Bonifatius diplomaat van wereldformaat
stierf 1200 jaar geleden de marteldood
Friezen zagen H. Vormsel als hoogverraad
Voorzitter v.d. Fits had liever
'n ander de das omgedaan
Jeugd van Oud Ade overtrof
de stoutste verwachtingen 1
Van de vrolijke kant
r
B. B.
ZATERDAG 5 JUNI 1954
DE LEIDSE COURANT
TWEEDE BLAD PAGINA 2
IN HET VERTROUWDE VADERLANDSE geschiedenisboekje, dat de
meeste Nederlanders ingevolge de leerplichtwet te verwerken krijgen,
komt de historie van ons land eerst goed op gang bij Karei de Grote, dc
grote man uit het begin van de 9e eeuw, die het onderwerp is geworden
van onze prilste letterkunde en die ons land tot een invloedrijke Christen-
staat g.emaakt heeft, al vergeten we er wel eens bij, dat Nederland toen
slechts een klein onderdeeltje was van het grote Frankische rijk.
Karei de Grote is voor ons de waardige en succesvolle openingsspeler op
het vaderlandse toneel en wat daarvoor ligt gaat min of meer schuil achter
de nevelen van het onwerkelijke.
Aan Karei gaan de Batavieren met hun holle boomstammen, de Romeinen
met hun vestingen en de Frankische Clovis met zijn zwaard vooraf en tus
sen dezen rijen zich ook enkele bekende missionarissen, die het nog heiden
se West-Europa het licht van het Christendom kwamen brengen.
De mogelijkheid is daarom niet uitgesloten, dat het een weinig opzien
zou baren, wanneer Bonifatius (754 bij Dokkum vermoord) een moderne
heilige genoemd werd, wanneer men deze heilige de voorloper van de een
heidsdrang, die momenteel West-Europa in haar ban heeft, zou noemen.
Bonifatius ziet men over het algemeen als de Godverheerlijkende monnik,
die in 754 door de Friezen bfj Dokkum vermoord werd en alhoewel de af
godsboom in Duitsland, die door hem eigenhandig werd omgehouwen,
voorkomt, dat men hem al te zoetsappig voorstelt, laat het enkele regeltje
vaderlandse geschiedenis, dat aan hem gewijd is, maar bitter weinig mer
ken van de grote betekenis, zowel op politiek als cultureel gebied, welke
deze heilige voor West-Europa gehad heeft.
Bonifacius was in de 8e eeuw een
diplomaat van formaat en de politiek
in die dagen hield zich niet alleen
bezig van het leggen en onderhouden
van contacten tussen wereldlijke
machten, maar meer nog dan in onze
dagen waren er grote diplomaten
nodig, om de kerkelijke banden te
onderhouden en verstevigen.
Op dit laatste terrein begon Boni
fatius zijn „carrière".
Als jonge Benedictijnermonnik viel
hij in Engeland op door zyn grote
welsprekendheid en al zeer spoedig
kreeg hij opdracht om bij de aarts
bisschop van Kent verslag uit te gaan
brengen over periodieke besprekin
gen, die in tijden van onrust door de
kerkelijke gezagsdragers werden be
legd.
Gevaarlijke kloof.
Nu moet men deze opdracht niet
plaatsen in deze tijd, maar de toe
stand van het Christdom uit die da
gen voor ogen hebben.
Vrij spoedig waren Engeland en
Frankrijk tot het Christendom be
keerd, maar de gebrekkige commu
nicatiemiddelen waren oorzaak, dat
er vaak een ernstige kloof ontstond
tussen de hogere gezagsdragers en de
lagere geestelijke standen, die een
vrij grote zelfstandigheid bezaten.
Niet alleen in Engeland, maar ook
in Frankrijk en vooral in het ver
wilderde Duitsland leidde dit tot al
lerlei dwalingen en de eenzame
niet altijd even kundig priester, die
ver van het kerkelijk gezag de waar
heid moest brengen, liet zich maar
al te vaak verleiden of dwingen tot
concessies, die de leer der Kerk ver
minkten.
