190
Aartsbroederschap
Familie
Leiden
Heilige
jaar in
De
der
Bevolkingsonderzoek in Leiden
Leiden bouwde in Meerburgerpolder
woningen met weinig afwisseling
Een stratenplan met fantasie
kan de eentonigheid doorbreken
Herinneringen uit die goeie ouwe tijd
Herdenking in de parochie van
O. L* Vr, Hemelvaart en St. Jozef
ZATERDAG 14 NOVEMBER 1953
DE 1.E1DSE COURANl
/E BLAD PAGINA 1
Het had erger kunnen zijn.
Momenteel kwelt deze zorg ons
echter nog niet. Bovendien mag ge
constateerd worden - hoewel des
kundigen er terecht critische opmer
kingen over kunnen maken dat
de na-oorlogse woningbouw in Lei
den althans gunstig afsteekt bij het
geen men in vele andere steden ziet.
Men behoeft slechts de levenloze
saaie Moerwijk in Den Haag te zien,
dié kolossale verzameling onpersoon
lijke woonkazerne en mensen-pak
huizen, om genoegen te kunnen ne
men met wat Leiden na de bevrij
ding gebouwd heeft.
Nu wij aan alle nieuwe wijken
een bezoek gebracht hebben en dus
het geheel kunnen overzien, gaat
onze meeste waardering uit naar het
Haagwegkwartier, waar hoogbouw
toegepast is het grondtekort
dwingt Leiden daartoe zonder
echter de indruk te wekken, dat de
huizenblokken dicht op elkaar ge
schoven staan. Bovendien is de
straat-indeling met haar hoven en
groenstroken aanmerkelijk minder
kleurloos dan elders.
Een zekere eentonigheid is niet te
vermijden. De tijd is voorbij, dat
men slechts afzonderlijke buizen
bouwen kon, die alle een aparte
stijl hadden. Materiaal, tijd en grond
ontbraken en ontbreken meestal
nog daartoe. Maar een stratenplan
kan veel goed maken, wanneer er
iets minder met de lineaal en iets
meer met fantasie gewerkt wordt.
Een volledige beoordeling van Lei-
dens niéuwe wijken is thans nog niet
mogelijk. Er moet nog meer ge
bouwd worden, nog veel meer. Niet
alleen huizen, maar ook kerken,
scholen, wijkgebouwen en andere
openbare bouwwerken. Wellicht
brengen die wat meer fleur en af
wisseling in het systeem van recht-
toe-recht-aan, dat thans nog teveel
de nieuwe wijken beheerst.
Hopelijk zullen we hierover iets
meer kunnen schrijven wanneer ge
stage uitbreiding van de stad ons
noopt wederom een ontdekkings
tocht door de nieuwbouw te maken!
Wat klaar is.
In de afgelopen drie weken is het
onderzoek in de scholen Maresin-
gel, Munnikenstraat en Medusastraat
geëindigd. Onderzocht is daar de be
volking van wijk II (straten achter
de Maresingel, Herensingel en Zijl-
singel en een klein deel van de bin
nenstad) en het personeel van 5 be
drijven. Bovendien is in die periode
het personeel van één groot bedrijf
in het bedrijf onderzocht.
Wat te gebeuren staat.
A.s. Maandag begint het onder
zoek in wijk ni (alles wat ligt bui
ten het water van de Rijn vanaf de
grens der gemeente tot de Zijlsin
gel, de Zoeterwoudsesingel, de Witte
Singel tot de Vliet en de Vliet tot dé
grens der gemeente). In het tijdvak
van 16 November t.m. 2 December
zal daarvoor het onderzoek plaats
vinden in het gebouw Roodenbur-
gerstraat la (v.m. Israël. Weeshuis).
Daarna wordt nog twee dagen in
grote bedrijven onderzocht.
Wat in voorbereiding is.
Woensdag j.L zijn de huisbezoe
kers geïnstrueerd voor wijk IV (de
rest van de stad binnen de singels,
voorzover nog niet bij vorige wijken
behorend). In de komende dagen zal
de bevolking daar dus huis aan huis
worden bezocht en opgewekt wor
den zich voor dat onderzoek aan te
melden. Voor deze wijk zal het on
derzoek plaats hebben in eén lokaal
van het Weeshuis, Hoogl. Kerk-
graoht 17.
voor alle doeleinden
CR EYGHTON
Hooiqr.46 Tel. 20114
(Advertentie).
