Automaat neemt ons hersenwerk over
De bril als sieraad
Een sommetje van honderd jaar rekenen
W
Achterzijde van Leids station
De deftige Boerhaavelaan verlangt
naar 't einde van de „bussenplaag
ZATfcRDAG 17 JANUARI 1953 DE LEIDSE C0UKAN1TWEEDE BLAD - PAGINA 1
Watervlugge electronen snellen ons te hulp
Bij elk toilet een andere bril
ER MOGEN de laatste jaren dan lans zijn om de minder verstandigen
onder ons, die uit „schoonheidsover-
vele nieuwe monturen voor bril- er slccht"toe kunnen over-
leglazen zijn ontworpen, die aller-1 gil3Ln brü te gaan dragen, een
J beetje hp de goede weg te helpen.
Bij het rijden moeten de ogen
zich namelijk nog wel tien maal
zo sterk inspannen als in de open
velden, terwijl aan zee en strand het
licht door de weerkaatsing van het
water, ongeveer twee duizend maal
zo sterk is als langs de weg. Een
doelmatige bescherming van de ogen
door een bril, die het licht op een
juiste wijze tempert, is dan ook wer
kelijk niet misplaatst, want een bril
behoeft dan niet on-elegant of min
der charmant te staan, toch zult ook
u naar alle waarschijnlijkheid het
geregeld dragen van een bril liever
voorkomen.
kosten. Hier zal de electronische re
kenmachine dan ook volop werk
kunnen vinden.
Maar ook bij de berekening van
een kogelbaan, in afhankelijkheid
van de gemeten afstand tot het doel,
dat men wil beschieten, de windrich
ting en windsnelheid, luchtdruk en
luchttemperatuur op verschillende
hoogten enz. Dergelijke ingewikkelde
berekeningen moet men telkens op
nieuw uitvoeren vóór men een pro
jectiel afschiet. En dit moet gebeu
ren in een tijd, die uiterst kort is,
want anders heeft de berekening
geen betekenis meer. Ook het voor
spellen van het weer door bereke
ning uit de binnengekomen waarne
mingen omtrent luchtdruk en -tem
peratuur, windrichting en -snelheid,
vochtigheid, gemeten op verschillen
de plaatsen op aarde en op verschil
lende hoogten in de atmosfeer, moet
in zeer korte tijd geschieden, wil het
nog voor het vliegwezen van belang
zijn.
Voorts is er de mogelijkheid dat
men alle kasregisters in een groot
warenhuis op één electronische re
kenmachine aansluit, teneinde op
elk willekeurig moment te kunnen
aflezen hoeveel geld er op dat ogen
blik in de zaak aan goederen is ver
kocht welke de drukste verkoop
uren zijn, hoewel de voorraden aan
goederen bedragen, en wie weet wat
nog meer. Zo zijn er stellig nog veel
meer mogelijkheden; mogelijkhe
den waarvan wij nu nog nauwelijks
het bestaan kunnen vermoeden.
vergeet",
I HET GEHEIM VAN DE FLIP FLOP i Torre ons toe. „Maar ik moet wel be-
I kennen, dat de brillen nogal kost-
Hoe zo'n electronische rekenma- j..,ar z;in. Zn variëren zo van
chine precies werkt? Dit laat zich 22-, tot 25-.-
niet zo eenvoudig verklaren; daar- j
voor is het ding veel te ingewikkeld.
minst afbreuk behoeven te doen aan
het uiterlijk van een bril-behoevende,
doch betekent voor velen een bril
altijd nog min of meer „een teer
punt".
In Londens grootste en meest
luxueuse warenhuizen Harrods kan
men echter een vrouw ontmoeten,
die van de voor haar onontbeerlijke
bril een waar sieraad laat maken en
wier uiterlijke verzorging dan ook
niet voltooid is zonder haar „glas
ses".
Virginia de la Terre komt in
contact met alle mogelijke men
sen. Een benijdenswaardige po
sitie, maar een positie ook, die van
de vrouw bepaalde charme vereist.
En zo kwam zij op het idee om van
de onmisbare, maar nimmer flatte
rende bril een soort accessaires te la
ten maken, welke geheel past bij haar
kleding en haar persoonlijkheid. Bij
een middagtoilet van koningsblauw
crêpe de chine draagt zij bijvoor
beeld een zilvergrijze bril met zil
veren bladertakjes en pareltjes, ter
wijl bij een zwart pakje met witte
accessaires slechts de creatie van
paarlemoer met zwarte onyx gedra
gen wordt.
