Kerkhoven van atoomindustrie
zijn bedreiging voor toekomst
IN DE WOESTIJNEN VAN AMERIKA
Als de mens te hoog wil grijpen
ZATERDAG 19 JUNI 1954
DE LE1DSE COURANT
TWEEDE BLAD - PAGINA I
UET LAND VAN MACHT EN ONMACHT heeft men Amerika wel
eens genoemd. Beiden zijn aanwezig in dat uitgestrekte gebied aan de
ander zijde van de oceaan, maar het laatste treedt waarschijnlijk minder
sterk op de voorgrond. Onmacht in Amerika! Daaraan moet men denken,
als commerciële instellingen toeristen pogen te trekken met „De magische
Stad van het Westen driemaal zoveel neonbuizen per hoofd van de be
volking als welke plaats ook!"
Maar sterker nog doet deze onmacht zich gevoelen, wanneer men de
adembenemende technische ontwikkeling van dit werelddeel heeft gevolgd
en dan plotseling in aanraking komt met de keerzijde van deze „wonder
bare" medaille. Met de eindeloze reeksen problemen, die in deze atoom
eeuw juist daar binnenrukken, waar men schijnbaar alles vermag, en er een
toestand scheppen, welke de ridders van het vernuft nog maar nauwelijks
baas kunnen. Zelfs de mensen van „nooit stilstaan, altijd voorwaarts" wor
den er bleek van om de neus en terwijl zij veiligheidsmaatregelen treffen
voor het ogenblik, gaan hun gedachten uit naar de toekomst, die minder
veilig is. Wat daar van terecht moet komen weet niemand, maar niettemin
blijven de atoomovens branden en dreunen de machines hun monotone zang.
Het schuitje vaart en men zit er in!
IN de DROGE, ONVRUCHTBARE
WOESTIJN van de staat Washing
ton, hoog in het Noordwesten van de
U.S.A., ver van de bewoonde we
reld, werd een gebied van bijna dui
zend vierkante kilometer met een
schutting omgeven. De stad Richland
ligt op een afstand van 15 kilometer
van deze omheining en ongeveer 40
kilometer van de er zich binnen be
vindende grauwe, vensterloze klom
pen beton, waar men op een onzalige
dag begonnen is met de omvorming
van uraniumerts tot het kunstmatige
element plutonium.
Wanneer men het afgesloten gebied
betreedt, dan ziet men kilometers ver
niets dan dorre grond en hier en daar
een woestijnkonijntje. Daarna komen
de fabrieken, die door soldaten be
waakt worden en tenslote, ver aan de
5orizon, de metalen schoorstenen, zo
dun als een potlood, met vale camou-
flagekleuren beschilderd.
BESMETTING.
IN DE FABRIEKEN werken men-
sen. Op weg naar hun arbeid ko
men zij verschillende malen langs
grote borden met „Zwijgen betekent
veiligheid".
Als zij echter binnen de fabriek
zijn, kunnen ze geen stap meer doen
zonder een waarschuwingsbord of
plakkaat te zien. Alle mededelingen
beginnen met „Gevaarlijk!" En dan
volgen de toelichtingen, in een ein
deloze rij: „Vloer sterk besmet", „Ra
dio-actieve straal", „Zware neutro-
nenstroom, „Vergeet Uw handschoe
nen niet! Heet gebied!", „Maskers
vastmaken! Lucht onzuiver!" of „Als
er iets instort: Adem inhouden!"
In 1942 waren de Amerikaanse
Het is een kwestie van drukknoppen
en handles. De controleur kan via
luidsprekers horen, wat zich in de
radio-actieve ruimten afspeelt.
i in het Oak Ridge National Laboratorium. De hele dag de
maskers op.
atoomdeskundigen nog van mening,
dat het onmogelijk zou zijn, de arbei
ders in een eventuele atoom industrie
te beveiligen tegen de stralingen, die
bij de verbrijzeling van de atoomkern
ontstaan. Totdusver was er op de
wereld alles bijeen slechts drie pond
radium in het bezit van de mens ge
weest. Nu zouden er als gevolg van
de atoomverbrijzeling millioenen pon-
de radio-actief materiaal worden
voortgebracht.
De geleerden begrepen, dat er
enorme hoeveelheden levensgevaar
lijke stralen als bij- of afvalproduct
geproduceerd zouden worden. Er wa
ren veiligheidsmaatregelen nodig van
een omvang en pijnlijke strengheid,
zoals ze bij de bescherming van de
gezondheid in de industrie nog nim
mer bij benadering nodig waren ge
weest.
ONDER CONTROLE.
1MAAR PRECIES TWAALF JAAR
nadat de wetenschap het nog
voor onmogelijk hield, draait de plu-
toniumfabriek op volle toeren en
trekken de arbeiders in dag- en
nachtploegen naar hun „gevaarlijk
karwei".
