Gisteren verklaarde groot-bedrijf
te Dubbeldam bakkers de oorlog
Van 140.000 Joden beleefden
er 21.674 de bevrijdingsdag
(herinneringen uit donkere dagen
Winkels dicht op
a. s. feestdagen?
De ontevreden
ambtenaren
Franks pyama rolde 29 April 1945
als parachute uit zijn vliegtuig
DINSDAG 5 APRIL 1955
DE LEIDSE COURANT
TWEEDE BLAD PAGINA 1
Geen vreugde en
geen tranen
Van zijn vele duivelse plannen
heeft Hitier er niet veel geheel kun
nen verwezenlijken, maar ten aan
zien van de Joden is hij toch ver ge
komen. Weliswaar heeft 'hij noch
Europa noch Nederland „Judenrein"
kunnen maken, doch het leed, dat
door deze mensen geleden is, tart
iedere beschrijving. De nazi-hoofd
man is slechts weinig tijd tekort ge
komen, om zijn mensenvernietiging
tot de laatste Jood te kunnen volvoe
ren.
In een vorig artikel hebben wij
geschreven over het begin van de
grootscheepse Jodenvervolging Over
de walgelijke terreur in de Amster
damse Jodenbuurt en over de hoop,
die in vele harten opbloeide, toen de
Nederlandse arbeiders antwoordden
met de bekende Februari-staking. De
hoop, zoals wij het betreffende arti
kel besloten, van een terdoodveroor-
deelde, die maar niet in zijn eigen
vonnis kon geloven.
Trieste aanblik.
Toen de zon van de bevrijding haar
stralen ook over ons land wierp, was
er niet overal vreugde. In de Amster
damse Jodenbuurt, waar de
•7 eerste actie tegen de Joden
in Nederland werd ingezet,
kon men de trieste puinho
pen vinden van reeds lang verlaten
woningen.
In vergelijking tot het aantal Jo
den, dat bij het begin van de oorlog
in deze omgeving woonde, kwamen
er slechts heel weinig terug. Het ge
ruis van de bevrijdingsfeesten ging
over deze mensen heen. Tranen had
den zij ook niet. Leed kan een diep
te bereiken, waarvan alleen het
grauwe zwijgen nog iets tastbaar kan
maken.
Hele families waren vergast in de
vernietigingskampen. En soms keer
de er één zoon of dochter terug.
Alléén in een Amsterdam, dat anders
geworden was. Waar men de grote
raamloze gaten in een vertrouwde
gevel zag, gaten van weggebroken
vloeren, gaten van gestolen kastdeu
ren maar waar men zich nog dui
delijker bewust werd van de onher
stelbare gaten, die er geslagen waren
in het familie- en gezinsleven.
In de zomermaanden van 1945 heb
ben er velen rondgelopen met de
hoop want een mens heeft toch
altijd nog hoop dat er op zekere
.dag nog andere gezinsleden zouden
terugkeren, die de kampen van
Duitsland en Polen hadden over
leefd.
Op enkele gevallen na is die hoop
in rook vervlogen.
Harde cijfers.
Toen de Duitsers in Mei 1940 ons
land overrompelden woonden hier
140.000 Joden. Ongeveer een zevende
deel van dit aantal, volgens de Jood
se Coördinatie Commissie 21.674, be
leefde de dag van de bevrijding.
Van hen waren 16.225 Joden nim
mer gedeporteerd geweest, omdat
zij ondergedoken waren of voor de
inval reeds gemengd gehuwd wa
ren; 918 Joden bleven achter in het
beruchte kamp Westerbork en van
deportatie keerden er ongeveer zes
duizend tejug. Zelfs als men aan
neemt, dat een aantal Joden kans
zag naar het buitenland uit te wij
ken, dan staat het toch vast, dat er
in totaal minstens 110.000 vermoord
werden.
Aan de activiteit van illegale groe
pen is het te danken, dat ongeveer
4000 Joodse kinderen een onder
duikadres hebben gekregen en daar
van het nodige werden voorzien. On
getwijfeld zouden nog meer jonge
Joodse kinderen gered zijn, indien
de ouders zich hadden kunnen los
maken van de illusie de deportatie
te zullen overleven. Zij hebben, wat
overigens zeer begrijpelijk is, gewei
gerd hun kinderen af te staan, maar
daarmede is het aantal jeugdige
slachtoffers aanmerkelijk hoger ge
worden.
Onderduiken.