„Ik heb zeven totaal versch illende
brillen, rood, zilver, blauw, wit,
zwart en combinaties. Zij geven mij
een zekere „charme" en zij maken
altijd een speciale indruk op bezoe
kers, waardoor men mij niet gauw
vertrouwde Virginia de la
t II 1 1 a 1 A En toch kan zon machillc in princi-1 ^n"<fe brilte laten vervaardigen,
wordt in enKele uren oeneel uitoewerRt het misschien stimu-
Een rekenmachine ingewikkelder
dan een chocolade-automaat
.,nee" kiezen. Wij spelen er dan ook
j eigenlijk voortdurend een spelletje
alle hersenwerk verrichlen, dat op ?a'
routine berust. Zij kunnen niet al-|ls'
leen du Vend maal zo snel rekenen l%n' fllp-flopschakelin? der radio-
Ils de bi "a„de mecLnrsc e reke„ i buizen«f, d°" '"L™" h""*'
machines en millioen maal zo snelraaar mel door hc" andere
als de mens, zij kunnen ook di-gm Men legt dan aan de machine een
onthouden, die zij later als zij ze mot zorg opgesteld programma van
Virginia de la oTrre:
>,ik heb er zeven...."
van het probleem is de zaak waar electriciteitsverbruik, maakt dat niet
IJ LEVEN reeds lang in het tijd- van alle aardse materie in alle mc-
perk der machine, die voor onsgelijke soorten radiobuizen de mens
ontzaglijk grote en belangrijke dien
sten bewijzen.
het werk doet, waartoe de menselijke
kracht te kort schiet.
Langzamerhand schuiven wij nu
het automatische tijdperk in, waar
bij de automaat zelf het werk van
onze hersens overneemt.
Tal van automaten staan dag en
nacht voor ons klaar; de chocolade
en sigaretten-automaat evenzeer
als de automatische telefoon. Van de
eerste wordt alleen maar eenvoudig
dienstbestoon, zonder ingewikkeld
denkwerk vereist. Van de automati
sche telefoon kan dat al niet meer
gezegd worden.
Zij toch moet voortdurend oplet
ten of er iemand wil telefoneren;
daarna zoekt zij langs welke lijn de
gevraagde verbinding op de meest
economische wijze tot stand gebracht
kan worden. Tijdens het telefoonge
sprek zorgt de automaat er voor dat
geen ander van de lijn gebruik kan
maken en er doorheen gaat spreken.
Verder heeft zij er op te letten wan
neer het gesprek geëindigd is; daar
na moet zij de verbinding veriareken
en tegelijkertijd berekenen en note
ren hoeveel het gesprek heeft ge
kost, waarbij zij zowel de tijdsduur
als de afstand in rekening brengt.
Het werk van de automatische te
lefoon is dus niet eenvoudig. De con
structie is dan ook veel ingewikkel
der dan die van een chocolade-auto
maat of van de automaat, die voor
één enkele cent onze fietsband op
pompt. Behalve veel mechanisch pre
cisiewerk komen er ook electronen
aan te pas, dat zijn die allerkleinste,
nodig hebben, weer te pas brengen.
Behalve optellen, aftrekken, ver
menigvuldigen en delen kunnen de
electronische rekenmachines nog
Bij het Philips-Cyclotron in het veel meer, o.a. ook differentiaal-
Instituut voor Kernphysiscn ünu.r-1 vergelijkingen oplossen. Daardoor
zoek te Amsterdam werkt zo'n elee- j is zo'n machine in staat zeer inge-
tronische machine samen met de wikkelde wetenschappelijke en teen-
knapste natuurkundigen en techni- j nische problemen door berekening
ci. Ze brengt verbindingen voor hen J tot oplossing te brengen. Wiskundi-
vragen voor, waarbij zij steeds moet
kiezen tussen „ja" en „nee". Zowel
het antwoord ,ja" als het woord
het op aankomt. Het vereist veel in
tellect, veel zorg en veel tijd. Bij
het probleem van Niels Bohr, dat
wij zoeven noemden, en dat Bohr zo
graag uitgerekend wenste te zien,
heeft de voorbereiding van het
eigenlijke electronische rekenwerk
bijvoorbeeld zes maanden geduurd,
terwijl de machine voor het uitvoe-
„nee" voert telkens naar een nieuw I ren van de 12 millioen bewerkingen
stel vragen, waar de machine op- slecht 103 uren nodig had.
