Wat deed Westerling? TEHERAN IS IN REP EN ROER WEGENS STRIJD OM DE MACHT Mossadeq in conflict met de Sjah 68 millioen gulden Was optimisme te Rome voorbarig 1 Benelux-moeilijkheden te Luik besproken DE BERECHTING VAN SULTAN HAMID Geschuttorens geramd Nederland snoept meer en kleedt zich slechter dan voor de oorlog voor Groots onderzoek met interessante cijfers en ontdekkingen Directeur: C. M. v. HAMERS VELD. Hoofdredacteur: L. C. J. ROOZEN. KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN MAANDAG 2 MAAKT 1953 44ste JAARGANG No. 12827 Papengracht 32, Tel. 20015, Adm. en Adv. 20826, Abonn. 20935, Giro 103003. Abonnementsprijs f 0.47 p. w., f 2.p. mod., f 6.p. kwart Franco p. p. f 6.80. - Advert: 15 et p. mm. Telefoontjes 1 MO door buitenlanders en staatsvijanden Mossadeq, die Zaterdag had aange kondigd, dat hij twee etmalen asyl zou zoeken in het pauement is gis teren toch naar huis gegaan, nadat hij zich had verdedigó tegen de cri- tiek van sommige afgevaardigden Mossadeq had gezegd „Maak mijn Menigte bestormde Mossadeqs huis Teheran heeft een opwindend weekeinde beleefd met opzienbarende ge beurtenissen, die voortvloeiden uit een scherp conflict tussen premier Mos sadeq en de Sjah, die onverwacht steun kreeg van de bevolking, welke Za terdag dreigend te hoop liep bij de woning van de premier en de vorst dwong af te zien van zijn voornemen om de wijk te nemen naai het buitenland. Mossadeq ontsloeg gisteren de leiders van leger en politie nadat de volks oplopen hevige spanning in de hoofdstad hadden veroorzaakt. Hoessein Fa- temi, de minister van Buitenlandse Zaken, beschuldigde officieren van een poging om de regering uit het zadel te lichten. Generaal Baharmast had zijn ontslag gekregen omdat hdj bij het paleis van de Sjah was gebleven, toen betogers een aanval deden op Mossadeqs woning. DEMONSTRANTEN IN STRATEN. Mossadeq heeft Baharmast laten vervangen door zijn toegewijde aan hanger, generaal Taghi Riahi. On derwijl waren de demonstranten h©er en meester in de straten van Teheran. De ene groep verklaarde zich voor Mossadeq en de andere voor de 33- jarigt Sjah, wiens aanvankelijk voornemen om het land te verlaten en zijn nadere besluit om te blijven, aanleiding waren tot de betogingen. Het volk, dat voor het paleis was samengedromd, hoorde hem Zater dag met gebroken stem via de geluids installatie op het dak van het paleis de wijziging van zijn pxannen bekend maken. Het leger had gisteravond de wacht betrokken bij het. parlementsgebouw, waar de politie in de loop van de dag ir een bajonetcharge tien demon stranten verwondde. De gehele dag dromden betogers op het plein voor het gebouw met officieren van het leger op de schouders onder het ge roep van „Leve de Sjah" en „Weg met de ven-aders". Officieren, die het middelpunt vormden van de samen scholingen, riepen- Regeringen ko men en gaan, maar de Sjah leeft in eeuwigheid" Koningsgezinde troepen sloegen de auto van een minister in elkaar toen hij voor de middagzitting van de Majlh het plein opreed De minister zelf kwam er heelhuids af, dank zij de hulp van een officier. Koningsge zinde officieren stelden zich aan het hoofd van een groer betogers,, die een radiostation buiten de stad wilden bezetten. Zij werden evenwel afge slagen door regeringstroepen, die met bajonetten en machinegeweren wa ren uitgerust. Minister Fatemi verklaarde, dat de ongeregeldheden waren aangesticht positie binnen twee etmalen duide lijk of ik zal een volksstemming la ten beslissen of het mij wenst, ja dan neen Een der afgevaardigden voeg de Mossadeq toe, dat hij zich als een dictator gedroeg. Mossadeq verklaarde voor de Majlis, dat de afgelaste reis van de Sjah een „gebruike ijke" zou zijn ge weest om een bedevaart te maken en herstel te zoeken. De vorst zou zyn teruggekeerd, zo verztkerde hij. Gisteravond waren er slechts wei nige betogers op de been op het plein. Overdag was het stampvol geweest. De demonstranten hadden portretten van de Sjah aan de hekken van het gebouw bevestigd Officieren