Wat deed
Westerling?
TEHERAN IS IN REP EN ROER
WEGENS STRIJD OM DE MACHT
Mossadeq in conflict met de Sjah
68 millioen
gulden
Was optimisme te Rome
voorbarig 1
Benelux-moeilijkheden te
Luik besproken
DE BERECHTING VAN
SULTAN HAMID
Geschuttorens
geramd
Nederland snoept meer en kleedt
zich slechter dan voor de oorlog
voor
Groots onderzoek met interessante
cijfers en ontdekkingen
Directeur: C. M. v. HAMERS VELD.
Hoofdredacteur: L. C. J. ROOZEN.
KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
MAANDAG 2 MAAKT 1953
44ste JAARGANG No. 12827
Papengracht 32, Tel. 20015, Adm. en Adv. 20826, Abonn. 20935, Giro 103003. Abonnementsprijs f 0.47 p. w., f 2.p. mod., f 6.p. kwart Franco p. p. f 6.80. - Advert: 15 et p. mm. Telefoontjes 1 MO
door buitenlanders en staatsvijanden
Mossadeq, die Zaterdag had aange
kondigd, dat hij twee etmalen asyl
zou zoeken in het pauement is gis
teren toch naar huis gegaan, nadat
hij zich had verdedigó tegen de cri-
tiek van sommige afgevaardigden
Mossadeq had gezegd „Maak mijn
Menigte bestormde Mossadeqs huis
Teheran heeft een opwindend weekeinde beleefd met opzienbarende ge
beurtenissen, die voortvloeiden uit een scherp conflict tussen premier Mos
sadeq en de Sjah, die onverwacht steun kreeg van de bevolking, welke Za
terdag dreigend te hoop liep bij de woning van de premier en de vorst dwong
af te zien van zijn voornemen om de wijk te nemen naai het buitenland.
Mossadeq ontsloeg gisteren de leiders van leger en politie nadat de volks
oplopen hevige spanning in de hoofdstad hadden veroorzaakt. Hoessein Fa-
temi, de minister van Buitenlandse Zaken, beschuldigde officieren van een
poging om de regering uit het zadel te lichten. Generaal Baharmast had zijn
ontslag gekregen omdat hdj bij het paleis van de Sjah was gebleven, toen
betogers een aanval deden op Mossadeqs woning.
DEMONSTRANTEN IN
STRATEN.
Mossadeq heeft Baharmast laten
vervangen door zijn toegewijde aan
hanger, generaal Taghi Riahi. On
derwijl waren de demonstranten h©er
en meester in de straten van Teheran.
De ene groep verklaarde zich voor
Mossadeq en de andere voor de 33-
jarigt Sjah, wiens aanvankelijk
voornemen om het land te verlaten
en zijn nadere besluit om te blijven,
aanleiding waren tot de betogingen.
Het volk, dat voor het paleis was
samengedromd, hoorde hem Zater
dag met gebroken stem via de geluids
installatie op het dak van het paleis
de wijziging van zijn pxannen bekend
maken.
Het leger had gisteravond de wacht
betrokken bij het. parlementsgebouw,
waar de politie in de loop van de
dag ir een bajonetcharge tien demon
stranten verwondde. De gehele dag
dromden betogers op het plein voor
het gebouw met officieren van het
leger op de schouders onder het ge
roep van „Leve de Sjah" en „Weg met
de ven-aders". Officieren, die het
middelpunt vormden van de samen
scholingen, riepen- Regeringen ko
men en gaan, maar de Sjah leeft in
eeuwigheid"
Koningsgezinde troepen sloegen de
auto van een minister in elkaar toen
hij voor de middagzitting van de
Majlh het plein opreed De minister
zelf kwam er heelhuids af, dank zij
de hulp van een officier. Koningsge
zinde officieren stelden zich aan het
hoofd van een groer betogers,, die een
radiostation buiten de stad wilden
bezetten. Zij werden evenwel afge
slagen door regeringstroepen, die met
bajonetten en machinegeweren wa
ren uitgerust.
