RIJDENDE MONUMENTEN
VRIJDAG 21 MEI 1954
ur. LEIDSE COURANT
iWEEUEBLAU - RAGINA 3
Herdenking van de
H. Bonifacius
De komende weken zullen ook in
Nederland staan in het teken van de
herdenking van Bonifatius' martel
dood, twaalf eeuwen geleden in Dok-
kum.
Aan de grote herdenkingsplechtig
heid op Zaterdag 3 Juli zal, behou
dens bijzondere omstandigheden, door
de aanwezigheid van Hare Majesteit
de Koningin luister worden bijgezet.
Door de verscheidene kerkgenoot
schappen worden kerkdiensten gehou
den. In de meeste protestantse kerken
wordt dit feit herdacht op Zondag 6
Juni (Zendingszondag), de dag na
Bonifatius' sterfdag.
Nationale plechtigheid.
Bij gelegenheid van de nationale
herdenkingsplechtigheid zal in het
raadhuis te Dokkum een expositie
over Bonifatius en zijn tiid worden
geopend. Op Zaterdag 3 Juli des mor
gens zal het provinciaal bestuur van
Friesland ten provinciehuize te Leeu
warden de eregasten uit binnen- en
buitenland ontvangen. Te half drie
zal de herdenkingsbijeenkomst aan
vangen in de openluchtkapel te Dok
kum. Het orkest van de Nederland
se Radio Unie zal het programma
muzikaal verzorgen. Als sprekers
zullen optreden: prof. dr. W. J. N.
A. Assebergs, prof. dr, J. W. Bakhui
zen van den Brink, prof. dr. J. H.
Bavinck. De herdenking zal door de
radio worden uitgezonden.
Zondag 4 Juli: Bonifatiusherden-
king door de Katholieken van Neder
land. Pontificale Hoogmis te Utrecht
met predikatie door de aartsbisschop
coadjutor mgr. dr. B. J. Alfrink in
tegenwoordigheid van buitenlandse
bisschoppen en het Nederlandse epis
copaat. Des middags wordt om half
drie in Esplanade te Utrecht een bij
eenkomst gehouden. Het Utrechts
Stedelijk Orkest zal voor de muzika
le omlijsting zorgen niet het koor
van de kathedrale kerk. De rijksar
chivaris in Friesland, dr. M. P. van
Buy tenen zal een rede uitspreken.
Óp Maandag 5 Juli des avonds zal
in de openluchtkapel te Dokkum het
Bonifatiusspel worden opgevoerd. Dit
is een spel in drie bedrijven met tekst
van Fedde Schurer en muziek van
ds. B. Smilde. Uitvoerenden: Fries
Orkest en Grouwster Koor. Spelen
den: inwoners van Dokkum en om
geving.
Op Dinsdag 6 Juli: nationale bede
vaart naar Dokkum. 's Morgens pon
tificale Hoogmis in de kapel door
mgr. dr. B. J. Alfrink, aartsbisschop
coadjutor. Predikatie rector H. Son-
daal. 's Middags opvoering van het
Bonifatius-spel van Fedde Schurer
door „Arti et Amicitiae" uit Hilver
sum.
Woensdag 7 en Vrijdag 9 Juli: op
voeringen van het Bonifatius-spel te
Dokkum.
VRAGEN OVER PASPOORTLEGES.
Het Eerste Kamerlid de heer Wen-
delaar heeft aan de ministers van
Buitenlandse Zaken, zonder Porte
feuille en van Binnenlandse Zaken
de volgende schriftelijke vragen ge
steld:
Kan de verlaging van paspoortle
ges, welke blijkens het antwoord d.d.
23 Maart 1954 op schriftelijke vragen
van het lid der Tweede Kamer, de
heer Goedhart, een punt van over
weging uitmaakte, thans spoedig
worden verwacht, opdat althans het
grootste deel der paspoortgegadi^
den voor deze zomer er nog van kan
profiteren?
Wilt U iets weten?
Vraag: Route LisseArnhem; hoe
veel km?
Antwoord: Lisse, Leimuiden, Al
phen, Woerden, Utrecht, de Bilt,
Zeist, Woudenberg, Ede, Arnhem;
afstand 130 km.