nieuw uit twee mogelijkheden moet Bij vrijwel ieder nieuw probleem
kiezen. En zo gaat dit door, totdatzal de probleemstelling en het pro-
men tenslotte op het goede antwoord grammeren vele malen meer tijd
terechtkomt. kosten dan het eigenlijke reken-
Dit stellen van vragen, of zoalswerk. Dit,, gevoegd bij de tegen-1 plaats in het maatschappelijk leven
men het bij de electronische reken- - oordig nog hoge aanschaffingskos- gaan inemen als thans de radio en
ieder probleem dc moeite loont om
het met behulp van een electroni
sche rekenmachine uit te rekenen.
Maar voor bepaald routinewerk en
voor bijzonder gecompliceerde bere
keningen, zoals o.a. in de astrono
mie en in het algemeen in weten
schap en techniek voorkomen, zal
de electronische rekenmachine op de
duur stellig meer en meer gebruikt
worden. Vooral als de constructeurs
er in slagen vereenvoudigingen aan
te brengen, waar zij al jaar en dag
aan .verken. Dan zullen de electroni
sche rekenmachines evengoed haar
tot stand en knapt karweitjes op die j ge problemen, die zo moeilik en be- ^t p ^grammeren mvLlemVcMne hei^o el dr^tomatisehéteTe'oon
voor een mens van vlees en bloed te i werkelijk zijn dat knappe wiskundi- u 6 6
- - werkelijk zijn dat knappe
gevaarlijk zouden zijn. Bovendien I gen ze onmogelijk of slechts na
oefent zij een soort oppertoezicht opmaanden of jaren van hard zwoegen
de technici uit, d.w.z. zij controleert j zouden kunnen uitrekenen, worden
hen en behoedt hen voor ondoor- door de electronische rekenmachine
dachte of domme daden. in betrekkelijk korte tijd tot oplos-
Wanneer men bijvoorbeeld de i s"18 gebracht,
electrische stroom van de cyclotron- Zo had nu vijftien jaar geleden
magneet wil inschakelen, zonder dat <*e beroemde natuurkundige en
de olie- en de waterkoeling voldoen-1 Nobelprijswinnaar Niels Bohr een
de functionneren, dan weigert de I probleem, waarvan hij en anderen
automaat haar medewerking. Maar
dat niet alleen, dan brut zij boven
dien het hele laboratorium bij el
kaar, ten teken dat er gevaar dreigt.
Er kan dus niets met het cyclotron
gebeuren of de automaat in de be
dieningskamer moet dit goed en vei
lig hebben bevonden.
Ook bij de Spoorwegen en voor tal
van andere doeleinden worden der
gelijke electronische machines ge
bruikt, zowel om de Mens te helpen
als om te controleren en te behoe
den voor ondoordachte of domme
daden.
MACHINES MET HERSENS.
Electronische apparaten, die tele
fonische aansluitingen voor ons ma
ken, of die de lift voor ons bedienen
kunnen slechts bepaalde handelingen
besturen en uitvoeren. Electronische
rekenmachines daarentegen zijn veel
electrisch geladen deeltjes, die los universeler. Zij kunnen in principe
DIJ ALLE VORIGE GELEGENHEDEN hebben we slechts aandacht ge-
schonken aan de voor- en binnenzijde van het nieuwe stationsgebouw.
Vandaag echter een plaatje van de achterkant (Oegstgeest-zijde). dat een
aparte ingang heeft voor de treinreizigers, die uit de richting Oegstgeest
kernen en niet naar de hal behoeven te gaan om een kaartje te kopen, dus
de houders van weekkaarten en abonnementen. Via deze achter-ingang kun
nen zij direct naar het perron toe. Oegstgeestenaren, die echter een kaartje
moeten kopen, dienen gewoon onder het viaduct-Rijnsburger weg door naar
de voorzijde van het station te gaan. Wanneer het station in gebtujk geno
men wordt? Hopelijk op 15 Mei wanneer de nieuwe dienstregeling ingaat.
Ir de zwakke plek van de dijk aan de Haarlemmervaart zijn reeds 95 van de
'5 betonnen palen geheid. Straks wordt begonnen met het storten (in drie
delen) van de betonnen draagvloer. Daarna kan de dijk weer op hoogte ge
bracht worden. Dit alles vóór 15 Mei. (Foto- De Leidse Courant")
overtuigd waren dat de oplossing er
van uitermate belangrijk zou zijn1
voor de vooruitgang en de verdere
ontwikkeling van de natuurkunde.
