Oud monument krijgt in Leiden een tweede jeugd
Beelden van Plein 1813 te Den Haag
wordt een nieuw costuum aangegoten
KUNSTGIETEN IS EEN VAK
MET „BEELDIGE" TOEKOMST
Reliirieu^e Artikelen
föwji&a'caag,
DE
STENEN
SPREKEN
ZATERDAG 2 APRIL 1955
DE LEIDSE COURANT
DERDE BLAD - PAGINA '1
99
F J VALT OVER DE ARMEN EN BENEN van graaf Van Limburg Stirum
in de Koenesteeg 14 te Leiden.
Het 25 meter hoge monument van Plein 1813 te Den Haag, het grootste
monument van Nederland, wordt bij de kunstgieterij van de fa. Stöxen
te Leiden opnieuw geboren.
Dit monument werd tachtig jaar geleden ontworpen door de Belg Joseph
Jaquet. Het is uitgevoerd volgens het procédé, dat in die dagen veel werd
toegepast: de z.g. Galvanoplastiek. Deze methode van het leggen van lagen
metaal over het gipsen ontwerp (galvaniseren) heeft zijn ondeugdelijkheid
bewezen. Bij Stöxen kan men zien hoe de „tand des tijds" grote happen uit
de broek van Hogendorp heeft gescheurd. De hermelijnen mantel van
koning Prins Willem I zag er uit, of hele mottenfamilies in het kledingstuk
een paradijselijk bestaan hebben gehad. Intussen pronkt de laatstgenoemde
al weer met een heel nieuw jasje op zijn sokkel in Den Haag.
De bedrijfsleider met het hoofd van graaf Van Limburg Stirum
Iedere dag een ander
ontwerp
Op zijn sokkel in Den Haag
rvERTIG JAAR GELEDEN heeft de
gemeente Den Haag contact" ge
zocht met de Pool Prowaseck en' va
der en zoon Stöxen, de oprichters
van het toenmaals piepjonge firma-
tje, over het nieuwe jasje van deze
beroemde beeldengroep. Ieder, die
Den Haag kent kent het monument
op Plein 1813; gesticht in een tijd,
dat de stad na onder Willem II
een apotheose als residentie gekend
te hebben met de nieuwe grond
wet in een democratische richting
ging. Het park in de hoek van Kneu
terdijk en Lange Voorhout maakte
plaats voor burgerhuizen: Parkstraat,
Oranjestraat en Plein 1813 werden
aangelegd. Voor het vorstenhuis al
leen nog monumenten en straatna
men, zoals dit standbeeld van Wil
lem I met het driemanschap, de „gro
te Willem op het Plein".
HE
In stukken gezaagd
JET IS NIET BEKEND, waarom
er dertig jaar overheen zijn ge
gaan eer het eerste beeld van deze
groep n.l. koning Willem I die te
ruggekeerd uit Engeland in 1813
het gezag als souverein vorst aan
vaardde, naar Leiden werd getrans
porteerd. Het is ook niet zo belang
rijk. Belangrijker is eens na te gaan.
wat de lieden van de firma Stöxen
aan de beelden moeten doen, aleer
zij herboren een nieuw bestaan van
eeuwen tegemoet kunnen gaan.
Dat is heel v/at. Van Limburg Sti
rum, tijdelijk van zijn driemanschap
losgemaakt, wordt in stukken ge
zaagd. Als een zorgzame huisvrouw
leggen de werkers van de kunstgie
terij nieuwe lapjes op de versleten
kleding van de graaf.
Daarna wordt van ieder lidmaat
een afgietsel gemaakt van gips.
LATEN WE EENS een been volgen.
Uit het gips komt een copie
van het origineel in klei. Van het
kleibeen wordt een negatief gemaakt
van de voor- en achterzijde in twee
vormkasten gevuld met Brusselse
aarde. Dit is snel neergeschreven,
maar u moet weten, dat het niet mo
gelijk is voor de kunstgieter om het
rnodel met alle grillige vormen in
eens in de aarde af te drukken. Alle
tekeningen in de vorm worden met
de stopverfachtige Brusselse aarde
opgevuld en als kleine blokjes in
het geheel van het negatief gepast.
Een omstandig en moeilijk werkje.
De negatieve vorm wordt vervol-*
gens met zand en lijnolie opgevuld,.
Aldus heeft men voor de tweede
maal een copie van het oorspronke
lijk model gekregen. Dooi; een vak
man wordt dit model mét een lancet
„afgeschild". Met een mesje doet hij
ongeveer hetzelfde, als wat de huis
moeder met de aardappel doet: hij
schilt een laagje van 4 cm van het
model af. Het been wordt weer in
het midden van het negatief aange
bracht. Z.g. lagers zorgen er voor,
dat de afstand tussen positief en ne
gatief ook 4 mm is. In de gietoven
wordt het vloeibare metaal tussen
de twee vormen gegoten. Het resul
taat is een koperen been, gelijk aan
het origineel met een huiddikte van
4 mm.