Vraag: Route AlphenApeldoorn;
hoeveel km?
Antwoord: Alphen, Bodegraven,
Woerden, Utrecht, de Bilt, Soester-
berg, Amersfoort, Voorthuizen, Apel
doorn; 'afstand 95 km.
Vraag: Route LeidenOosterhout;
hoeveel km?
Antwoord: Leiden, Stompwijk,
Zoetermeer, Bergschenhoek, Rotter
dam, Rijsoord, Dordrecht, Moerdijk,
Zevenbergschenhoek, Wagenberg,
Made, Oosterhout; afstand 85 km.
Vraag: Route Noordwijkerhout
Oosthuizen per auto; hoeveel km?
Antwoord; Noordwijkerhout, Vo
gelenzang, Haarlem, Spaarndam,
Koog a. d. Zaan, Zaandijk, Purmer-
end, Middelie, Oosthuizen; afstand
45 km.
Vraag: Route HazerswoudeAlme
lo per fiets; hoeveel km? Is er op
deze route een jeugdherberg voor da
mes en heren?
Verkiezingen in Korea
Grote overwinning voor
partij van Syngman Rhee
De uitslagen der in Zuid-Korea ge
houden verkiezingen voor een nieuwe
nationale vergadering, de derde van
de zes jaar bestaande Zuid-Koreaan-
se republiek, zijn thans grotendeels
bekend. 167 van de 203 volksverte
genwoordiger szijn gekozen. Ds ver
deling is als volgt:
Liberale regeringspartij
(van Syngman Rhee) 167 zetels
Nationaal-Democratische
partij 13
Onafhankelijke afgevar
digden 62
Andere partijen 4
Nog niet bekend 36
Totaal
Volgens „Reuter" heeft, naar schat
ting, 90 procent der elf millioen Zuid-
Koreaanse kiezers zijn stem uitge
bracht.
DE KWESTIE—NAUNDORFF.
Bij de voortgezette behandeling
van het beroep der familie Naundorff
tegen de weigering van een Frans
gerechtshof in 1874 om de indentiteit
van de in 1845 overleden Delftse
horlogemaker Naundorff en de Dau
phin (zoon van Lodewijk de zestien
de en Maria Antoinette) te erkennen,
heeft de advocaat Chresteil zijn plei
dooi voor de Naundorff's besloten. Hij
wees met name op de pogingen, wel
ke Naundorff tijdens zijn leven zou
hebben gedaan om zyn erkenning
als de Dauphin te verkrijgen, o.a. in
gesprekken met leden van het voor
malige Franse hof, en zijn vergeefs
gebleven pogingen om in contact te
komen met de hertogin van Angou-
lême, dochter van het vermoorde
Franse koningspaar.
Maandag, aanstaande zal Maurice
Gaogn, de advocaat van de aangeval
len partij, de familie de Bourbon-
Parma, waartoe de „Graaf van Pa
rijs" de algemeen door de Franse
royalisten erkende pretendént naar
de Franse troon, behoort, zijn repliek
beginnen om te trachten te bewijzen,
dat de Dauphin destijds als kind in
de gevangenis van de Temple over
leden is.
A.N.W.B.-MENTORCORPS
BESTAAT TIEN JAAR.
Pinksteren 1944 tien jaar gele
den dus werd, gezien de tijdsom
standigheden in alle stilte, het men
torcorps van de A.N.W.B. opgericht,
dat sedertdien als een soort Wegen
wacht voor kampeerders alom in den
lande kamperende leden van de A.
N.W.B., maar ook niet-leden, bij hun
eerste prille stappen op het buiten-
spoor hulp verleent en van advies
dient.
Toen in 1944 de eerste mentors
werden geïnstalleerd zag de toe
komst voor het kamperen er niet
zo rooskleurig uit. Daar de jeugdor
ganisaties hun werk hadden moeten
staken en dus geen invloed meer ten
goede op de jongeren konden uitoefe
nen waren excessen in het kampeer-
veld, vooral ook tengevolge van de
verwildering, die nu eenmaal het
gevolg is van elke oorlog, aan de
orde van de dag.
