S)e CoicbeSowfca/nt
Mossadeq's politieke loopbaan
Negen uren kostte het om van dictator
Mossadeq een vluchteling te maken
j Veni, vidi, vici en
Razende menigte koelde haar woede
op Fatemi en lijfwacht van premier
Sjah komt terug
PERZEN ONTDEDEN ZICH VAN RODE GIDSEN
Directeur: C. M. v. HAMERSVELD.
Hoofdredacteur: L. C. J. ROOZEN.
DONDERDAG 20 AUGUSTUS 1953
44ste JAARGANG No. 12970
KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN I nU 00kfoetsie
Papengracht 32, TeL 20015. Adm. en Adv. 20826, Abonn. 20935, Giro 103003. Abonnementsprijs f 0.47 p. w„ f 2.p. mnd., f 6.p. kwart. Franco p. p. f 6.80. - Advert.: 15 ct. p. mm. Telefoontjes f 1.50
vnrWRT. Tb IT CTRdnM VIN RPRirHTRV TUT TF.HF.R.AN Pre vprwariT rlon qIIp anfn'c mot Hp linTifpn aan
HOEWEL DE STROOM VAN BERICHTEN DIT TEHERAN erg verward
is en nog vele vragen onbeantwoord laat, wordt het steeds duidelij
ker, dat de aanhangers van de Sjah in alle belangrijke gebieden van Per-
zië de situatie meester zijn. De sleutelposities in de hoofdstad waren gis
teren in de namiddag reeds door royalisten bezet en alleen om de woning
van de afgezette premier Mossadeq, welke met betonplaten en mitrailleur
nesten in een klein fort was veranderd, moest tot laat in de avond gestre
den worden. Eerst toen de tanks in de strijd geworpen werden, kon de uit
ongeveer 350 man bestaande lijfwacht het niet langer bolwerken. De ver
dedigers vielen bij him vlucht voor een groot gedeelte in handen van de
woedende menigte, die korte metten met hen maakte. Zij werden geste
nigd, onder de voet gelopen en in het gunstigste geval gearresteerd. Toen
een officier van de royalisten binnendrong in de beroemde kamer met
het bed, waar Mossadeq al rustende zijn gasten pleegde te ontvangen, om
besprekingen te voeren of een van zijn indrukwekkende huilbuien te de
monstreren, bleek de bejaarde dictator verdwenen te zijn en lag een ge
wonde soldaat van de lijfwacht in het bed van zijn meester te slapen.
Radio Teheran heeft bekend gemaakt, dat alle leden van de verraderlijke
regering in hechtenis zijn genomen op de premier na en dat de mi
nister van buitenlandse zaken, Fatemi, dikwijls het kwade brein van
Mossadeq genoemd, door de woedende aanhangers van de Sjah „aan stuk
ken was gescheurd". Ook het feit, dat de Sjah reeds voorbereidingen
treft om naar zijn land terug te keren, wijst er op, dat de royalisten zeker
zijn van hun zaak en dat niet meer zoals gisteravond in verschillende
hoofdsteden van Europa werd gedacht de mogelijkheid bestaat van het
keren der kansen.
Hedenmorgen werd uit de Perzische hoofdstad gemeld, dat de woning
van Mossadeq door demonstranten in brand was gestoken. De gebouwen
naast de ambtswoning werden geplunderd. Tijdens de gevechten in Tehe
ran zijn naar schatting driehonderd personen om het leven gekomen, ter
wijl er vele honderden gewonden naar de ziekenhuizen moesten worden
vervoerd.
De staatsgreep heeft zich bliksem
snel ontwikkeld. Vroeg in de ochtend
waren slechts enkele honderden jon
gelieden in de straten, die aanval
len pleegden op plaatselijke bureaux
en gebouwen van regeringsgezinde
bladen. Tot verwondering van allen
reageerde noch politie noch het le
ger hier op en weldra koos het pu
bliek de zijde van de monarchisti
sche partijgangers. Alle tegenstand
beperkte zich tot het optreden van
enkele honderden soldaten, die het
huis van de minster-president be
waakten. De monarchisten stelden
zich snel in het bezit van het ge
bouw van radio-Teheran en te twee
uur in de namiddag begon de radio
aan het land mede te delen, dat de
regering Mossadeq omvergeworpen
was.
AFWACHTENDE HOUDING
De Toedeh-partij, die communis
tisch gezind is, scheen een afwach
tende houding aan te nemen. De re
gering Mossadeq had namelijk aan
gekondigd, dat zij van plan was
krachtige maatregelen tegen de
uiterst linkse elementen te nemen,
dit was waarschijnlijk bedoeld als
gebaar van verzoening tegenover
rechts.
