In wit dorp onder rook van Leiden vangt 't
vuurwerk kort maar krachtige loopbaan aan
Wilde katten zorgden voor de veiligheid
en kregen een liefderijk tehuis
ZATERDAG 5 MAART 1955.
DE LEIDSE COURANT
TWEEDE BLAD - PAGINA 1
FABRIEK ONDER HOOGSPANNING VOOR BEVRIJDINGSFEEST
De verhoging van de vuurwerkbelasting zal
menig feest op sisser laten uitlopen
Sinds de tijd dat men tot de ontdekking kwam dat tegen het buskruit geen
kruit gewassen was, heeft men waarschijnlijk uit gewetenswroeging ge
tracht de mensheid na afloop van een oorlog eveneens met springstof nieuw
leven in te blazen. Zo is de loffelijke gewoonte ontstaan om wanneer het
geweld der wapenen was geweken, de overlevenden door het afschieten van
vuurwerk een zekere overbrugging te geven in de plotseling vallende stilte.
Nu zouden we onrecht aan de talloze drie-October-vuurwerken doen,
wanneer we beweerden, dat dit slechts een flauwe nabootsing zon zijn van
het krijgsgewoel uit de Spaanse tijd. Want vergeleken met de enkele klap,
die onze voorouders met veel levensgevaar tot stand konden brengen, is
het kleurige lichtbouquet dat jaarlijks door de firma Kat afgestoken wordt,
een volledige kanonnade. Het is nog niet bekend of Leiden bij de herden
king van de 5e Mei zijn vinger in de kruitpap zal houden, die op die dag
tot ontploffing wordt gebracht. Zeker is echter dat, wil onze stad zijn be
woners de genoegens van het ach- en om-roepen gunnen, een bestelling bij
de firma Kat snel geplaatst moet worden. Het ziet er namelijk naar uit dat
heel Nederland zijn tevredenheid over de bevrijding in vuurwerk gaat ste
ken en hierdoor binnenkort verdere orders geweigerd zullen moeten wor
den. Om onze lezers eens wegwijs te maken in de wereld van de gillende
keukenmeiden en de voetzoekers hebben wij ons licht opgestoken in de
fabriek, waar al deze zaken hun geruchtmakend bestaan aanvangen.
De „binnenplaats" van de vuurwerk
fabriek. Op de achtergrond enkele
bungalows van het Witte Dorp.
¥>E HERVORMERS van deze maat-
schappij zullen ongetwijfeld bij
Aet zien van deze fabriek achter de
Haarlemmertrekvaart hun lippen af
likken, want zelfs in dit koude jaar
getij maakt de fabriek de indruk van
een bungalow-vacantieoord in ruste..
Nergens klinkt het lawaai van grové
machines of schrijft een schoorsteen
een smerige roetstreep in de lucht.
Niets van dat alles; alleen kleine
witte gebouwtjes, die zich vriende
lijk staan te spiegelen in het ijs van
een door wilgen verlevendigd meer
tje. Dit alles gezien op enige afstand
geeft de landelijke indruk waarvoor
men zomers gaarne de biezen pakt
om er enige tijd in te verwijlen. Er
wordt echter achter deze geveltjes
hard gewerkt aan materialen die elk
ogenblik de rust zouden kunnen ver
breken. Bij deze ontnuchtering
denkt men onwillekeurig terug aan
de Duitse munitiekampen, die even
eens op een afstand op een verzame
ling aardig huisjes leken en eerst bij
nadere inspectie uit een zeer venijnig
soort „gewapend" beton bleken te
bestaan. De vergelijking gaat echter
niet helemaal op.
Afleiding genoeg.
jTVE HUISJES van de vuurwerkfa-
briek hebben ongetwijfeld dikke
muren, maar zij zijn doorbroken door
De fabriek voorziet zelf in de be
hoefte aan lont. De lontmolen kan
door één man bediend worden en is
de snelste van Europa.
deuren en ramen, die het daglicht
binnen en de manschappen zo nodig
direct uit kunnen laten. Het dak dat
j in tegenstelling tot een bunker geen
gevaar van uit de lucht te vrezen
heeft, is van zeer licht materiaal. Een
niet te hopen ontploffing zal zich dus
hoofdzakelijk in de ongevaarlijke
opwaartse richting kunnen uitleven.
En de enige gast van boven die ge
vaar op kan leveren, de bliksem,
wordt op het fabrieksterrein de nodi
ge afleiding geboden. Elk huisje is
namelijk door een aantal bliksem
afleiders omrankt en beveiligd.
Katten tegen ontploffingsgevaar.