Vooral ter bestrijding hiervan deed
de A.N.W.B. een beroep op de me
dewerking van goedwillende en des
kundige kampeerders, die door goed
voorbeeld, door tactische adviezen
en ook door het verlenen van kam-
peertechnische bijstand aan kam
peerders zonder ervaring, een tegen
wicht zouden kunnen scheppen.
In de tien jaar van zijn bestaan
heeft het mentorcorps zich een gro
te plaats veroverd in de kampeer-
wereld. Het omvat thans ruim 600
leden, zowel kampeerders als kam-
peersters, uit alle kringen van onze
bevolking en in leeftijd variërende
van vijf en twintig tot vijf en zeven
tig jaar. Zij verrichten hun mooie
werk zonder ophef niet alleen in,
maar ook buiten het kampeerveld,
waar de mentor in zijn kring van
collega's, op zijn school of in zijn
vereniging de vraagbaak is voor
ieder, die kampeerplannen heeft.
Met Pinksteren zal dit A.N.W.B.-
keurcorps zijn tweede lustrum vie
ren in een driedaags kamp op het
kampeerterrein „De Goudsberg" by
Lunteren. De deelname in dit kamp,
dat als de voortekenen niet bedrie
gen het grootste toeristische kamp
zal worden dat Nederland ooit heeft
beleefd, staat open voor alle toeris
tische kampeerders onder de A.N.
W.B.-leden en voor alle houders van
kampeerpaspoorten, ongeacht het
feit of zij lid zijn van de A.N.W.B.
Er worden duizenden kampeerders
verwacht uit alle delen van het land.
Op het programma staan onder
meer een groots kampvuur en een
uitgebreid kampeerforum, waar zon
der twijfel verschillende netelige
vraagstukken op kajnpeergebied zul
len worden bediscussieerd. Hieraan
zullen tal van bekende figuren uit
de kampeer wereld deelnemen. De
eerste vijftienhonderd deelnemers
aan dit monsterkamp hebben zich
bereids aangemeld.
Tijdens een vergadering van de
raad van beheer der Koninklijke Ne
derlandse Jaarbeurs, welke werd bij
gewoond door Z.K.H. prins Bernhard
als koninklijk commissaris en lid van
de raad van beheer, heeft de prins
zijn goedkeuring gehecht aan het
voorstel, de nieuwe jaarbeurshal op
het terrein aan de Croeselaan de
naam „Margriethal" te geven. De
Margriethal zal half Augustus gereed
komen en bij de najaarsbeurs (716
September) ter beschikking worden
gesteld van de afdeling medische- en
laboratorium-apparatuur.
De nieuwe hal heeft een oppervlak
te van ongeveer 7.000 m2.
PSEUDO-VOGELPEST
Op de Veluwe neemt in de afgelo
pen dagen het aantal gevallen van
pseudo-vogelpest steeds meer toe.
Reeds zijn nieuwe gevallen waarge
nomen in de gemeenten Ermelo,
Harderwijk, Nijkerk en Oldebroek.
Er zijn ophokgeboden afgekondigd
voor alle soorten pluimvee, terwijl
voorts katten en honden moeten wor
den vastgehouden. Ruim duizend kip
pen zijn reeds afgemaakt. Deze ziekte
neemt echter nog geen verontrusten
de vormen aan.
COLORADO-KEVERS
Dezer dagen zijn de eerste colo-
rado-kevers in de gemeenten Harder
wijk en Putten waargenomen. Het
betrof slechts enige tientallen exem
plaren, die alle werden gedood.
Waarschijnlijk hebben zij als larven
in de grond overwinterd.
Antwoord: Hazerswoude, Boskoop,
Tempel. Bodegraven, Woerden,
Utrecht, de Bilt, Amersfoort, Voort
huizen, Apeldoorn, Deventer, Holten,
Rijssen, Almelo; afstand 175 km. Uw
vraag omtrent R.K. jeugdherbergen
op deze route kunt u het beste rich
ten tot de Katholieke Vacantiehuizen
Centrale, Nachtegaalstr. 60, Utrecht.
Vraag: Route SassenheimRoer
mond per fiets; hoeveel km?
