NOOD, aangrijpende tentoonstelling
van foto's uit rampgebied en kampen
G. van der Mark eerste lid van
verdienste van „Oud-Leiden14
«Katholieke
WEEKAGENDA
Kath. lagere school aan de Damlaan
zal in Maart-April geopend worden
Vijftig inbraken in Leiden
en Den Haag op hun geweten
260 Leerlingen in zeven klassen
ZATERDAG 30 JANUARI 1954
DE LEIDSE COURANT
DERDE BLAD PAGINA 1
Martien Coppens in Leidse Lakenhal
pE BEKENTENIS, dat
wij het drama van de
watersnood bij het zien
van de foto's geheel op
nieuw beleefd hebben, is
dunkt ons het grootste
compliment, dat de beken
de fotograaf Martien Cop
pens gegeven kan worden.
In het afgelopen jaar zijn
er reeds zóveel foto's gepu
bliceerd in kranten en boe
ken, dat men nu zo langza
merhand wel weet hoe erg
het geweest is en dat men
er nauwelijks meer door
geroerd wordt. Wat Cop
pens echter laat zien op
zijn foto-tentoonstelling,
die hedenmiddag in het
stedelijk museum „De La
kenhal" te Leiden wordt
geopend, is iets nieuws.
En de aandachtige toe
schouwer ondergaat weer
de ontroering, die hem in
Februari 1953 beving, toen
de ramp over ons land
kwam en iedereen tot in
het diepst van zijn hart
aangreep.
£"OPPENS heeft het niet gezocht in'
grootse taferelen. Evenmin heeft
hü zich laten verleiden de mense
lijke ellende met niets ontziende bru
taliteit te benaderen. Hij is beschei
den geweest en eenvoudig. Hem trok
n'et de ontzaggelijke verwoestingen
aan, niet de massale nood, die gele
den werd. Het ging hem om de in
dividuele mens, die geslagen werd
door het leed en dat persoonlijk on
derging in al zijn felheid. Coppens
laat geen verwoeste dorpen zien; die
zagen we reeds bij tientallen. Hij
toont ons een enkel opengeslagen
huis, waarachter men het water ziet
golven. Geen hopen cadavers, die
weerzin opwekken, maar een sim
pel dood schaap tussen prikkel
draad, dat ons met zijn gebroken oog
om medelijden vraagt. Geen volk.
dat in paniek over de dijke.n vlucht,
geen massale maaltijden, geen onder
gelopen polders, maar wel twee jon-
gemannan, die optornen tegen de'
storm, wel een groepje kinderen, die
wezenloos in een gékregen boterham
happen, wel een verwoeste schuur,
die met-haar sDiegelbeeld een geraf
fineerd effect oplevert, dat even de
suggestie van een Japanse prent op
roept.
Wij ve-oordelen de fotografen niet,
die het tijdens de ramp anders, ge
daan hebben, massaler, brutaler;
toen overheerste de nieuwswaarde.
Maar Coppens heeft gewerkt voor de
toekomst, voor het nageslacht. Hij
heeft een documentatie gemaakt van
het menselijk leed, zoals hij dat van
ieder slachtoffer afzonderlijk zag en
op zichzelf liet inwerken. Sensibel
mens als Coppens is„ kon het niet
anders of zijn werk werd een per
soonlijke getuigenis van innig mede
leven. Niet de artisticiteit staat hier
op de eerste plaats al ontdekt
men in vele fotc's de geraffineerde
technicus, die met de eenvoudigste
voorwerpen een compositie van allu
re maakt maar het persoonlijk on
dergaan van het leed. dat uit de fo
to's zo schrijnerd tot de toeschou
wer komt.
]UOOD, heeft Coppens zijn tentoon-
stelling die vóó*- Leiden in het
Van Abbe-museum te Eindhoven is
geweest genoemd Een titel, die
voortreffelijk op de waterramp slaat
en eveneens op de kampen van ver
plaatste personen m West-Duits-
land. Coppens heeft er een aantal
bezocht en ook hiervan zijn indruk
ken in foto's vastgelegd.
