3 Oktober dit jaar grootser en
uitgebreider dan anders
Romantiek en realiteit rond
Leidens beleg en ontzet
DE LEIDSE REMBRANDT
St* Radboud-ziekenhuis te
Nijmegen heden ingewijd
£aatóte &pa%en Ut
de Jüadm Heivaatd
ZATERDAG 29 SEPTEMBER 1956
DE LEIDSE COURANT
PAGINA 7
Vandaag zal het eerste gebouw
van het academisch ziekenhuis van
de R.K. Universiteit te Nijmegen
officieel worden geopend. Het rijk
draagt voor 85 in de financierings
kosten bij. Door de inspanning van
het katholieke volksdeel dat de ont
brekende 15 bijeenbracht, is het,
reeds vijf jaar nadat de eerste stu
denten in de medicijnen bij de uni
versiteit te Nijmegen werden inge
schreven, mogelijk een eigen zieken
huis het Sint Radboudziekenhuis
in gebruik te nemen.
Bij de organisatorische opbouw
van de faculteit der geneeskunde is
aan een structurele concentratie van
alle gebouwen op het landgoed
„Heyendaal" gedacht, wawrbij ge
streefd wordt naar een fiifiÉtionele
eenheid van de verschillende prekli
nische en klinische deelspecialis-
men, die te zamen de gehele artsen
opleiding verzorgen. Ook bij de ver
dere bouwkundige en technische
voorzieningen is het onderlinge con
tact tussen kliniek en prekliniek
waar de basiswetenschappen be
oefend worden o.a. door de aan
leg van ondergrondse verkeerstun-
nels en het concentreren van hulp
diensten e.d. zo efficiënt mogelijk na
gestreefd. Het ziekenhuis bezit b.v.
een optische personenzoekinstallatie
met een capaciteit van 30 personen.
De opbouw van de medische facul
teit in haar eerste fase, die, naar
verwacht wordt, rond 1965 zal wor
den afgesloten, zal aan bouw- en in-
stallatiekosten naar raming een be
drag vragen van ca 70 miljoen gul
den, gerekend tegen het huidige
prijsniveau. Hiervan hebben bouw
en installatie van het thans geopende
ziekenhuisgedeelte een bedrag op
geëist van ongeveer 5.800.000,gul
den, exclusief de algemene voorzie
ningen ten behoeve van verscheide
ne gebouwen van de medische facul
teit, zoals b.v. de telefooncentrale,
het ketelhuis, het diepriool, de hoog
spanningsringleiding e.d. De inrich
ting van dit gebouw, inclusief de
technische installaties ten behoeve
van de inrichtingen van het groot
medisch instrumentarium, vroeg een
bedrag van ongeveer 3.200.000.gul
den.
De electrische installatie werd ver
zorgd door het technisch bureau Lan-
gezaal en Inniger te Leiden.
Het Sint Radboudziekenhuis komt,
binnen bepaalde objectieve normen,
in vergelijking met de rijks acade
mische ziekenhuizen, een rijkssub
sidie toe van 85 in de kosten van
de bouwende instaties en eenzelfde
percentage in het tekort per ver-
pleegdag. Zodra tot de oprichting
van een wis- en natuurkunde facul
teit zal zijn overgegaan, wordt het
subsidie percentage tot 90 ver
hoogd.
Het toekomstige Sint Radboudzie
kenhuis, waarvan de omvang naar
verwacht mag worden reeds binnen
afzienbare tijd circa vijfmaal zo
groot zal zijn als het huidige ge
bouw, zal moeten kunnen uitgroeien
tot een volledig universiteits-zieken-
huis.
De opening.
De openstelling van het verpleeg-
gebouw is vanmorgen te tien uur in
geleid met een kerkelijke viering,
waarbij een pontificale hoogmis is
opgedragen door mgr dr J. M. J. A.
Hansen, bisschop-coadjutor van i
Roermond.
's Middags te kwart voor twaalf
was de universitaire gemeenschap
met de vele gasten verenigd op hetl
Waarheidsliefde
Hoeveel Nederlanders, maar hoe
veel Leidenaars ook zijn er, die zich
de roemruchte geschiedenis hebben
ingedronken en die het verhaal zoals
„de meester" het vertelde in hun
hoofd hebben vastgezet?