Antwoord: Sassenheim, Leiden, Al
phen, Woerden, Utrecht, Schalkwijk,
Culemborg, Waardenburg, 's-Herto-
genbosch, Vught. Boxtel, Eindhoven,
Leende, Weert, Bacxem, Roermond;
afstand 200 km.
Vraag: Waar ligt Arkel?
Antwoord: Arkel ligt 3 km boven
Gorinchem.
Vraag: Route LisseBretdaVeld-
drielNijmegenHavelteBonner
veenOnstweddeStedumHavelte-
EdeSoestLisse; hoeveel km?
Antwoord: Lisse, Sassenheim,
Haagse Schouw, Voorschoten, Ypen-
burg, R'dam, Rijsoord, Dordrecht,
Willemsdorp, Princenhage, Breda; af
stand 105 km; Breda, Oosterhout,
's-Gravenmoer, Capelle, Drongelen,
Eethen. Genderen, Nederhemert, Am-
merzoden, Hedel, Velddriel; afstand
43 km; Velddriel, Rossum, Lith, Oss,
Berchem, Ravenstein. Nifterik, Wy-
chen, Nijmegen; afstand 45 km;
Nijmegen, Arnhem, Apeldoorn, Zwol
le. Meppel, Havelte; afstand 125 km;
Havelte, Uffelte, Dieverbrug, Smilde,
Assen, Rolde, Gieten, Bonneveen, af
stand 63 km; Bonneveen, Gasselter-
nijeveen, Stadskanaal, Veenhuizen,
Onstwedde; afstand 20 km; Onstwed
de, Blijham, Winschoten. Eext, Noor
debroek, Schildwolde, Ten Post, Ste
dum; afstand 50 km; Stedum, Ten
Boer, Groningen, Haren, Vries, As
sen, Smilde, Havelte; afstand 75 km;
Havelte, Meppel, Staphorst, Zwolle,
Epe, Apeldoorn, Ugchelen, Hoender
lo, Otterlo, Ede; afstand 100 km; Ede
Lunteren, Barneveld, Amersfoort,
Soest; afstand 32 km: Soest, Hilver
sum. Kortenhoef, Vreeland, Uithoorn,
Kudelstaart, Leimuiden, Lisse; af
stand 75 km.
ACedetCandae kenk in Handen
De nieuwe Nederlandse Kerk van Austin Friars in de City van Londen be
gint zijn voltooiing te naderen. Koningin Juliana zal deze nieuwe Kerk,
welke werd gebouwd op de plaaats van de weggebombardeerde oude, in Juli
a.s. officiéél openen.
CR is veel geschreven over „volks-
kunst" en over ..hoerenkunst". Er
is veel onzin over geschreven, maar
er is over het algemeen nog.... te
weinig over geschreven!
Hij, die zich verdiept heeft in het
geen in de loop der eeuwen door
knoestige, doch nijvere handen in de
lange winteravonden op de hofste
den werd gewrocht, heeft zich steeds
weer opnieuw verwonderd afge
vraagd: vanwaar deze kunstzinnig
heid? Waar kregen deze lieden hun
ideeën vandaan? Vanwaar hun vaar
digheid en vanwaar het kerkelijke
Ikunstzinnige gevoel?
De oprechte volkskunst komt uit
het volle voort. Zij is er en wanneer
zij van ouder op ouder wordt onder
bij bijzondere gelegenheden van een lijke onderwerp te kunnen beginnen.
kaars en nog weer later van een pe
troleumlamp.
Och neen, in dat liaht en in het
vuur zit het 'em niet. Het is de ge
bondenheid van het boerengezin aan
de plaats, waar het dagelijkse werk
verricht wordt, w^lke gebondenheid
door het toegenomen verkeer en het
daardoor mogelijk geworden inten
sieve maatschappelijke leven, de oude
orde op de boerenhofstede volko
men veranderd heeft. Deze verande
ring heeft niet meer of minder be
tekend dan een regelrechte revolutie
in het boerenbestaan. Geen tijd is er
meer voor die oude bezigheden, want
men komt zelft tijd te kort om verga
deringen en cursussen bij te wonen,
houden, zonder veel woorden, doch om bioscopen en schouwburgen af
metterdaad, dan zal deze kunst le
vend blijven en ook over eeuwen
nog dezelfde gewaarwordingen de be-
sohouwer doen ondergaan. Helaas
ziet het er echter naar uit, dat het
met die overgeleverde volkskunst
teneinde gaat lopen. De lange win
teravonden worden niet meer bij het
grote houtvuur doorgebracht, op zijn
hoogst verhelderd door het spaarza- ["YEZE ontboezeming moest ons van
of i het hart alvorens aan het eigen-
te lopen, om voetbal- en andere
sportwedstrijden te kunnen zien
En hiermede is de volkskunst wel
ten ondergang gedoemd, hetgeen te
betreuren is niet alleen, doch welker
gevolgen thans nog wel niet in hun
geheel zijn te overzien.