Onverwacht besluit.
Bonifatius was nu één van de con
tactmannen, die deze band moest leg
gen, versterken en onderhouden.
Zo wachtte de Engelse Benedictijn
een grootse toekomst en wanneer
men daarbij zijn vermaardheid als
leraar en predikant voegt, dan kan
men slechts een Goddelijke inspiratie
bevroeden, toen deze veelbelovende
jonge monnik plotseling de wens ken
baar maakte naar het duistere, onge
wisse Friesland te trekken, teneinde
daar Gods woord te brengen. Zijn
politieke leerschool in Engeland had
Bonifatius de zekerheid gegeven, dat
-een zeer nauwe binding tussen het
oppergezag der Kerk en haar ledema
ten enerzijds en tussen de Kerk en
het wereldlijk gezag anderzijds een
dwingende noodzaak was, en deze
stelling werd de basis, waarop hij
zijn missie-arbeid bouwde.
Geen succes.
De eerste poging van Bonifatius
werd geen succes. Door de felle strijd
tussen de Franken en de Friezen wa
ren de laatsten zeer afkerig van het
door hun vijanden beleden geloof en
slechts onider bescherming van het
in die tijd machtige „gastrecht" wist
Bonifatius in de Friese streken door
te dringen.
Zijn prediking scheen echter vruch
teloos en na een ontmoedigende zo
mer trok Bonifatius zich terug om
eerst aan de Paus in Rome raad te
vragen.
Gregorius II, die hij in 719 te Rome
bezocht, bevestigde echter zijn mis
sieroeping en gaf hem kostbare vol
machten en introducties.
Gesterkt en gerustgesteld toog Bo
nifatius weer aan de arbeid en dit
maal werd hij nog gedreven door een*
tweede doel: het onderwerpen van
opstandige priesters, waartoe hij spe
ciale opdracht had ontvangen.
In Duitsland ontmoette Bonifatius
bij deze dwalende priesters, die zich
meestal een zeer grote plaatselijke
macht veroverd hadden, zeer groot
verzet, dat hij dikwijls met lijfsge
vaar moest breken.
Een tweede kans.
Voordat echter zijn arbeid in
Duitsland geheel geëindigd was, ver
sloeg de machtige hofmeier, Karei
Martel, de Friese koning Radbout en
wederom voelde Bonifatius de mach
tige roeping om het geloof onder de
Friezen te verkondigen. Hij trok weer
naar Noord Nederland, waar hij met
de steun van de Frankische over
winnaars de onderworpen Friezen
ging bekeren.
Met wisselend succes verrichtte Bo
nifatius zijn missie-arbeid, terwijl hij
Oud Ade aan het woord (vervolg)
Hoe voelt voorzitter v. d.
fits van V.V.O.A. zich, nadat
linkshalf Van der Poel met een zui
vere kogel het eerste elftal een klas
hoger heeft getrapt.
„Nou mijnheer, dat was me wat
gisteren", zei v. d. Fits, toen we hem
kwamen opzoeken. „Een prestatie
voor zo'n klein plaatsje! Maar één
plezier moet U me zeker doen. Ik
vind het ontzettend beroerd, dat nu
juist die jongens van K.R.V. uit Kat
wijk het slachtoffer moesten worden.
Er bestaat een uitstekende verhou
ding tussen de Katwijkers en Oud
Ade. Er kan geen bekerwedstrijd of
nederlaag-tournooi zijn zonder dat
we elkaar uitnodigen. Niet dat er nu
verandering gekomen is in die beste
verstandhouding, verre van dat! Ze
hebben de teleurstelling sportief ge
dragen. Maar persoonlijk blijf ik van
mening, 'dat als er toch een slacht
offer moest vallen we met meer
genoegen een ander de das hadden
omgedaan. Zet dat vooral in de
krant!"
