S)e CddóeSoti/^o/nt
DE TOESTAND IN TEHERAN
Buitenland maakt meer drukte
dan de Marokkanen
Teheran maakt zich gereed
voor ontvangst van de Sjah
De levensloop van generaal Zahedi
werd gekenmerkt door onrust
Pasja's wezen nieuwe Iman aan
Directeur: C. M. v. HAMERSVELD.
Hoofdredacteur: L. C. J. ROOZEN.
KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
ZATERDAG 22 AUGUSTUS 1953
44ste JAARGANG No. 12972
Papengracht 32, Tel. 20015. Adm. en Adv. 20826, Abonn. 20935, Giro 103003. Abonnementsprijs f 0.47 p. w., f 2— p. mnd., f 6.— p. kwart. Franco p. p. f 6.80. - Advert.: 15 ct. p. mm. Telefoontjes t 1.50
SENSATIONELE
WEEK
PRECIES OP DE DAG, dat de
Amerikaanse minister van bui
tenlandse zaken, Forster Dulles, in
het openbaar verklaarde niet te ge
loven in de Russische waterstofbom,
brachten de atoomdeskundigen van
Malenkov ergens in Siberië een der
gelijk projectiel tot ontploffing.
Dat was bepaald onprettig voor de
minister.
Waarschijnlijk zou hij heel wat har
tige commentaren te 'slikken hebben
gekregen, ware het niet, dat gedu
rende deze week doorgaans beho
rende tot de bekende komkommer
tijd ook nog enkele andere bom
men waren gebarsten.
Het begon met de Russische nota
betreffende de hereniging van Duits
land, waarmede de Sovjet-Unie wat
oude kost, smakelijk opgewarmd deze
keer, opdiende midden in de West-
Duitse verkiezingsstrijd. Er werden
aanlokkelijke beloften gedaan. Ver
trek van de bezettingstroepen en toe
stemming voor een Duitse wapenin
dustrie. De reacties uit Duitsland
wijzen er echter op, dat het effect
vara deze beloften niet zo erg groot
is. Het West-Duitse wantrouwen je
gens de Sovjet-Unie is daarvoor te
groot.
Misschien kan men de nota ook
nog beschouwen als een poging om
Parijs en Londen te overtuigen, dat
het beter is om Duitsland van een
bondgenootschap' met Amerika af te
houden. De Russen speculeren name
lijk heel duidelijk op de vrees voor
een herlevend militarisme van Duits
land, waaraan zowel Engeland als
Frankrijk- onderhevig zijn.
Voor de rest brengt de nota niets
nieuws. Het Westen wenst eerst ver
kiezingen in Duitsland en dan een
vredesverdrag met de regering van
een herenigd Duitsland, de Sovjet-
Unie wil de omgekeerde volgorde.
Dat is tenslotte haar enige kans, om
voldoende communistische- invloed in
de leiding van een nieuw Duitsland
te verzekeren.
Terwijl de franse regering
gebukt gaat onder de talrijlte
moeilijkheden rond de staking, heb
ben de pasja's van de oppositie-groe
pen in Marokko een dankbaar ge
bruik gemaakt yan het machtsvacuüm
in de Franse politiek, om een kwestie
af te handelen', die al lang zwevende
was. De sultan moest op twee fron
ten terrein prijs geven. Op de eerste
plaats werd zijn religieus prestige
geknakt en vervolgens moest hij Ook
nog de hem ongevallige hervormings
maatregelen bekrachtigen, welke
door de Fransen werden geëist.
Hiermede leek de zaak afgedaan
en algemeen vermoedde men, dat de
opstandige pasja's voorlopig zouden
moeten afzien van hun pogingen, om
de sultan te onttronen.
Maar zo eindigde de geschiedenis
toch niet!
t)e aanhangers van de machtige
Glawi namen geen genoegen met de
bereikte resultaten en trokken
zwaar bewapend op naar de residèn-
tie van de sultan. Alleen snel ingrij
pen. kon toen nog een ramp voorko
men. De Franse resident-generaal
trachtte de sultan over te halen tot
aftreden, maar toen dit niet lukte,
werd de souverein verwijderd. Reeds
dezelfde dag werd de neef van de
sultan, die reeds eerder tot geeste
lijk hoofd van Marokko was uitge
roepen, verzocht om de plaats van
zijn oom ira te nemen.
Hoewel er belangrijke groepen zijn,
die met deze gang van zaken niet in
stemmen, Valt het nog moeilijk te
voorspellen, hoe de toestand in Ma
rokko zich verder zal ontwikkelen.