Het eerste gebouw van het St. Rad
boud-ziekenhuis te Nijmegen, 30 me
ter hoog (met ruimte voor 300 bed
den) en verscholen tussen hoogop-
gaand geboomte. Het is een schep
ping van ir. Jan van der Laan uit
Leiden.
voorplein van „Heijendaal", waar dr
F. J. A. M. Houben, commissaris der
koningin in d. provincie Limburg en
voorzitter van het comité ter viering
van het 100-jarig bestaan van de bis
schoppelijke hiërarchie in Nederland,
een groot kruisbeeld aan de St. Rad-
boudstichting overdroeg. Het kruis
beeld, dat in opdracht door de beeld
houwer Paul Gregoire is vervaar
digd, is door mgr prof. Post in dank
aanvaard.
De officiële openingsplechtigheid
is vanmiddag te twee uur in de grote
zaal van het concertgebouw „De
Vereniging" gehouden, in aanwezig
heid van vele regerings-, provincie-
en gemeentevertegennwoordigers,
militaire autoriteiten, leden van het
curatorium der Nijmeegse universi
teit en anderen.
Ik wil niet beweren, dat wat de
onderwijzer ons op school heeft ver
teld later door de waarheid achter
haald wordt. Slechts een ding weet
ik zeker: door een bezoek aan de
Drie Octoberzaal van het museum
De Lalkenhal komen tal van onbeken
de wetenswaardigheden en vergeten
feiten aan het licht.
Een van de brandende vragen vóór
de 3 October is: Hoe is de optocht?"
Die hoofdschotel van het Leids me-
nue moet veel paardevlees hebben.
Ieder jaar staan wij er weer verwon
derd over waar de optocht-commissie
die paarden vandaan haalt.
Nu de mussen zelfs geen droge bo
terham meer aan de paarden kunnen
overhouden moet het wel een toer
zijn om nog zo'n haver-apparaat bin
nen de Leidse veste te krijgen.
Ook van het jaar is het 3-October-
bestuur weer geslaagd. Méér paar
den dan ooit. We verwijzen u naar
het bijgaand tabelletje dat iets over
drie October in getallen zegt.
Let u dit jaar in de optocht ook
eens op de details.
Feitelijk zou ieder knoopje en elk
Romantiek.
GAANDE over de imposante trap
pen van het voorname trappen
huis, komen we langs het bekende
schilderij, dat de onversaagde burger
vader voorstelt, waar hij zichzelf
met geopende armen aan de burgerij
aanbiedt. Het schilderij is een werk
uit de romantische periode, waarin
doorgaans een grotere plaats werd in
gedeeld aan het gevoel dan aan de
reden.
Ook moet het de bezoeker, die zich
uit de hongerwinter de verschijnse
len van hongeroedeem herinnert
wonderlijk aandoen, dat soldaten en
burgers, zonder uitzondering koorts
ogen paren aan lichamen, bijna even
mollig als die van Rubensfiguren.
Even interessant, doch veel meer de
naakte feiten weergevend is het gobe
lin, dat in de eerste zaal hangt.
Het toont het verloop van de veld
tocht, zoals die werd ontworpen om
de verhongerende stad te ontzetten.
Men ziet er de schansen die door de
Spanjaarden waren bezet en de plaat
sen waar de dijken werden doorgesto
ken door het amphibische leger van
Bossu.
Op een fotocopie van het gobelin,
dat midden in de zaal is opgesteld
kan men aan de hand van een rode
lijn en enkele aantekeningen de ge
hele tocht volgen.
Betrekkelijke waarden.
OP het gobelin ziet men ook de
scheepstypen plempen en galeien
afgebeeld, die bij de kruistocht ge
bruikt werden. Wat men er, jam
mer genoeg niet bij heeft weergege
ven, is dat vele van de vaartuigen
vóór en tijdens de eerste aanval
scheurden tengevolge van het dreu
nen van het veel te zware geschut
dat werd meegevoerd. Deze eerste
tocht, die mislukte was de oorzaak dat
de geraamde kosten van 't ontzet ste
gen van het voor die dagen astrono
mische getal van 100.000 tot 120.000
guldens!
Door fotografische copieën van
oude tekeningen, krijgt men een
overzicht van de volgorde w arin
zich het Spaanse leger de verovering
had voorgesteld van Holland dut
met Zeeland de laatste van de zeven
tien verenigde Nederlanden was, die
zich tegen de Spaanse koning verzet
ten eerst Alkmaar, waar de vikto-
rie begon, dan Haarlem, waar één
vrouw duizend mannen te erg was,
vervolgens Leiden en daarna Delft.
Maar zover kwam het niet, omdat
de Spanjaarden voor Leiden bleven
steken. Bij gebrek aan zwaar geschut,
dat op de bliksemtocht naar de Maas
vallei achtergelaten was, konden de
aanvallers geen belegering beginnen,
bovendien zouden ze er teveel men
sen mee verliezen.