riepen hen op de Sjah te steunen terwijl aanhangers van Mossadeq optochten hie1den in de straten van de stad. Zaterdag stroomde het volk samen voor de door Shermantanks en gewa pende wachten bewaakte woninv van Mossadeq, luidkeels eisend, dat hij de Sjah zijn verontschuldigden zou aanbieden, afvewisselo met het ge roep van: „Wij willen niet dat de Sjah vertrekt." De „Osservatore Romano" meldt dat de Paus kardinaal Van Roey, aartsbisschop van Mechelen, heeft verzocht de Heilige Stoel als ponti ficaal legaat te vertegenwoordigen op de plechtigheden die in Mei e.k. in Nederland zullen worden gehou den ter viering van de 100ste ver jaardag van het herstel der bis schoppelijke hiërarchie in dat land. £tt hij. Viekt ei ziek nietó aan aan was gisterenavond bij het Nationaal Rampen fonds binnengekomen' Weg van EA .G. vol voetangels Na de besprekingen te Rome is men nog lang niet aan het eind v^n de moeilijkheden om een Europese defensiegemeenschap tot stand te brengen. Di een bericht uit Rome werd zelfs gezegd, dat Bidault het verdrag gewij zigd wilde zien, doch dit is later tegengesproken. Intussen verwacht men vandaag in Parijs het Britse antwoord op het Franse memorandum over een nauwere binding van Engeland aan de E.D.G. Volgens berichten uit Londen weigert Engeland zich voLledig aan de defensiegemeenschap te binden en wil het zich niet verplichten, vier divisies voor onbepaalde tijd op het Euro pese vasteland te houden, doch laat het de deur open voor verdere bespre kingen. Westen zich uitputten om hun strijd krachten op peil te houden? Dit zou met recht onbegrijpelijk zijn. Terug in Bonn heeft Adenauer gis teren verklaard dat hij veel geruster was thuisgekomen, dan hij naar Ro me v/as gegaan Maar volgens Erich Ollenhauer, de leioer van de West- Duiise socialisten, hadden de minis ters in Rome ,een optimistisch com muniqué en anders niets" tot stand gebracht. Men kon West-Duitsland niet vragen, een verdrag goed te keu ren zonder de uiteindelijke vorm er van te kennen, en Ollenhauer sprak zich dan ook tegen aanvaarding uit en drong aan op nieuv/e onderhande lingen. In België storten de nationalisten, die zich ten dele identificeren met de ultra-rechtse koningsgezinden, een stroom van bezwaren uit over het Europese legerverdrag Hun argu ment is vooral, dat de Belgische ko ning volgens de grondwet het opper- beve' van het leger bekleedt. De raad van state heeft het verdrag on verenigbaar met de grondwet ge noemd, en er zijn dus nieuwe verkie zingen nodig vóór de ratificatie, ten zij iq geval van dringende nood. HET BRITSE ANTWOORD. Het Britse antwoord kan van veel invloed zijn op de stemming in het Franse parlement Volgens deskun dige schattingen zijn tussen de 330 en 330 leden van de nationale vergade ring tegen ratificatie van het verdrag en slechts 120 tot 20'' leden ervoor. Do rest van de 627 leden hebben hun standpunt nog niet bepaald, doch zijn gene/gd tegen te stemmen. Generaal De Gaulle heeft het ver drag voor een Europese defensiege meenschap, met of zonder aanvullen de protocollen, onaanvaardbaar ge noemd. Hij sprak gisteren voor het landelijk bestuur van de R.P.F., de partii die René Mayei in Januari aan 85 stemmên m het parlement heef geholpen voor zijn kabinet op voorwaarde dat er wijzigingen in het verdrag zouden worden aangebracht. Mayer zelf vertoeft in Noord-Afri- ka. Hii heeft Zaterdag in een rede te Setik gewaarschuwd dat als Frank rijk het verdrag verwerpt, daarmee de laatste gelegenheid voorbij zou gaan om Duitsland binnen de defen- siegemeenschap, te onderwerpen aan de nodige waarborgen tegen een we dergeboorte van het militairisme. En waarom zou Duitsland zich onge stoord kunnen wijden aan zijn eco nomische opgang, aldus Mayer, ter wijl de andere mogendheden in het Loonpolitiek is de oorzaak niet De spanning die was ingetreden na de Beneluxbesprekingen, die Zater dag voor een week niet ten einde waren gekomen, en Zaterdag te Luik zijn voortgezet, is enigszins geweken. Er is een bepaalde oplossing