Minister Fatemi verklaarde, dat de
ongeregeldheden waren aangesticht
positie binnen twee etmalen duide
lijk of ik zal een volksstemming la
ten beslissen of het mij wenst, ja dan
neen Een der afgevaardigden voeg
de Mossadeq toe, dat hij zich als een
dictator gedroeg.
Mossadeq verklaarde voor de
Majlis, dat de afgelaste reis van de
Sjah een „gebruike ijke" zou zijn ge
weest om een bedevaart te maken en
herstel te zoeken. De vorst zou zyn
teruggekeerd, zo verztkerde hij.
Gisteravond waren er slechts wei
nige betogers op de been op het plein.
Overdag was het stampvol geweest.
De demonstranten hadden portretten
van de Sjah aan de hekken van het
gebouw bevestigd Officieren riepen
hen op de Sjah te steunen terwijl
aanhangers van Mossadeq optochten
hie1den in de straten van de stad.
Zaterdag stroomde het volk samen
voor de door Shermantanks en gewa
pende wachten bewaakte woninv van
Mossadeq, luidkeels eisend, dat hij
de Sjah zijn verontschuldigden zou
aanbieden, afvewisselo met het ge
roep van: „Wij willen niet dat de Sjah
vertrekt."
De „Osservatore Romano" meldt
dat de Paus kardinaal Van Roey,
aartsbisschop van Mechelen, heeft
verzocht de Heilige Stoel als ponti
ficaal legaat te vertegenwoordigen
op de plechtigheden die in Mei e.k.
in Nederland zullen worden gehou
den ter viering van de 100ste ver
jaardag van het herstel der bis
schoppelijke hiërarchie in dat land.
£tt hij. Viekt ei ziek nietó aan aan
was gisterenavond bij
het Nationaal Rampen
fonds binnengekomen'
Weg van EA .G. vol voetangels
Na de besprekingen te Rome is men nog lang niet aan het eind v^n de
moeilijkheden om een Europese defensiegemeenschap tot stand te brengen.
Di een bericht uit Rome werd zelfs gezegd, dat Bidault het verdrag gewij
zigd wilde zien, doch dit is later tegengesproken. Intussen verwacht men
vandaag in Parijs het Britse antwoord op het Franse memorandum over een
nauwere binding van Engeland aan de E.D.G. Volgens berichten uit Londen
weigert Engeland zich voLledig aan de defensiegemeenschap te binden en
wil het zich niet verplichten, vier divisies voor onbepaalde tijd op het Euro
pese vasteland te houden, doch laat het de deur open voor verdere bespre
kingen.
Westen zich uitputten om hun strijd
krachten op peil te houden? Dit zou
met recht onbegrijpelijk zijn.
Terug in Bonn heeft Adenauer gis
teren verklaard dat hij veel geruster
was thuisgekomen, dan hij naar Ro
me v/as gegaan Maar volgens Erich
Ollenhauer, de leioer van de West-
Duiise socialisten, hadden de minis
ters in Rome ,een optimistisch com
muniqué en anders niets" tot stand
gebracht. Men kon West-Duitsland
niet vragen, een verdrag goed te keu
ren zonder de uiteindelijke vorm er
van te kennen, en Ollenhauer sprak
zich dan ook tegen aanvaarding uit
en drong aan op nieuv/e onderhande
lingen.
In België storten de nationalisten,
die zich ten dele identificeren met de
ultra-rechtse koningsgezinden, een
stroom van bezwaren uit over het
Europese legerverdrag Hun argu
ment is vooral, dat de Belgische ko
ning volgens de grondwet het opper-
beve' van het leger bekleedt. De
raad van state heeft het verdrag on
verenigbaar met de grondwet ge
noemd, en er zijn dus nieuwe verkie
zingen nodig vóór de ratificatie, ten
zij iq geval van dringende nood.
HET BRITSE ANTWOORD.