OOK WAT PERZIë BETREFT,
vraagt men zich af, wat de toe
komst brengen zal. Mossadeq, de ex
ponent van het nationalisme door zijn
anti-Britse oliepolitiek, is ten val ge
bracht, ondanks het feit, dat het na
tionalisme in het Nabije en Midden-
Oosten een zeer sterke kracht is.
Hij had bovendien bij de laatste
verkiezingen gewonnen. Zijn conflict
met de Sjah, dat nog maar een dag
oud was, was in zijn voordeel beslist.
De Sjah verliet het land en dacht er
dus blijkbaar precies zo over.
Maar het zwakke punt van Mossa
deq was, dat zijn extreem-nationa
listische anti-Britse politiek hem, bij
na met natuurnoodwendigheid, in de
armen van Rusland drijven moest. En
Rusland is van oudsher een bedrei
ging voor Perzië. Rusland heeft al
van de czarentijd af een politiek ge
voerd die het land opening naar de
wereldzeeën moet geven. Die opening
heeft het momenteel alleen aan de
Noordelijke IJszee met de havenstad
Archangel. In de Oostzee wordt het
er door de Sont van afgehouden. In
de Middellandse Zee door de Turkse
zee-engten. En op de weg naar de
Indische Oceaan ligt Perzië. Als Per
zië in de Russische invloedssfeer zou
komen zou dat een revolutie in de
wereldverhoudingen betekenen. En
uiteraard zou dat voor het Perzische
nationalisme de genadeslag zijn.
De Sjah zal voor moeilijke proble
men komen te staan. Toen hij Vrij
dagochtend uit Rome vertrok, moest
hij de Britse verslaggevers achterla
ten. Hij excuseerde zich en iemand
uit zijn gevolg verklaarde de Brit
ten, dat er een telegram uit Teheran
was gekomen met de waarschuwing
„vooral geen Engelsen mee te bren
gen". Wij zijn benieuwd, of het re-
giem-Mossadeq nog op andere ma
nieren zal doorwerken in „het land
van de Sjah".
X.
Afzetting sultan Marokko
Met alle daaraan verbonden cere
monieel in Sidi Mohammed Moulai
Arafa in tegenwoordigheid van een
duizendtal Marokkaanse hoogwaar
digheidsbekleders tot sultan uitge
roepen. Vandaag zal hij per speciale
trein in de hofdstad Rabat aanko
men, om zich te vestigen in het kei
zerlijk paleis.
Bij de laatste plechtigheden, die
Vrijdag aan de graftombe van Mo
hammed te Mekka door de bede-
vaartsgangers werden gehouden,
heeft president Naguib Allah in een
gebed verzocht de Marokkanen te
wreken. Zijn gebed werd door vele
duizenden mannen en vrouwen, on
der wie vele Noord-Afrikanen, her
haald.
Naguib had Vrijdagmorgen, voor
hij zich naar de graftombe begaf, ver
nomen, dat de Sultan is afgezet.
In Cairo verklaarde de Sjeik Ab-
del Latif Deraz, de vice-rector mag
nificus van de Mohammedaanse uni
versiteit Al Azhar, naar aanleiding
van de gebeurtenissen in Marokko:
„De kruistochten duren voort. Het
Westen zet zijn strijd tegen- de Islam
voort".
Volgens de rector magnificus wor
den de mohammedanen in Noord-
Afrika door de Fransen, in Egypte,
Perzië en Pakistan door de Engelsen
vervolgd. De mohammedanen dien
den zich te verenigen en te trachten
zich door middel van economische en
militaire maatregelen van de bezet
ting der westelijke landen, „die de
vijanden van ons geloof zijn" te be
vrijden.
Reactie in Frankrijk.
Het doortastende Franse optreden
in Marokko het afzetten en ver
bannen van sultan Sidi Mohammed
en zijn vervanging door de kort gele
den gewijde „leider van de gelovi
gen" Moelai Ben Arafa heeft tot
dusver meer opwinding gewekt in
Parijs dan in Marokko, waar kalmte
heerst, aldus Reuters correspondent
Harold King.
In Parijs beschuldigt men in linkse
bladen en in enkele conservatieve
kringen plaatselijke regeringsfunctio
narissen ervan, dat zij de pasja van
Marrakesj hebben aangemoedigd bij
zijn opstand tegen de ex-sultan zon
der goedkeuring en zelfs in strijd met
de. instructies uit Parijs,
Niettemin is men het er te Parijs
algemeen over eens zelfs onder
degenen die het afzetten van sultan
Sidi Mohammed afkeuren dat de
gang van zaken in overeenstemming
is met de wensen van de meerderheid
der Marokkanen en met die van de
meeste Fransen in het protectoraat.
