Langzaam herrijst verdronken
land uit de kokende baren
Lang is de weg naar herstel
Als het zeewater verdwenen zal zijn
blijven er verzoute polders achter
Misschien wordt er straks enige
zomergerst verbouwd
DE BEMANNINGEN VAN DE HELICOPTERS
WOENSDAG 18 FEBRUARI 1953
DE LLIDSE COURANT
TWEEDE BLAD - PAGINA 1
HET HERSTEL VAN SCHOUWEN-DUIVELAND
rij grondstoffen in Nederland, met
EOO man personeel, is weer aan het
Zaterdag zullen ook de bioscoop-
voo stellingen ir. ZiernKzee worden
hervat Op de eerste avond zullen
journaal? van de overscromings»amp
wc-rden vertoond De volgende week
zullen m het programma weer speel
films worden opg<
Zoals bekend, wordt het herstel van Schouwen-Duiveland thans met kracht
aangepakt. Onze kaart geeft een overzicht van de werkzaamheden, zoals
deze worden uitgevoerd. De belangrijkste gaten in de zeedijk bij Burgsluis,
Schelphoek en Zierikzee worden met groot materiaal aangepakt. In eerste i
instantie de gaten bij Burgsluis en Zierikzee en later het belangrijkste en
moeilijk te dichten gat bij Schelphoek. De dijk tussen Zierikzee en Brou
wershaven, die noig wel in tact is, doch zeer zwak, wordt met alle middelen
verstevigd, waarna ook de polders van Zonnemaire en Noordgouwe en
zuidelijker kunnen droogvallen, zodat tussen Brouwershaven en Zierikzee
voor de werkzaamheden een belangrijk droog gebied ter beschikking is.
Het herstel van de binnendijken aan de Oostelijke polders is in volle gang
Het materiaal van de Zuiderzeewerken wordt bij deze onderneming, zo
nodig, gebruikt.
Vanuit alle streken van het overstromingsgebied komen berichten van
herstel en opbouw. De eerste poiders zijn al drooggevallen en andere wach
ten op het werk der pompen. Nu men de dijken vakkundig gaat bekijken,
kernen de deskundigen dikwijls tot de ontdekking met welke willekeur het
water te werk is gegaan. Op plaatsen, waar men niet aan zwakte in de
aijk dacht, is een groot gat geslagen en zwakke stukken hebben het uitge
houden. Zeeuws-Vlaanderen, Zuid-Beveland en Walcheren zijn drooggeval
len, op Tholen en St. Annaland wordt druk gepompt en op Schouwen-Dui
veland wacht men op het materiaal van de rijkswaterstaat, daar het pro
vinciale materieel niet voldoende is.
Overal wordt de zee met kleine beetjes, maar niet minder beslist terug
gedrongen naar zijn eigen gebied. De eerste aannemers zijn al reeds bezig
om de dijken ,te herstellen en de DUW- en dijkwerkers hebben practised
overal de taak van de militairen overgenomen.
Toch dreigt er soms nog gevaar.
DE RAAD VAN 's-GRAVENDEEL.
Gisterochtend om 11 uur is voor
het eerst sinds de ramp in 's-Gra-
vendeel een raadsvergadering ge
houden. Alle raadsleden, op twee na,
waren aanwezig. De burgemeester,
de heer C. van Heesen hield een
herdenkingsrede, waarin hij in het
bijzonder woorden aan de nage
dachtenis van dë bij de ramp om
gekomen ingezetenen wijdde. Hij
deelde o.a. mede dat zes 's-Gra-
vendelers in de gemeente Dubbel
dam hun laatste rustplaats hebben
gevonden. 32 inwoners worden nog
vermist.
De heer van Heesen zeide verder
dat men niet dan met de grootste
voorzichtigheid de geëvacueerden
zal toestaan naar 's-Gravendeel te
rug te keren. Alle gevaar en hij
doelde in het bijzonder op dat ten
aanzien van de volksgezondheid
is n.l. nog niet geweken.
De gemeenteraad nam in deze
vergadering besluiten ten aanzien
van de woningbouw. Men wil nl. in
de kortst mogelijke tijd de vele on
bewoonbaar geworden woningen ver
vangen. Men nam ook het voorstel
aan om de gasfabriek, die tot dus
verre in particuliere handen was, over
te nemen.