Een kijkje in de stille 3 oktoberzaal.
Tegen de achterwand het gobelin,
rechts de Hutspot.
(Foto: v. d. Horst).
tres je in de historische costuums, die
hélemaal uit o.m. Amsterdam ko
men. de aandacht van de menigte
verdienen. De mensen weten niet
wat er allemaal aan vast zit. Zij zijn
gauw geneigd uit te roepen; dat heb
ben we éérverleden jaar ook gezien!
Maar ieder jaar heeft zijn eigen stijl
en zijn eigen kleding. En Rembrandt
zou de costuums niet beter geschil
derd kunnen hebben, dan zij in deze
Leidse optocht meelopen.
De grote Van Rijn komt in dit wan
delende schouwspel een keer of vijf
voor. Hij begint u raadt het al
als borelingske, in de wieg aan de
Weddesteeg. De man, die over de
attributen gaat, is er nog over aan het
piekeren of hij voor deze prille Rem
brandt een levende baby zal gebrui
ken.
De praalwagens acht in getal
tonen:
1. Het molenbedrijf van Harmen
van Rijn.
2. Het doopfeest van Rembrandt.
3. De schooltijd van Rembrandt.
4. Rembrandt student aan de
Leidse academie.
5. Rembrandt's eerste leermeester:
Van Swanenburgh; een barokke
scène, waarin vele Italianen door de
prachtlievende schilder en zijn Ita
liaanse vrouw worden ontvangen.
6. Rembrandt's atelier.
7. Verbeelding van het schilderij
„De clementie van Titus".
8. Bezoek van Constantijn Huy-
gens en Buchelius aan Rembrandt.
9. Apotheose: Hulde aan Rem
brandt ,(zie de afbeelding).
De optocht belooft nog grootser,
nog uitbundiger dan andere jaren te
worden; er zijn 50 pet. meer praal
wagens, 50 pet. (meer deelnemers en
60 a 70 paarden meer dan anders.
De 3 October-vereniging heeft ook
Maar dat ze het desondanks de
Leidenaren lastig hebben gemaakt
bewijst wel het schilderij, waarop de
uitval naar de Boshuizerschans staat
afgebeeld.
Inflatie.
1JET is aardig te zien. hoe die van
Leiden zich als kenteken de
aanval geschiedde in de morgensche
mer voorzien hebben van een witte
lap en hoe hun speer ook spolsstok is.
De Spanjolen stalen zelfs vee en
groenten uit de stadstuinen langs de
Steenstraat. Maar ook door de aan
houdende insluiting verminderde de
geringe voedselvoorraad snel.
Dat de prijzen van de etenswaren
hoog opliepen, getuigen wel de ordon
nantiën, waarbij goud en zilver van
de burgerij werden opgevorderd en
het noodgeld dat daarna „geslagen"
werd van het papier van kerkboeken.
In een van de vitrines ziet men
voorts een pakje speelkaarten, waar
mede de Spaanse belegeraars zo me
nig saai uurtje moeten hebben door
gebracht. Dan is er de beroemde
Hutspot, De inhoud van het ding, zo
als dat door een jongen in de Lam
menschans moet zijn gevonden, zal
wel veel verschild hebben met wat
wij na 382 jaren met hutspot bena
men. Het moet bestaan hebben uit
vlees, uien, witte wortelen en peëen,
- nogal Spaans gekruit - en misschien
gemengd met bonen of erwten, om
dat het niet zeker is of nauwelijks
tachtig jaar na het ontdekken van
Amer:'-r do a:ird->ppel hier al was in-
g;
De laaste praalwagen: hulde aan
Rembrandt.
3 Oktober in cijfers
Enige cijfers gelicht uit het 3
oktoberfeest:
Haring en
witte brood:
7.640 personen.
8.872 broden.
13.725 haringen.
Optocht:
9
470 gecostumeerden.
103 rijpaarden.
48 rijtuigpaarden.
pralawagens.
8 muziekcorpsen.
Vuurwerk:
14 afdelingen.
140 kanonslagen.
reden om na 70 jaar eens dieper in
de bus te blazen. Op de eerste plaats
is daar het 70-jarig bestaan, dat dit
jaar wordt gevierd en daarnaast het
eeuwfeest van de geboorte van de
grote Leidse schilder, wiens leven in
de optocht wordt verbeeld.
8 Muziefckorpsen vullen de gapin
gen met muziek op.
Nog even bladeren wij vluchtig
door het feestprogramma. We zien
het luna-park, dat uitgebreider is dan
andere jaren. De Drie Octoberver-
eniging houdt koolas in voorraad ter
bescherming van hooggehakte pumps,
indien „we het niet droog houden".