Intussen is V.V.O.A. toch gepro
moveerd naar de tweede klasse a.
Dat is een grote gebeurtenis in de
zijn aandacht ook moest schenken aan
zijn ambtsgebied in Duitsland en de
politieke situatie in Frankrijk,
Dit laatste eiste geruime tijd zijn
volle aandacht op en het doorzicht,
dat deze grote diplomaat hier ten
toonspreidde, vormde de basis voor
de verdere opbouw van West Europa
de bloei van de gehele Kerk.
Frankrijk werd in di# tijd practisch
geregeerd door de machtige hof
meiers, van wie namen als Karei
Martel en Pepijn een vertrouwde
klank hebben. Een gedegenereerd
koningshuis was in naam nog wel
het hoofd van de staat, doch had
practisch geen invloed meer.
Wereldpolitiek.
Bonifatius zag als kundig diplo
maat de toestand scherp in: de ko-
nog korte voetbalgeschiedenis van
Oud Ade. Zes jaar geleden werd de
vereniging opgericht en ingedeeld in
de tweede klasse B. In de jaren die
volgden werd één keer het junioren
team kampioen. In het afgelopen
seizoen eindigde het eerste elftal op
de tweede plaats, waarmede het in
aanmerking kwam voor de promotie
competitie. In Katwijk leek het er op,
dat K.R.V. er niet over dacht, om
haar plaats in de tweede klasse A af
te staan. Vijf minuten voor het einde
stonden de kustbewoners nog met
31 voor, maar toen vlogen er ach
ter elkaar twee gloeiende kogels in
het Katwijkse net. En de returnwed-
werd gewonnen met 10.
„U moet eens nagaan, wat dat be
tekent voor zo'n klein plaatsje", zegt
de heer v. d. Fits. „We hebben maar
twee senioren-elftallen, die natuur
lijk gehandicapt worden door de mi
litaire dienst. Iedere soldaat kan niet
altijd aan de wedstrijden deelnemen.
Verder is het een moeilijkheid, dat
het voetballen meestal tijdens de
melktijd valt. Verschillende jongens
zijn zodoende niet in de gelegenheid
om mee te trappen. We hebben altijd
maar de keuze uit een kleine groep;
heel anders dan in de stad! Daarom
is deze promotie een flinke prestatie".
De voorzitter van V.V.O.A. is geen
voetballer „van huis uit". Volgens
zijn eigen zeggen hebben ze hem er
met de haren bijgesleept. Met tech
niek, tactiek en spelregels moet men
bij hem niet aankomen. Er was een
voorzitter nodig en hij zag het nut
er van in, dat de jongelui een bal
letje konden trappen.
„Ik ben nu 61 jaar, maar een voet
balfijnproever ben ik niet. Ik houd
van een leuke, sportieve wedstrijd.
Het is een gezonde ontspanning. En
als je daarbij ook nog kunt promo
veren, nou.... wie doet je wat?"
„Dus U hebt geen wensen meer?"
„Dat is ook weer overdreven"
lacht de voorzitter. „Als U me aan
een mooie kleedtent kan helpen, dan
graag. Die kunnen we best gebrui
ken, want tot op heden is het behel
pen en de bond is niet erg ingenomen
met onze huidige kleedgelegenheid".
JONGENS EN MEISJES, jullie hebben natuurlijk al op de andere pagina
gelezen, wie de prijzen gewonnen hebben. De schooljeugd vian Oud-Ade
weet er weg mee. Sjaak v. d. Geest is imet de tekenprijs gaan strijken. Nou
Sjaak, we hebben eens in een groot museum staan kijken naar een schil
derij. maar al hadden we allé boerderijen uit Oud-Ade cadeau gekregen,
dan hadden we nog niet geweten, wat het voorstelde. Maar toen jouw teke
ning kwam. was het anders. „Dat is het erf van dc Rode Polder!" riep de
hele redactie.
