Ontwikkeling van robot
verwerkelijking van angstdroom
Rond iedere arbeider 15 onzichtbare^ qpllega's
„Mechanisch brein" verdringt mens
VERWACHTING VAN KOMENDE WEKEN
ZATERDAG 17 APRIL 1954
DE LEI USE CUURAN 1
TWEEDE BLAD PAGINA 1
Automaten-dictatuur.
De gegevens voor nevenstaand
artikel zijn voor het merendeel
ontleend aan het boek „Hersens
z onder ziel" van Rolf Strehl,
welk boek is uitgegeven door
Pax te Den Haag.
Het is onmogelijk om in kort be
stek een overzicht te geven van alles,
wat er momenteel bestaat op hetjge
bied van automaten.
Men heeft de „automatische secre
taresse", de „denkende schrijfmachi.
ne", de „telefoon-robot". Enkele ro.
te Amerikaanse bladen hebben n ast
hun gewone uitgaven een Ultra-^ax-
dienst ingesteld. Per minuut kan fceri
er 1 millioen woorden mee overb en-
gen. De ontvangers kunnen reeds Vier
minuten na het begin van de uit en-
ding op deze wijze overgebrachte
couranten uit de apparaten halen.
Er zijn „mechanische breinen" in
Hoewel de koude het ontluiken van de bloemen nog tegenhoudt, kunnen we over enkele weken ook de tul-
penpracht verwachten. Een voorpr oef je hiervan is te vinden in de kas van Keukenhof.
ALS ER OVER ROBOTS GESPROKEN WORDT, dan denken wij op del te gaan. Het naïve geloof aan een
eerste plaats aan „de kunstmatige mens"; aan de metalen pop, die in voortdurende vooruitgang, dat de vo-
j rige eeuw beheerste, is wel krachtig
haar gestalte en m „haar doen en laten de mens min of meer benadert. I weggevaagd. De machine, een schep-
In de ateliers van Franse technici en in het „Cabinet van Mechanische
Wonderdingen" te San Francisco is er op dit gebied gedurende de dertiger
jaren van deze eeuw heel wat geëxperimenteerd. Dikwijls werd er aan de
gestalte van zo'n robot ontzettend veel zorg besteed. Men wilde het uiterlijk
van de mens zo natuurgetrouw mogelijk benaderen. Sommige technici leg
den zich toe op dieren-robots. Huppelende hazen, brullende leeuwen en een
kleine kudde olifanten werden uit stomme metalen te voorschijn getoverd.
In deze tijd vijf en twintig jaar nadat de robot-hobby zo'n opgang maakte
staan de zaken er anders voor. De robots van vandaag doen in uiterlijk
weinig aan mensen denken, want ze bestaan meestal uit een samenstel van
buizen, draadjes, schroeven en andere onderdelen, die, het geheel het aan
zien geven van een machine. In „hun doen en laten" echter zijn zij met
dien verstande veranderd, dat ze de mens niet alleen meer zo nauwkeurig
mogelijk imiteren, maar hem in vele opzichten overtreffen. Wat dit laatste
betreft, doet het „kunstmatige brein" steeds meer van zich spreken en het
is niet overbodig, dat men zich eens gaat afvragen: „Waar moet dat heen?"
De robot „Marsalus", een constructie
van een Franse ingenieur.
WAAR MOET
DAT HEEN
In 1954 heeft de robot niets meer
van de kermisattractie en de grappige
vinding, die hij aanvankelijk was.
De eerste man, die in zijn leven nog
juist kon ontdekken, dat de robot
niet alleen aangename kanten heeft,
was de Amerikaanse ingenieur Ro
land Schaffer. Hij had een robot ge
maakt, die er uitzag als een middel
eeuwse ridder. Hij kon niet alleen lo
pen, maar ook andere menselijke be
wegingen uitvoeren. Op de Londense
radio-tentoonstelling trok deze ridder
bijzonder de aandacht en het gevolg
was, dat hij een triomftocht maakte
door Europa. Schaffer was echter nog
niet tevreden met zijn succes. Hij ver
beterde de robot telkens weer en
tenslotte werd de ridder een arbeider,
die de voorhamer in de smederij kon
hanteren en eveneens in staat was
om bomen te zagen of planken op te
stapelen. Schaffer noemde hem trots
zijn „dienaar".