Het Britse antwoord kan van veel
invloed zijn op de stemming in het
Franse parlement Volgens deskun
dige schattingen zijn tussen de 330 en
330 leden van de nationale vergade
ring tegen ratificatie van het verdrag
en slechts 120 tot 20'' leden ervoor.
Do rest van de 627 leden hebben hun
standpunt nog niet bepaald, doch zijn
gene/gd tegen te stemmen.
Generaal De Gaulle heeft het ver
drag voor een Europese defensiege
meenschap, met of zonder aanvullen
de protocollen, onaanvaardbaar ge
noemd. Hij sprak gisteren voor het
landelijk bestuur van de R.P.F., de
partii die René Mayei in Januari
aan 85 stemmên m het parlement
heef geholpen voor zijn kabinet op
voorwaarde dat er wijzigingen in het
verdrag zouden worden aangebracht.
Mayer zelf vertoeft in Noord-Afri-
ka. Hii heeft Zaterdag in een rede
te Setik gewaarschuwd dat als Frank
rijk het verdrag verwerpt, daarmee
de laatste gelegenheid voorbij zou
gaan om Duitsland binnen de defen-
siegemeenschap, te onderwerpen aan
de nodige waarborgen tegen een we
dergeboorte van het militairisme. En
waarom zou Duitsland zich onge
stoord kunnen wijden aan zijn eco
nomische opgang, aldus Mayer, ter
wijl de andere mogendheden in het
Loonpolitiek is de oorzaak
niet
De spanning die was ingetreden na
de Beneluxbesprekingen, die Zater
dag voor een week niet ten einde
waren gekomen, en Zaterdag te Luik
zijn voortgezet, is enigszins geweken.
Er is een bepaalde oplossing bereikt,
zonder echter dat daarmee het Be-
neluxprobteem tot eei. oplossing is
gekomen. Voor de Nederlandse de
legatie kan het een succes worden
genoemd, dat de argumenten van
België, volgens welke de Nederland
se loonpolitiek oorzaak zou zijn van
de moeilijkheden, in principe werden
verworpen.
Een systeem van compenserend in
voerrecht met betrekking tot de om
zetbelasting zal voorts worden inge
steld bij invoer in België en Luxem
burg Zulks gebeurt in een gemeen
schappelijk overleg in de raad voor
de douane-unie Het zal voorts moge
lijk worden gemaakt Belgisch bier in
ons land te doen afzetten, hetgeen
volgens de Warenwet tot dusver niet
mogelijk was.
Nederland is van mening, dat de
maatregelen alleen een beperkt en
tijdelijk karakter mogen dragen. De
Belgische moeilijkheden doen zich
voor in bepaalde bedrijfstakken, waar
sprake is van problemen van struc
turele aard. Deze moeten de bedrijfs
takken zelf oplossen. Op korte ter-
mijn door rationalisatie, investerin
gen, loonpolitiek organisatie e.d. om
een natuurlijke concurrentie het
hoofd te kunnen bieden. Er zijn na
melijk bepaalde elementen van ver
starring in het Belgische bedrijfsle
ven. Men denke aan de landbouwprij
zen, aan handelsmarges en bepaalde
dure levensmiddelen.
De Nederlandse regering acht het
daarentegen niet mogelijk zich op het
terrein der loonpolitiek, waarvoor de
Belgen op versoepeling aandringen,
te laten forceren. Dit is bovendien
een vraagstuk van langere termijn
De beinvloeding van het niveau ligt
buiten de macht van de regering,
tenz'j zij een zeer krasse inflatiepoli-
tiek zou gaan voeren.
Nederland wil de Belgische moei
lijkheden helpen oplossen als a) een
werkelijke malaise in het Belgische
bedrijfsleven heerst ei. b) een onge
zonde Nederlandse concurrentie de
moei.ijkheden veroorzaakt.