In grote straten van de hoofdstad
liep de menigte .met afbeeldingen
van de Sjah en zijn gemalin. Op de
plek van het standbeeld van Reza
Sjah, dat in het begin van deze week
van zijn voetstuk was losgemaakt,
plaatsten de royalisten grote por
tretten van de Sjah. De auto's in de
straten werden verplicht een por
tret van de Sjah en zijn gemalin
mee te voeren. Manifestanten hiel
den de auto's aan en schilderden er
lofprijzingen voor de Sjah op.
Generaal Zahedi, die door de Sjah
is aangewezen als premier, heeft
zich Woensdagavond in Teheran ge-
installéerd na een snelle revolte van
royalisten in het gehele land.
Ook Isfahan, de industriestad ten
Zuiden van Teheran, die zich aan
vankelijk voor Mossadeq verklaarde,
is volgens radioberichten uit die
plaats in handen van aanhangers
van de Sjah.
Generaal Zahedi heeft na aan
komst in de hoofdstad de politie ge
ïnspecteerd. Hij benoemde kolonel
Barkhordar tot bevelhebber van het
garnizoen van Wasr en het radio
station van Teheran.
Een der eerste daden van de nieu
we regering was het zenden van een
telegram naar Rome, waarin terug
keer van de vorst werd verzocht.
Teheran meldde voorts, dat gene
raal Batmanqulich is benoemd tot
stafchef en generaal Farhad Dadse-
tan tot militair-gouverneur van Te
heran.
De leidster van de „Sorfaghar"-
partij, Eatezadi, verklaarde voor
radio-Teheran, dat Mossadeq's wo
ning is geplunderd.
Egn afgevaardigde van de „Madj-
lis" (Tweede Kamer) verklaarde,
dat alle léden van de „verraderlijke
regering in handen van het keizer
lijke leger zijn en spoedig hun straf
zullen krijgen". Hij noenide niet
Mossadeq of Fatemi bij naam.
V AC ANTTE STEMMING
Aanhangers van de Sjah hebben
in Teheran een theater, dat werd
gebruikt door de communistische
partij, in brand gestoken en een
Russische winkel vernield. Volgens
een bericht van de Amerikaanse
ambassade heerst er in de gehele
stad een „vacantiestemming" en rij
den alle auto's met de lichten aan
als teken van overwinning van de
Sjah op Mossadeq.
In de berichten van de ambassa
de, die zijn ontvangen in Washing
ton, werd voorts verklaard, dat post-,
telegraaf- en telefoonkantoren in de
stad zijn bezet door aanhangers van
de Sjah, evenals kranten- en pro-
pagandabureaux. Vreemdelingen in
Teheran worden niet lastig gevallen.
Verscheidene stamhoofden hebben
via radio-Teheran hun volgelingen
opgeroepen trouw te zijn aan de
Sjah en de nieuwe premier.
Radio-Teheran heeft Woensdag-
Zahedi, die Mossadeq
ten val bracht
SÉ8r
Generaal Zahedi, die nieuwe pre
mier van Perzië, werd in 1942, toen
hij bevelhebber was van de plaatse
lijke Perzische strijdkrachten te Is
fahan .verdacht van samenzwering
met het Duitse opperbevel tegen de
geallieerde bezettende autoriteiten.
De Britse brigade-generaal Maclean,
op het ogenblik lid van het Britse
parlement, wist hem toen te ont
voeren.
In 1945, na de geallieerde overwin
ning in Europa, werd hij vrijgelaten.
Een jaar later werd hij inspecteur
van de Perzische strijdkrachten in
Zuid-Perzië.
Generaal Zahedi werd in 1950 door
zijn geboortestad Hamadan gekozen
in de Senaat. In April 1951 werd hij
benoemd tot minister van binnen
landse zaken. Deze post bezette hij
tot Augustus 1951, enige maanden
nadat Mossadeq premier was gewor
den, toen trad hij af.
In een radiotoespraak tot het Per
zisch volk beloofde de nieuwe pre
mier gisteravond de lonen van de ar
beiders te zullen verhogen.
avond omgeroepen, dat in de stad
de rust is weergekeerd en dat het
leger en de politie de toestand goed
in de hand hebben.
De Sjah zal per vliegtuig naar Te
heran terugkeren, aldus deze uit
zending. Alle politieke gevangenen
zijn Woensdagavond vrijgelaten. Al
le demonstraties in de stad zijn ver
boden en de politie en militairen
hebben opdracht gekregen onmid
dellijk te schieten op iedereen, die
het uitgaansverbod overtreedt. Door-
laatbewijzen, die zijn uitgegeven
door de regering-Mossadeq, zijn on
geldig verklaard.