Wil van het volk.
Driekwart van de bevolking van
bijna tien millioen zielen in Ma
rokko zijn zwervende btrgbewoners
en stammen uit de vlakten, die aan
hangers zijn van de pasja van Mar
rakesj, voor hen het symbool van een
traditiegetrouwe en semi-feodale le
venswijze, waaraan zij sterk gehecht
blijven. Deze mensen stellen geen
belang in de nationalistische cam
pagnes van de nieuw-rijken en mid
denklassen van Casablanca en an
dere grote steden. Zij interesseren
zich ook niet voor de oproepen van
de communistische partij, die haar
aanhangers onder een zeer arm stads-
proletariaat heeft.
De groep van Arabisch-Aziatische
landen bij de Ver. Naties heeft Vrij
dag eenstemmig besloten de kwestie-
Marokko „onmiddellijk"- voor de Vei
ligheidsraad te brengen.
De voorzitter van deze groep, de
Syriër Zei Neddin,
deelde, voegde hieraan toe, dat een
resolutie van de groep over Marokko
in voorbereiding is en. bjranenkrort
beschikbaar zal komen.
Op een persconferentie verklaarde
hij, dat de groep de sultan en het
volK van Marokko in hun strijd voor
vrijheid zou blijven steunen.
Zei Neddin trachtte Donderdag te
vergeefs de kwestie-Marokko ter
sprake te brengen in de politieke
commissie.
Opstand in Amerikaans tuchthuis.
Ongeveer de helft van de 600 ge
vangenen in het tuchthuis van de
staat Washington zijn Donderdag
avond in opstand gekomen. Zij sta
ken vijf tot het tuchthuis behorende
gebouwen in brand en verhielden een
cellenblok. Vóór de orde hersteld was,
vielen er één.dode en drie gewonden.
De ongeregeldheden begonnen op
het recreatieterrein. Men vernielde
de meubels in een van de beide cel
lenblokken en sloeg de ruiten in.
Drie uur later probeerden zes ge
vangenen uit te breken. Zij werden
door de wacht beschoten. Een van
hen werd gedood en drie anderen
gewond, van wie twee ernstig.
De schade door de gevangenen
aangericht loopt in de honderddui
zenden dollars.
TRIOMFTOCHT BEGONNEN
Een zonderling
radiobericht
In Teheran wordt met man en
macht gewerkt, om de Sjah een
waardige ontvangst te bereiden. Dat
is overigens geen gemakkelijke op
gaaf De regering zag zich eerst ge
plaatst voor de moeilijkheid, om alle
leuzen van de regering-Mossadeq van
muren en schuttingen te verwijde
ren en daarna om diezelfde muren
en schuttingen te voorzien met „Leve
de Sjah" a. a Millioenen van deze
leuzen wenst de regering in Teneran
te zien. Nu schijnt het muurschilde
ren vooral als het mag erg een
tonig te zijn en daarom was de plaat
selijke bevolking niet in staat een
enthousiasme op te brengen, voldoen
de voor het aantal gewenste leuzen.
De regering heeft derhalve alle
werklozen via de arbeidsbeurzen op
geroepen om een potje verf en een
kwast te halen en tegen een behoor
lijk uurloon wat vriendelijkheid op
cie muren te kladderen. Ook voor het
aanbrengen van versieringen zijn on
telbare arbeiders in touw.
Het was de*bedoeling, dat de Sjah
vandaag 6.45 uur met zijn particu
liere vliegtuig naar Teheran zou te
rugkeren, maar gisteravond riep ra-
dio-Teheran plotseling om, dat de
aankomst van de Sjah in zijn hoofd
stad een week was uitgesteld en hij
gedurende die tijd nog in Bagdad zou
bii.jven.
Daar verklaarde de piloot van de
Sjah evenwel, dat hij nog geen nieu
we instructies had gekregen en nog
altijd de bedoeling had Zaterdagmor
gen vroeg met de vorst op te stijgen.
De Sjah is gistermiddag om 14.15
uur plaatselijke tijd met de K.L.M.-
Constellation „Tilburg" in Bagdad
aangekomen. Hij werd op het vlieg
veld begroet door kroonprins Ab-
doellilah en verscheidene ministers
en autoriteiten van Irak.
Toen de Sjah uit het vliegtuig stap
te speelde een militaire kapel het
Perzische volkslied, dat gevolgd werd
door dat van Irak.
De Sjah inspecteerde vervolgens de
erewacht.
De Sjah zou de nacht doorbrengen
bij zijn „goede vriend", koning Fei-
sal, en zou vanmorgen ira zijn parti
culiere toestel doorvliegen naar zijn
land. De Sjah vertelde, dat hij zelf
het toestel zal besturen.