In 1935 heeft Schaffer de ware aard
van zijn dienaar nog juist leren ken
nen. Op zekere avond zat hij aan zijn
schrijfbureau, toen de robot zijn ka
mer binnenkwam. Hij had zijn voor
hamer in „de hand". Verstijfd van
schrik heeft Schaffer naar zijn eigen
vinding gekeken. Toen zwaaide de ro
bot de voorhamer en verbrijzelde de
schedel van zijn baas.
Nuchter rapport.
Het politie-onderzoek in deze zaak
werd afgesloten met de nuchtere con
clusie: pe_ robot was per vergissing
in werking gesteld en eindigde haar
vernielend werk, toen de accu's leeg
waren.
Dit gebeurde in 1935.
Na het ongeluk werd de robot voor
tentoonstellingen aangekocht. Hij
functionneerde nog twee jaar en werd
toen naar een laboratorium voor elec-
tro-mechanica gebracht, waar het ge
heim van deze kunstmatige moorde
naar aan het licht werd gebracht. De
robot had, verborgen in zijn
„lichaam", een bijzonder orgaan, dat
bestond uit electrisch gedreven tol
len, die het gevaarte in evenwicht
hielden. In het hoofd was een an-
ping van de mens, zou de weg banen
naar een gulden toekomst.
Helaas is de voormalige heer en
meester van de machine een slaaf ge
worden van de techniek. De rollen
zijn omgekeerd. De machine schrijft
arbeidstempo en arbeidsprestatie
voor een de mens krijgt de functie oip
het mechanisch samenstel der techni
sche wereld op gang té houden. De
mens heeft nog slechts een bedienen
de taak in het proces, dat nagenoeg
zonder hem verloopt.
En nog gaat deze ontwikkeling ver
der.
Zelfs een groot deel van de con
trolerende taak wordt door de robots
overgenomen. Er zijn distillatiebedrij-
ven, waar dagelijks 9 millioen ruwe
olie in negen producten wordt ge
scheiden door vijftig automatische ap
paraten, In „totaal" zijn daar nog vijf
arbeiders bij betrokken!
Een Amerikaanse raffinaderij telt
momenteel nog 8 employé's tegen 150
in 1940, terwijl de productie toen aan
merkelijk lager was. Er zijn in de
wereld van vandaag talrijke machine
hallen, krachtcentrales en ketelhui
zen, waar geen enkele arbeider meer
is. Alleen nog een ingenieur, die een
wand van controle-apparaten en scha
kelaars in het oog houdt. Waar vroe-
tenne verborgen, welke van een spe-Ser honderden arbeiders werkten zit
ciale zender draadloze signalen op- nu *én man in een keurig costuum
ving. Volgens een ingewikkeld' stel
sel van signalen kon de robot zich be
wegen als een mens.
In 1943 werd er een tweede ro
bot, die door een jonge electro-tech-
nicus uit Milwaukee, geconstrueerd
was, moordenaar. In zijn „hoofd" en
„lichaam" bevonden zich niet min
der dan tweehonderd kleine electro-
nenbuizen, die hem tot vele en ver
schillende functies in staat stelden.
Toen de uitvinder bij een van zijn ex
perimenten de robot een schroef in de
arm wilde draaien, faalde de gecom
pliceerde apparatuur.
De robot nam zijn meester in de ar
men en drukte hem dood.
De eerste robot.
Naast de meer attractieve vorm,
op kermissen en tentoonstellingen,
komen we vaak onbewust mis
schien de robot ook tegen in de
mechanisatie van het arbeidsproces.
De eerste robot werd gemaakt rond
het jaar 1760, toen te Londen de eer
ste mechanische weefstoel in gebruik
werd genomen en de spinner Har-
greaves bijna tegelijker tijd de eerste
spinmachine de „IJzeren Jenny"
construeerde. Weliswaar sloegen de
verontwaardigde spinners, die zich in
hun broodwinning bedreigd voelden,
het apparaat in stukken, maar het
idee was geboren.
De opmars van de machines was
niet meer te stuiten. Fabrieken wer
den bestormd en overal dreigde er
oproer. Tevergeefs! Eén arbeider aan
de machine kon per dag evenveel
produceren als tien handwevers, die
zich tot een uiterste prestatie op
zweepten.
