Het duurde meer dan 3 eeuwen
maar nu is het dorp „tolvrij"!
Blik in verleden en lofzang der vrijheid
HET BEGON MET EEN „PONTJE
Burger Swaving beleefde 't niet
ZATERDAG 12 JUNI 1954
OP LE1DSE COURANT
TWEEDE BLAD - PAGINA l
HET WOORD IS AAN WARMOND
Ï7ANDAAG IS HET WOORD AAN WARMOND en men behoeft slechts
één blik op de kalender te werpen, om te begrijpen, dat alle Warmon-
ders vervuld zijn van de tol, of beter gezegd van de opruiming van tol.;
Want vandaag gaat de tolbrug open! Burgemeester Von Fisenne leidde deze
pagina in. Maar ook de jeugd heeft weer haar beste beentje voorgezet. Veie
tekeningen en ontelbare opstellen, zelfs gedichten, rolden deze week binnen
in hetzelfde tempo, waarmede vroeger de centjes in de hand van de tolbaas
belandden. Bij zo'n grote belangstelling doen we het anders met de prijzen.
We hebben meer boeken en boekjes beschikbaar gesteld. De eerste prijswin
naar krijgt het mooiste boek en zo vervolgens. Volgende w^sk worden de
prijzen toegezonden.
persoon een halve stuver.
Tenslotte werd ook nog bepaald
dat „hij de onwillige realycken ende
met parate executie daer toe sal
mogen constringeren.
De Mare, die heel vroeger, een zeer
brede stroom was, was rond 1650 op
vele plaatsen nauwer dan de tegen
woordige vaart en «had veel meer
bochten. Zo rond de helft van de 17e
eeuw zocht Leiden een betere wa
terverbinding met Haarlem. Het
Haarlemmermeer was bij storm zeer
gevaarlijk en daarom werkte men
aan de verwezenlijking van een trek
vaart de Haarlemmertrekvaart
tussen beide steden. De brug bij
Warmond dwarboomde de plannen,
omdat zij te laag was. In verband
daarmede werd contact opgenomen
met de Heer van Warmond, die oog
had voor het belang van een hogere
brug. Besloten werd om de brug ho
ger te maken en daarmede kwam
een overeenkomst tót stand, die zou
PRIJSWINNAARS
De prijzen zijn als volgt toe
gekend:
1. Theo Verhaar (11 jaar).
2. Alie Heemskerk (6e klas).
3. Kees v. d. Zalm (11 jaar).
4. T. v. Velzen (6e klas).
5. E. Papót (6e klas).
6. Trees v. d. Berg (6e klas).
7. Ria Kipping (5e klas).
voortduren tot het einde van de tol
bij de laatste jaarwisseling. Er werd
namelijk vastgelegd ten gunste van
de eigenaar:
.behoudelijck dat de voor
noemde brugge ten eeuwigen dage
bij voornoemde steden buijten cos-
ten van hem, oftesijne naecoomers,
behoorlijck zal worden onderhouden
ende dus onvermindert den vollen
eygendom blyven".
Alleen de reparaties van het tol
hek kwamen nog voor rekening van
de eigenaar.
RIA's CRITISCH COMMENTAAR
Vele jaren geleden was de Tol van Graaf Limburg Stirum. Mijnheer Lee-
nen wilde hem graag kopen, niet voor z'n eigen, maar voor zijn zoon. Hij
had zelf een slachterij in Den Haag. Mijnheer Leenen kocht hem voor een
laag bedrag. Er waren ook Burgemeesters en Wethouders aanwezig, maar
die vonden het te duur. Mijnheer Leenen liet de sLachterij gauw gaan en
kwam met zijn gezin in Warmond wonen. De zaken liepen best. En steeds
meer mensen passeerden de Tol. En wat de Burgemeester niet verwacht
had, het werd een rijkdom. Steeds hoger werden de tolheffingen en de
mensen gingen mopperen op de Tol. De Burgemeester wilde hem terug
kopen, maar dat ging zo maar niet. Daarna verliepen vele jaren. Zaterdag
:2 Juni zal door de Commissaris van de Koningin de nieuwe brug geopend
worden. RIA KIPPING.