Uit gezaghebbende bron te Rome
is vernomen, dat de Sjah de Ita
liaanse regering heeft gevraagd een
militair vliegtuig beschikbaar te
stellen voor zijn terugreis naar Te
heran. De Italiaanse regering zou
echter dit verzoek niet hebben kun
nen inwilligen, omdat op het ogen
blik geen toestel voor een dergelijke
vlucht beschikbaar zou zijn.
In de omgeving van de Sjah is
voorts verklaard, dat de vorst in be
ginsel heeft besloten Donderdagoch
tend naar Teheran te vertrekken.
De Sjah zelf verklaarde, dat konin
gin Soraja niet met hem naar Per
zië zal reizen. Zij zou eerst met va
cantia gaan naar Noord-Italië of
Zwitserland.
Volgens de jongste berichten zou
den meer dan 300 personen bij de
straatgevechten in Teheran zijn om
gekomen. Honderden personen zou
den zijn gewond.
De menigte heeft de gebouwen
naast de brandende ambtswoning
van Mossadeq geplunderd. In een
der gebouwen was de missie van de
Amerikaanse Technische Hulp ge
huisvest. Amerikaans personeel werd
gemolesteerd i
Een aantal van de ongeveer 350
ioldaten, die Mossadeq's woning
verdedigden, werd bij de vlucht der
verdedigers gestenigd, onder de voet
gelopen of gearresteerd.
Radio-Azarbeidsjan heeft gemeld,
dat het garnizoen van deze provin
cie zijn trouw aan de Sjah heeft be
tuigd. Er is een commissie van vijf
personen gevormd om het gebied te
besturen.
SJAH UITGENODIGD TERUG
TE KEREN
In de loop van de ochtend werd
gemeld:
Behalve het telegram van het ka
binet, dat getekend was door de
Een vermoeide Sjah arriveerde Maandag met zijn echtgenote te Rome,
waar slechts enkele lagere ambtena ren van het ministerie van buiten
landse zaken hem verwelkomden. Niemand zal op het moment, dat de
Sjah voet op Italiaanse bodem zette vermoed hebben, dat er zo snel een
einde zou komen aan de keizerlijke ballingschap.
premier, generaal Zahedi, ontving
de Sjah hedenochtend een bood
schap van Bagher Bousjehri, waarin
gezegd werd: „Het trouwe Perzische
volk wacht geestdriftig op de terug
keer van uwe majesteit".
Voorts werd o.m. een telegram van
de Braziliaanse minister van buiten
landse zaken ontvangen, waarin de
ze de vorst geluk wenst met de jong
ste wending in Perzië.
Majoor Kahatmi, de adjudant van
de Sjah, deelde mee, dat de Sjah
waarschijnlijk vanavond met een
gecharterd vliegtuig naar Bagdad
zal vertrekken.
Er is een arts naar het hotel ont
boden, omdat koningin Soraja zich
tengevolge van de vermoeienissen
en emoties van de laatste dagen on
wel gevoelt.
LEEFT FATEMI NOG?
Hoewel radio-Teheran Woensdag
heeft bericht, dat Mossadeqs minis-
,fer van Buitenlandse Zaken, Hoes
sein Fatemi „verscheurd" werd door
een woedende menigte, is in berich
ten van vandaag gezegd, dat de po
litie naar hem zoekt.
Van gezaghebbende zijde is van
daag verklaard, dat het aantal doden
tengevolge van de ongeregeldheden
van Woensdag dat als 300 werd op
gegeven, groter zijn. De meeste do
den vielen bij de hevige stormaanval
op een bunker van het Duitse type
waarin Mossadeq en zijn aanhangers
zich hardnekkig verdedigden.
Toen men het bolwerk binnen
drong, bleek, dat Mossadek van zijn
woning een soort fort had gemaakt
met betonnen versterkingen, machi
negeweernesten en pantserplaten.
Het kan verkeren! Maandag sloopten aanhangers van Mossadeq het standbeeld van de Sjah in Teheran en
vier en twintig uur later plaatsten royalisten grote portretten van de keizerlijke familie op dezelfde plaats.
Hier ziet men de slopersploeg van Mossadeq aan de arbeid.
Dr. Mohammed Mossadeq kwam op
de voorgrond van de wereldbelang
stelling te staan in 1951, toen hij de
nationalisatie van de installaties der
Brits-Perzische oliemaatschappij, ge
schat op de waarde van vijf milliard
gulden, doordreef.