Keizerin Soraya zal, naar de Sjah
zei, „zeer spoedig" volgen.
De gecharterde Constellation werd
door acht vliegtuigen van de lucht
macht van Irak naar Bagdad geëscor
teerd.
SJAH IN TEHERAN.
De Sjah van Perzië is hedenoch
tend met zijn eigen vliegtuig uit
Bagdad naar Teheran vertrokken.
De Sjah werd op het vliegveld van
Bagdad uitgeleide gedaan door
kroonprins Abdoellah van Irak en
leden van het Iraakse kabinet. De
Sjah bestuurde zelf zijn vliegtuig.
Tweede piloot was majoor Khatimi,
die de Sjah heeft vergezeld vanaf
zijn vertrek uit Teheran, Zondag jl..
Even voor twaalven landde de
Sjah op het vliegveld Mehrabad bij
Teheran, waar hij werd verwelkomd
door premier Zahedi.
Pantserwagens en militairen in Te
heran hebben Vrijdagmorgen inge
grepen bij enkele betogingen voor
Mossadeq, welke in wijken van het
centrum door enkele honderden per
sonen op touw gezet waren. Hier zien
we hoe de militairen een aantal be
togende aanhangers van Mossadeq
wegvoeren.
Generaal-majoor Fazlollah Zahedi,
de nieuwe premier van Perzië, wordt
vaak vergeleken met generaal Naguib
het staatshoofd van Egypte. In ieder
geval gaat deze vergelijking in zo
verre op, dat beide generaals plotse
ling in het middelpunt van de be
langstelling zijn komen te staan,
nadat men tevoren weinig over hen
had vernomen.
Zahedi werd 60 jaar geleden te
Hamadan, de hoofdstad van een pro
vincie ten Noorden van Ispahan, ge-
dit "mee- boren. Zijn vader, de rentmeester
Een raad van Pasja's en Kaids verenigd te Marrakech op initiatief van
El Glaui heeft de Sultan van Marokko het religieuze leiderschap ontno
men. Er werd een nieuwe „Iman" aangewezen, nl. Sidi Mohammed Ould
Moulay Arafa. F1 Glaoui (links) ziet toe bij het ondertekenen door Pasja's
en Kaids van de proclamatie.
van een rijke sjeik, was een vermo
gend man. Zahedi jr. ging in het le
ger om te voorkomen, dat zijn bezit
tingen zouden worden onteigend
door Reza Sjah, de vader van de
tegenwoordige vorst. Toen hij de
rang van kolonel had gekregen, werd
hij gouverneur van Gilan, in het
Noorden van het land.
Op last van de Sjah bestreed hij
hier meedogenloos het communisme,
dat vele aanhangers telde. Van com
munistische zijde werd hij van vele
wreedheden beschuldigd.
In die tijd had hij onder zich een
jónge luitenant, genaamd Razmara,
die later, toen hij premier van het
land was geworden, werd vermoord
en opgevolgd door dr. Mossadeq.
Van 192>2 tot 1928 voerde Zahedi
het bevel over de troepen in Sjiraz,
waar hij een welwillende houding
aannam jegens groepen, die de pro
vincie van Perzië wilden afscheiden.
In deze periode onderdrukte hij een
opstand van een plaatselijke sjeik,
Moehammerah, een actie waaruit hij
grote financiële voordelen trok. In
het jaar 1931 werd hij hoofd van de
politie te Teheran, welke post hij het
Verhouding tot de
Sjah niet altijd goed
volgende jaar verliet om adjudant
van de Sjah te worden, met de rang
van generaal.
In de tweede wereldoorlog ijverde
generaal Zahedi met enige anderen
voor de Duitse belangen in Perzië.
Zij waren van oordeel dat er een
„derde macht" nodig was tegenover
de Russen en de Britten, die het
land bezet hielden. Zahedi, die in die
tijd legercommandant in het gebied
van Ispanhan was waar hij er van
werd verdacht, iets te maken te heb
ben met het hamsteren van graan
stond in contact met de stamhoofden
in het Zuiden en met het Perzische
leger in het Noorden. Zijn plan om
steun te verlenen aan een voorge
nomen aanval van Duitse parachu-
(Geldig van Zaterdagavond tot
Zondagavond.
NOG ENKELE BUIEN.
Wisselend bewolkt met enkele
buien, hier en daar met onweer.
Overdag iets minder koud. Aan
vankelijk krachtige, aan de kust
nu en dan harde, later wat afne-
mende wind tussen Noord-West
en Zuid-West.