bereikt, zonder echter dat daarmee het Be- neluxprobteem tot eei. oplossing is gekomen. Voor de Nederlandse de legatie kan het een succes worden genoemd, dat de argumenten van België, volgens welke de Nederland se loonpolitiek oorzaak zou zijn van de moeilijkheden, in principe werden verworpen. Een systeem van compenserend in voerrecht met betrekking tot de om zetbelasting zal voorts worden inge steld bij invoer in België en Luxem burg Zulks gebeurt in een gemeen schappelijk overleg in de raad voor de douane-unie Het zal voorts moge lijk worden gemaakt Belgisch bier in ons land te doen afzetten, hetgeen volgens de Warenwet tot dusver niet mogelijk was. Nederland is van mening, dat de maatregelen alleen een beperkt en tijdelijk karakter mogen dragen. De Belgische moeilijkheden doen zich voor in bepaalde bedrijfstakken, waar sprake is van problemen van struc turele aard. Deze moeten de bedrijfs takken zelf oplossen. Op korte ter- mijn door rationalisatie, investerin gen, loonpolitiek organisatie e.d. om een natuurlijke concurrentie het hoofd te kunnen bieden. Er zijn na melijk bepaalde elementen van ver starring in het Belgische bedrijfsle ven. Men denke aan de landbouwprij zen, aan handelsmarges en bepaalde dure levensmiddelen. De Nederlandse regering acht het daarentegen niet mogelijk zich op het terrein der loonpolitiek, waarvoor de Belgen op versoepeling aandringen, te laten forceren. Dit is bovendien een vraagstuk van langere termijn De beinvloeding van het niveau ligt buiten de macht van de regering, tenz'j zij een zeer krasse inflatiepoli- tiek zou gaan voeren. Nederland wil de Belgische moei lijkheden helpen oplossen als a) een werkelijke malaise in het Belgische bedrijfsleven heerst ei. b) een onge zonde Nederlandse concurrentie de moei.ijkheden veroorzaakt. Minister Suurhoff heeft ten enen male geweigerd het Belgische in zicht te aanvaarden, dat Nederland aansprakelijk is voor de ongelijke hoogte in de Belgische en Nederland se lonen. België zal zich moeten be zinnen om naar de Nederlandse kant te komen, zo merkte hij op. De Bel gen wezen er met klem op, dat al verwachten zij dan ook geen besluit tot gelijkschakeling der lonen, zij het toch beslist noodzakelijk achten, dat de Nederlandse regering een proef zal nemen met een vrije loonvorming. De lading van de „Klipfontein" Het Britse bergingsvaartuig „Twy- ford" heeft een groot deel van de la ding van het Nederlandse schip „Klipfontein", dat begin Januari bij de kust van Mozambique is gezon ken, Tcunnen bergen. Binnenkort zal de „Twyford" met een eerste lading geborgen goederen naar Durban varen Door dieptepeilingen is vastge steld, dat zich op de plaats waar de „Klipfontein" onderging, rotsen be vinden. Balkan-verdrag getekend Te Ankara is Zaterdag het verdrag tussen Turkije, Joegoslavië en Grie kenland getekend. De ondertekening is in de Westelijke staten met vol doening begroet Functionarissen van het Amerikaanse departement van Buitenlandse Zaken zeiden dat 't pact „een sterk psychologisch effect" op de Balkan vol keren achter het „IJzeren Gordijn" zal hebben. Premier Papagos van Griekenland verklaarde, ,dat het gevoel van vei ligheid in de aangesloten landen zal toenemen. Hij zeide dat drie landen de beschikking hebben over strijd krachten met een uitmuntend móreél en in de strijd bekwaam. Hst grondgebied van de drie lan den loopt van de Adratische Zee naar de Kaukasaus, een gebied waar 42 millioen mensen wonen. Zij be schikken over ongeveer 60 divisies'. De deelnemende landen beloven hun vrijheid te verdedigen en alle ve.ihpheidsnroblemen gezamelijk te zullen aanvatten. Hun generale sta ven zullen samenwerken en aan de reperinven voorstellen doen voor de gemeenschappelijke verdedi°ing, ten einde eenvormige besluiten mogelijk te maken. De samenwerking tus"sen de drie landen eens verdeeld door diep gaande historische geschillen is' ook vastgelegd in tweezijdige handels verdragen. De drie generale staven zijn reeds begonnen de defensieplannen te coör dineren, waar het