Water als dankbare onderbreking
Een beetje achteraf want voor
de meeste Leidenaars houdt Leiden
op voorbij de Wilhelminabrug ligt
de nieuwe wijk, die wij in deze wo-
ningbouw-serie voor het laatst heb
ben bewaard: de Meerburgerpolder.
Even voorbij de Wilhelminabrug
slaat men op de Hoge Rijndijk links
af, de Meerburgerstraat in, waar
achter men belandt in een net van
nieuwe straten met nieuwe huizen.
Een mooi complex, dat ruim is aan
gelegd.
Men vindt er de Aarstraat, Meer
burgerkade, Merwedekade, Zaan-
straat, Lekstraat, IJsselstr., Gouwe
straat, Amstelstraat, Leedestraat en
Spaarnestraat. Rivierstraten duS,
die in deze waterrijke wijk toepas
selijke namen hebben. Want het wa
ter is het eerste dat opvalt. Men
heeft bij het ontwerpen van deze
wijk dankbaar gebruik gemaakt van
de Meerburgerwetering, die als een
landelijke vaart uit de polders komt
en als een deftige waterpartij de
Hoge Rijndijk nadert. Aan weerszij
den vindt men zaoht-glooiende en
keurig onderhouden gazons, die met
het water de wijk iets voornaams ge
ven.
Weing afwisseling.
De Meerburgwetering snijdt de
nieuwe wijk in twee delen, die on
derling verschillen door het wo
ningtype. Aan de Zoeterwoudse zij
de vindt men een complex straten
en zijstraten met woningen, die alle
precies op elkaar lijken, alle boven
en benedenwoningen, vier voor een
portiek. Eenvoudige huizenblokken,
die een prettig aanzien hebben door
de brede portiekdeuren en de be-
ton-omrande ramen er boven. Enige
afwisseling is er echter niet.
Evenmin trouwens aan de Leidse
zijde van de Meerburgerwetering,
waar men één soort eengezinswonin
gen vindt, die alle als druppels wa
ter op elkaar gelijken. Een enkel
blokje woningen voor ouden van da
gen vormt hierop de enige uitzon
dering.
Niet alleen het aantal.
Het is daarom moeilijk bepaald
enthousiast te zijn over deze nieuwe
wijk. In normale tijden zou er ze
ker meer van gemaakt zijn. Maar
ijvat de woningbouw betreft, leven
we nu eenmaal niet in normale tij
den. Nóg steeds gaat het er in de
Links: Een blokje van twee wo
ningen voor ouden van dagen.
Rechts: De eendjes van de Meer
burgerwetering verlevendigen het
straatbeeld.
(Foto: „De Leidse Courant")
eerste plaats om zoveel mogelijk wo
ningen te bouwen om de achter
stand zo spoedig mogelijk in te lo
pen aan de ellendige woon-toestand
van honderden gezinnen om over
het wachten van verloofde paartjes
en jong gehuwden maar te zwijgen
een einde te maken.
Toch zou het onjuist zijn alleen
maar te letten ou het aantal nieu- j
we woningen, hoe belangrijk hetl
overigens ook is. De ontwerpers van j
nieuwe woningen en nieuwe wijken
dienen wel te beseffen, dat de na-
oorlogse woningen niet voor tien ofj
twintig jaar bestemd zijn, maar
voor een aanmerkelijk langere tijd
en dus ook wanneer er eens weer i
voldoende woningen zullen zijn, aan-1
trekkelijk moeten blijven.
Het is onmogelijk in de toekomst
te zien, maar wanneer de wederop
bouw van Nederland zich in het
tempo van de laatste jaren hand
haaft, is het niet onwaarschijnlijk, j
dat over 15 of 20 jaar de eerste na
de oorlog gebouwde woningen leeg
zullen komen te staan, omdat men
er geen belangstelling meer voor
heeft.
de jubilaris dan in een rijtuig
naar de kerk gereden en in de
Mon Père waren moeiten noch
kosten gespaard om de trouwe
leden met veel plechtige hulde
te fêteren.