23 Aug.: zon op 5.36 en onder 19.48;
maan op 19.05 en onder 3.23 uur.
24 Aug.: zon op 5.38 en onder 19.46.
maan op 19.24 en onder 4.55 uur.
Het weer in Europa
tisten werd verijdeld door de Britse
Britse brigade-generaal Fitzroy Mac
lean. Zahedi werd gevangen geno
men en voor de rest van de oorlog
in Palestina vastgehouden.
Na zijn vrijlating in 1945 keerde
de generaal naar het Zuiden terug
als inspecteur van de strijdkrachten.
Ook nu weer steunde hij in het ge
heim de onafhankelijkheidsbeweging.
Hij werd echter naar Teheran terug
geroepen, waar hij de betrekkelijk
onbetekenende post van voorzitter
van de vereniging van officieren
kreeg.
Weldra kwam hij in contact met
dr. Mossadeq, die toen nog een ge
wone afgevaardigde in .de Kamer
was, en sloot zich aan bij diens
groep, welke zich verzette tegen de
groeiende macht van generaal Raz
mara en de nationalisatie van de
Brits-Perzische oliemaatschappij voor
stond.
In 1949 benoemde de Sjah, die ten
slotte ook de sterk toenemende in
vloed van Razmara begon te vrezen,
generaal Zahedi, tot. hoofd van de
politie. Na de moord op premier Raz
mara werd Zahedi minister van bin
nenlandse zaken in het kabinet-Ala,
dat reeds na drie maanden door een
rpgering onder Mossadeq werd op
gevolgd. De generaal behield zijn
nog enige maanden, doch trad
toen af om de eerste minister in de
senaat te bestrijden. Door deze te be
schuldigen van spionnage ten be
hoeve van een niet nader genoemd
land, zocht hij zi>n toevlucht in het
Senaatsgebouw. Onder valse voor
wendselen naar buiten gelokt, werd
hij gearresteerd en enige dagen vast
gehouden. Toen kort daarna het ge
rucht ging, dat de Sjah het land zou
verlaten, werd hij er van beticht
een royalistisch complot te smeden
en zijn broer, kolonel Zahedi, werd
gearresteerd. Zelf wist hij te ontko
men en zich schuil te houden in de
omgeving van de hoofdstad, van
waar hij dan nu als overwinnaar is
teruggekeerd.
In de politiek is de nieuwe premier
allereerst een patriot. Hij is anti
communistisch, maar ook anti-Brits.
Hij steunt de Sjah, hoewel zijn be
trekkingen tot de vorst niet altijd
even goed zijn geweest.
max.
neersl.
weer
temp.
afg.
gist.
24 u.
HELSINKI
geh. bew.
20
3
STOCKHOLM
17
8
OSLO
regen
16
9
KOPENHAGEN
regen
19
7
AMSTERDAM
zw. bew.
15
12
EDINBURGH
zw. bew.
18
0.2
LONDEN
licht bew.
19
1
LUXEMBURG
zw. bew.
19
23
PARIJS
licht bew.
21
0.2
BORDEAUX
licht bew.
21
6
GRENOBLE
zw. bew.
24
9
NICE
licht bew.
26
0
GENEVE
zw. bew.
22
15
ZURICH
regen
20
9
LOCARNO
licht bew.
20
31
BERLIJN
zw. bew.
23
0.5
FRANKFORT
nevel
23
0.5
MUNCHEN
geh. bew.
25
20
WENEN
regen
31
4
INNSBRUCK
regen
21
30
ROME
geh. bew.
31
0
Ook morgen:
Koud en buiïg
Het K.N.M.I. deelt mede:
De depressie, die gisteren met re
gen over ons land trok, was vanmor
gen bij de zuidkust van Noorwegen
aangekomen. De regenhoeveelhe-
den, die gisteravond gemeten werden,
waren op sommige plaatsen zeer
groot. Zo werd b.v te Leeuwarden
39 en te de Bilt 24 mm regen geme
ten.
Intussen bleef de luchtdruk op de
gehele Noordzee laag. Het lagedruk
gebied is gevuld met vrij koude en
zeer onstabiele lucht, zodat er op uit
gebreide schaal buien in voorkomen.
In Engeland en ons land gingen
deze plaatselijk rnet onweer gepaard.
De krachtige westelijke winden dra
gen ertoe bij het weer een onaange
naam karakter te geven. Aangezien
de genoemde depressie dicht bij ons
land blijft, is te verwachten dat het
koude en buiige weer morgen zal
voortduren.
Korreltje
Zichzelf te beheersen is de grootste
heerschappij,
Seneca