betreft de zwakste punten van de lange grens der Komin. formstaten. Kozen Hirokawa (links) de Japanse Minister van iand- en bosbouw, over wie geruchten de ronde doen, dat hij zijn ambt zal moeten neerleggen, toont, dat hij onder alle omstandigheden zijn kalmte kan bewaren, trekt zich niets van de geruchten aan, en knapt een uiltje tijdens een vergadering van de Liberale Partij. Wester lings rol „Gone with the wind", de ver maarde film naar het gelijknamige boek van Margueret Mitchell, die enige jaren geleden zo'n grote tri omftocht door Europa en ook door Nederland gemaakt heeft, zal enke le avonden van de komende zomer in „Casino de Paris" te Scheveningen draaien. De opbrengst zal geheel ten goede aan het rampenfonds komen en de prijs der plaatsen zal 25 gulden zijn. Onder grote belangsteling is Zater dag te Djakarta de behandeling van de zaak tegen sultan Hamid n voort gezet in een zitting, welke bijna vier uur duurde. Als getuige werd ge hoord de 35-jarige Frans Najoan, af komstig uit Menado en thaus werk zaam als rechercheur bij de crimine le recherche op het hoofdbureau van politie in Djakarta. Wegens gebrek aan tiid kon de tweede getuige, Joe- soef Barnas. in deze zitting niet wor den gehoord. De zitting zal 4 Maart worden voortgezet. Voor die dag zijn als ge tuigen ongeroepen, sultan Hameng- koe Boewono. generaal-majoor Sima- toepang en Ali Boedardjo. Getuige Najoan zeide, dat hij se dert begin December 1949 contact had met de beweging van Wester ling. Hij had Westerling het eerst ontmoet in Djakarta in de woning van een lid van het KNIL, een zeke re Benz. Desgevraagd zei getuige dat het doel van de beweging van Wes terling was de regering van de RIS omver te werpen en te vervangen door een andere regering. Westerling had het plan op 27 Dec. 1949 opstand te plegen op dezelfde dag dat Indonesië een onafhankelijke staat werd. Doch het plan ging niet door omdat de nodige wapens nog ontbraken. In de ochtend van Jan. 1950 de dag van de aanval op Bandoeng, was Westerling in Djakar ta. Daar bracht men hem het bericht, dat Bandoeng door de Apra was aan gevallen. gehouden, waarop besproken werd welke belangrijke punten in Djakar ta moesten wonden aangevallen. Dat waren o.a. de kazerne van de militai re politie, het hoofdkwartier van de mobiele brigade en ook het paleis van de president. De volgende middag kreeg Najoan de opdracht sultan Hamid op te zoe ken in Hotel des Indes. Nadat hij daar inderdaad de sultan had aange troffen, bracht hij met sultan Hanrid een bezoek aan Westerling. Bij die ontmoeting, alsdus getuige, had sul tan Hamid ruwe woorden gebezigd tegen Westerling en gezegd, dat hij de aanval op Bandoeng politiek ver keerd achtte. Sultan Hamid had Wes terling gevraagd waarom hij niet te voren met hem overleg had geoleegd. Hamid had gezegd, aldus Najoan, dat het „spel" niet in Bandoeng moest worden opgevoerd, maar in Djakarta, in het centrum. Op een vraag van mr Satodhid, lid van het Hooggerechtshof, of Najoan zich bij de Apra had aangesloten om de Apra te steunen, of dat hij bevel had gekregen daarin te infiltreren, zeide getuige, dat zijn chef, overste Agerbeek van de militaire inlichtin gendienst hem had opgedragen zich bij de Apra aan te sluiten om gege vens te verzamelen. Hij had alle in lichtingen aan overste Agerbeek doorgegeven. „Maar naar uw hou ding en wijze van handelen te oorde len waren deze in tegenspraak met uw bedoelingen,' zei de procureur- generaal, mr Soeprapko. Najoan ver klaarde dit door te zeggen, dat hij eerst het vertrouwen van Westerling I moest winnen voordat hij alle gege- 's Avonds werd een vergadering I vens kon krijgen. Het Noorse vrachtschip „Baalbek" (2160 ton) is Zondagmiddag tijdens zware mist in aanvaring gekomen met de in de monding van de Theems gebouwde luchtdoelartillerie-torens. Een van deze torens, die oo palen zijn gebouwd, bezweek terwijl een tweede op het Noorse schip terecht kwam. De „Baalbek" kwam klem te zitten, doch werd later op de avond weer vlot gesleept. De torens