De burgemeester van Fijnaart
heeft aan enkele honderden inwo
ners toestemming verleend naar hun
halve hun bezit ongeschonden te
rug.
Wijk B bestaat uit huizen, welke
half onder water hebben gestaan en
Wijk C is volkomen door het water
overspoeld.
De oppervlakte van de gemeente
Fijnaart is 4500 ha., waarvan 3000 ha.
is ondergelopen. Het aantal inwoners
bedraagt 5150. Als de eerste fase
van de terugkeer is afgesloten, zijn
ongeveer 1000 inwoners in hun hui
zen teruggekeerd.
„Als vaststaand mag worden aan
genomen, dat 25 gezinnen niet meer
naar Fijnaart terugkeren", aldus de
burgemeester. „Van deze gezinnen
heeft slechts een enkeling de storm
ramp overleefd. 32 doden zijn reeds
geborgen. 43 personen worden nog
vermist. Er werden 81 woningen en
13 boerderijen volkomen verwoest, 65
woningen zwaar beschadigd en 566
woningen licht beschadigd 2200 stuks
vee gingen verloren.
Naar schatting bedraagt de direc
te schade in de gemeente Fijnaart
ongeveer 6^< millioc-n gulden.
Amerikanen hebben op bewon
derenswaardige wijze het herstel
aan de dijken aangepakt.
Met landingsboten, waarop trucks
met zakken zand, werd naar de
stukgeslagen dijken gevaren. Deze
manoeuvre kon slechts bij vloed ge
schieden. De korte tijd, die per dag
beschikbaar was vom deze wijze van
werken, is volledig uitgebuit. De po
gingen werden met succes bekroond.
Over de Nederlandse en buiten
landse militaire zowel als burgerlij
ke hulpverlening heeft men in Fij-
na«H niets dan 'of De bouwvakar
beiders in Roosendaal hebben aan
geboden hun vrije Zaterdagmidda
gen, evenals de nog beschikbare snip
perdagen te besteden aan herstel en
opbouw van de getroffen panden.
Een driehonderdtal studenten uit
Amsterdam, Leiden, Tilburg en Wa-
Nederland heeft niet één maar meer
kruiwagens nodig
woningen terug te keren. De kern geningen heeft zeer veel werk ver-
BIJNA NIEUWE DOORBRAAK.
Zo was er gisteravond alarm in
Dirksland, waar een polderdijk op
doorbreken stond. In de polder Die-
derik staat namelijk een sluis, een
zogenaamde duiker, die de Duitsers
tijdens de bezetting gebruikten voor
de innundatie om het water uit de
polder te spuien. Deze Duitse erfe
nis werd in Dirksland druk ge
bruikt om het water te lozen..en dit
had tot gevolg, dat naast de sluis de
dijk verzakte en een gat ontstond.
Hierdoor dreigde gevaor voor onder
lopen van de polder en het dorp Me-
lissant.
Er werd alarm geslagen en in al
lerijl werden tientallen vrachtwagens
naar de plaats plaats des onheils
gedirigeerd. Duizenden zakken zand
werden in het gat geworpen om de
kracht van het water te bedwingen.
Men is er op het ogenblik nog 'mee
bezig, mar volgens deskundigen is
het gevaar geweken.
WEER BIOSCOOP IN ZIERIKZEE.
Voor zover dat onder de huidige
omstandigheden mogelijk is, wordt
in Zierikzee alles in het werk ge
steld om tot normale omstandighe
den terug te keren. De hulp van de
militairen, die gistermorgen zijn ver
trokken, zal zeer worden gemist.
Reeds enige dagen zijn echter al
maatregelen genomen om diensten,
die de afgelopen 14 dagen door mili
tairen zijn verricht, te doen overne
men door burgerinstanties. Na alle
nadelen en moeilijkheden van het
vertrek van leger en marine, is er
één psychologisch voordeel: De be
volking wordt thans geconfronteerd
met het harde feit zonder militaire stellen. Het spreekt vanzelf dat dit
hulp aan het werk te moeten gaan. een groot gevaar voor de volksge-
i zondheid oplevert, waar men voors-
De eerste groepen grond- en dijk- hands machteloos tegenover staat,
arbeiders van de Ned. Heidemij. en De enige grote industrie in Zierik-
particuliere aannemers zijn aange- zee, de N.V. „Zeiandia één van de
komen, om het werk van de militai- i belangrijkste fabrieken van bakke
ren aan de Schouwse Dijk
dwars door het eiland van Zierikzee
na$r Brouwershaven loopt over
te nemen. In totaal worden op Schou
wen en Duiveland 3000 arbeiders
verwacht.