AP DE DEUR van elk wit huisje
staat een getal, dat aangeeft hoe
veel ontbrandbare stof tegelijk in
het gebouwtje aanwezig mag zijn.
Zodra de voorraad in het huisje uit
geput raakt, kan de arbeider een
nieuwe hoeveelheid halen uit een
I betonnen bergplaats vlak voor de
deur.
Hoewel de aard van de brandstof,
die hier binnenshuis wordt gehaald
uiteraard sterk verschilt van de no
den van de huisvrouw, heeft de ar
beider bij deze actie toch kans een
zeer huiselijk wezen op zijn pad te
ontmoeten. Het wemelt namelijk om
de gebouwtjes van de katten. Deze
dieren hebben het nuttige met het
aangename verenigd en verkozen
een rustig leven met goede voeding
boven de wisselvalligheden van het
wilde bestaan.
Deze katteninvasie ls natuurlijk
niet .geheel en al toevallig. In de on
middellijke omgeving van de fabriek
bevindt zich namelijk een vuilstor-
tingsplaats, die ruime ontwikkelings
kansen biedt aan een ratten kolonie.
Waarschijnlijk door overbevolking en
gebrek aan voeding hebben verschil
lende ratten hun zinkende schip ver
laten en elders gepoogd de knagende
honger door knagende zelfwerk
zaamheid te vervangen. Zij lieten
zich met de stroom meedrijven en
kwamen vanzelf terecht tussen de
smetteloos witte gebouwtjes op het
fabrieksterrein.
Nu is er niemand ooit Op de ge
dachte gekomen om een rat lezen te
leren, zodat de dieren weldra hun
tanden scherpten op de kistjes met
het opschrift „ontplofbare stof" in de
magazijnen.
Inplaats van muizentarwe.
pLKE WRIJVING is echter reeds
voldoende om de lont in het
kruit te steken. En de ratten zouden
hierdoor hun eetlust en de arbeiders
hun broodwinning verliezen. Men
heeft eerst met muizentarwe de eet
lust van de knogers trachten te ver
gallen, maar de beesten trokken er
hun neuzen voor op en reserveerden
deze hap voor de vogels. Ten einde
raad is men op het idee gekomen om
katten te recruteren. Dieren zonder
tehuis werden liefelijk opgenomen
en voelden zich weldra volkomen
thuis. De aanvullende voeding werd
verzorgd door de arbeiders, die thuis
de provisiekast plunderden om de
troeteldieren hun rantsoen te be
zorgen. Binnen een paar wekeh Was
er geen rat meer te bekennen en
kenden de katten rustic gaan-leven.
Die rust wordt hen volledig gegund
en de eertijds zo schuwe dieren zijn
De ster begint zijn later zo abrupt
afbrekende loopbaan in de mengin-
richting. Voor de goede gang van za
ken is dit gebouwtje in twee afde
lingen verdeeld, die streng geschei
den zijn. In het eerste vertrek worden
namelijk houtskoolproductén ge
mengd, terwijl aan de andere kant
van de dikke muur chloorkali een
andere levenspartner ontmoet. Een
gering korreltje chloorkali bij het
houtskoolmengsel is namelijk reeds
voldoende om een ontploffing te ver
oorzaken. Men kan zich dus voor
stellen, dat beide mengers elkaar
overdag liever niet dan wel zien.
Talrijke voorzorgsmaatregelen ma
ken echter dat de risico's voor de ar
beiders in deze industrie niet groter
zijn dan elders. De magazijnen van
de fabriek zijn bijvoorbeeld omgeven
door een dikke vrijstaande mantel
van beton, waarin zelfs de doorgang
weer beveiligd wordt door een los
muurtje, zoals men dat ook wel bij
sommige straattoiletten ziet.
Alle gebouwtjes zijn voorzien van
'n centrale verwarming, die door een
bovengrondse leiding gevoed wordt.
Natuurlijk kost dit veel meer brand-
De katten staan garant voor de vei
ligheid van de fabriek.
stof dan bij het gebruik van kachels.
Maar ja, al is het eindproduct vuur
werk, vuur is nu eenmaal een ding,
dat de arbeiders bij hun werk niet
gebruiken kunnen.
Onder 7 ton druk.
WIE BEDENKT dat de ratten ge-
weerd werden, omdat zij wrij
ving veroorzaakten, zal .ongetwijfeld
pijnlijk getroffen opkijken, als hij
verneemt dat de sterren onder zeven
ton druk geperst worden tot hun uit
eindelijke vorm. Het samendrukken
van de brandbare stof is echter no
dig om een stralend effect te ver
krijgen. Los kruit geeft immers een
korte ontploffing zonder veel geweld.