En er waren nog veel meer tekenaars Deo Uliee b.v. met die prachtiee
molen van de Vrouw Vennnepolder en D. v. d. Poel met een^mooi land
schapje aan de Leidseweg. Dora van Leeuwen tekende een hoekje bij het
Vennemeer en Piet Velzeboer kwam met het huis van Hein Roos voor den
dag. Simon Velzeboer deed ons een hele veestapel cadeau en schreef nog
nen we doorgaan Nellie Roos, Ria Velzeboer, Jan v d. Geest, Corrie v. d.
nen we doogaan Nellie Roos, .Ria Velzeboer, Jan v. d. Geest, Corrie v. d.
Poel, Nellie Heemskerk en we weten werkelijk niet wie nog meer, hebben
hun uiterste best gedaan. Bravo, wie geen prijs heeft, toonde in ieder geval,
dat ze in Oud-Ade niet mis zijn.
Dat schreef Trudie v: d. Hulst ook in haar opstel. „Oud-Ade is wel klein",
schreef ze. „imaar heus niet achterlijk hoorj"
Boem! Die Trudie zegt meteen, waar het op staat. En zie liet het niet bij
een opstel. Ze maakte ook nog. een gedicht. Trudie dat opstel was mooi,
maar dat gedicht was nóg mooier. Heb je het zien staan in de krant? Klein
maar fijn; net als Oud-Ade. Daar krijig je natuurlijk een prijs voor!
De prijs voor het opstel gaat naar Dora van Leeuwen. Je hebt het leuk
geschreven Dora. Maar ga nooit met je ogen dicht door het dorp fietsen!
Als er een auto komt is 'het te laat. Cobie de Haas kijkt ook verder dan
haar neus lang is. Ze is dertien jaar, maar toch weet ze eventjes, dat
Oud-Ade uit de 17e eeuw dateert. Dat vertelt ze, of ze er zelf bij was, toen
de eerste huizen gebouwd werden. En dat spannende avontuur met het
onweer aan de Kagerplas heeft Nelly Heemskerk even opgehaald. Nelly,
de koude rillingen liepen ons langs de rug. Ja, die Leidenaars zijn een
beetje bang voor onweer. Greet je Vrijburg, Jopie de Haas en Adriaan Oly er-
hoek zorgen voor opstellen over de lammerenmarkt. Gaat het goed met je
zonnebril, Greetje? Cobic v. d. Geest schreef iets over vissen. Een volgende
keer moet je eens vertellen, hoe die tien knopen in de sim van Karei kwa
men. Corrie v. d. Poel is ook naar Leiden geweest. Net was ze uit de bus
gestapt, of ze zag Siem lopen. Hoe bestaat, het, Corrie. Corrie Uljee was in
gedachten nog aan het schaatsen. Ga jij later ook aan de^ Molentochten
meedoen?
En weten jullie nu de prijzen al? Mooie boeken over Lambiek! We zullen
ze zo gauw mogelijk naar mijnheer Ponsioen sturen en die zal ze dan op
school aan de winnaar en winnaressen uitdelen. En dan moeten jullie eene
goed opletten, want ik denk haast, dat er, een boek te veel in het pak zal
zitten. We zullen vragen, of mijnheer Ponsioen dat boek wil verloten onder
de jongens en meisjes, die geen prijs gewonnen hebben. Afgesproken?
DE OOM VAN LAMBIEK.
ZE WOONT ER NIET MEER, maar toch kan
men moeilijk over Oud Ade schrijven zon
der de weduwe Heemskerk daarin te betrek
ken. „De vrouw in nood". Niet dat moeder
Heemskerk in nood verkeert, verre van dat,
want als er iemand het leven van de zonnige
kant bekijkt en altijd met grapjes klaar staat,
dan is zij het wel. Deze titel heeft zij te danken
aan het feit, dat zij zoveel Oud Adenaren ter
wereld heeft helpen brengen. Volgende maand
hoopt de weduwe Heemskerk in haar prachtige
kamer in het pension bij het Elisabeth Zieken
huis haar 78ste verjaardag te vieren.