Minister Suurhoff heeft ten enen
male geweigerd het Belgische in
zicht te aanvaarden, dat Nederland
aansprakelijk is voor de ongelijke
hoogte in de Belgische en Nederland
se lonen. België zal zich moeten be
zinnen om naar de Nederlandse kant
te komen, zo merkte hij op. De Bel
gen wezen er met klem op, dat al
verwachten zij dan ook geen besluit
tot gelijkschakeling der lonen, zij het
toch beslist noodzakelijk achten, dat
de Nederlandse regering een proef
zal nemen met een vrije loonvorming.
De lading van de
„Klipfontein"
Het Britse bergingsvaartuig „Twy-
ford" heeft een groot deel van de la
ding van het Nederlandse schip
„Klipfontein", dat begin Januari bij
de kust van Mozambique is gezon
ken, Tcunnen bergen.
Binnenkort zal de „Twyford" met
een eerste lading geborgen goederen
naar Durban varen
Door dieptepeilingen is vastge
steld, dat zich op de plaats waar de
„Klipfontein" onderging, rotsen be
vinden.
Balkan-verdrag
getekend
Te Ankara is Zaterdag het verdrag
tussen Turkije, Joegoslavië en Grie
kenland getekend. De ondertekening
is in de Westelijke staten met vol
doening begroet Functionarissen
van het Amerikaanse departement
van Buitenlandse Zaken zeiden dat 't
pact „een sterk psychologisch effect"
op de Balkan vol keren achter het
„IJzeren Gordijn" zal hebben.
Premier Papagos van Griekenland
verklaarde, ,dat het gevoel van vei
ligheid in de aangesloten landen zal
toenemen. Hij zeide dat drie landen
de beschikking hebben over strijd
krachten met een uitmuntend móreél
en in de strijd bekwaam.
Hst grondgebied van de drie lan
den loopt van de Adratische Zee
naar de Kaukasaus, een gebied waar
42 millioen mensen wonen. Zij be
schikken over ongeveer 60 divisies'.
De deelnemende landen beloven
hun vrijheid te verdedigen en alle
ve.ihpheidsnroblemen gezamelijk te
zullen aanvatten. Hun generale sta
ven zullen samenwerken en aan de
reperinven voorstellen doen voor de
gemeenschappelijke verdedi°ing, ten
einde eenvormige besluiten mogelijk
te maken.
De samenwerking tus"sen de drie
landen eens verdeeld door diep
gaande historische geschillen is' ook
vastgelegd in tweezijdige handels
verdragen.
De drie generale staven zijn reeds
begonnen de defensieplannen te coör
dineren, waar het betreft de zwakste
punten van de lange grens der Komin.
formstaten.
Kozen Hirokawa (links) de Japanse Minister van iand- en bosbouw, over
wie geruchten de ronde doen, dat hij zijn ambt zal moeten neerleggen,
toont, dat hij onder alle omstandigheden zijn kalmte kan bewaren, trekt
zich niets van de geruchten aan, en knapt een uiltje tijdens een vergadering
van de Liberale Partij.
Wester lings rol
„Gone with the wind", de ver
maarde film naar het gelijknamige
boek van Margueret Mitchell, die
enige jaren geleden zo'n grote tri
omftocht door Europa en ook door
Nederland gemaakt heeft, zal enke
le avonden van de komende zomer
in „Casino de Paris" te Scheveningen
draaien. De opbrengst zal geheel ten
goede aan het rampenfonds komen
en de prijs der plaatsen zal 25 gulden
zijn.
Onder grote belangsteling is Zater
dag te Djakarta de behandeling van
de zaak tegen sultan Hamid n voort
gezet in een zitting, welke bijna vier
uur duurde. Als getuige werd ge
hoord de 35-jarige Frans Najoan, af
komstig uit Menado en thaus werk
zaam als rechercheur bij de crimine
le recherche op het hoofdbureau van
politie in Djakarta. Wegens gebrek
aan tiid kon de tweede getuige, Joe-
soef Barnas. in deze zitting niet wor
den gehoord.
De zitting zal 4 Maart worden
voortgezet. Voor die dag zijn als ge
tuigen ongeroepen, sultan Hameng-
koe Boewono. generaal-majoor Sima-
toepang en Ali Boedardjo.