Aan elkaar gelast
f^E LEDEMATEN worden weer
U aan elkaar gelast en zo ontstaat
een nieuw beeld, dat niet van het
oude te onderscheiden is. Het niet
zichtbare verschil is, dat de tijd
op dit beeld geen vat zal hebben.
Artiesten
Beeldhouwers zijn bij de kunst
gieterij kind in huis. Want ook de
beelden, die ce kunstenaars ontwor
pen hebben, worden op dezelfde ma
nier in brons gerealiseerd. De gip
sen beelden zoals we die op de Keu
kenhof of De Burcht zagen, zijn stuk
voor stuk een „kan-wat-worden".
Pas als zij aangekocht zijn en naai
de gieterij gestuurd, weet de artiest
dat zijn schepping een langdurig le
ven tegemoet gaat.
Zo zagen wij bij de kunstgieterij
het bevrijdingsmonument voor Schie
dam, dat op 3 Mei a.s. aan de kop
van de Plantage onthuld zal wor
den. Het is een drie meter hoog
beeld, gemaakt door de Utrechtse
beeldhouwer J. van Luyn. Het beeld
is in zes delen gegoten.
De gemeente Leiden heeft ook een
opdracht geplaatst, n.l. tot het gie
ten van een meisjesbeeldje, dat op
de tentoonstelling op De Burcht ge-
exposeerd stond. Het is van Theo
Nahmer uit Den Haag en zal in één
van de Leidse parken geplaatst wor
den.
Dertig jaar beelden
yo MAAKT DE FIRMA al dertig
jaar lang afgietsels van wat an
deren uit het niets vormden. Géén
model is gelijk aan het andere. Vo
rig jaar heeft men hier het stand
beeld van v^an Oldenbarnevelt ge
goten naar het ontwerp van prof.
Wenckebach, dat door de Koningin
in October te Den Haag werd ont
huld. Maar het opnieuw gieten van
het monument Plein 1813 is wel het
grootste werk, dat de firma in han
den heeft gekregen. Straks moet voor
de zeven meter hoge Nederlandse
maagd een huisje op de plaats wor
den gesloopt. Binnenshuis is er voor
deze maagd geen ruimte. Het zal wel
1958 worden voor het gehele mo
nument herboren op de sokkel tri
omfeert.
Vaklieden
LIET AANTREKKEN van goede
vaklieden is in dit bedrijf nog
moeilijker dan elders. Er is imm-rs
geen enkele vakschool, waar dit
subtiele werk kan worden aange
leerd. Alle kunstgieters zijn dooi
de praktijk gevormd, al kunnen zij
wel in de kopergieterij een voorlo
pige leerschool doorlopen hebben.
Het duurt jaren vóór een arbeider in
het kunstgietersvak zijn werk in de
toppen van de vinger heeft zitten.
Daarom is de animo voor dit vak,
dat nog slechts op drie plaatsen in
Nederland wordt uitgeoefend (Lei
den, Haarlem en Arnhem) zeer
ring. Toch ligt er voor de jongelui,
die menen dat zij de kunst van het
kunstgieten zullen verstaan een goe
de toekomst open. Een „beeldige"
toekomst, bedoelen we.
Het drienfêngchap is een tweemans chap geworden.
Het bevrijdingsmonument voor Schiedam, drie meter hoog en in zes
Vorstelijk bezoek
in Leiden verwacht
OINNENKORT staat Nederland zijn
100.000e emigrant op de kade
vaarwel te wuiven, maar wellicht
nog eerder zal Leiden in de gelegen
heid zijn om twee emigranten te ver
welkomen, die met alle recht de ti
tel „vorstelijk" zullen dragen.
Deze emigranten zijn echter uit een
ander tijdperk en hun emigratie-mo
tieven lagen op een ander vlak, dan
overbevolking of gebrek aan werk.
Het zijn twee emigranten, die bijge
dragen hebben tot de inspirerende
Parjjse tijd na de eerste wereldoorlog
toen men in bepaalde stadsdelen van
deze Lichtstad meer Russisch dan
Frans hoorde spreken.
Deze vorstelijke emigranten heeft
de nood der tijden gedwongen hun
staatsiekleed te verwisselen voor het
kleed der dienstbaarheid en in deze
eenvoudige uitrusting zullen zij de
harten van de Leidenaars pogen te
winnen.