wer den tijdens de oorlog gebouwd en zijn nu bemand met burgerpersoneel. Vier van deze bewakers worden vermist. Er waren in totaal 12 man op de zeven torens, die onderling door loopplanken zijn verbonden. De zware mist maakt het zoeken echter zeer moeilijk. Tegen het val len der duisternis was er nog niemand gevonden. Zelmoord-actie in Korea Het hoofdkwartier van het Ame rikaanse Achtste leger heeft gemeld dat de Chinezen bij een aanval op een Amerikaanse stelling gebruik hebben gemaakt van een zelfmoord compagnie, bestaande uit soldaten .die grote ladingen ontplofbare stoffen in zakken meevoerden. Zij renden te gen de Amerikaanse versterkingen op en liepen zich letterlijk te- pletter. De meesten werden echter door mitrailleurvuur neergemaaid voon zij zo ver waren gekomen. Overal rond om hun lijken lagen zakken met| explosieven. Het Centraal Bureau voor de Statistiek is momenteel bez'g aan het grootste onderzoek, dat ooit in Europa werd gehouden en de eerste resultaten van dit onderzoek zijn dezer dagen aan de openbaarheid prijsgegeven. Het onderzoek heeft ten doel uit te vinden, hoeveel iedere Nederlander en ieder gezin in Nedei land per dag, per week, maand of jaar uitgeeft aan allerhande zaken, die het nodig heeft om gezond, gelukkig en veilig te kunnen leven. Het laat zich raden, dat een dergelijk onderzoek niet alleen veel tijd vergt, it aar tevens een enorme administratie noodzakelijk maakt en zo zijn 120 ambtenaren van het Centraal Bureau voor Statistiek de afgelopen maanden naar ongeveer 1000 huismoeders en vaders getogen en nebben daar te zomen ongeveer 15 millioen gegevens verzameld en deze ondergebracht op engeveer 420.000 artikelenkaarten. PLATTELAND EET DUURDER De eerste indrukken, die men uit de cijferlawine krijgt is, dat het platte land meer aan voedsel uitgeeft, dan de stad, iets wat op zichzelf be schouwd een merkwaardig verschijn sel is. omdat het platteland voor een gedeelte „self-supporting" is en dus voor vele artikelen geen geld behoeft uit te geven. Een ander feit, dat opvalt is het grote verschil in uitga ven tussen het grote en kleine gezin. Arbeidersklasse. Het onderzoek heeft zich tot nu toe I uitgestrekt over arbeidersgezinnen in alle soorten plaatsen en beroepen in Nederland. Men heeft uitgerekend, dat er belangrijk meer bedragen aan snuep. fruit, gebak en vis worden uit gegeven, dan voor de oorlog Aan huur wordt een kleiner gedeelte van het loon besteed, dan voor de oorlog dat de huurprijzen gestabiliseerd zijn en aan kleding wordt ook in verhouding minder geld uitgegeven Voor de oor log werd in bedoelde gezinnen onge veer 15 van het oon aan huur uit gegeven dit is thans teruggelopen ~Yz Voor kleding werd voor de oorlog ongeveer 150200 gulden per middengroot gezin uitgegeven; wanneer men dit bedrag omrekent naar de huidige prijs- en loonpeil, dan zou eenzelfde gezin thans ongeveer 600moeten uitgeven, dit bedrag bedraagt echter slechts 350400 gul den. Het grote gezin. Aan de hand van berekeningen, waarbij men uitgaat van een „een heid-gezinslid" is het bureau tot de ontdekking gekomen, dat het grote gezin over het algemeen voedsel van mindere kwaliteit minder kleding en minder luxe heeft dan het gemiddel de gezin in Nederland Enkele cijfers spreken in dit verband een duidelijke taal. Het kleine gezir besteed per „gezinseenheid" per week f 1.10 aan fruit, het grote gezin slechts f 0.75. Voor koffie, thee, suikerwerken en koloniale waren zijn deze cijfers, 1.10 en f 0.90' voor vlees en' vis 1.8C en 1.20, terwijl men kan aan nemen, dat het kleine gezin oer een heid per week 1.60 meer kan uit- gevesn, dan het grote gezin. Dit onderzoek, waarvan no? slechts een klein gedeelte uitgewerkt is, zal in de komende maanden met kracht worden voortgezet en ook de anderè bevolkingsgroepen zullen aan een onderzoek onderworpen worden. 3laiiev*je De hoop zal de komende dagen verhelderen, en de herinnering de voorbije vergulden. Thomas More.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1953 | | pagina 1