De wenteling der aarde door de eeuwen
RUSTELOOS VOLGEN OPBOUW EN AFBRAAK ELKAAR OP
Gebergten die ten onder
gang zijn gedoemd
De oorlog op
Korea verfilmd
ZATERDAG 6 SEPTEMBER 1952
DE LEIDSE COURANT
TWEEDE BLAD PAGINA 1
staan allerlei soorten steen, die bij
tijd en wijle aan de oppervlakte ko
men door het dalen van het zeewa-
I terniveau of het rijzen van de zeebo-
dein (wat op hetzelfde neerkomt),
door langzame verschuivingen en op
stuwingen in de aardkorst of door
plotseline erupties en aardbevingen.
Men kan in de bergen deze steenla
gen overal zien, vaak zeer duidelijk,
zoals op bijgaande foto bijvoorbeeld,
waar men de dekbladen van de opge
stuwde steenmassa als het ware in
zijn verbeelding kan zien opstuwen
tot de gigantische massa van de
Blümlisalphorn. Ongetwijfeld zal de
oorspronkelijke formatie nog duide
lijker geweest zijn, want in de loop
der eeuwen heeft de verwering haar
slopingswerk gedaan en vele sporen
van het vormingsproces uitgewist en
vervaagd.
En dat deze gesteenten inderdaad
uit zee afkomstig zijn, bewijzen de
nog zichtbare resten van schelpdie
ren, welke in deze steen werden ge
vonden. Men kan moeilijk aannemen,
dat deze schelpdieren vroeger land
dieren geweest zijn en bergbeklim
mersneigingen hebben gehad; en dat
de zee in vroeger tijden zo hoog zou
zijn gestegen is al even onaanneme
lijk.
LIGT DE OPMERKING voor de
*^hand, dat een.dergelijke opbouw
van nieuwe gebergter en gesteenten
misschien mogelijk is geweest
overoude tijden, toen de aarde nog in
wording was en de sidderingen van
een wereld in barensnood over de
aardkorst kropen; maar dat iets der
gelijks in onze tijden van betrekke
lijke stabiliteit niet meer voorkomt.
Maar dan moeten wij u eens even
meenemen naar de bergen en u laten
zien hoe het gesteente, dit harde en
durzame gesteente, verweert en ver
gaat. Telkens en telkens hullen de
toppen der bergen zich in nevelen
en wolken, welke zich ontlasten van
hun water, dat langs de hellingen
naar beneden stroomt of in sneeuw
vlokken de flanken der hoogste ber
gen bestuift. Als de duisternis valt
bevriest het water, dat in allerlei
spleten en holten is doorgedrongen;
in het hooggebergte vriest het
s nachts ook midden in de zomer. Nu
weet ieder, dat ijs uitzet en wel met
een kracht, waartegen weinig be
stand is. Stenen z"llen splijten en in
de splijtschcuren zullen wind en re
gen vrij spel hebben. Ook de zon zal
er op branden en de steen doen uit
zetten, waarbij tussen de verschil
lende samenstellende mineralen, die
niet altijd op gelijke wijze uitzetten
en krimpen, spanningen optreden,
die de steen doen barsten in ontel
bare stukken. Geholpen door regen
en wind vallen die stukken naar
omlaag, waar zij door het gletscher-
ijs of door de kracht der oude be
ken worden afgevoerd, in grote brok
ken of wel tot kiezel afgeslepen,
dwars door de lage landen van de
zee.
En hiermee is de kringloop vol
tooid. Dezelfde kringloop, welke er
bestaat met het water; het water
verdampt uit de zee door de straling
-- van de zon, verdicht zich tot wol-
Tauern, kwamen wij in een berghut,ken, die landinwaarts worden gedre-
waar een foto hing van de spits van ven, zich daar ontladen in regen,
nog. Waar wij op leven is een grote de Ankogel. Deze spits was er toen I sneeuw of hagel, dat door de beken
hete steenbrei, .met een hardgebak- j niet meer; zij wa even te voren af- en rivieren weer terugvloeit in de
ken korstje er op en een zv/are kern gebroken en met donderend geraas j zee.
van nikkel-ijzer er midden in. Dat j naar beneden komen vallen. Deze Een in wezen gelijksoortige kring
kostje is niet eens zo heel erg dik in j berg was bezig te sterven Dat wil i loop valt waar te nemen in de af-
vergelijking met de doorsnee van de i zeggen: hij was zichtbaar bezig te j braak der oude en de wederopbouw
aardbol, maar 't is stevig genoeg voor I sterven, want alle bergen an het i der nieuwe gesteenten, een kring
ons om er niet door te zakken. De rond zijn onderhevig aan hetzelfde
mensheid heeft het er al een dikke proces van afbrokkeling en verval,
millioen jaren naar schatting op uit- I Wat wij nog nog aanschouwen van de
Ons woonoord, de Aarde, zoals zij
zweeft in de oneindige ruimte, welke,
zijnde oneindig, geen ruimte meer is.