me walm-licht van een snotneus
Wij willen het hébben over „rijdende
monumenten" en omdat zij typische
en zuivere uitingen van ras-echte Ne
derlandse volkskunst zijn, is het goed
eerst eens het hart over die kunst en
haar doodstrijd te luchen. Want ge
zult zien, dat het ook met deze rij
dende monumenten „gedaan" is. Hun
tijdperk is afgesolten, voorbij, fini!
Men kan het betreuren, men kan
met weemoed denken aan de nog niet
eens zo lang achter ons liggende tij
den, waarin men ze nog dagelijks in
hun volle glorie kon zien; al dat ge
lamenteer heeft geen enkele zin,
want een dode kan men er nu een
maal niet meer in het leven mee te
rug roepen
„Rijdende monumenten"! Kent ge
een betere naam voor onze onvolpre
zen Hollandse en Gelderse boeren
wagens?
Waren het dan geen juwelen van
volkskunst? Is zo'n Boerenwagen,
wanneer ge er voor staat, dan geen
monument; geen stuk vakmanschap;
geen brok kunstenaarsschepping van
je welste?
Hebt ge wel eens zo'n fraai ge
beeldhouwde wagen, gelakt en ge
schilderd ei eventueel van fraai me
taalbeslag voorzien op een zomer-na-
middag zien staan, als het ware aan
zijn lot overgelaten, op het erf van
die oude hofstee, waar men de lui
ken aangezet had vanwege de felle
middagzon en de lucht om u heen
geurde van de aroma van fuchsia's
en geraniums en vooral van de door
dringende geur van de palmhaagjes?
Daar stond hy dan des boeren
trots!
De boerenwagen met de kromme
dissel, hog op de ranke wielen, de met
zoveel liefde gesneden steekleertjes,
het aohterschamel met een klim
mende leeuw van fel rood in een
cirkel van goud, rechts en links oude
symbolen, ditmaal z.g. toverknopen,
ook alweer fel geverfd en het achter
krat somwijlen met een compleet
schilderij voorzien, foyna te mooi om
te gebruiken voor de dagelijkse or
dinaire landarbeid
117IJ willen u wel eerlijk zeggen,
dat wij die wagens liefhebben,
zoals wij die oude Hollandse boeren
plaatsen liefhebben. Wij zouden hun
rieten daken kunnen strelen, zulke
goede herinneringen doemen er bij
ons op uit de tijden toen de wegen
nog niet onveilig en onaangenaam
onrustig werden gemaakt door motor
voertuigen van allerlei slag. Er ziin
er ook onder van ettelijke tiendui
zenden guldens. Inderdaad, maar niet
één kan staan in de schaduw van zo'n
echte, oer-edhte Hollandse boeren
wagen. Al die auto's hoe fel zij ook
mogen glimmen van nikkel of koper
of chroom, geen van hen heeft een
ziel, als we het zo zeggen mogen. Voor
ons althans niet. Zij zijn zielloos,
want zij worden zonder liefde ge
maakt. Gemaakt aan de lopende band
en lopende-bandwerk is nu een
maal werk, waarin men zijn persoon
lijkheid niet en nooit kan leggen.