Samengeperst zorgt eenzelfde hoe
veelheid voor een rijp burengerucht.
De mannen die de stoffen in karton
nen hulzen onder druk brengen zijn
tegen eventuele ontvlamming be
schermd door een dikke betonnen
wand, die stevig genoeg is om het
geweld van de ontploffing te keren.
De kleine sterren, waarvan er der
tien in een dozijn gaan, worden met
de hand geperst. In een ongelofelijk
tempo duwen drie arbeiders hun in
strumenten, die men het best met
een appelboor kan vergelijken, in de
ongevormde massa en werpen even
later de gladde sterretjes terzijde.
Als tulpenbolletjes.
Als tulpenbolletjes op rekken wor
den grote en kleine sterren in het
magazijn opgeslagen, totdat deze al
tijd bruikbare onderdelen hun plaats
in een groot stuk zullen krijgen.
Natuurlijk gebeurt het vullen van
een grote vuurwerkbom met de hand.
Eerst wordt de ontstekingslading
aangebracht met de lont die de vuur-
werklanceerder de tijd moet geven
om zich uit de voeten te maken en
De sterretjes worden fnet een soort
appelboor uit het rulle mengsel ge
prikt en door een eenvoudige draai-
beweging weer uitgeworpen.
daarna krijgen sterren en sterretjes
hun definitieve plaats. Juist als bij
dfc stadstram zitten degenen, die er
het eerst uit moeten het dichtst bij
de uitgang, in dit geval de cartonnen
huls. Een verzameling lontjes zorgt
er voor dat het vuur gelijkelijk over
de sterretjes verdeeld wordt.
Speciale omwoeling.
ALS ALLE STERREN tot de tijd
dat iemand de lont in het kruit
vat steekt veilig opgeborgen zijn, dan
worden de bommen naar de pakka
nier gestuurd. Hier krijgen zij een
extra pekdraad-versterking mee.
Deze speciale omwoeling lijkt op het
eerste gezicht wat overdreven, maar
wie denkt dat deze verpakking zui
ver een service voor de klant is heeft
het mis. De aard van de omwoeling
bepaald namelijk het vurige patroon
dat de bom in de lucht zal spreiden.
Een geringe afwijking van de spoel-
richting veroorzaakt een geheel an
der effect.
Voor duizenden gulden
«weggegooid".
TERECHT LOPEN elk jaar weer
duizenden Leidenaars te hoop
om de producten van de firma Kat
op het (Schutters)veld van eer te
zien sneuvelen.
De korte levensvreugde van deze
stukken van de mengende hand tot
de bevende met de lucifer is reeds
van te voren bepaald. Dit vuurwerk
is zorgvuldig uitgedokterd en gepro
beerd op de proefterreinen van de
firma. Hier gebeurde het echter
meerdere malen, dat het korte leven
van een stuk vuurwerk eerst door de
sterren bepaald werd, die het zelf
verspreidde. Dit experimenteren met
zelf vervaardigde mengsels zit de
vuurwerkmaker in het bloed. Voor
duizenden guldens wordt ieder jaar
voor eigen genoegen verschoten en
tientallen illusies spatten tegelijk
met het vuurwerk uiteen. Dit pro
beren is voor een vuurwerkfabriek
echter broodnodig, want het ver
wende publiek wil telkens nieuwe
en nog bonter namen in de pro
gramma's vermeld zien.
FVE VUURWERKFABRIEK houdt
er als aandenken aan bijna alle
geleverde programma's een zeer bij
zonder archief op na.
In deze verzameling vindt men
meer vorstelijke personen dan in heel
Europa, meer olifanten dan in Artis
en meer sterren dan zichtbaar aan
het zwerk.
In grote rekken heeft men name
lijk de houten frames bijeengebracht
die eens in spuitende vuurfonteinen
geschiedenis schreven. Men vindt
hier de houten gedenktekens van de
kroning van koningin Juliana en Eli
sabeth van Engeland, het bezoek van
President Coty en van de laatste
drie October-viering. Alle personen
en dieren, die eens hun figuur door
vuur omlijnd zagen, worden zorgvul
dig bewaard voor het geval zij bij
een volgend vuurwerk weer aan bod
komen. De frames van Zuid-Ameri
kaanse presidenten dankt men echter
meestal af, omdat het tweede vuur
werk dat aan hen gewijd is, meestal
door een executiepeleton wordt af
geschoten.