Toch had niemand de moed er aan
te beginnen, want een goed reke
naar zou er stellig meer dan honderd
jaar voor nodig hebben gehad.
Onlangs is het probleem echter op
gelost, dank zij de electronische re
kenmachine. Deze heeft het hele re
kenwerk, dat uit 12 millioen bewer
kingen bestond, in 103 uur verricht
Maar vraag niet naar de kosten daar
van! De aanschaffing van de machi
ne kostte al bijna drie millioen gul
den. En dan kwam daar nog bij, dat
de machine met zijn 12000 radiobui
zen meer electrische stroom ge
bruikte dan honderd electrische ka
cheltjes te zamen.
HOE KAN IK MIJN KOST
VERDIENEN?
Bij zulke hoge kosten van aan
schaffing en onderhoud zou het niet
te verwonderen zijn als de elec'roni-
sche rekenmachine zich met zorg af
vroeg: „Zal ik ooit mijn eigen kost
kunnen verdienen?" Die vraag klemt
des tc meer als men -ioh realiseert
dat ondanks de veelbelovende mo
gelijkheden van feilloos en millioen
maal zo snel kunnen rekenen als de
mens, de machine tot dusverre nog
nergens een rol in het bedrijfsleven
werd toebedeeld.
Maar laat het ons en ook de j
ongeduldige, de kinderschoenen nog 1
niet geheel ontwassen electronische I
rekenmachine een troost zijn j
dat de radio en het vliegwezen in
LEIDSE STRATEN EN STEGEN
35.
udL ue iciuiu en net vncKwwcn ui t
een soortgelijke positie hebben ver- °nz\s^d wordt afgescheept met een j
hnebhp Hpn hnrstnpfMniP pn ppn nnp
TEGENSTELLING tot Rem- 1848 er een definitief einde aan
brandt, die als „grote Leidenaar" in maakte.
Herman Boerhaave werd 31 De-
keerd.
bescheiden borstbeeldje en een nog j cember 1668 te Voorhout geboren.
haave, Europa", geadresseerd was,
normaal zijn bestemming bereikte.
Peter de Grote, Tsaar van Rusland,
kwam naar Leidei, maar kon Boer
haave eerst na twee ur wachten tc
spreken krijgen!
Keren we thans terug tot de Boer
haavelaan, een deftige laan, dat mo
gen we wel zeggen. De statige hui
zen kijken ernstig vc- zich uit en
zijn beslist een beetje gechoqueerd
door het af en aan rijden van de
groene N.Z.H.V.M.-bussen, die enige
jaren geleden deze laan als stand
plaats toegewezen kregen en door
hun gaan en komen de verkeers
drukte in deze stille laan minstens
vertienvoudigd hebben. Wanneer het
nieuwe station klaar is en de trei
nen over de hoge baan rijden, wor
den alle busdiensten op het Stations
plein geconcentreerd, ook die van de
Oude Beestenmarkt, -odat de Boer
haavelaan dan weer van deze bus
sen-plaag verlost zal zijn.
Ovei die bussen gesproken; we
hoorden laatst nog een klacht van
een lezer, die herhaaldelijk op de
Boerhaavelaan moet instappen en die
zich ergert aan het feit, dat som
mige buschauffeurs niet de beleefd
heid hebben nog een passagier te la
ten instappen, nadat de busdeur
eenmaal gesloten is, ook al is de bus
nog niet gestart. In hoeverre dit
juist is, weten we niet. Wc kunnen
ons echter wel voorstellen, dat de
bussen op tijd moeten vertrekken en
dat er natuurlijk altijd laatkomers
zijn. Er is tenslotte een grens.
Overigens moet de Boerhaavelaan
'nat' Viif pn-♦winti*» iaar crpiprfpn bescheidener straatje, krijgt de gro-1 Hij studeerde aan de Leidse Univer-1 x t 4
naeenoee niemand in de toekomst te Herman Boerhaave in Leiden de siteit in de godgeleerdheid en wijs- niet denken, dat met het verdwijnen
nagenoeg niemand in de toekomst dig hgm toekomt Daar in de begeerte, behaalde in 1689 de doc- van de bussen strak? de oude rust
I eerste plaats een fraai standbeeld, torstitel en promoveerde in 1693 te geheel weer zal ke: en, want reeds
1 ontworpen door Stracké, dat in 1872 I Harderwijk in de geneeskunde. In worden de voorbereidende werkzaam-
geplaatst werd voor het vroegere 1701 werd hij lector en in 1709 hoog- j heden uitgevoerd voor de bouw van
Academisch Ziekenhuis aan de leraar in de gen-eskunde, tevens de R.K. Technische School aan de
van radio en vliegtuig geloofde, J
kwam eenvoudig doordat de moge
lijkheden toen niet zichtbaar aan
wezig waren.