Zijn reeds van lange tijd terug da
terende strijd met de Sjah kwam
enkele dagen geleden tot een uitbar
sting, toen de Sjah na een mislukte
poging tot het verdrijven van Mossa
deq zijn land in gezelschap van ko
ningin Soeraja verliet. Mossadeqs
familie heeft reeds gedurende twee
geslachten vijandig tegenover de dy-
nastie-Pahlevi gestaan.
Mossadeq zelf kwam aan de macht
na de moord op generaal Ali Raz-
mara, die de Sjah ondersteunde. Raz-
mara was gekant tegen nationali
sering van de olio, maar de Sjah on
dertekende toch het decreet ter na-
toinalisering van de oliie-industrie.
De spanning tussen Mossadeq en de
Sjah bleef voortbestaan, ofscoon de
bestaande meningsverschillen dik
wijls gecamoufleerd werden.
In Juli 1952 trad Mossadeq als minis
ter-president af, omdat de Sjah wei
gerde hem de portefeuille van oor
log te geven. Vele mensen kwamen
bij de toen voorgevallen ongeregeld
heden om het leven.
Later werd Mossadeq opnieuw pre
mier en hij kreeg grote bijval voor
een reo-organisatieprogram.
In Febr. pleegde de Sjah overleg
met Mossadeq om de tussen hem be
staande geschillen over de uitgaven
van het hof en het beheer van de
kroondomeinen uit de weg te ruimen.
Op 28 Februari zond de Sjah een
brief naar de voorzitter van de Maj
lis (Tweede Kamer), Ayatoellah Kas-
;jani, waarin hij mededeelde te willen
Vertrekken Menigten, die tegen de
Iregering gekant waren, eisten echter
dat de Sjah in het land zou blijven
en stelden Mossadeq verantwoorde
lijk voor het besluit van de Sjah om
te vertrekken.
Mossadeq zocht zijn toevlucht in
het gebouw van de Majlis. De Sjah
deelde toen med dat hy van zijn
Reden genoeg om eens flink te
huilen.
besluit was terugggekomen en in Per
zië zou blijven.
Een parlementscommissie poogde
verzoening tussen de Sjah en de re
gering tot stand te brengen, maar
Mossadeq beschuldigde in een radio
rede op 6 April het hof er van, sa
menzwering tegen zijn leven te steu
nen.
In Mei droeg de Sjah alle konink
lijke bezittingen en het land, dat hij
in 1941 van zijn vader had geërfd,
over aan de regering.
In Juni werd bij het parlement een
wetsontwerp ingediend ter bespre
king van de bevoegdheden van de
Sjah. Vorige maand eiste Mossadeq
ontbinding van het parlement. Hij
deed een volksstemming houden en
verklaarde dat het resultaat ten gun
ste van ontbinding, van het parlement
was.
Kasjani, de voormalige voorzitter
van de Majlis, die zich als zodanig
moest terugtrekken, omdat hij tegen
beperking van de Sjahs bevoegdheden
was, noemde de volksstemming on
grondwettig.
Op 4 Augustus riep de Sjah het
volk per radio op tot eenheid. Daar
na zonden negen afgevaardigden van
de oppositie een telegram aan de
Verenigde Naties, waarin zij Mossa
deq brandmerkten als hoofd van een
„rebellenregering". Hij was van plan
een „communistisch, dictatoriaal en
hardvochtig regiem" te vormen, al
dus het telegram.
In het afgelopen weekeinde, na de
mislukte actie van de keizerlijke
aanhangers, vertrokken de Sjah en
zijn echtgenote met een minimum aan
bagage naar Bagdad, vanwaar zij
Dinsdag doorvlogen naar Rome.
Volgens berichten uit Teheran had
de Sjah Mossadeq ontslagen en gene
raal Fazlollah Zahedi, een voorma
lig minister, in zijn plaats benoemd.
HOE
wordt
het
weer?
t (Geldig van Donderdagavond
tot Vrijdagavond. Opgemaakt
te 10 uur.)
ENKELE BUIEN.
Veel bewolking met plaatse- j
lijk enkele buien, maar in het
Oosten van het land vanavond
nog regen. Matige, aan de kust
tijdelijk krachtige Zuid-Weste-
lijke wind. Dezelfde of iets la
gere temperaturen.
21 Aug.: zon op 5.33 en onder 19.52;
maan op 18.11 en onder 0.35 uur.
Korreltje
Niets droogt spoediger dan een
traan.
Erasmus.