Een vergelijking met de ramp is
zeer wel mogelijk. Men ervaart hoe
Coppens zich hier meer van het leed
Vóór de vorst iets
minder werkt 'ozen
Op 23 Januari 1954 stonden by het
Arbeidsbureau Leiden 1596 geheel
werklozen ingeschreven, terwijl daar
enboven 135 personen op diverse
werkvoorzieningsobjecten tewerkge
steld waren. Het totaal beschikbare
aanbod geheel werklozen plus ar
beiders werkobjecten bedroeg der
halve 1744. Een daling dus van 62
ten opzichte van de stand per 16 Ja
nuari 1954. Deze daling moet voor
namelijk worden toegeschreven aan
het plaatsen nog vóór het invallen
van de vorst van een aantal grond
werkers en schilders, de laasten ver
moedelijk in verband met het spoe
dig aflopen van de subsidieregeling
voor schilderwerk in de wintermaan
den. Een vergelijking met het over
eenkomstige tijdstip in 1953 wijst uit,
dat de werkloosheid nog steeds een
gunstig beeld vertoont. Bedroeg het
totaal beschikbare aanbod op 24 Ja
nuari 1953: 2378, thans met een stand
van 1744 ligt dit aanbod ruim 600
lager. De vraag nam iets af en is in
hoofdzaak gericht op jeugdige krach
ten 15 tot en met 18 jaar en op
personeel voor de metaalindustrie.
Het aantal werkloos ingeschreven
vrouwen bleef vrijwel gelijk en be
droeg op 24 Januari 168. De vraag
naar vrouwelijke arbeidskrachten
onderging geen wijziging van enige
betekenis en kwam van 208 op 210.
De behoefte aan huishoudelijk perso
neel is nog steeds belangrijk; daar
naast bestaat plaatsingsmogelijkheid
voor ervaren verkoopsters en kan
toorpersoneel.
Foto's van Martien Coppens op de
tentoonstelling „Nood" in de Lakenhal
deze prachtige tentoonstelling te gaan
zien. Niet alleen zij, die belangstel
len in de fotografie al zullen dezen
er bijzonder veel van waarderen
maar iedereen, die geconfronteerd
wil worden met de Nood, zoals Cop
pens die in het rampgebied en de
kampen aantrof.
Dat de Lakenhal een museum,
waarin uiteraard de historie en kunst
het meest spreken het aangedurfd
heeft een moderne uitingsvorm als
de fotografie binnen haar muren te
halen, is op zichzelf reeds een com
pliment voor het werk van Coppens,
bovendien een waardering voor het
medium foto als een moderne vorm
van beeldende kunst.
Een grotere belangstelling uit Lei
den en omgeving voor de Lakenhal
in het algemeen is tenslotte even
eens een wens, die ons ingeeft onze
lezers aan te sporen deze bijzondere
tentoonstelling die tot eind Fe
bruari in Leiden blijft te gaan
zien. Zij zullen er gen spijt van heb
ben!
PROF. DR. K. E. O. JAHN
AANVAARDDE ZIJN AMBT
In het groot auditorium van de
Leidse Universiteit heeft prof. dr.
K. E. O. Jahn gistermiddag het ambt
van buitengewoon hoogleraar in de
Turcologie aanvaard met het uit
spreken van een inaugurale rede, ge
titeld „Enkele beschouwingen over
de geschiedenis en beschaving der
oud-Turkse volkeren".