De prijzen gingen met grote snel
heid omlaag en in de gezinnen van
de handwevers deed een armoede
haar intrede welke elke beschrijving
tart. De robot had zijn eerste over
winning op de mens behaald. In 1842
werkten er 448.900 machinewevers in
de fabrieken en zij produceerden
evenveel als zeventien millioen hand
wevers.
Na het hand we ven wordt het ene
handwerk na het andere door de me
chanisatie verslonden. Meester, gezel
len en leerlingen worden uit hun
werkplaatsen gehaald en in fabrie
ken gezet.
Het ambacht werd gekraakt!
Zelf dienaar.
Waartoe deze ontwikkeling tot op
heden geleid heeft, is gemakkelijk na
Met dit apparaat, dat door een „me
chanisch brein" wordt bestuurd, ho
pen de Amerikanen ook op de grond
een snelheid te bereiken, welke groter
is dan die van het geluid.
op knopjes te drukken en handles
over te halen.
Men heeft uitgerekend, dat
telefooncentrales, die niet alleen zelf
standig de verbindingen tot stand
brengen, maar ook alle daarbij nodi
ge administratieve werkzaamheden
vervullen.
Ook bij de telegraafkantoren heb
ben de robots reeds vele mensen
werkloos gemaakt. De Western Union
heeft afsplitsingscentrales ingericht,
waar „mechanische breinen" binnen
komende telegrammen zelfstandig
volgens merktekens sorteren, over
schrijven en doorsturen.
Men kan slechts huiveren, wan
neer we zien, hoe men tracht om de
wereld te ontzielen. De moderne ro
bot heeft iets van een angstdroom;
men wordt er door aangegrepen en
voelt zich onpasselijk worden.
De Franse schrijver Romain Rol
land heeft deze gevoelens vastgelegd
in een filmscenario „Opstand der
machines". Het drama begint bij de
plechtige inwijding van een grote fa
briekshal, waarbij de machines zich
onfatsoenlijk gedragen. Zij wippen
de hoge hoeden af van autoriteiten
en maken zoveel lawaai als zij kun
nen.
Het drama eindigt met een op
stand van de machines, die door de
muren van de fabriekshal brejeen en
zich midden in de nacht op een dorp
werpen, waar ze de heleboel kort en
klein slaan. Zelfs de pantserwagens
Uw krant wordt op de ontbijttafel gedrukt. Dit Ultrafax-product is een
combinatie van televisie en snelfotografie. Men kan er één millioen woor
den per minuut mee overbrengen. Practisch direct na bet begin van de uit
zending kan men de krant uit het ontvang-apparaat halen.
VAN DE
EEUWIGE NACHT
Dit apparaat bevindt zich in een huis van Madison Avenue te New York.
Men kan er de meest ingewikkelde berekeningen door laten uitvoeren. Par
ticulieren kunnen dit apparaat gebruiken tegen betaling van driehonderd
dollar per uur. Ondanks de hoge huurprijs is het ononderbroken aan het
werk. Het apparaat heeft bijna dertienduizend electronenbuizen, veertig
duizend contacten, meer dan 21.000 schakelaars en ongeveer 26.000 mag
neetspoelen.
waar tien arbeiders werken voor
honderd vijf tig arbeiders wordt ge
produceerd. Iedere arbeider is der
halve omringd door vijftien onzicht
bare krachten, die evenveel mans zijn
als hij.
Naarmate er meer robots in het
productieproces komen, worden er
mensen ontslagen.
Zonderlinge stad.
Kiruna, een pas vijftig jaar oude
stad in Lapland, staat voor een be
langrijk deel in het teken van de ro
bot. Dagelijks wordt daar dertigdui
zend ton ijzererts gebroken, gema
len, in speciale goederentreinen ge
stort en naar Narwik getransporteerd.
Gedurende dit gehele proces wordt
het ijzererts door geen mensenhand
aangeraakt.
In Narvik rollen de transport-ro
bots tot aan de kade en laden daar
het erts over in schepen. Zelfstandig
verladen de robots per uur ongeveer
duizend ton. In de toekomst zullen
ze nog vlugger werken en vijf grote
vrachtschepen tegelijk volscheppen.
Hier is de mens reeds volledig uit
het arbeidsproces verdrongen, slechts
enkele gespecialiseerde vakmensen,
die de robots controleren. Hoe lang
nog? uitgezonderd.
