Gomulka onver
stoord verder; zelfs ontsloeg hij de
Russische maarschalk Rokossofski als
opperbevelhebber en minister van
defensie en liet hij de gearresteerde
kardinaal Wyszynski vrij.
Op het ogenblik is het zó, dat Po-
len in naam een onafhankelijk land
is, dat weliswaar Russische troepen
op zijn grondgebied moet dulden (als
bescherming tegen de agressieve be
doelingen van de Nato!) maar dat
nu een eigen weg mag volgen om het
socialisme op eigen bodem te ver
wezenlijken. En we mogen eraan toe
voegen: dat ook- zelf de failliete boe
del, waarin het centrale communisti
sche beheer het land gebracht had, j
mag redderen.
zaten, werden gerehabiliteerd, resp.
losgelaten. Maar dat was de Hon
garen niet genoeg; zij wilden geheel
en al vrij zijn; zij wilden weg onder
het Russische juk.
In de nacht van 23 op 14 oktober
brak er een openlijke opstand uit,
Geroe werd weggejaagd en Nagy
naar voren geschoven. Kadar werd
partij-secretaris en Nagy premier.
Nagy ontbond de gehate veiligheids
politie en beloofde zich met de Rus-
de functie van premier vervulde (dus
practisch dictator) liep vlot van sta
pel en wilde zijn presidentschap in
zetten met een glorieuze daad, nl. het
starten van het grote plan van de
Assoean-dam. Maar Amerika en En
geland, die Nasser al eerder geld had
den aangeboden, weigerden nu bun
belofte waar te maken, omdat zij ge
merkt hadden, dat Nasser teveel geld
spendeerde aan de aankoop van wa
pens van achter het IJzeren Go/.'dijn.
Hongaren vluchtten naar de vrijheid.
Kardinaal Mindszenty bevrjjd.
„Ik zal jullie wel krijgen" knarste
Nasser en hij greep het Suez-kahaal
met de bedoeling om uit de inkom
sten van het kanaal de Assoean-dam
te financieren. Engeland en Frank
rijk namen dat niet en rinkelden
met de sabel. Zij werden echter van
een militair ingrijpen weerhouden
door Amerika, dat deze kwestie lie
ver rond de conferentietafel wilde
regelen. Met Nasser viel evenwel
niet te praten; hij was dol op zijn
souvereiniteit en wenste geen en
kele controle of internationaal be
heer te aanvaarden. Men ging over
tot de oprichting van een organisa
tie van gebruikers van het Suez-ka
naal, maar wat men met die orga
nisatie moet aanvangen, is tot de
dag van vandaag een raadsel geble
ven. De Sovjet-Unie noemde de or
ganisatie een „uitdaging" en Amerika
bleek tenslotte alleen maar bereid
om in geval van nood een extra
kwantum Amerikaanse olie te leve
ren.
In die omstandigheden kwam op
eens de Israëlische inval in Egypte
en besloten Londen en Parijs hun
kans te wagen om het Suez-kanaal
weer in handen te krijgen. Men weet,
hoe dat mislukt is: de Ver. Naties
verzetten zich tegen dit oorlogsge
weld met Amerika (dat ditmaal niet
geraadpleegd was) aan het hoofd.
Ook Rusland deed een duit in het
zakje, door op een gro/e wijze met
tegengeweld te dreigen. Engeland en
Frankrijk zwichtten, evenals Israël
en nu zijn we weer even ver als te
voren met dit verschil, dat Nasser
nog meer onhandelbaar is geworden
dan ooit.
Het enige winstpunt is: de oprich
ting van een Uno-legertje, dat op het
ogenblik weliswaar van weinig waar
de is, maar dat op den duur misschien
tot een internationaal politie-leger
kan uitgroeien, waarmede rekening
wordt gehouden.
SOLIDARITEIT.
andere aard is misschien het her
stel van de solidariteit var» het Wes
ten in Navo-verband. Amerika heeft
dit jaar herhaaldelijk aanleiding ge
geven tot misnoegen onder de Navo-
bondgenoten. Frankrijk was het niet
met Amerika eens, dat dit maar
steeds de nadruk bleef leggen op het
militaire aspect van de Navo; Enge
land kon de Amerikaanse politiek in
het Midden-Oosten niet waarderen
en zelfs in ons land wekte de hou
ding van Amerika jegens Indonesië
grote wrevel. Terwijl Djakarta een
zijdig de Unie met Nederland had
opgezegd en zijn schulden aan Ne
derland niet langer erkende, terwijl
er processen gaande waren tegen Ne
derlanders, welke spotten met elk
begrip van verantwoorde rechtsple
ging, werd Soekarno in Amerika (in
mei) als een koning en vrijheidsheld
gefêteerd. Men kreeg het idee, dat
Amerika met ieder land goede vrien
den wilde blijven behalve met zijn
bondgenoten. Op de jongste bijeen
komst van de Navo-raad is er weer
heet wat gelijmd wat stuk gegaan
Iwas en thans zoekt men naar wegen
om het arbeidsveld van de Navo uit
te breiden.
ALLERHANDE.
Tenslotte noemen we nog een
paar gebeurtenissen, welke in het
afgelopen jaar de aandacht hebben
getrokken.
De vechtpartijen op Cyprus hebben
de Engelsen het hele jaar door bezig
gehouden, ondanks de verbanning
van bisschop Makarios naar de Sey
chellen. Frankrijk heeft het tot nu
toe aan de stok gehad met de op
standige Algerijnen, die graag de
zelfde onafhankelijkheid zouden ver
werven als Marokko begin maart
werd toegekend en Tunesië een paar
weken later.
De verloving en het huwelijk van
prins Rainier van Monaco met de
Amerikaanse lilmactrice Grace Kelly
was een welkome afwisseling in de
berichtgeving over woelingen en
dreigingen.
Tussen de buien door is president
Eisenhower herkozen niettegenstaan
de zijn operatie in juni het vooruit
zicht van een krachtig bewind niet
al te gunstig had gemaakt.
De reizen van Kroestsjef en Boel
ganin zullen we maar opbergen
evenals de nog steeds niet ge' eel op
gehelderde reis van Tito naar de
Zwarte Zee in september.
Laten we eindigen met een pretti
ge gebeurtenis: nl. de definjtieve re
geling van het Saarprobleem, dat ja
renlang de betrekkingen tussen
Duitsland en Frankrijk vertroebeld
heeft. Op 1 januari 1957 komt het
Saarland weer bij Duitsland. Dat gaat
ons wel niet in 't bijzonder aan, maar
't is altijd prettig als een oorzaak van
narigheid is weggenomen. Dat blijft
alvast niet staan op de rekening van
het nieuwe jaar; er staat toch nog
genoeg.
UNO-leger in Egypte.