Teraardebestelling
stoffelijk overschot
van J. HERINGA
Gistermiddag is onder zeer grote
belangstelling het stoffelijk over
schot van de heer J. Heringa, bekend
Leids industrieel, die Dinsdag in de
ouderdom van 74 jaar overleed, op
de begraafplaats Rhijnhof teraar de-
besteld. Onder de aanwezigen be
vonden zich vertegenwoordigers van
het bestuur der Ambachtsschool
Haagweg, het Verbond van Ned.
gedistancieerd heeft, alsof het hem
persoonlijk minder aangreep. Zijn
foto's wonnen er door aan artistici
teit Geraffineerd zou men ze kun
nen noemen, uitgekiend in voortref
felijke verhoudingen en contrasten,
soms te mooi om de indruk te kun
nen vestigen, dat hij niets anders ge
daan heeft dan beelden vastleggen,
die hy toevallig ontmoette.
Een overeenkomst met de ramp
en typerend voor de persoon van
Coppens is, dat hij weer de mens in
het centrum plaatst, weer de mens en
zijn leed. Hoe bewogen is de foto
van de levenloze vrouwen, die in de
gang van een bunker tegen hun deu
ren staan te hangen. De troosteloos
heid van zo'n woonkazerne had niet
beter weergegeven kunnen worden.
En dan de moeder, die in doffe
wanhoop op het bed van haar zieke
kindje zit, zeldzaam evenwichtig van
compositie, knap in de zwart-wit-
werking. Welke stille ellende, die on
uitsprekelijk is en zelfs geen strijd er Werkgevers, de Kamer van Koop-
5*®®^ oproept, werd vastkeg* handel, de Leidse Rotaryclub, het
op een andere foto van moeder
kind. Ook hier valt de geraffineerde
belichting op, die doet vermoeden,
dat Coppens in zijn donkere kamer
niet schroomt bepaalde effecten ster
ker aan te tippen.
Het is ondoenlijk alle 83 foto's af
zonderlijk te bespreken; wat het der
de deel betreft mensen anno 1953,
zoals varkenskooplieden, woonwa-
genbéwoners, vissers, portretstudies
moeten we met een enkel woord
volstaan; ook hierbij tracht Coppens
de mens in zijn innerlijk te benade
ren en zo aan de toeschouwer voor te
stellen.
ftJU HET EEN JAAR geleden is, dat
de ramp over ons land kwam, mo-
Kon. Genootschap M.S.G., de Ned.
Mij. van Nijverheid en Handel, dep.
Leiden, de Leidse Ver. van Indus
triëlen, de Kon. Ver. „Onze Vloot"
en de Waalse Gemeente, vertegen-
woodrigers van diverse bedrijven en
personeel van de N.V. Van Cranen-
burgh en Heringa's Sajetfabrieken.
Namens de familie sprak de heer
P. K. Heringa, namens de vrienden
ir. J. J. G. van Hoek, namens het
personeel van de bedrijven in Lei
den en Emmen de heer P. C. Knaap.
Tenslotte sprak ds.- Ch. Cabanis, pre
CONTRIBUTIE VERHOOGD
Tot gisteravond kende de vereni
ging Oud Leiden alleen leden en
ereleden. Tijdens de algemene le
denvergadering, die in de grote pers
van de Lakenhal werd gehouden,
hebben de leden echter het bestuurs
voorstel aanvaard om de mogelijk
heid te openen ook „leden van ver
dienste" te kunnen benoemen, men
sen die zich op bijzondere wijze voor
de vereniging onderscheiden heb
ben. Nauwelijks had het bestuur van
de leden het ja-woord gekregen, of
het diende een voorstel in de heer
G. van der Mark tot eerste lid van
verdienste te benoemen. Wederom
gaf de vergadering haar goedkeu
ring.
De vóorzitter, dr. A. Kessen, sprak
de heer Van der Mark, oud-archi
tect van gemeentewerken, die Leiden
onlangs verlaten heeft, hartelijk toe.
Hij roemde de verdiensten van de
heer Van der Mark, speciaal op het
gebied van restauraties, o.a. het huis
Klogsteeg 2. De heer Van der Mark
aanvaardde gaarne zijn benoeming
en zegde de vereniging alle moge
lijke steun toe, ook nu hij in Apel
doorn woont.