15 Belasting.
ENKELE VAN DEZE stukken zul-
len bij de bevrijdingsvuurwer-
ken weer dienst kunnen doen. Hier
door zal de prijs van het vuurwerk
voor de kleine gemeente misschien
gedrukt kunnen worden. En dit is
hard nodig, want de instanties heb
ben het nodig gevonden om sneciaal
in dit bevrijdingsjaar de belasting op
vuurwerk van 5 op 15 te bren
gen. Veel vuurwerk zal hierdoor op
een sisser aflonen, waarvan slechts
de fiscus profijt heeft. Ondanks deze
tegenslag, waardoor ook het drie
October-bcstuur getroffen wordt
ruiken v^le gemeenten reeds lont en
worden vele plannen gemaakt om de
tiende herdenking van het bevrij
dingsfeest zoveel mogelijk kracht hij
te zetten.
Niet meer nodig. De patroon ver
telde een mop en het gehele perso
neel bulderde van het lachen, behalve
de jongste bediende.
„Waarom lach jij niet?", informeer
de de baas.
„Ik hoef niet meer", antwoordde
het joch. „Ik ben hier Zaterdag toch
voor het laatst".
Verhouding. Klant: „Zeg ober,
ik heb hier dikwijls gegeten, maar ik
heb nog nooit zo'n onnozel stukje
vlevs gehad".
Ober: „U vergist zich, mijnheer; dat
situkje vlees is niet klein, maar we
hebben de eetzaal vergroot en daarom
lijkt het klein".
Vrouwen onder elkaar. „Waar
om neem jij toch altijd een handwerk
je mee?"
„Oh, dan heb ik iets om over na te
denken, terwijl ik praat".
Reden. Dame: „Hoe komt het
toch, dat de boot zo schommelt?"
Matroos: „Oh, dat doet de stuur
man weer. Hij stuurt zijn pruim tel
kens van de ene naar de andere
wang.".
Wantrouwen. De advocaat had
zich met een taxi naar de gevange
nis laten brengen en zei tot de chauf
feur: ,,Wacht maar even, ik ben zo
terug!"
„Oh nee, eerst betalen", antwoord
de de chauffeur. „Die smoesjes ken ik.
Laatst heb ik hier iemand gebracht
en die bleef twee jaar binnen".
Gelukkig. Zij (tot haar vrien
dinnen): „En plotseling kwam het
wilde dier te voorschijn. Het was een
kwestie van de tijger of mijn man!"
„En wie ging er aan?"
De tijger gelukkig. Ik heb er zo'n
"ig haardkleedje van".
Vraagteken. Rechter: „Ik vind
het een schande, dat U een stoel ka
pot aloeg op het hoofd van het
slachtoffer! Wat hebt U daarop te
zeggen?"
Verdachte: „Voor ik me verdedig,
wil ik graag weten, wat U schande
vond. Het kapot slaan van de stoel of
de klap op het hoofd van het slacht
offer?"
Het enige. Deurwaarder: ,.Kan
dat raam dicht? Ik haal nog een
griep op mijn hals!"
Slachtoffer: „Dat is ook net het eni
ge, dat hier te halen is".
Niet bemoedigend. „Wie stelt je
ouders van onze. verkering op de
hoogte?", vroeg de enthousiaste jon
geman. „Jij of ik?"
Zij: „Oh, dat doe ik altijd zelf!"
Oefening. Verslaggever: „Hoe is
het mogelijk, dat U vijf minuten on
der water kon blijven?"
Kampioen: „Oefening! Mijn huis
baas komt altijd met de rekening, als
ik 's morgens in het bad zit".
'n Stille. „Wat is dat voor een
hond?"
„Een politiehond!"
„Nou, daar lijkt hij anders hele
maal niet op".
„Ja, maar het is een stille!"
Niet veel soeps. Een schilder
kwam in een dorp en informeerde
naar de kamer, die een boer te huur
aanbood.
„Heb je er een mooi gezicht?",
vroeg hij aan een dorpeling.
„Het is niet veel", luidde het ant
woord. „Aan de voorkant zie je een
paar kippenhokken en aan de ach
terkant een paar bergen".
nu de enige levende wezens voor wie
de fabriek een waar vacantieoord is.
Alleen voer de verkoop.
rVE FABRIEK houdt zich op het
ogenblik hoofdzakelijk bezig met
het vervaardigen van sterren. Deze
voor vuurwerk tamelijk fantasieloze
benaming wordt door de makers ge- j
geven aan alle ontbrandbare onder-
delen van het vuurwerk. Men houdt
de verschillende geruchtmakende j
exemplaren slechts uit elkaar door
er een naam van een kleur aan te
geven. De romantiek van het Drie-
Octoberboekje met zijn gillende co
braslangen en vuurspuwende water
vallen is namelijk alleen voor de
verkoop bestemd.