(5e klas St. Ursulaschool).
Bij de opening van de nieuwe Warmonderhekbrug wil ik gaarne ge
tuigen, dat ik mij over dit gebeuren verheug.
Immers, dit is de derde en laatste phase van een noodzakelijke verbete
ring van de toegang tot Warmond aan Oegstgeesterzijde.
De oude Leebrug met haar levensgevaarlijke, gebogen afrit, de tol en
de nauwe tolbrug waren drie toestanden, die misschien wel voor het oog
een aangename sfeer ter plaatse boden, doch dringend om een herziening
vroegen.
Zo kwam in 1951 een nieuwe Leebrug over het Oegstgeesterkanaal
op een voor Warmond betere plaats tot stand.
Op 1 Januari 1954 iverd het tolhek geopend om niet meer dicht te gaan.
En nu op 12 Juni zal de tolbrug verbreed en vernieuwd in gebruik wor
den genomen.
Warmond gaat nu feest vieren, en terecht. Meer dun 300 jaren kon de
burgerij Warmond aan deze zijde niet verlaten, dan na betaling van enige
penningen, waarvan het moeten stoppen en het geld te voorschijn halen
misschien nog wel het meest hinderlijk waren. Daarom is er reden om bij
de opening van de nieuwe Warmonderhekbrug ook feestelijk te herdenken
het heengaan van die tol op 1 Januari jl.
Ik besef ten volle, dat er nu een belangrijke toename van het verkeer
door Warmond zal volgen. De vredige en laüdelijke rust van het mooie dorp
zal weer wat minder worden. Naast gevoelens van vreugde, is er daarom
ook bij menigeen een beetje weemoed.
Maar voorwaarts moet men nu eenmaal zien, niet stilstaan, maar verder
schrijden, daarbij strevende met onze menselijke inzichten naar het beste
voor hen, die de Warmondse gemeenschap vormen.
Tekening van THEO VERHAAR oud 11 jaar.
De voorgeschiedenis van
DE WARMONDERTOL voert ons j
terug naar het einde van de 14e
eeuw, toen de Haarlemmertrekvaart
zoals wij die thans kennen aan
weerszijden van de Warmonderbrug,
nog een brede watervlakte was, wel
ke de Poel heette, en de Mare, in de
richting Leiden, een respectabele
stroom. In die tijd moet zich in de
omgeving, waar nu het Warmonder
hek is, een veer hebben bevonden.
Officieel ls «roor het eerst iets over
dit veer vernomen in 1429. Op de 15e
Februari van dat jaar verkocht Rid
der Gherijt van Poelgeest aan Jacob
van der Woude „alle recht ende toe
seggen, dat hij hebben mocht an half
die voghelije van.den Poel tot War-
monde ende sulc toeseggen als hij
hadden totten veer tot Warmonde".
Deze vogelarij nu lag aan de Oost
zijde van de Poel,en aan de Zuid
zijde van de Leede. Het veer moet
zich daarin bevonden hebben en lag
dus over de Leede als een verbin
ding tussen het weiland, waarop de
vogelaiij ,,'t Zandt" gelegen was en
•de „Hooge Weide" met het veerhuis,
welbekend van oude tekeningen. De
plaats, waar de vogelarij zich bevond,
heette en heet nog steeds de Veer-
polder.
In 1617 kwam het veer in bezit van
de Vrouwe van Warmond en in die
tijd begon het verkeer drukker te
worden. De schouw werd vergroot
voor het overzetten van paarden en
wagens.
Jacob van Wassenaar, Heer van
Warmond, achtte in de 17e eeuw de
tijd gekomen, om het veer te ver
vangen door een stenen brug „ter
wijdte van 12 a 13 voet".