Zo moet men ook de tegenwoor
dige situatie van de electronische re- SJteenstraat thans Rijksmuseum voor
kenmachine zien. Waar haar even-1 olkenkunde. Het beeld stond onge-
tuele mogelijkheden liggen, laat zich veer op de plaats, waai thans de
nog nauwelijks gissen. Zeker niet Politiepost (tevens V.WV.-kantoor)
in het verdringen of beconcurreren I staat en werd in de dertiger jaren,
van de kasregisters in winkels of van toen het nieuwe Acad. Ziekenhuis
de rekenmachines die in bankkan-aan de Rijnsburgerweg gereed geko-
toren de vreemde valua's accuraatmen was, verplaatst naar wat voor-
en snel in elkaar omrekenen. Een J dien Oegstgeesterlaan heette, die bij
versnelling van het rekenproces vandeze gelegenheid werd omgedoopt
dit soort machines krijgt namelijk tot Boerhaavelaan.
pas waarde als de winkeljuffrouw
achter de kassa of de bankbedlende
Vóór de uitbreiding van 1896 be-
achter zijn rekenmachine eveneens hoorde deze grond tot Oegstgeest,
aanmerkelijk sneller leert denken
en handelen.
In de wereld van wetenschap en
techniek zijn er tal van gevallen
waarin zeer vele gelijksoortige be
werkingen na elkaar moeten wprden
uitgevoerd. Zo bijvoorbeeld in de as
tronomie, waar men vaak op bere
keningen stuit, die vrijwel een ge-
over welke gemeente de Sleutelstad
vroeger het heerlij Icheidsrecht uit
oefende (in 1615 door de graaf van
Ligne aan Leiden afgestaan) Deze
rechten (jacht- visserij, benoeming
in bestuursfuncties, recht van col
latie bij predikantskeuze, enz.) wer
den door de grondwet van 1798 ver
vallen verklaard, doch in 1818 weer
heel mensenleven aan tijd zouden ingevoerd, totdat de grondwet van
en plantkunde, te Leiden. In Van Zwietenstraat, d*e de verbinding
functie heeft Boerhaave zich vormt tussen de Boerhaavelaan en de
Binnenkort gaat
schei
deze
onsterfelijk gemaakt door zijn baan
brekend werk op medisch terrein.
Hij was de eerste hoogleraar, die cli-
nisch onderwijs gaf. De historische
plaats waar deze lessen gegeven
v/erden, is tot op heden bewaard ge
bleven in het St. Caecilia-gasthuis m
de Vrouwenkamp. It dit voormalige
klooster werden, nadat de zusters
door de Hervormers verdreven wa
ren, pestlijders, drankzuchtigen en
krankzinnigen ondergebracht. Op de
bovenverdieping werden refter en
kapel tot ziekenzalen ingericht. In
een hiervan heeft Boerhaave z'n
practicum gegeven, waarbij de stu
denten op een thans verdwenen ga
lerij stonden. Thans is deze zaal als
tentoonstellingsruimte e.d.jdMH
Mariënpoelstraat.
de eerste heipaal de grond in
en als in September a.s. de school
zóver gereed is, "dat zij in gebruik
genomen kan worden, zal de Boer
haavelaan dagelijks vier keer het
af en aan rijden en lopen van de
leerlingen zien en horen. Maar vast
en zeker zullen de bewoners dat
minder erg vinden dan wat zij de
„bussenplaag" noemen.
Ondertussen staat de grote Boer
haave, groen uitgeslagen, op zijn
hoge voetstuk onafgtbroken naar het
Ziekenhuis te staren. In zijn hand
draagt hij een groot, gewichtig
boek. Weten de Boerhaavelaan-be-
woners wel, dat Boerhaave, telkens
wanneer hij de klok van het Acad.
bruik. Voor de beroemdheid van Ziekenhuis hoort slaan, een bladzijde
Boerhaave is tekenend, dat een_brief omslaat?
uit China, die slechts met „Boer-
(Foto „De Leidse Courant").