Contributie verhoogd
Er was nog een verrassend voor
stel van het bestuur: verhoging van
ten en ds. Cabanis het Onze Vader
gebeden had, dankte een zoon van
de overledene, de heer J. Heringa,
voor de betoonde grote belangstel
gen velen daarin aanleiding vinden ling.
dikant der Waalse Gemeente. Nadat de contributie die reeds 30 jaar lang
kist in de groeve was neergela- vier gulden per jaar bedraagt. Uit
»^et jaarverslag van de penning-
meesteresse, mej. F. A. Ie Poole,
bieek, dat er in het afgelopen jaar
niet minder dan 3.700,-
Leidse jaarboekje besteed moest
worden, zodat er slechts 800,
overbleef voor lezingen, excursies,
enz. Voorgesteld werd de contribu
tie op 5,50 per jaar te brengen,
waarmee de vergadering accoord
ging. Mej. Le Poole meldde een, da
lend bezit: nog slechts f 1.781,
De secretaris, de heer J. Hennes,
gaf in zijn jaarverslag een uitvoe
lig overzicht van de vele activitei
ten in 1953, dat hij een goed jaar
voor de vereniging noemde. Er kwa
men 77 nieuwe leden bij; toch daal
de het totaal van 1.128 tot 1.070,
voornamelijk door hét afschrijven
van wan-betalende studenten.
Bij de bestuursverkiezing werd dr.
W. C. Braat bij acclamatie herko
zen. Ir. Hugo van Oerle had zich
echter niet herkiesbaar gesteld. De
voorzitter dankte hem voor de vele
aan de vereniging bewezen dien
sten, waarna de vergadering mej.
A. S. van Nienes bij acclamatie in
het bestuur koos. In haar plaats werd
drs. J. N. van Wessem, directeur van
de Lakenhal, in de kascommissie be
noemd.
Rembrandt en het clair-obscur
VOOR LE/DEA
Data van bijeenkomsten e.d. kun
nen dagelijks schriftelijk of telefo
nisch opgegeven worden aan de re
dactie van De Leidse Courant, Papen
gracht 32, Leiden. Tel. 20015.
Zondag
St. Antonius Clubhuis, 8 uur. Uit
voering door het R.K. Gemengd Koor
„Het Zonnelied" o.l.v. Abr. Martijn.
Maandag
De Doelen, 8.15 uur. Bijeenkomst
van „Sint Adelbert". Ir. N. van der
Laan over „Kerkbouw van vandaag".
In den Vergulden Turk, 8 uur.
Jaarvergadering van de Ned. Kath.
Vrouwenbeweging, groep Gilde. Ver
kiezing van presidente.
St. Liduinahuis, 8 uur. Vormings
avond van de Ver. voor Kath. Ge
zinsvoogdij en Patronage. Drs. P.
Stolker over „Het a-sociale gezin".
I Woensdag
I De Doelen, 8 uur. Jaarvergade-
ring van de K.V.P. De heer J. Kor-
tink over „Binding tussen standsor
ganisatie en politieke organisatie".
Liberty, 8 uur. Jaarvergadering van
de Ned. Kath. Bond van Werkmees
ters. Hoofdbestuurder J. W. A. de
Bruin over „Het probleem van de
opgroeiende bedrijfsjeugd".
Donderdag
Stadsgehoorzaal, 8 uur. Uitvoering
van „A child of our time" door het
R.K. Alma Materkoor o.l.v. Willem
Mizée, met medewerking o.a. van het
Toonkunst-orkest.
Zaterdag
Hooglandse Kerkgracht 48, 2.30
uur. Bijeenkomst van de Derde Or
de, federatie Leiden. Bespreking van
nieuwe statuten.