Dit geschiedde in 1637. Hij deed
dit geheel eigener beweging, zonder
iemand anders er in te kennen. Daar
na schijnt echter de twijfel gekomen
11*
te zijn en wendde hij zich tot de
Staten van Holland en West Fries
land.
De Staten zijn de brugbouwer ter-
wille en in Mei 1639 wordt het oc
trooi verleend, waarbij tevens de ta
rieven worden vastgesteld:
dat hij tot vervallinghe van
de kosten van 't maecken ende repa
reren van de voornoemde Brugge
sal mogen opstellen ende doen ont-
fangen voor 't recht van 't Veer ende
bruggegeld:
van yder wage vyff stuvers
van elck rij dent paert twee stuvers
van een drijvent paert drije groo-
ten Vlaems
van elcke koe ende ossche een
stuver
van yder kalff, out schaep ende
vareken een halve stuver
van een lam ofte jonck schaep een
oortgien
ende van yder man ende vrouw-
Laatste zweetdruppels
De Warmondse Tol heeft eeuwen
[bestaan.
Maar nu is het met hem gedaan.
Nu is de Tol opgeheven
En is het weer vrij leven!
Geen cent meer aan de tolman
Men heeft er nu genoeg van.
De tolbrug wordt nu ook verbreed,
Voor heel wat mannen druppels
[zweet.
Zaterdag is er feest ter ere van
[de Tol,
Dan heeft heel Warmond lol.
En de Commissaris van de Koningin
Luidt deze feestdag in.
De Tol is nu vrij,
En iedereen is reuze blij.
KEES v. d. ZALM
(11 jaar)
NU |A, WE HEBBEN ERVOOR BETAALD
Ik liep langs de tol, toen kwam er een mevrouw op de fiets. Er werd ge
vraagd: „Mevrouw mag ik alstublief vijf cent van u?"
„O meneer, moet ik hier betalen?"
„Ja, mevrouw, dat is eigendom van ons
Zo ging het de hele dag, auto's, fietsen enz. En nu is er dan een einde aan
gekomen. Met veel moeite hebben de burgemeester en wethouders het vooi*
elkaar gekregen de tol te kopen. Als je dus naar Leiden ging, moest je meer
betalen. Vooral als je in de bus zat. Als zomers het bloemencorso was, stond
er altijd een rij auto's of fietsen. De centen kwamen binnen rollen. Nu is de
tol weg, dat is fijn want nu komen alle mensen voor niets in Warmond. Nu
zit meneer te rentenieren. Wat heeft hij toch een schik. Anders al sneeuwde,
hagelde, regende het, meneer moest er maar staan. Nu is het afgelopen.
Wat heeft hij toch een plezier. Er werd eens gezegd door Jantje en Marietje
van de „Negen heit de klok": „Die Warmonder tol is toevallig een bromtol."
Wé krijgen nu een nieuwe brug, 12 Juni is hij klaar. Nu krijgen wij de
hele dag feest. Nu ja, dat hebben we wel verdiend. We hebben altijd betaald.
Nu is het afgelopen.
ALIE HEEMSKERK
(6e klas St. Ursulaschool).
Fantasierijke tekening van T. v. VELZEN 6e klas, meisjes.
DE,S°^^\ELIÏ?.G kVA,N .HET| De donkere wolken dreven echter
L* JAAR 1795 bracht geheel nlenwe over en via gravinne Van Limburg
gezichtpunten inzake de tollen en stirum-Van dlr Wijk, wier kleinzoon
het gevolg daarvan was, dat er een de tol aan c H Krantz verkooht
poging werd ondernomen, om ook kwam het „obstakel" tenslotte te-
de Warmonder Tol opgeruimd te recht voor de somma van f 21 151
Krijgen. bij J. J. Leenen, slager te Den
Haag. In de acte stond:
„Het recht van tolheffen van de
brug van het Warmonderhek wordt
verkocht, zodanig als hetzelve is ver
leend bij octrooi van de Heeren Sta
ten van Holland en West Friesland
de dato 5 Mei 1639, gevolgd door een
overeenkomst, waarbij de steden
Haarlem en Leiden op zich hebben
genomen het eeuwigdurend onder
houd van de brug, die evenwel het
eigendom blijft van de eigenaar van
het recht van tolheffen, voor. wiens
rekening het onderhoud van het ijze
ren hek zal zijn".