In Londen heeft men in 1949 een
robot-bedrijf in gebruik genomen,
waar radio-apparaten worden- ver
vaardigd. Een arbeidsbezetting Van
vijftig man produceert er evenyeel
als een fabriek, die vijfhonderd* ar
beiders aan de lopende band heeft.
van de militairen deserteren en lo
pen naar de opstandelingen over.
Gelukkig zijn we zover nog niet!
Maar tochAls er rekenmachines
zijn, die in een etmaal meer preste
ren dan tien wiskundigen in hun ge
hele leven samen, wordt het tijd om
te vragen: „Waar moet dat naar toe?"
APRIL is voor de sterrenvriend
een geschikte maand om op jacht te
gaan naar Ncptunus, op één na de
buitenste planeet van ons zonnestel
sel. (Pluto staat nóg verder weg).
Neptunus staat dertig keer zo ver
van de zon af als wij, dat wil dus
zeggen 30 maal 150 millioen of wel
4,5 milliard kilometer. Het licht van
de zon (snelheid: 300.000 km. per
seconde), heeft meer dan vier uur
nodig om Neptunus te bereiken.
Aan de hemel kunt ge Neptunus
vinden in de omgeving van het ster
renbeeld Maagd, dat 's avonds om
een uur of tien tamelijk laag boven
de zuid-oostelijke horizon staat.
De helderste ster van dit sterren
beeld is Sipca; §chuin links daarbo
ven ontdekt u (met een binocle be
ter, dan met het blote oog) de
zwakke planeet Neptunus.
We weten van deze verre neef
van onze aarde, dat hij zich met
een snelheid van slechts 5 km. per
seconde (de aarde: 30) rondom de
zon beweegt en voor één omloop om
de zon.164 jaar nodig heeft; een
zeer langdurig „jaar" dus.
Snel echter is de aswenteling:
Neptunus' dag duurt nog geen zes
tien uur. Deze planeet is aanzienlijk
groter dan de onze: haar middellijn
rre°t ongeveer 53.000 km. (aarde:
12.757).
ZIEHIER in grove trekken het
portret van Neptunus. Portret dat
echter onvolledig is: er ontbreken
gegevens. Niet bekend is bijvoor
beeld, hoe hoog de oppervlakte-
temperatuur er is. Maar men kan
wel nagaan dat het er, voorzover
deze planeet het van de zonnewarm
te moet hebben, uiterst onaange
naam moet zijn naar menselijke be
grippen. Reeds op Jupiter, „maar"
vijf maal zo ver van de zon af als
wij, heerst een temperatuur van
130 graden onder nul. Op Saturnus,
bijna tweemaal zo ver van de zon
als Jupiter, staat het kwik nog:
twintig graden lager. Hoe moet het
dan wel niet zijn op Neptunus, die
weer ruim drie keer zo ver van on
ze „centrale verwarming" af staat
als Saturnus?
Als die planeet geen eigen warm
tebronnen heeft en aangetoond
zijn die niet is het ér bepaald
onherbergzaam. De samenstelling
van Neptunus' dampkring die
veel methaangas bevat zal er ook
niet toe medewerken, aardbewoners
aan te trekken.
Wilt u zich de situatie op Neptunus
goed indenken? Maakt u zich dan
los van de gedachte aan onze gocd-
verwarmde aarde, waar wij de zon
newarmte hetzij in natura, hetzij in
opgespaarde vorm (steenkool, elec
trisch licht, om er maar enkele te
noemen) ten volle uitbuiten. En
dertkt u dan even aan die natuur
wet, volgens welke de helderheid
van een hemellichaam (of van welk
ander licht ook) afneemt met het
kwadraat van de afstand.
Dat betekent, dat een kaars op
twee meter afstand van ons oog
maar een kwart van het licht geeft
van een kaars op één meter afstand
(en niet de helft, zoals men op het
eerste gezicht zou denken). En dat
betekent dus voor Neptunus, waar
de zon dertig maal zo ver van af
staat als van onze aarde, dat men van
daar af de zon 900 keer minder hel
der ziet dan wij hier. De zon is voor
Neptunus slechts een ster in een ver
re verte. Bijgevolg is de hemel er
altijd donker er heerst een eeuwi.
ge nacht.
Dr. S. TELLA,