Getuige Najoan zeide, dat hij se
dert begin December 1949 contact
had met de beweging van Wester
ling. Hij had Westerling het eerst
ontmoet in Djakarta in de woning
van een lid van het KNIL, een zeke
re Benz. Desgevraagd zei getuige dat
het doel van de beweging van Wes
terling was de regering van de RIS
omver te werpen en te vervangen
door een andere regering.
Westerling had het plan op 27 Dec.
1949 opstand te plegen op dezelfde
dag dat Indonesië een onafhankelijke
staat werd. Doch het plan ging niet
door omdat de nodige wapens nog
ontbraken. In de ochtend van
Jan. 1950 de dag van de aanval op
Bandoeng, was Westerling in Djakar
ta. Daar bracht men hem het bericht,
dat Bandoeng door de Apra was aan
gevallen.
gehouden, waarop besproken werd
welke belangrijke punten in Djakar
ta moesten wonden aangevallen. Dat
waren o.a. de kazerne van de militai
re politie, het hoofdkwartier van de
mobiele brigade en ook het paleis
van de president.
De volgende middag kreeg Najoan
de opdracht sultan Hamid op te zoe
ken in Hotel des Indes. Nadat hij
daar inderdaad de sultan had aange
troffen, bracht hij met sultan Hanrid
een bezoek aan Westerling. Bij die
ontmoeting, alsdus getuige, had sul
tan Hamid ruwe woorden gebezigd
tegen Westerling en gezegd, dat hij
de aanval op Bandoeng politiek ver
keerd achtte. Sultan Hamid had Wes
terling gevraagd waarom hij niet te
voren met hem overleg had geoleegd.
Hamid had gezegd, aldus Najoan,
dat het „spel" niet in Bandoeng
moest worden opgevoerd, maar in
Djakarta, in het centrum.
Op een vraag van mr Satodhid, lid
van het Hooggerechtshof, of Najoan
zich bij de Apra had aangesloten om
de Apra te steunen, of dat hij bevel
had gekregen daarin te infiltreren,
zeide getuige, dat zijn chef, overste
Agerbeek van de militaire inlichtin
gendienst hem had opgedragen zich
bij de Apra aan te sluiten om gege
vens te verzamelen. Hij had alle in
lichtingen aan overste Agerbeek
doorgegeven. „Maar naar uw hou
ding en wijze van handelen te oorde
len waren deze in tegenspraak met
uw bedoelingen,' zei de procureur-
generaal, mr Soeprapko. Najoan ver
klaarde dit door te zeggen, dat hij
eerst het vertrouwen van Westerling
I moest winnen voordat hij alle gege-
's Avonds werd een vergadering I vens kon krijgen.
Het Noorse vrachtschip „Baalbek"
(2160 ton) is Zondagmiddag tijdens
zware mist in aanvaring gekomen
met de in de monding van de Theems
gebouwde luchtdoelartillerie-torens.
Een van deze torens, die oo palen
zijn gebouwd, bezweek terwijl een
tweede op het Noorse schip terecht
kwam. De „Baalbek" kwam klem te
zitten, doch werd later op de avond
weer vlot gesleept. De torens wer
den tijdens de oorlog gebouwd en zijn
nu bemand met burgerpersoneel. Vier
van deze bewakers worden vermist.
Er waren in totaal 12 man op de
zeven torens, die onderling door
loopplanken zijn verbonden.
De zware mist maakt het zoeken
echter zeer moeilijk. Tegen het val
len der duisternis was er nog
niemand gevonden.
Zelmoord-actie in
Korea
Het hoofdkwartier van het Ame
rikaanse Achtste leger heeft gemeld
dat de Chinezen bij een aanval op
een Amerikaanse stelling gebruik
hebben gemaakt van een zelfmoord
compagnie, bestaande uit soldaten .die
grote ladingen ontplofbare stoffen in
zakken meevoerden. Zij renden te
gen de Amerikaanse versterkingen
op en liepen zich letterlijk te- pletter.