„Ik maak er een gezellig avondje van", zegt
ze, „want anders wordt het de hele^ dag zo'n
drukte. Voor mij is dat niet erg,
maar ik wil het de zusters niet aan
doen."
We kunnen ons wel voorstellen, dat
het een flinke drukte zal geven. Zij
heeft negen kinderen en 64 kleinkin-
deren. Maar daarmede zou het ver
moedelijk niet afgelopen zijn. Toen
zij haar boerderij verliet en in de
buurt van de kerk ging wonen, was
er altijd bezoek. Meestal begon het
reeds 's morgens vroeg, vooral als er
iets bijzonders was in de kerk. Dan
kwamen er heel wat na de H. Mis
hun boterham bij haar eten. De thee
pot van moeder Heemskerk was al
tijd geduldig.
„Oud Ade is een klein plaatsje",
merkt ze op, „maar ik heb het ge
kend, toen het nog heel wat kleiner
was. Ik herinner me nog goed, dat ik
school ging in het huis van v. d.
Werf tegenover de kerk. Ja, er is
ning had afgedaan en de toekomst
was in handen van de hofmeiers.
Doch dit gold niet alleen voor het
Frankenland, maar in even grote ma
te voor het Christendom in Europa.
Want was het kerstenende Europa tot
dan toe beschermd door het mach
tige Byzantium, van deze macht was
in de helft der 8e eeuw geen voldoen
de steun meer te verwachten en de
jonge Islam drong begerig op naar de
landen aan de overzijde van de Mid
dellandse zee.
Omstreeks 750 greep Bonifatius in.
Het nauwe contact, dat hij sinds zijn
eerste missietocht met Rome onder
houden had, stelde hem in de gele
genheid aan de Paus te vragen, wie
de macht in West Europa behoorde
te hebben, de machtige hofmeier Pe
pijn of de krachteloze koning. De
Paus koos de eerste en in 752 werd
Pepijn door Bonifatius tot keizer ge
zalfd.
Deze revolutionnaire daad was van
wereldbetekenis, want hierdoor werd
de basis gelegd voor het machtige
rijk van Karei de Grote, die de we
reldmacht definitief van het Oosten
naar het Westen bracht, een macht,
die eerst kortgeleden door Amerika
is overgenomen.
De marteldood.
De marteldood, die op 9 Juni 754
a.s. Woensdag precies 1200 jaren ge
leden een einde aan het vrucht
bare leven van St. Bonifatius maak
te, had in tegenstelling tot wat
men. wellicht zou vermoeden niets
te maken met zijn politieke werk
zaamheden, maar kwam voort uit de
innige verbondenheid die de Frieten
met hun voorgeslacht voelden.
Iedereen kent de uitspraak van de
Friese koning Radbout, die verklaar-
Het illustratiemateriaal werd
ons welwillend ter beschik
king gesteld door de uitge
versmij. P. N. v. Kampens
Zn, Amsterdam. De afbeel
dingen zijn afkomstig uit het
Rijksprentenkabinet te A'dam
de liever te zamen met zijn voorva
deren verdoemd te worden, dan al
leen zalig te worden.
Eenzelfde mentaliteit kostte Bo
nifatius het leven.
Op Pinksterzaterdag, 5 Juni 754,
had de heilige een aantal Friezen ge
doopt en de Woensdag daarop wilde
hij zijn werk bekronen met het vor
men van de nieuwe leden der Kerk.
Toen het tot de buitenstaande Frie
zen doordrong, dat door het vormsel
hun stamgenoten „strijders voor het
rijk van Christus" zouden-worden,
beschouwden zij dit als „hoogverraad
aan de stam" en grepen in. Te zamen
met dopelingen en zijn gezellen, viel
Bonifatius even buiten het huidige
Dokkum onder de bijlslagen van een
groepje razend geworden Friezen.