DE VROUWEN-AFDELING
verheugde zich in het be
zit van een eigen koor en de
tijd is nog niet zo veraf, dat
men in de (voormalige) deke
nale kerk de uitvaartdienst
door vrouwenstemmen hoorde
zingen. Men noemt dat nu
reeds de „goeie ouwe tijd",
waarin het huis van slager
Alofs na afloop als gezellige
pleisterplaats diende.
Velen herinneren zich nog de
grandioze viering van het gou
den jubileum, op 25 November
1913 in de Stadsgehoorzaal,
toen de magistrale feestrede
werd uitgesproken door Haar
lems huidige bisschop, mgr. J.
P. Huibers, destijds leraar aan
het seminarie Hageveld te
Voorhout en voordien kape
laan aan de Mon Père en di
recteur van de „H. Familie".
Wij glimlachen nu misschien
om de pathetische wijze, waar-
od toen in het jubellied werd
gezongen: „Vier feest! Er is re
den, heft luider dan aan, op 't
vijftigjarig bestaan". Maar het
enthousiasme, dat er uit op
klinkt, kan niet verkeerd ver
staan worden.
Zo was het ook steeds, wan
neer het goud-bestikte vaan
del in de processies werd mee
gedragen, en de prefect daar
aan voorafging, in volle waar
digheid en met de zilver-be
kroonde staf in de hand.
DE OMSTANDIGHEDEN zijn
de laatste twintig jaren
veranderd, in die zin, dat het
interparochieel karakter verlo
ren ging (in de Leonarduspa-
rochie kwam een eigen en
thans zeer bloeiende afdeling).
De sluiting van de historische
Mon Père in 1934 en de samen
voeging van de parochies van
O. L. Vr. Hemelvaart en St.
Joseph droegen daartoe bij en
brachten tevens de moeilijke
situatie met zich mee. dat men
in de (toen dekenaal) gewor
den kerk aan de Herensingel I
zowel te doen kreeg met de
aartsbroederschap als met de
destijds in de St. Joseph-paro-
chie opgerichte Mariacongre-
gatie.
Wellicht uit gevoelsoverwe-
gingen heeft men beide con
gregaties laten bestaan, met
dit verschil, dat de bijeenkom
sten in plaats van wekelijks
om de veertien dagen gehou
den zouden worden, zodat
iedere groep „aan zijn trekken
kwam".
De oorlogsjaren brachten
een verrassend grote opbloei,
maar van de laatste jaren moet
gezegd worden, dat de belang
stelling zich is gaan beperken
tot de generatie van middel
bare leeftijd. De gelukkige om
standigheid, dat de aartsbroe
derschap niet verstard is- in
historische glorie, maar zich
overal in het land aangepast
heeft aan de eisen van deze
tijd, mag zonder twijfel dc ver
wachting rechtvaardigen, dat
de bescheiden viering van het
negentigjarig bestaan de inzet
zal vormen van een tienjaren
plan, waarin een jongere ge
neratie opgewekt zal worden
om de traditie en de geest van
hun voorouders te handhaven.
DAT ONS VOORGESLACHT
de waarde van deze broe
derschap besefte, moge ook
blijken uit de grote offervaar
digheid, die steeds opnieuw tot
uiting kwam. Wij herinneren
slechts aan het prachtige Fa
milie-altaar, dat aan de Mon
Père geschonken werd; ten tij
de nog van Deken A. Homulle
z.g., die een groot promotor
was van de aartsbroederschap,
werd de fraaie kerststal ten
geschenke gegeven, die telken-
jare-nog in de kerk aan de He
rensingel aller bewondering
afdwingt; de ..feeststoeten" op
het priesterkoor vormen even
eens een geschenk; in de nieu
we preekstoel werk een be
langrijke bijdrage gegeven en
twee jaar geleden nog werden
de schijnwerpers voor het Ma-
ria-beeid geschonken.
Sinds korte tijd zijn de af
delingen van dames en heren
(,/vrouwen en mannen" zijn
uit de tijd) samengevoegd en
gezamenlijk zal het negentig
jarig bestaan gevierd worden.