Bij het betreden van de fabriek
krijgt hij twee dosimeters, die eruit
zien als vulpenhouders en de eigen
schap bezitten om van kleur te ver
anderen, zodra de drager ervan aan
de inwerking van de onzichtbare
stralen wordt blootgesteld. Als groen
in geel verandert moet men oppas
sen; wanneer geel echter overgaat in
oranje is het de hoogste tijd om de
plaats, waar men bezig is,te verla
ten. Er zijn broches met films, die bij
gevaar donker worden; ringen met
lichte stenen, die van kleur veran
deren en overal in de ruimten staan
mechanische snuivers opgesteld, die
beginnen te krijsen, zodra de lucht
teveel met schadelijke stralen in aan
raking komt.
Scherpe chemische zeep bindt de
strijd aan tegen stralingsoverblijfse
len op de huid en niemand weet, of
dit afdoende is. Mogelijk zullen jaren
later de schadelijke gevolgen zich
pas doen kennen.
Iedere arbeider wordt maandelijks
zeer uitgebreid onderzocht, terwijl
eens per half jaar nog een bijzonder
onderzoek plaats heeft. Daarnaast
hebben alle arbeiders nog een spe
ciale man van de medische controle
rond zich. Deze gezondheidsbewaker
houdt de gehele dag een oogje in het
zeil en heeft de bevoegdheid een ar
beider voor een of meer dagen naar
huis te sturen, indien hij van mening
is, dat de man te veel aan stralingen
heeft blootgestaan.
GOEDE MORGEN, BAAS!
Als de atoomarbeider bij
aankomst in de fabriek zijn do
simeters heeft ontvangen, gaat hij
eerst naar de cantine, om zijn pro
viand op te bergen, dat hij uit Rich
land heeft meegebracht. Hoewel de
eetzaal ver van de atoomovens in een
zuiver gebied ligt, worden de tafels
toch om het half uur met geigertel
lers op eventuele schadelijke stralen
onderzocht. De ervaring heeft reeds
geleerd, dat de meest gevreesde soort
vergiftiging ontstaat door het binnen
dringen van kleine deeltjes in de
maag en darmen bij het eten van
voedsel. Vervolgens begeeft de ar
beider zich naar de kleedkamer,
waar hij zijn eigen kleren moet ach-
WITTE MAN
In Richland spelen de kinderen
op straat, zoals in alle landen en
werelddelen kinderen op straat
spelen. Maar één ding wordt die
kinderen van Richland met meer
hardnekkigheid dan waar ook
ingepeperd: „Raap nooit iets op,
wat je op straat of in het veld
ziet liggen!"
In ons land bestaat de ge
woonte, om aan een waarschu
wing vaak een griezel-verhaal
tje te verbinden, waarvan een
praeventieve werking uitgaat.
De moeders in Richland hebben
een dergelijk verhaaltje niet no
dig. Zij vertellen hun kinderen
de geschiedenis van de man, die
in Mei 1951 een stuk gereedschap
vond en het mee naar huis nam.
De andere dag bemerkte hij, dat
zijn handen door stralen waren
aangetast. Er kwamen mannen
met witte pakken en rubber mas
kers. Niet alleen de man, maar
zijn hele gezin moest naar een
hospitaal. De woning werd ver
brand met alles, wat er in was.
Toen de man terugkeerde in
Richland wilde geen winkelier
hem meer toelaten in zijn zaak.
Zó bang zijn de mensen voor
stralen. De man is naar een an
dere stad gegaan en zijn naam
heeft men veranderd, want an
ders zou hij overal als een me
laatse behandeld zijn.
terlaten en in een stalen kast alles
schoon vindt tot ondergoed en sok
ken toe, alsmede een nauwsluitend
hoofddeksel, in cellophaan verpakte
handschoenen en een speciale bril.
Met deze kledingstukken aan ver
laat hij de zuivere zóne en betreedt
de tussenzone, waar hij aan het eind
van de werkdag zijn werkkleding
moet uittrekken, om naakt naar de
met desinfecterende zeep voorziene
douche te gaan. Uit deze tussenzone
gaat hij 's morgens naar het „hete
gebied", waar de medische man, de
H.I.-man genoemd, de eerste con-
tróle-meting op hem verricht. Als dit
gebeurd is, kan hij het werk van zijn
maat uit de nachtploeg overnemen
met dien verstande, dat het ten
strengste verboden is met een schou
derklopje of een andere aanraking
een soort groet te brengen.
HACHELIJK KARWEI.
LIET WERK VAN DE ARBEIDER
bestaat uitsluitend in het regel
matig opnemen van de controle-ap
paraten, het overhalen van handles
en het indrukken van knoppen. Wat
er allemaal gebeurt, ziet hij niet. Hij
hoort het wel. Vlak bij hem staat
een luidspreker en in de ovens han
gen microfoons. De geluiden kan hij
dus volgen.
Aan deze geluiden kan men o.m.
merken, of alles naar wens gaat. Is
dit niet het geval, dan wordt ogen
blikkelijk het werk op de gehele af
deling stilgelegd. Voor alle zekerheid
wordt het noodstation in Richland
gewaarschuwd, dat in geval van een
explosie het reddingswerk zal moeten
leiden.