Einde van bijna onhoudbare toestand
Na de pauze hield prof. dr. H. van
de Waal een interessante lezing met
prachtige lichtbeelden over „Rem
brandt en het clair-obscur". Hij be
handelde de tegenstelling betreffen
de de opvattingen over licht-donker
tussen Rembrandt en de Leidse fijn
schilders, zoals Gerard Dou, en wees
er op, dat de waardering voor Rem-
brandt in de loop der eeuwen erg
'aan"het geschommeld heeft. Men is het er
echter steeds over eens geweest, dat
hij een ongeëvenaarde etser was, die
het clair-obscur buitengewoon han
teerde.
Het begrip clair-obscur nader uit
eenzettend, wees prof. Van de Waal
er op, dat licht en donker ieder een
eigen rol hebben en bij Rembrandt
in complementaire verhouding tot
elkaar staan.
Vervolgens ging spr. de ontwikke
ling van het clair-obscur na, begin
nend bij Caravaggio, die zijn effec
ten onderstreepte door de schadu
wen dik aan te zetten. Het publiek
snapte er niet veel van en vroeg zich
af waar het licht vandaan kwam.
Daarop begonnen, de schilders aller
lei lichtbronnen, zoals kaarsen, zicht
baar te plaatsen. Aanvankelijk deed
Rembrandt dit ook, als middel tot
ruimtelijke uitbeelding; zijn eerste
zelfstandige stap, die uitgroeide tot
een gevoelig instrument waarmee
hy de diepste menselyke emoties
wist te vertolken.
Dit vergelijkend met het werk
van Gerard Dou, leerling van Rem
brandt, kwam prof. Van de Waal tot
de conclusie, dat Dou het wel na
geaapt, maar niet begrepen heeft.
HYPOTHEKEN
en voor alle audere «aken
op het gebied van on
roerende goederen
Bouw- en MaktlaarsbtdrQI
v.d. Drift
Oude Vest 29 Laldan
Telet. 20513
(Advertentie).
(Reeds geplaatst in een deel van onze
vorige oplage).
Tuinders hebben ook
kring Leiden L.T.B.
Donderdag kwamen voor de eerste
maal de tuinders van de Kring Leiden
van de L.T.B. in „De Harmonie" bij
een.
De heer Jac. Groen Azn., algemeen
voorz. van de Tuinbouwvakbond van
de Kath. Ned. Boeren- en Tuinders-
bond merkte in zijn inleiding onder
meer op, dat de L.T.B. de belangen
van de boeren en tuinders op gods
dienstig, zedelijk maar ook op mate
rieel gebied behartigt; dit laatste in
de tuinbouw-vakgroep speciaal voor
de tuinders.
Juist nu, aldus spr., is het van zeer
groot belang om zich hechter aaneen
te sluiten, omdat het Landbouwschap
binnenkort zijn beslag krijgt en de
standsorganisaties hierdoor publiek
rechtelijke bevoegdheid verkrijgen
De L.T.B. kan dan als standsorga
nisatie mede richting geven voor het
Landbouwbesluit van de toekomst. De
spreker drukte daarom de tuinders
op het hart om volop bij te blijven
en dit te doen door zich te ontwikke
len. Hij zag in „Boer en Tuinder" het
blad van de K.N.B.T.B., een prachtig
orgaan, dat ook zeer speciaal aan de
tuindersbelangen grote aandacht be
steed.
De voorlopige kring-voorzitter, de
heer F. C. Meer, die deze bijeenkomst
leidde, zag in de totstandkoming van
de kring Leiden Tuinders een punt
bereikt, welke in een langevoelde be
hoefte voorziet, en nu door een grote
re samenwerking voor de toekomst
zeker grote mogelijkheden wegge
legd.
Vier mannen in de cel
Nu de vorst roet in het eten ge
gooid heeft en men nog niet weet hoe
lang de koude duren zal, is het moei
lijk te zeggen wanneer de nieuwe
R.K. school aan de Damlaan de
eerste na-oorlogse kath. stenen school
in Leiden geopend zal worden. In
ieder geval zal het wel Maart of
April worden, hoewel het gebouw, al
thans aan de buitenkant, reeds zo
goed als klaar is. Binnen moet er
echter nog veel gedaan worden.