Herstel van de watervoorziening
van Zierikzee is met kracht ter hand
genomen Het zal echter geruime tijd
duten voordat Zierikzee weer lei- i
dingwater zal hebben.
Uit Almelo, dat Zierikzee heeft ge- j
adopteerd, zullen vijf chauffeurs
overkomen voor distributie van
drinkwater met tankwagens, waar
mede tor dusverre arbeiders van de j
waterleidingmatschappij waren be
last. j
Bet gevaar voor de electriciteits-
voorziening is minder geworden. Op
het in Zierikr.ee staande transfar-
matiestation van de P.E.N., dat ge
vaar liep overstroomd te worden bij
hoog wa'er, -is een met zandzakken
versterktè muur gebouwd, zodat de
stroomvoorziening van een deel van
de stad voorlopig is verzekerd.
Begonnen is ook met het dichten
van de gaten in de dijken van het ha
venkanaal, dat dreigde te verzanden.
Pogirigen worden gedaan een snelle
bootdienst tussen Zierikzee en Dor
drecht tot stand te brengen.
Een moeillijk probleem vormt de
riolering. Lozing op de gracht bui
ten de stad is niet meer mogelijk
door het Zierikzee omringende wa
ter. Bovendien zijn tijdens de over
stroming de rioolbuizen volgelopen.
Zolang het water nog in de omliggen,
de polders staat kan er weinig wor-
den gedaan om de riolering te her
deze gemeente is droog geble
ven maar de bewoners, die gisteren
zijn teruggekeerd moesten op de
Zondag van de ramp uit voorzorg
vertrekken. De toestand was toen
zeer critiek in het hart van het Bra- vormen
richt, evenals de brandweercorpsen
uit Arnhem, Venlo Roosendaal en
Eindhoven.
Een groep meisjes-studenten heeft
reeds haar hulp aangeboden voor het
De hulpactie van het Deense Rode Kruis voor Nederland heeft tot dusverre
voor een waarde van meer dan 8 millioen gulden opgebracht. Aan geld werd
ongeveer 1,1 millioen gulden ingezameld, terwijl voor een waarde van on
geveer 7 millioen gulden aan kleding, gereedschappen, enz werd bijeenge
bracht. Holland heeft kruiwagens nodig, en alleen al in Kopenhagen wer
den ze naar het station gebracht, door schoolkinderen, vanwaar zij zouden
worden getransporteerd naar Nederland. De stoet in de straten van
bantse rampgebied. De gemeente
werd in drie wijken verdeeld. De be
woners van wijk A keerden gisteren
terug, daar de huizen in deze wijk
niets van het water te lijden heb
ben gehad. De bewoners vinden der-
„slik-ploegen" bij het
schoonmaken der huizen. Het herstel
van dit zwaargetroffen gebied is met
kracht ter hand genomen, doch het
zal maanden duren, ""oordat alle in
woners van Fijnaart naar hun woon
plaats kunnen teruggaan.
Helpt onmiddellijk
Giro 9575
Nasleep van vele jaren
Nu de eerste noden in het rampgebied gelenigd zijn en de slachtoffers
een veilig heenkomen gevonden hebben, gaat men de materiële schade van
de waterramp onder ogen zien en worden de landbouwtechnici zich er be
wust van, dat de schade aan wat eens Nederlands vruchtbaarste provincie
was, aanzienlijk ernstiger is dan een buitenstaander meent. Het dichten van
de dijken is in volle gang en uit vele polders is men met man en macht
bezig het water te pompen. Straks worden de wegen hersteid en beginnen
de verdreven bewoners terug te keren naar hun woongebieden. Dan zal
spoedig de heropbouw der geteisterde plaatsen een aanvang nemen. Maar
met dit alles is men er nog niet. Want dan blijft nog het grote probleem,
van de overstroomde landbouwgronden, die dan weliswaar weer droogge
vallen zullen zijn, maar waarmede slechts heel weinig te beginnen is. Iedere
overstroming is een ramp voor de landbouwgrond. Maar wanneer het een
overstroming door zeewater geldt, is de ramp dubbel zo groot. De ervaring
heeft namelijk geleerd, dat het zeewater na zekere tijd een bodem achter
laat, die minstens even zout is. Enkele dagen zijn hiervoor zelfs al voldoen
de. Nu zijn er wel enige gewassen, die op verzoute grond kunnen gedijen,
maar geen landbouwgewassen. Deze omstandigheid maakt de schade van de
overstromingsramp nog veel groter, want het betekent, dat vele Zeeuwse
gronden dit jaar geen oogst zullen opleveren.