De meesten werden echter door
mitrailleurvuur neergemaaid voon zij
zo ver waren gekomen. Overal rond
om hun lijken lagen zakken met|
explosieven.
Het Centraal Bureau voor de Statistiek is momenteel bez'g aan het grootste
onderzoek, dat ooit in Europa werd gehouden en de eerste resultaten van
dit onderzoek zijn dezer dagen aan de openbaarheid prijsgegeven.
Het onderzoek heeft ten doel uit te vinden, hoeveel iedere Nederlander en
ieder gezin in Nedei land per dag, per week, maand of jaar uitgeeft aan
allerhande zaken, die het nodig heeft om gezond, gelukkig en veilig te
kunnen leven.
Het laat zich raden, dat een dergelijk onderzoek niet alleen veel tijd vergt,
it aar tevens een enorme administratie noodzakelijk maakt en zo zijn 120
ambtenaren van het Centraal Bureau voor Statistiek de afgelopen maanden
naar ongeveer 1000 huismoeders en vaders getogen en nebben daar te
zomen ongeveer 15 millioen gegevens verzameld en deze ondergebracht op
engeveer 420.000 artikelenkaarten.
PLATTELAND
EET DUURDER
De eerste indrukken, die men uit
de cijferlawine krijgt is, dat het
platte land meer aan voedsel uitgeeft,
dan de stad, iets wat op zichzelf be
schouwd een merkwaardig verschijn
sel is. omdat het platteland voor een
gedeelte „self-supporting" is en dus
voor vele artikelen geen geld behoeft
uit te geven. Een ander feit, dat
opvalt is het grote verschil in uitga
ven tussen het grote en kleine gezin.
Arbeidersklasse.
Het onderzoek heeft zich tot nu toe
I uitgestrekt over arbeidersgezinnen in
alle soorten plaatsen en beroepen in
Nederland. Men heeft uitgerekend,
dat er belangrijk meer bedragen aan
snuep. fruit, gebak en vis worden uit
gegeven, dan voor de oorlog Aan huur
wordt een kleiner gedeelte van het
loon besteed, dan voor de oorlog dat
de huurprijzen gestabiliseerd zijn en
aan kleding wordt ook in verhouding
minder geld uitgegeven Voor de oor
log werd in bedoelde gezinnen onge
veer 15 van het oon aan huur uit
gegeven dit is thans teruggelopen
~Yz Voor kleding werd voor
de oorlog ongeveer 150200 gulden
per middengroot gezin uitgegeven;
wanneer men dit bedrag omrekent
naar de huidige prijs- en loonpeil, dan
zou eenzelfde gezin thans ongeveer
600moeten uitgeven, dit bedrag
bedraagt echter slechts 350400 gul
den.
Het grote gezin.
Aan de hand van berekeningen,
waarbij men uitgaat van een „een
heid-gezinslid" is het bureau tot de
ontdekking gekomen, dat het grote
gezin over het algemeen voedsel van
mindere kwaliteit minder kleding en
minder luxe heeft dan het gemiddel
de gezin in Nederland Enkele cijfers
spreken in dit verband een duidelijke
taal. Het kleine gezir besteed per
„gezinseenheid" per week f 1.10 aan
fruit, het grote gezin slechts f 0.75.
Voor koffie, thee, suikerwerken en
koloniale waren zijn deze cijfers,
1.10 en f 0.90' voor vlees en' vis
1.8C en 1.20, terwijl men kan aan
nemen, dat het kleine gezin oer een
heid per week 1.60 meer kan uit-
gevesn, dan het grote gezin.
Dit onderzoek, waarvan no? slechts
een klein gedeelte uitgewerkt is, zal
in de komende maanden met kracht
worden voortgezet en ook de anderè
bevolkingsgroepen zullen aan een
onderzoek onderworpen worden.
3laiiev*je
De hoop zal de komende dagen
verhelderen, en de herinnering de
voorbije vergulden.
Thomas More.