FJTET IS AAN DE SPELERS van
Sint Vincent te danken, dat Lei
den de kans krijgt deze emigranten
binnen zijn veste te ontvangen en zij
zullen op Donderdag 21 April a.s. in
de Stadschouwburg het boeiende ver
haal van hun leven vertellen.
Deze emigranten brengen een vrij I
groot gevolg mede en de Spelers van
Sint Vincent hebben een gewaagde
greep naar het grote en klassieke to
neel gedaan door maar liefst met 17
spelers en niet te vergeten speel
sters op de planken te verschijnen.
Deze grootse manifestatie wordt be
grijpelijk als men bedenkt, dat de
Spelers van Sint Vincent dit jaar hun
lustrum vieren. Het zal op 21 April
a.s. de vijfde maal zijn, dat dames en
heren uit het Katholieke Leidse leven
de planken van het Schouwburgto
neel beklimmen om door hun spel
deze vereniging aan de. nodige con
tanten te helpen.
IN DE AFGELOPEN JAREN hebben
zij bewezen, dat zij in steeds op
gaande lijn een avond weten te bren
gen, die sfeer geeft en waar men de
bewijzen krijgt, dat enthousiaste
amateurs tot gezellig toneel in staat
zijn.
Daarom zet een groot kruis in Uw
agenda bij Donderdag 21 April en
zorgt dat U niet teleurgesteld wordt,
doordat U te laat een kaart poogde te
bemachtigen.
NAAR HUIBERS
Haarlemmerstraat 1 23, Leiden
de speciaalzaak voor alle
TT V O p RS 10 vinger syst.
■'B blind rhythm.
p O* 4 talen (130 letter-
B grepen p. minuut)
GEGAR. 2—3 MND. KLAAR
Kon. Erk. PITMANSCHOOL
Plantsoen 65 Telefoon 26558
(Advertentie!
gipsmodel wordt verhit.
Gewestelijk Arbeids
bureau Leiden
Over de periode van 21 t/m 26
Maart viel een belangrijke daling van
het aanbod te constateren en wel van
800 tot 585, t.w. 485 als geheel werk
loos in geschrevenen en 100 bij ob
jecten voor aanvullende werken ge
plaatste personen. Een afname der
halve vani 235. De gunstige wending,
welke in de weersgesteldheid optrad,
is wel als belangrijkste oorzaak van
deze daling te noemen. De activiteit
in de bouwsector en in de landbouw
nam in aanzienlijke mate toe. Zo
heeft dan eindelijk het voorjaar, na
een wel uitermate lange periode van
onwerkbaar weer, haar intrede ge
daan. Verwacht mag worden, dat zich
in de komende weken een verdere da
ling van het aanbod zal voordpen.
Een vergelijking met het overeen
komstige tijdstip in 1953 en 1954
wijst uit, dat het aanbod thans bedui
dend lager ligt. De voordelige ver
schillen bedragen n.l. respectievelijk
1320 en 565.
Jeugdbemiddeling
Het aanbod bleef zeer miniem, ter
wijl de vraag nog iets toenam. Het
tekort aan jeugdige krachten 15
t/m 18 jaar betekent voor vrijwel
alle bedrijfstakken een handicap. Er
wordt dan ook alles wat mogelijk is
gedaan, om het tekort te doen ver
minderen. Het zal echter een verre
van eenvoudige taak zijn.
Dit laantje mag er nog zo lande
lijk uitzien, als u staat op de plaats
waar deze foto werd gemaakt
klinkt u het stadsrumoer in de oren.
Wij geloven niet, dat onze inzen
ders met deze opgave veel moeilijk
heden zullen hebben.
Als u weet hoe dit laantje heet
schrijft u dit dan ons even en u
heeft een goede kans een waarde
bon van 5 gulden te verdienen.
Op de voorzijde „De Stenen Spre
ken" en geadresseerd aan: de puzzl
redactie van De Leidse 'Courant
Papengracht 32, Leiden.
C><X*3>0<><X>C*X>0<^:>0^
S.v.p.
Vrijdag
Vorige week
De fotograaf heeft de vorige week
niets anders gedaan dan een halve
slag gedraaid. Vervolgens heeft hi;'
nogmaals een foto van de Kodde-
steeg gemaakt,
Van deze zijde gezien echter le
vert het herkennen van dit karak
teristieke Leidse steegje heel wat
meer problemen op. Eu er zijn mis
schien ook inzenders geweest, die
dachten: Het kan de Koddcsteeg
zijn, maar de puzzle-redactie zal
toch niet twee maal dezelfde steeg
Dat hebben wij nu juist wel ge
daan, met het gevolg, dat bijna de
helft van de inzenders met een ver
keerde oplossing kwam.
De waardebon van 5 gulden gaat
ditmaal naar:
A. P. VAN DER KAMP,
JAC. CATSLAAN 61, LEIDEN