PPHIPBBPUPBIB
deze tijdig droog komt, zullen vele
delen dit jaar nog enige oogst kun
nen geven.
Deskundige voorlichting.
Om te bepalen of en zo ja wat er
ingezaaid kan worden, zullen de boe
ren «mgetwijfeld deskundige voor
lichting nodig hebben, die hun ge
geven zal worden door de Dienst
Landbouwherstel, welke rijksinstan
tie bij de inundatie van 1944'45
vele belangrijke gegevens heeft ver
zameld. Na het nemen van grond
Na het onderhoud, poseerde de Prins met de bemanningen in de tuin van het Paleis Soestdijk.
H onderdduizenden
tonnen gips nodig
mm. regen, dat is 3 millioen liter per
hectare. Aangezien er 40.000 ha. in
Zeeland met zout water zijn over
stroomd, moet er dus 120 milliard
liter regenwater vallen om het zout
mee te nemen. Dit cijfer toont wel
duidelijk aan, dat het onbegonnen
werk is door begieting met zoet wa
ter het land te ontzouten. Hier kan
alleen de natuur uitkomst brengen.
De zomerregens leveren meestal
niet veel resultaat op, omdat het
water dan te snel verdampt en
niet voldoende diep de bodem
binnendringt.
Ook speelt de doorlaatbaarheid van
de bodem een grote rol. Jonge pol
eiergrond, die goed doorlaat, kan in
één winter voldoende ontzout wor
den. Maar is de grond ondoorlatend,
dan loopt het regenwater over de
oppervlakte naar de sloten en zijn
er wel twee of drie regenwinters no
dig om het zout te laten verdwijnen.
Dit laatste zal vooral het geval zijn
met het weiland in de oudere ker
nen van de Zeeuwse eilanden.
Nu blijft het zout niet altijd in de
bodem. De overstroming van Wal
cheren in 1944 heeft ons geleerd, dat
de cultuurgrond na verloop van tijd
weer uitstekend te gebruiken is.
Maar men moet geduld hebben, ge
duld en geluk. Het geluk bestaat voorv
een groot deel uit de omstandigheid zijn en bovendien zal hij de polder-
of er veel regen valt of niet en of sloten weer in orde moeten brengen,
die regen in de goede periode valt. i omdat die bij de ontzouting van het
grootste belang zijn voor de afvoer
van water.
De zoutschade heeft ook tot ge
volg, dat de structuur van de grond
zich geheel wijzigt. Was de grond
eerst los en gemakkelijk te bewer
ken, na de overstroming is hij taai
en stop verfachtig. In de regentijd
blijven er plassen op het land lig
gen, in droge perioden wordt de
grond'steenhard, zodat het zaad geen
mul kiembed vindt. Déze verslech
tering van de structuur noemt mon
„zucht", die alleen verdwijnen kan
door een bemesting met oplosbare
kalkverbindingen, 3 a 10 ton per ha.
Een der belangrijkste kalkverbindin
gen die voor dit doel gebruikt kan
worden, is het gips, dat grotendeels
uit Frankrijk geïmporteerd moet
worden.
Er zullen straks honderdduizenden
tonnen gips nodig zijn voor de ge
zondmaking van de verzoute grond
en er zal een massa werk verzet moe
ten worden. Maar uiteindelijk zal de
Zeeuwse boer er, samen met chemie
en landbouwwetenschap, in slagen
zijn weer aan de zee ontrukte grond
in volle vruchtbaarheid te laten
voortbrengen wat de mens als dagc-
Het regenwater zakt in de grond
weg en voert het zout in de bodem
mee via greppels en draineerbuizen
naar sloten en vaarten. Eén regen
achtige winter is meestal voldoende
om het land voldoende te ontzouten.