Voor de kath. ouders in het Mors-
kwartier is het niet nodig te vermel
den, dat deze school straks in een
dringende behoefte voorziet. Sterker
nog een einde zal maken aan een
bijna onhoudbare toestand! Want zo
mogen we het toch wel noemen. Het
geval is namelijk, dat de kath. lage
re school aan de Potgieterlaan veel
meer leerlingen heeft dan het ge
bouw kan bergen, waaronder zeer
veel kinderen uit het Morskwartier,
dat eveneens tot de St. Leonarduspa-
rochie behoort. Daarom zijn er niet
minder dan zes klassen elders onder-
(Foto: „De Leidse Courant").
Kinderen dus van 7 a 8 jaar, welke
groep op alle lagere scholen bijzon
der groot is wegens het grote aantal
geboorten in de eerste jaren na de
bevrijding. In de gemengre klas
zullen deze kinderen echter afzon
derlijk onderwijs voor de 2e en 3e
klas krijgen.
In totaal zal de nieuwe school on-
gebracht: drie op de school Rapen-&eveer 260 leerlingen bevatten, allen
burg 48, twee op de V.G.L.O.-school Morskwartier. Zij vormen
Boommarkt en een op de openbare
school Damlaan.
Aan deze verwarrende toestand
zal straks een einde komen, wanneer
de nieuwe school haar zeven lokalen
openzet. Er komen zes klassen één
t.m. zes en bovendien een ge
mengde 2e en 3e klas voor de leer
lingen, die geen plaats kunnen vin
bevrijding. In de gemengde klas
thans reeds afzonderlijke klassen,
ondergebracht in de andere scholen,
zoals wij hierboven schreven.
De heer P. J. W. van Adrichem uit
Mopster is benoemd tot hoofd van
Niet minder dan 50 inbraken heb
ben vier zware jongens reeds bekend,
sinds zij gisteren door de Haagse
politie, in samenwerking met de
Leidse recherche, gearresteerd wer
den. De buit, die voornamelijk be
stond uit sieraden, klokken, scheer-
apparaten e.d., is voor een deel reeds
achterhaald. Hun werkterrein strekte
zich ook over Leiden uit.
Reeds aan het einde van het vorig
jaar kreeg de Haagse politie aangifte
van een groot aantal inbraken, die
steeds op dezelfde wijze geschiedden
door het forceren van ruiten of deu
ren aan de achterzijde van wonin
gen, speciaal op donkere avonden
wanneer de bewoners afwezig waren.
Kort voor Kerstmis werden er drie
deze school, die ontworpen werd t inbraken in Leiden gepleegd, waarna
door. het architectenbureau ir. H. A. de Haagse koopman J. kon worden
van Oerle en J. J. Schrama te Lei- aangehouden. Op verzoek van de
den en gebouwd werd door de gebrs. Haagse politie werd de man echter
Stikvoort te Voorschoten. weer spoedig vry gelaten, omdat men
vermoedde, dat hij deel uitmaakte
van een complot
Inderdaad, de man was zeer be
vriend met een los-werkman B. Toen
Haagse en Leidse rechercheurs op
Zondag na Kerstmis bij beiden een
inval deden, waren de mannen niet
thuis. Men vond hen echter in een
café en uit de verklaringen kon de
politie opmaken, dat ook een Haagse
machinist L. bij het complot betrok
ken was.
Uit alle hoeken en gaten van him
huizen kwamen gestolen voorwerpen
te voorschijn. Het drietal bekende 27
inbraken gepleegd te hebben. Maar
de politie was niet tevreden en speur
de verder. Tenslotte werd ook een
los-werkman v. d. H. gearresteerd,
met wiens bekentenissen de 50 volge-
maakt werden. De mogelijkheid be
staat, dat de mannen nog niet alles
verteld hebben en dat het aantal
inbraken nog groter is.