Kijk, dat was met die oude boe
renwagens toch zo gans anders. Dat
ging ongeveer zó: een jonge boer,
die zou gaan trouwen, wenste zich
een nieuwe wagen en ook zijn vader
vond die tijd wel aangebroken, want
tenslotte was de welstand van dien
aard geworden, dat zulks uiterlijk
ook wel meer zichtbaar mocht wor
den. Dies werd de wagenmaker op
het erf geroepen en met hem over
leg gepleegd. Deze ging aan het werk
en hield rekening met de wensen
van zijn opdrachtgever. Daar gingen
weken overheen en ook de smid, die
meestal er vlak neven woonde,
kwam er aan te pas, want het moest
maar niet zulk gewoon smeedwerk
worden deez' keer, weineen er moes
ten krullen en tierelantijnen ter ver
siering worden gesmeed en de schil
der kreeg welhaast nog het moeilijk
ste karwij, want er kon ditmaal niet
volstaan worden met gewoon een
paar keer schuren en lakken. Kunt
ge denken! Kleuren móesten er ko
men en een voorstelling met een wij
ze spreuk, waaraan men ten eeuwige
dagen zou kunnen zien hoe de jonge
boer zijn wereld bekeek.
IA, en zo ontstond dan na weken-
lange noeste arbed die boerenwa
gen. Maar de wagenmaker had er
uren van wakker gelegen om te
peinzen over de wijze, waarop hij zijn
opdracht zou uitvoeren. En uren had
hij des avonds bij zijn werkstuk ge
zeten en gepeinsd had hij of er wel
licht nog iets hier aan te veranderen
was of daar aan te verbeteren. Maar
niet hij alleen had al zijn gedachten
cp zijn onderwerp geconcentreerd,
ock de smid had menig keer gebuurt
bij de wagenmaker om in gezamen
lijk overleg er iets Van te maken,
dat de makers nog jarenlang voldoe
ning zou geven. Maar wat dacht ge
van de schilder? Hij was geen Rem
brandt, en ook geen Hals of een
Steen, geen de Hoogih of Vermeer.
•Hij was de onbekende dorpsschilder,
die nooit ambachtsschool of teken-
school had bezocht. Hij was de be
scheiden man-met-talent en hij schil-
c'cerd zoals z'n Scheeper 't hem had ge
leerd en wat hij er van terecht bracht
kunnen wij nu gelukkig in enkele
bewaard gebleven exemplaren nog
zien.
En dan werd zo'n wagen afgele
verd en deed zijn diensten niet alleen
bij het landwerk, maar ook bij het ter
markt rijden of wel wanneer men op
bezoek ging naar geburen en familie.
En wanneer de boer oud geworden
was en in het voorhuis getrokken
boerde de jonge boer weer met de
fraaie wagen voort, van geslacht op
geslacht, want men bouwde toen
geen voertuigen, zoals tegenwoordig,
welke maar enkele jaren meegin
gen.
Voor de boer en de boerin en hun
kinderen was de boerenwagen hun
rijdend welstandsteken. Men wees
elkaar van achter de blauwe horren:
daar gaat de wagen van boer zus
of zo.
Daarom werden ze ook goed onder
houden en terdege welbewaard opge
borgen, wanneer men ze niet nodig
had.
Welk een weelde: het hoog opgela
den voer hooi, stevig met de ponder
foom vastgehouden, de wagen getrok
ken door twee rappe, kloeke klep
pers, de boer in blauw kiel, de rode
zakdoek om de hals, de klompen aan
de voeten welgenoegd op de kist, één
der voeten op de dissel. Zij hoorden
bij onze Hollandse waarden, die
ouderwetse boerenwagens op hun ho
ge wielen en daarom behoren zij tot
de schat onzer niet genoeg te waar
deren volkskunst.
Doch hun tijd is voorbij, onherroe
pelijk blijkbaar, lij leggen ons er bij
neer, doch doen tevens een ernstig
beroep op allen, die nog zulk een wa
gen hebben: voor aleer ge hem op
ruimt, denkt dan aan bet Openlucht
Museum of aan de Boerenwagenclub,
twee instellingen, weLke zich ten
doel stellen de Nederlandse volks-
en ambachtskunstuitingen voor het
nageslacht te bewaren. Die kunst is
voor het grootste deel uw kunst. Be
waart onze rijdende monumenten
voor kachel en sloper. Dan zijt ge
kunstbeschermer in de ware zin des
woords.