Van de 16.000 niet gedeporteerde
Joden was ongeveer de helft ge
mengd getrouwd, zodat men kan con
cluderen, dat er rond de 8000 onder
duikers waren. Hierbij dient echter
opgeteld te worden het getal van
henr dat onderdook, doch door on
voorzichtigheid en verraad tegen de
lamp liep. Men schat, dat ongeveer
8000 Joden door dit droeve lot zijn
getroffen. Er waren dus in totaal
J6.000 onderduikers.
Men zal zich misschien afvragen,
waarom niet meer Joden door on
derduiken gepoogd hebben aan de
greep van de Nazi's te ontkomen.
Op de eerste plaats komt dan het
feit, dat de Jodenvervolging vrij
spoedig begonnen is en het tot ver in
1943 uiterst moeilijk was een duik
adres, althans een betrouwbaar duik
adres, te vinden. Voorts konden vele
Joden zich financieel een dergelijke
onderneming niet veroorloven of be-
sohikten zij niet over de noodzake
lijke relaties.
En tenslotte was er de vrees.
Hoeveel weerstanden waren er
niet te overwinnen? In heel veel ge
vallen heeft men zich in slaap ge
sust met de gedachte, dat de depor
tatie wel zou meevallen eri daarom de
risico's, verbonden aan het onder
duiken, te groot waren.
Slechter dan elders.
Als men de cijfers ziet van de ver
moorde Joden in de verschillende
Europese landen, die onder het Hit-
Ier juk hebben geleefd, dan blijkt
pas goed, hoe slecht het de Joden in
ons land is vergaan. Veel slechter
dan de andere Joden in West-Europa,
veel slechter dan de Joden in Oos-
A'datns kantoor voor
blindenzorg geopend
Door staatssecretaris mr. dr. A. A.
van Rhijn is gister te Amsterdam .het
nieuwe kantoorgebouw van de stich
ting „Het Nederlandse Blindenwezen"
geopend.
De staatssecretaris gaf in zijn ope
ningswoord een korte samenvatting
van de groei, die de belangstelling
voor blinden door alle tijden heen
heeft gemaakt en die thans uitmondt
in het volkomen aanpassen aan de
maatschappelijke verhoudingen,
waardoor ook de blinde in het pro
ductieproces een volwaardige plaats
kan gaan bekleden.
Voorts herinnerde spreker aan de
inzamelingsactie, die gesteund
door de NRU beoogt een revali
datiecentrum voor blinden te openen.
Ook de Jodenkinderen ontkwamen
niet aan de greep der nazi's.
Foto: Rijksinst. Oorlogsdocumentatie.
tenrijk, .Hongarije en Roemenië en
bijna even slecht als de Joden in
Oost-Europa, hoewel die een natio
nale minderheid met eigen natio
nale kenmerken vormden. De sterke
samengroeiïng van de Nederlandse
Joden met het Nederlandse volk
heeft hun niets gebaat. Integendeel
zelfs! Het aantal slachtoffers was
hier in verhouding zelfs groter dan
in Duitsland.
Dit alles mag geen aanleiding zijn
tot de veronderstelling, dat het Ne
derlandse volk miinder hulpvaardig
is geweest dan de bevolking van an
dere landen. Men zou zelfs, gezien
een unieke gebeurtenis als de Fe
bruari-staking, geneigd zijn de be
toonde hulp in Nederland het hoogst
aan te slaan.
De Nederlandse Katholieke bond
van administratief-, verkopend- en
verzekeringspersoneel „Sint Francis-
cus van Assisië" en de Nederlandse
Christelijke Beambtenbond, hebben
zich tot de Centrale Werkgeversor
ganisaties in de detailhandel gewend
met het dringend verzoek, alle invloed
aan te wenden, opdat door sluiting
van de winkels op 30 April en 5 Mei
a.s. ook het .winkelpersoneel in de
gelegenheid wordt gesteld die dagen
met de overige Nederlandse bevolking
te vieren.
Aangezien verwacht mag worden,
dat het merendeel der Nederlandse
arbeidende bevolking, ingevolge het
door de stichting van den arbeid ge
geven advies ook op Zaterdag 30
April a.s. de gehele dag vrij zal zijn,
zijn de genoemde organisaties van
mening, dat in elk geval een sluiting
der winkels op 30 April na de mid
dag mogelijk is.
INVOER IN FEBRUARI VOOR
87 PCT. DOOR UITVOER GEDEKT.
Volgens voorlopige gegevens van
het Centraal Bureau voor de Statis
tiek bedroeg de waarde van de in
voer in Februari 895 (Januari
1.045) millioen, terwijl voor een
waarde van 776 (Januari 790)
millioen werd uitgevoerd. Door de
belangrijk lagere invoer steeg het
dekkingspercentage tot 87 tegen 75
in Januari. Vergeleken met Februari
1954 zijn de in- en uitvoer in gelijke
mate toegenomen, zodat het dekkings
percentage gelijk bleef. Het invoer-
saldo bedroeg sedert het begin van
dit jaar ƒ383 (vorig jaar ƒ173) mil
lioen.