Nederland verloor hiermede een
vurig missionaris, Europa een groot
diplomaat en de Kerk een ijverige
apostel en leraar.
Maar zijn werk zou vruchtbaar
blijken; het Christendom had zijn
zaad onder de Friezen uitgestrooid;
Europa werd onder Karei de Groote
de grote beschermer van Christen
dom en beschaving en wist de Muzel
mannen buiten zijn grenzen te hou
den; en Christus' Kerk kreeg de ge
legenheid zich over geheel Europa
te verspreiden teneinde vanuit deze
basis het woord Gods over de we
reldzeeën naar alle landen te bren
gen.
Kathedraal te Fulda, waar Bonifatius begsauen is
heel wat veranderd. Tegenwoordig
heb je ook de wijkverpleging. Bij ge
boorten en overlijden was men vroe
ger aangewezen op burenhulp. Zo
doende heb ik nogal veel Oud Ade-
naartjes op de wereld zien komen."
Toen de weduwe Heemskerk Oud
Ade ging verlaten, is er een flink af
scheidsfeest geweest. Na 76 jaar op
het platteland te hebben gewoond,
kwam zij in de stad terecht. Maar ook
daar bevalt het haar best.
„I-k bekijk het leven van de vro
lijke kant, hoor!" lacht ze. „Mijn
hart is mijn motor en zolang die op
toeren blijft, ben ik dubbel en dwars
tevreden."
Voor emigratie is moeder Heems
kerk niet enthousiast te maken. Ze
weet uit ervaring, dat boerenzonen
moeilijk allemaal in het agrarische
bedrijf aan de slag kunnen komen,
£ied aan deze fyd
Daar zwom een visje
in een plas.
Daar zwom een visje in een plas,
't wist niet, dat het een haring was,
dat had het nooit gehoord.
Het zwom daar rond in pret en jool,
het was er eentje van een school
en leefde ongestoord.
Een visserspink kwam op de zee
en nam het hele schooltje mee
gevangen in het net.
Zij werden allemaal gekaakt,
net en voorkomend ingemaakt
en in het zout gezet.
Zij waren glanzend, vers en vet,
zó uit de zee zó in het net
en lagen in de schuit.
Het mooie leven was gedaan,
zij hadden er van nu af aan
geen haring van of kuit.
Nauw waren z' op de vaste wal
of zie een hand die greep hep al
en nam er een uit 't vat.
Ze lagen daar stijf o,p elkaar
geen lucht of water was er daar
en ook geen zilte nat.
Zij kwamen op een kar terecht,
ook dat bekwam hen bijster slecht,
dat werd hun laatste uur,
een zeebonk heeft de karrevracht
toen één voor één om hals gebracht
en nog niet eens zo duur.
Een late wana'laar ging op pad,
die na een fuif een kater had,
het was reeds in de nacht,
hij kocht een haring bij de kar
en heeft die tot zijn heil 't is bar
blij aan zijn mond gebracht.
Zo sterft de haring blank en groot
in dorp en stad de haringdood
in onze wijde maag
en dank zij "Willem Beukelszoon
brult nu de haringventer schoon
en eten wij ze graag.
TROUBADOUR.
maar daar ziet ze toch geen reden in,
om naar Canada of Nieuw Zeeland te
gaan. „Als het mogelijk is, dan maar
iets anders", zegt ze. „In een zaak of
zo. Maar niet emigreren. Ik houd
mijn jongens graag een beetje om me
heen. Dat is veel gezelliger. Het moet
gek gaan. als ik een dag geen aan
loop heb."
Doe mee aan de B.B.
Waclit niet op Uw buurman.
U bent Uw buurman's buurman.
•eau B.B. Langebrug 56, tel. 30441.