Woensdag 25 November is er
's morgens om zeven uur een
pliechtig p-ezongen II. Mis en
Donderdagavond 26 November
wordt er een buitenkerkelijke
bijeenkomst gehouden in het
parochiezaaltje aan de Maria
Gijzensteeg.
WIM HEL VERSTELT*
AAN EEN VERZOEK OM
ter gelegenheid van he'
negentigjarig bestaan van dt
aartsbroederschap der H. Fa-
■nilie in Leiden de schijnwer-
er te richten op deze gods-
ienstige vereniging kan al-
een maar voldaan worden,
ene: is met een zekere wee
moe om het glorieuze verle
den, anderzijds met de ver
wachting, dat het eeuwfeest
over tien jaren zal bewijzen,
dat de jongere generatie van
onze dagen het erfdeel van
voorouders in dank aanvaard
lebben. Hoevele Leidse katho
lieke families hebben in het
verleden geen relatie gehad
met deze broederschap, die
zich het praedicaat „aarts"
d.w.z. de voornaamste, mocht
veroorloven, omdat duizenden
„Familie-leden" in deze negen
tig jaar zo bijzonder veel goeds
daarvan ondervonden hebben.
Toen kapitein Belletable
ruim honderd jaar geleden de
aartsbroederschap oprichtte,
duurde het niet lang, of de „H.
Familie" kreeg mede dank
zij de oratorische talenten van
HET INTERIEUR van
oude Mon Père-kerk (thans
Overdekte Zweminrichting)
aan de Haarlemmerstraat. Ve
len bewaren daaraan nog dier
bare herinneringen en bij de
hoogtijdagen van de Aarts
broederschap werden kosten
noch moeiten gespaard om de
kerk zo luisterrijk mogelijk te
'versieren.
„(Cliché: Archief
„De Leidse Courant")
belangstelling. De problemen,
die in de bijeenkomsten be
sproken werden, grepen het
katholieke volk en dat uit deze
broederschap onze katholieke
sociale organisaties feitelijk
zijn voortgekomen, kan wel
licht ten overvloede bewijzen,
rvAAROM IS HET NEET ZO
A-' verwonderlijk, dat mgr. G.
Wilmer, toentertijd bisschop
van Haarlem, op 20 November
1863 de aartsbroederschap ook
oprichtte in Leiden, met als
statie de vroegere parochie
kerk van O. L. Vr. Hemelvaart,
ook nu nog beter bekend als
de oude Mon Père, aan de
Haarlemmerstraat. Mede-op
richter was pastoor J. Bots en
tot eerste directeur werd be
noemd kapelaan Scheiberling.
Deze afdeling betrpf alleen de
mannen; vier jaar later, op 24
November 1867, werd ook een
afdeling voor vrouwen opge
richt.
Het heeft geen zin om hier
met statistische gegevens te
werken om de opbloei van de
„H. Familie" zo gedetailleerd
mogelijk weer te geven; de
herinneringen van de oudsten
onder de ouderen getuigen nog
beter van de vrome en vooral
oprechte geest, waarmede onze
voorouders hun lidmaatschap
van de broederschap opvatten.
17ANUIT DE GEHELE STAD
de broederschap droeg
een interparochieel karakter
trokken de Familie-leden ter
kerke, en er mocht thuis dan
al een verjaardag zijn of iets
anders, niets en niemand weer-
j hielden hen om de bijeenkom
sten bij te wonen. De kerk
dreunde als het broederschaps
lied werd ingezet, en wie op de
j Haarlemmerstraat liep, kon al
i van verre horen, dat de men-
j sen in de kerk him monumen-
taal Magnificat zongen. Dat be
roemde Magnificat is in vele
families nog zo ingeburgerd,
dat de kleinkinderen het zo
kunnen voorzingen!
Die trouw demonstreerde
zich steeds weer opnieuw en
de getallen van zilveren, gou
den en diamanten jubilarissen
zijn indrukwekkend. In iedere
familie werd het een hoogtij
dag genoemd, wanneer een lid
het gouden kroontje op zijn
medaille kreeg; vorstelijk werd