Druk bezochte
protestvergadering
Ongeveer 2.000 ambtenaren zijn
gisteravond naar „Amicitia" te Den
Haag gekomen om te luisteren naar
de maatregelen, die het bestuur van
de Ambtenarencentrale denkt te ne
men, nu het overleg inzake salaris
sen van rijksambtenaren is mislukt.
Evenals op de Zaterdag j.l. gehou
den vergadering voor hogere amb
tenaren, werd ook nu weer geprotes
teerd tegen de nivellering der sala-
Bommenwerpers zonder bommen
Frank J. Graham was 10 jaar gele
den een der Australische piloten van
de vliegtuigen die op 29 April 1945
voedsel afwierpen boven de drop-
f pingsplaatsen Duindigt en Ypenburg
en toen zag ik op een gegeven j nabij Den Haag. Hij is thans werk-
Toen wisten we, dat
de oorlog voorbij was
moment mijn eigen pyama als para
chute naar beneden dwarrelen", zo
vertelde ons Frank J. Graham, een
der piloten die op 29 April 1945 met
een Lancaster-bommenwerper voed
selvoorraden afwierp boven Ypen
burg en de renbaan Duindigt. Het
was de eerste keer dat hij Nederland
zag en naar hij dacht waarschijnlijk
ook wel de laatste, want kort daarop
ging hij terug naar zijn vaderstad
Sydney in Australië en liet alle ge
dachten aan oorlog en bombarde
menten ver achter zich.
Maar het lot maakt soms rare
sprongen en zo kwam Frank in Juli
1952 toch weer naar Nederland als
selectie-officier bij het Australische
migratiekantoor in Den Haag en had
hij gelegenheid de voor hem histori
sche plekjes nog eens terug te zien.
En natuurlijk zal hij op 29 April ook
aanwezig zijn als een der eregasten
als RAF bloemen gaat strooien bo
ven de residentie. Ook al weer min
rissen en de ontoereikende salarissen I of meer een toevalligheid, want oor-
het algemeen, waardoor er
weinig interess'e bestaat om bij het
rijk in dienst te treden, hetgeen na
delig werkt op de diensten. Daarbij
stelde men, dat de salarissen niet
toereikend zijn om onder het over
heidspersoneel een zekere mate van
arbeidsvreugde te bereiken.
In oyerleg met de drie ambtena-
renorganisaties CHRA, de ARKA
en de NCV zal men nu slappen
ondernemen om de problemen van
het ambtenarencorps aan de Tweede
Kamer voor te leggen.
Brood te Dordrecht en
Omstreken 5 cf. goedkoper
Een groot bakkersbedrijf te Dub
beldam heeft gister een circulaire
doen uitgaan naar grote inrichtin
gen en stichtingen, waarin het mede
deelt, dat in verband met de rege-
ringswens om de spanningen tussen
lonen en prijzen zoveel mogeijlk op
te heffen, vanaf heden de broodprij
zen in het bedrijf met 5 cent zullen
worden verlaagd.
De gezamenlijke bakkers van Dub
beldam, Dordrecht, Zwijndrecht Al-
blasserwaard en Hoeksewaard rie
pen naar aanleiding van deze circu
laire een spoedvergadering bijeen,
waar de voorzitter van de Neder
landse Bakkersbond eveneens aan
wezig was.
Rustige strijd.
Met algemene stemmen werd be
sloten deze merkwaardige concur-
rentiepoging met gelijke munt te be
talen en vanaf vandaag kopen de
huisvrouwen in de bovengenoemde
plaatsen het brood vijf centen voor
deliger, dan elders in Nederland.
De voorzitter van de Bakkersbond
maande de bakkers aan de „brood
oorlog" op rustige wijze tc voeren
en de prijzen van het grootbedrijf
op de voet te blijven volgen.
Werken met verlies.
Een accountant had inmiddels uit
gerekend, dat het brood voor de
nieuwe prijs met 2 3/4 cent verlies
verkocht zou worden.
De bakkers zullen dit enige tijd
kunnen volhouden, want zij beschik
ken over een weerstandskas, die juist
voor dergelijke „oorlogen" in het le
ven is geroepen.
Deze weerstandskas zal echter
waarschijnlijk alleen de verliezen
dekken, zodat de bakkers voorlopig
zonder winst zullen moeten werken.