Bij de uitdeling van haring en witte
brood is er weer concert op het
waaghoofd ditmaal verzorgd door de
Leidse bond van harmonie en fanfa
recorpsen. De koraal-muziek staat
dit jaar onder leiding van Herman
Tijden veranderen.
FRGENS hangt een klokje, dat uit
*-i het huis van Van der Werff af
komstig moet zijn en ook ligt het aan
tekenboekje van de burgemeester
achter glas uitgestald.
Zover men tussen de bladen van het
boekje kan kijken is het papier nog
blanco. Men kan slechts gissen, wat
er tweemaal vijf maanden lang is om
gegaan in het diepst van de gedach
ten van de eigenaar. Zeker is, dat hij,
staande tussen de burgerij die op
overgave aandrong en tussen de
stadssecretaris, Jan van Hout en de
garnizoenscommandant van der Does,
met diens kapiteins, die van geen wij
ken wilde weten, geen blanco gedach-
tenleven heeft gehad.
Een reeks van portretten van deze
groten, van de Prins van Oranje en
van Valdes, de Spaanse belegeraar
completeren de verzameling, van za
ken die ons herinneren aan het be
leg van Leiden, welk beleg uiteinde
lijk mede de oorzaak is geweest van
het behoud van onze nationale zelf
standigheid.
De eeuwen heben het karakter van
de derde oktober doen veranderen,
het is daarom zo nuttig om vóór feest
neus en mombakkes uit de kast wor
den gehaald een bezoek te brengen
aan De Lakenhal, waar men in de
diepe rust die daar heerst, onge
stoord kan nadenken over de enorme
opofferingen, die onze voorouders
zich hebben getroost, mede voor onze
vrijheid.
„De meester vertelde het heel anders"
Er is niets wat zo tot de verbeelding van de schooljeugd spreekt als wel
de 80-jarige oorlog met het beleg en ontzet van Leiden. Met open mond
en met uitdrukkingen van ontzetting en afschuw op de gezichtjes luisteren
de kinderen naar de meester, die bij het zien van zijn succes, zijn fantasie
laat varen. De ogen glimmen bij het horen van Van der Werff's antwoord
aan de hongerige burgerij, die overgave van de stad eist: Mijn eed mag ik
niet breken, maar kan mijn lichaam U dienen, snijdt het in stukken en
verdeelt het onder elkander! Dan komen de geuzen, nadat de dijken zijn
doorgestoken en varen zomaar de stad binnen terwijl ze haring en witte
brood ronddelen.
Wanneer dan, tot grote vreugde van de kinderen, de klas een middagje
het museum De Lakenhal bezoekt en in de „Drie Octoberzaal" een vreemde
juffrouw hetzelfde verhaal vertelt, aan de hand van de daar aanwezige
historische voorwerpen, kan het gebeuren, dat een van de kinderen, totaal
onthutst, uitroept: „Onze meester heeft het heel anders verteld".
De juffrouw zwijgt, of praat eroverheen. Hier zou ze door verder de
geschiedkundig vaststaande feiten te verhalen het vertrouwen van de
kinderen in hun onderwijzer verwoesten of.... zelf niet geloofd worden.
3 OKT. IN INDONESIë
Leidenaars in Indonesië verlang
den zo sterk naar hun goede oude
3 October, dat zij naar de We
reldomroep hebben geschreven
om een uitzending van het feest.
De omroep heeft deze wens inge
willigd en Guus Weitzel komt in
de morgenuren het feestrumoer
op de band vastleggen, 's Middags
wordt de opname de ether inge
zonden. In Indië is het dan 9 uur
en daar zitten de Leidenaars aan
de Radio met een huts-pot vol
hutspot vóór zich, met haring,
wiitebrood en vette paling.
Stenz, die Leo Mens als dirigent op
volgde.
De muzikale begeleiding wordt
dit jaar gevormd door 22 koperbla
zers. Geoefende zangers (die de re
petitie hebben bezocht) zullen op het
gereserveerde gedeelte een kern vor
men, waaromheen de verschillende
toonhoogten zich kunnen groeperen.
Aandacht vragen wij ook voor de
behendigheidswedstrijd voor automo
bilisten op het Levendaal, waaraan
50 wakkere deelnemers met hun wa
gens hindernissen zullen nemen en
wippen. Er zijn prachtige prijzen.
We lezen, dat dit jaar na afloop
van de reveille een krans bij het
monument van Rembrandt gelegd zal
worden.