Gemiddeld valt er in de winter 300
Straks reeds zomergerst?
Nu behoeft niet al het zout uit de l'jks voedsel nodig heeft
bodem verdwenen te zijn om land
bouw mogelijk te maken. Als het
zoutgehalte in de bovenlaag van de
bodem gedaald is tot een vijfde van
het zoutgehalte van zeewater, kun
nen er reeds enige gewassen in niet
al te droge zomers geteeld worden,
o.a. zomergerst, die in 1945 op Wal
cheren veel verbouwd is.
Bonen daarentegen zijn zeer zout-
gevoelig en zullen de eerste jaren
zeker niet verbouwd kunnen worden.
Wacht ons een zeer droge zomer, dan
is het zelfs de vraag of er van de zo
mergerst iets terecht zal komen.
Maar het is in ieder geval de moeite
waard het risico te nemen.
Niet alle ondergelopen landbouw
gronden zijn even erg geteisterd. Als
twee uitersten mogen we Schouwen
Duivenland en de Alblasserwaard
noemen. Het Zeeuwe eiland is nu
reeds zo zout als de zee zelf, maar
genoemde Zuid-Hollandse polder
MWWC
Die krampachtige hoest
laat U geen rust. Spaar
Uw longen, neem de
slijmoplossende
AKKERS
Advericniie)
DUW-arbeiders terug
uit rampgebieden
Van de eerste dag na de over.
r-.-stromingsramp hebben D.Ü.W.-arbei-
heeft practisch alleen zoet water bin- ders in de geteisteide gebieden ge
nen gekregen. Tussen beide uitersten j holpen bij het noodherstel. Deze ar-
ligt veel brakke grond. Wanneer beiders hebben önder leiding van de
—i" uitvoerende lichamen, de Nederland
se Heidemaatschappij en de N.V.
Grondmij, onder moeilijke omstandig
heden gedaan wat er gedaan kon
worden. Juist omdat zij gewend zijn
grondwerk te verrichten en in de
D.U.W. een behoorlijke prestatie
moeten leveren, konden zij in ploegen
onder directe leiding veel herstellen
en konden uitbreidingen van de over
stromingsramp worden voorkomen.
Daar de D.U.W. evenwel tot taak
1 heeft de bestrijding van de werke-
- w I loosheid en de'initief herstel van de
monsters kan het zoutgehalte van 'n door de ramp geteisterde gebieden
stuk land bepaald worden, naar aan -1 noodzakelijk en ur-gent werk is, zijn
leiding waarvan adviezen over al of j de activiteiten van de D.U.W. op dit
niet inzaaien gegeven worden. Deze gebied nu een meer normale toe-
adviezen zullen niet steeds gelijklui- stand is ingetreden op 14 Februari
dend zijn. In het najaar van 1953 kan geëindigd. Thans zijn derhalve geen
op zoutere gronden ingezaaid wor- D.U.W.-arbeiders meer bij het werk
den dan in het komende voorjaar, in de geteisterde gebieden ingescha-
want het winterkoren krijgt eer.d keld, uitgezonderd het eiland Texel,
nog een hoeveelheid winterregen over waar zij op verzoek van de betrok-
zich heen alvorens het in het voor- ken rijks en provinciale instanties
jaar 1954 boven de grond komt. aan het werk blijven.
Het technische en administratieve
Grondstructuur gewijzigd. apparaat van de D.U.W. staat op ver-
Zolang het zoutgehalte nog te hoog zoek van de instanties, waaronder
is, kan de boer weinig uitrichten, het werk in de noedgebieden thans
Maar helemaal stil zitten behoeft hij ressorteerd, zo nodig ter beschik-
ook niet, want vooreerst zal er op j king voor hulpdiensten, zoals vervoer
de boerderij genoeg op te knappen j van arbeiders, inrichting van huis
vesting voor arbeiders en de verzor
ging, het verkrijgen van uitrusting
en materialen en dergelijke.