In verband hiermede heeft ook de
bond van werknemers in het bak
kersbedrijf van de betreffende plaat
sen een vergadering belegd, waarin
de vrees geuit werd, dat de voor hen
in het vooruitzicht gestelde verbete
ringen door deze „oorlog" wel eens
in het gedrang zouden kunnen ko
men. Voorlopig werden er door hen
echter geen beslissingen genomen en
men zal de toestand eerst enige tijd
aanzien.
spronkelijk had hij geboekt om over
twee weken terug te gaan naar Au
stralië, doch door gebrek aan passa
geruimte is dit weer enige tijd uit
gesteld en zo zal hij heer een 29e
April in Nederland meemaken.
Tot de nek toe volgepakt.
„De mooiste vlucht die ik ooit ge
maakt heb", zei Frank, toen hij de
gedenkwaardige laatste oorlogsdagen
weer in herinnering terug bracht.
„Op de 25e April hadden we net
Berchtesgaden gebomdeerd en toen
kreeg het 101e bombardementssqua-
ZOMEREXPOSITIE IN HET
PRINSENHOF.
De grote zomertentoonstelling in
het Stedelijk Museum „Het Prinsen
hof" te Delft zal ditmaal tot onder
werp hebben de maritieme geschie
denis van de Nederlanden van de
vroegste geschiedenis tot ongeveer
1840. Niet alleen aan het militaire
aspect, doch ook aan de koopvaardij
zal aandacht worden geschonken.
De expositie wordt begin Juni ge
opend en zal duren tot in Augustus.
Daarna zal weer de antiekbeurs wor
den gehouden.
zaam als selectie-officier op het bu
reau van de Australische Emigratie
te Den Haag.
dron, dat lag op het vliegveld Leford
Magna, de opdracht om iets construc
tiefs te gaan doen".
„We waren er allemaal enorm en
thousiast voor en je moest eens ge
zien hebben hoe de grondploegen de
Lancasters tot de nek toe vol pakten.
Zo vol soms, dat we in de start wel
eens lading verloren".
Rank Graham was toen 26 jaar en
gezagvoerder van de grote viermo
torige Lancaster. „Mijn bemannings
leden hadden zelfs hun privé rant
soenen en alles wat ze maar kopen
konden ook meegenomen en de
staartschutter zou dat spul wel ach
teruit de koepel gooien, gebonden
aan zakdoeken die als parachute
dienden. Maar op een gegeven mo
ment zag ik menn eigen pyama naar
beneden dwarrelen, die de knapen
ook maar als parachute hadden ge
bruikt".
We werden er stil van.
„Ik herinner me nog goed hoe we
boven zee aanvlogen over de haven
van Scheveningen en toen daalden
tot op 500 voet. Op de daken ston
den mensen met vlaggen te zwaaien
en toen realiseerden we ons, dat de
oorlog werkelijk over was. Het was
een machtige impressie en we wer
den er even stil van".
„Zagen jullie nog Duitse soldaten?"
„Om je de waarheid te zeggen, we
hebben expres laag over de ge-
schutsopstellingen gevlogen en za
gen de heren daar in hun kuilen zit
ten. Geschoten rnocht er echter niet
worden en daar rekenden we dan
ook maar op. Toch kwam nog een
van onze vliegtuigen met een kogel
gat terug".
Binnenkort zal Frank Graham met
zijn vrouw weer in Australië zitten.
Maar hij is machtig blij de 29e nog
hier te zijn als weer de grote vogels
over komen, weer voor iets construc
tiefs, al hoeft de lading gelukkig de
ze keer niet uit voedsel te bestaan,
maar uit de goede wensen van een
luchtmacht waaraan Nederland in
die oorlogsdagen veel te danken
1 heeft gehad.
De „Evertsen" ontving dank voor hulp uit Denemarken
Aan boord van Hr. Ms. torpedobootjager „Evertsen" vond Maandagmiddag een korte plechtigheid plaats: de
Deense gezant in ons land, Z. Exc. J. W. H. Eickhoff overhandigde n.l. aan de commandant van de bodem,
kap.-luit. ter zee J. N. J. van der Mey een zilveren herinneringsbeker als dank voor de hulp, die de „Evert
sen" in November van het vorig jaar een Deense schoener, „Svaerdfisken", geboden heeft. Het Deense schip
was door noodweer op de Noordzee in moeilijkheden gekomen en het Nederlandse oorlogsschip, dat voor een
oefening buitengaats Avas, had de „Svaerdfisken" met behulp van een Noorse sleepboot behouden in Sta-
vanger kunnen brengen. Onze fotograaf maakte deze opname tijdens de korte plechtigheid aan boord van de
„Evertsen".