Wanneer er nu bij voorbeeld een
onderdeel kapot is, en er dus een re
paratie moet plaats vinden, wordt er
een robot ingeschakld, die bestuurd
wordt door een technicus. Via een te
levisie-apparaat kan men het inwen
dige van de oven bekijken en zodra
is vastgesteld, waar de fout schuilt,
komt de robot in werking. Deze kan
men zó besturen, dat hij het onder
deel losschroeft en brengt naar een
met loodblokken geïmproviseerde
werkplaats, waar een speciaal com-
rando de reparatie uitvoert van het
sterk radio-actieve onderdeel.
Dit commando is voorzien van een
zeer speciale kleding en meestal zijn
de reparaties nogal tijdrovend. Het
plaatsen van een nieuw onderdeel zou
eenvoudiger zijn, indien men wist,
waar men het radio-actieve onderdeel
moest laten. De H.I.-man controleert
de werkers en vaak gebeurt het, dat
hij iemand op een ogenblik, dat de
reparatie nog hooguit enkele minu
ten kan kosten, wegzendt.
DODELIJK AFVAL.
LIET GROOTSTE PROBLEEM in
deze industrie vormt het afval.
In de omgeving van Richland zijn
grote kerkhoven van radio-actieve af
val. In de woestijn kan men deze
plaatsen herkennen, doordat zij zijn
afgebakend met rode paaltjes. Vloei
bare afvalstoffen komen via leidin
gen rechtstreeks uit de fabriek naar
grote ondergrondse reservoirs.
Er zijn stoffen bij, die duizenden
en ten dele millioenen jaren hun ver.
nietigende kracht zullen behouden.
De Nederlands-Noorse atoomreactor,
die gebouwd werd door een jonge
Noorse geleerde.
Daarom moeten deze kerkhoven dui
delijk worden aangegeven. Wee, in
dien de ligging ervan in de loop der
tijden onbekend zou raken.
Elke eeuw zal het moeilijker wor
den de toenemende massa's atoomaf-
val onder controle te houden. Men
heeft reeds getracht dit probleem op
te lossen door inmetseling in cement-
kisten van de afvalstoffen en deze
kisten in zee te werpen. Maar dit en
alle andere middelen faalden.
Hoe zal de straling doorwerken in
de grond? Men weet het niet. Tot in
een straal van 200 kilometer worden
dagelijks metingen verricht en overal
ziet men schapen in de buurt van
Richland. Zij worden de plutonium-
vreters genoemd. Zolang zij niet ster
ven, zullen wij het ook wel redden.
Dat is de leidende gedachte.
Alles wat de mens tot nu toe
maakte, verging vrij spoedig. Nu ligt
er in de Amerikaanse bodem echter
een gevaarlijk erfdeel.
„Stukken van de hel", worden deze
kerkhoven genoemd.
Toekomst is reeds begonnen
j^Ta „Hersenen zonder ziel" van Rolf Strehl is het werk van Robert
Jungk, „De toekomst is reeds begonnen", verschenen. Dit boek,
dat uitgegeven is bij Lannoo, Tielt, overtreft alles, wat er tot op
heden gepubliceerd is over Amerika, als land van glamour en tech
niek, als land ook van een geweldige macht en onmacht.
Jungk is een reportage-kunstenaar. Hij bezocht de atoomsteden
in de woestijnen, de schoonheidsmarkt van Hollywood, de laborato
ria voor robots en hij noteerde vele gesprekken met arbeiders aan de
lopende band en met mannen, die electronische breinen bedienen. In
het bonte Amerikaanse leven wist hij binnen te dringen en zijn erva
ring vindt men in „De toekomst is reeds begonnen."
De gegevens voor bijgaand artikel werden aan dit magistrale'boek
ontleend. Op meesterlijke wijze weet Jungk zijn lezers de sfeer te
doen ondergaan van hetgeen hij heeft gezien en ervaren. Hij is geen
man, die aan beschavingspessimisme lijdt, maar nog minder iemand,
die opgaat in een naïef geloof in de vooruitgang.
Hij tracht duidelijk temaken, dat de moderne mens in Amerika
een fatale greep doet nml. een greep naar de hemel, naar het atoom,
naar de natuur, naar de mens,, naar de toekomst, men zou bijna zeg
gen een greep naar de almacht. Jungk is geen schrijver die de men
selijke angst heeft uitgebuit, om een bestseller te schrijven. Zijn werk
drukt niet neer, maar is een ernstig beroep op bezinning. De weg, die
de wereld thans is ingeslagen, behoeft niet tot het einde te worden
gevolgd. Men kan terug!
Deze gedachte ademt het boek zeer sterk. Het is een waarschuwing
en een beroep op het gezonde verstand. Wie aan dit werk begint, zal
het vaak met ontzetting maar steeds geboeid uitlezen en gaan
nadenken. Dit laatste nu behoort tot de aangelegenheden, waaraan in
dit tijdsbestek de grootste behoefte bestaat.
Ingewikkelde machines vraagt de atoomindustrie. Er zijn geweldige kapitalen voor nodig.