De familie Leenen, die de N.V. Het
Warmonderhek vormde, maakte de
opkomst mee van het gemotoriseerd
verkeer en de groeiende belangstel
ling voor de Kagerplassen als wa
tersportcentrum. In 1920 was de jaar
opbrengst van de tol 13.054,37; in
1948 werd de opbrengst geschat op
30.000. De tol werd een goudmijntje
In de latere geschiedenis van de
tol komt men overal de strijd tegen,
welke men het onding aandeed. In
Maart 1918 besloot de raad van War
mond ten noord-westen van het
eigendom van de heer Leenen een
perceel aan te kopen met het oog
merk een weg aan te leggen en een
brug te slaan, waardoor de gemeente
zonder de tol bereikt zou kunnen
worden. Gedeputeerde Staten keur
den het besluit goed. Op 10 Novem
ber 1927 nam de raad echter een an
der besluit. Overwegende, dat het
plan niet ten uitvoer kon worden ge
legd, gezien de rechten van de eige
naar der tol, was het terrein voor de
gemeente van geen belang meer. De
raad verkocht het derhalve tegen
2,25 per m2.
Tel dat eens op
Als je ging wandelen,
Moest je bij de tol betalen.
Als je geen centen bij je had,
Moest je ze gaan halen.
Als je dichtbij woonde
Dan bofte je wel,
Maar woonde je verder,
Dan liep je snel,
Om je centen te halen.
En de tolbaas te betalen.
Deze pret is echter uit,
We betalen nu geen duit,
De Warmonders worden nu rijk
Van al dat aardse slijk,
Iedere dag een centje is al
Heel veel in een jaar.
Tel dat van alle Warmonders,
Maar eens bij elkaar.
TREES v. d. BERG
(6e klas St. Urselaschool)
Getekend door E. PAPÓT 6e klas,
meisjesschool.
De „Provisioneele Representanten
van het Volk van Holland" hadden
op 5 Maart 1795 een publicatie uitge
geven, waarbij de grafelijkheidstol
len vernietigd werden met de mede
deling, dat elke plaats, welke bezwa
ren dienaangaande had, zich tot hen
kon wenden. Nog geen maand na de
ze afkondiging wendde Burger Swa
ving zich als afgevaardigde van de
Gedeputeerden der elf Rijnlandse
dorpen met het volgende geschrift
tot de „Provisionele Representanten:
„De Burgers bevinden zig in het
geval, dat hun dorp belast is met
een Tolhek en zij kunnen wel ver-
klaaren volstrekt geen bewustheid
te hebben, dat van de inkomsten der-
zelve eenige weegen of straaten wor
den onderhouden. Zoo neeme ik de
vrijheid uit hunne naam aan deze
Vergadering te solliciteeren de vol-
koome opheffing en vernietiging der
voorgezeijde belasting".
Burger Swaving had het mooi ge
zegd en als hij gelijk gekregen had,
zou hy het nageslacht voor veel el
lende en kosten behoed hebben.
Maar helaas ging zijn vliegertje niet
op.
Het voorstel werd in handen ge
steld van de eigenaresse van de tol,
de Vrouwe van Warmond, die in een
knap schrijven wist aan te tónen
„dat de brug particulier eigendom
was en van een gans andere natuur
dan de grafelijkheidstollen".
Naar aanleiding van djt schrijven
adviseerde het „Comitté Algemeen
Welzijn" op 1 Mei 1795 Hermina Ja-1
cob van Leijden van Warmond gebo
ren Thorns in het gelijk te stellen j
en het verzoek van de elf dorpen af.
te wijzen, hetgeen geschiedde.
Nog even kwam de tol in gevaar
door een decreet van 21 October 18111