Op de rechter-bovenhoek Nederland.
zien naar de majesteit der bergen,
kan begrijpen, dat men aan deze reu
zen de naam heeft gegeven van de
Eeuwige Bergen. Wat er ook veran
deren moge en vergaan, de bergen
staan daar In hun koude en trotse
ongenaakbaarheid en trotseren de
eeuwen. Zij zijn he* symbool van de
onvergankelijkheid.
Nu mogen zij, wat ons betreft, best
OTEL U VOOR, dat wij in de ruimte konden zwieren, in de onmetelijke
ruimte van het Heelal, dan zouden wij onze goede, oude Moeder Aarde i
zien, zoals wij haar hierboven kunnen aanschouwen, te midden van de j
donzige wolkenformaties in haar atmosfeer, maar zonder opschriften, j
Toen God met een machtwoord de Aarde schiep, was zij woest en ledig,.
de namen van de Oceanen en de continenten zijn er heus later bij gekomen. J
Maar of wij die goede oude aardbol zien op een afstand dan wel van)
dichtbij, zij ziet er altijd uit alsof zij al duizenden eeuwen rustig haar
baantje is bï.ijven draaien en dat tot in lengte van tijden wel zal volhou- het symbool zijn van eeuwigheid,
den. Zij is zo hecht en stevig, zo echt Hollands rond en zo onweerstaan- rotsvastheid en onvergankelijkheid,
A maar in werkelijkheid zijn ze aller-
Laar regelmatig, dat wij er nauwelijks aan kunnen denken, dat z,j ooit. mimt onvergarkeiyk. EnJ bovendien
anders is geweest of anders worden kan. zjjn zij ook niet eeuwig in die zin,
En toch is zij rusteloos, voortdurend in beweging, steeds in afbraak en als zouden zij er altijd geweest zijn.
tevens in opbouw, de eeuwige Unvollendete, een levend raadsel vanaf het Ook bergen zijn gegroeid en klein
begin van haar bestaan af. De als zo welbekende verdeling van land en j ^^"e^..en Z1J zullen eens sterven
water, de plaatsing der vijf werelddelen over de globe, de aftekening der Toen wi|' jar,n geleden eens
bruine gebergten, het groen der vlakten en het geel der woestijnen dat j in Oostenrijk waren en rondklauter-
alles is ons zo vertrouwd; is het ooit anders geweest? i den in de bergwereld van de Hohe
Het is inderdaad anders geweest.
Klein begonnen als
een gasballejte
IN DEN BEGINNE.Ja, hoe is het
begin van onze Aarde eigenlijk ge
weest? Wij weten het riiet, maar wij
kunnen er wel naar raden en ?ls wij
er naar raden, geloven wij bovendien,
dat wij niet eens zo heel ver verwij
derd zullen zijn van de werkelijk
heid.
Waarschijnlijk is de aarde haar car
rière begonnen als een gewoon gas-
weten wij bijv. dat de Scandinavi
sche fjorden een. begaanbare berg-
dalen zyn geweest, terwijl zij thans
inhammen zijn /an de Noordelijke
Atlantische Oceaan. Deze daling
de aardbodem in Noorwegen heeft
zich blijkbaar niet voortgezet, want
uit nauwkeurige metingen is geble
ken dat de bodem er thans weer aan
het rijzen is met 50 cm. per eeuw. De
kusten van Normandië, Bretagne en
Vlaanderen aaien geleidelijk, welk
geologisch feit zich weerspiegelt in de
legende van verdronken dorpen,
waarvan men niet alleen bij Jielder
water op de puinhopen kan zien,
maar welker toren nog de klokken
laten luiden, als men goed luistert.
Aan de Middellandse Zee danst de
bodem op en neer, zoals blijkt uit het
opduiken van de zuilen van de tem
pel van Jupiter te Pozzuoli bij Na
pels, welke tempel oorspronkelijk na
tuurlijk door de Romeinen op het
land was gebouwd, daarna is verzon
ken' en sinds de 16e eeuw weer bo
ven water is gekomen.
In elk geval zijn er genoeg voor
beelden om te bewijzen, dat de aard
kost geenszins in rust is.
Eén van de meest interessante theo
rieën over de beweging der aard
korst is die van Wegener, de geniale
natuuronderzoeker, die in 1929 op
het grimmige Groenland om het le
ven is gekomen. Van hbm is de theo
rie van de drijvende continenten. Hij
stelt zich voor, dat het eerste vaste
land één groot geheel heeft gevormd
en dat de vijf werelddelen zich ge
leidelijk van elkaar verwijderd heb
ben. Bij het uit elkaar drijven der
werelddelen zouden aan de fronten
de aard- en steenmassa's zijn opge
stuwd tot gebergten. Het aanlokke
lijke van deze theorie is, dat daar
door niet alleen het ontstaan van de
gebergten wordt verklaard, maar dat
nemelijk wordt gemaakt. Schuift men
tevens de ligging der bergketens aan
de uiteengedreven continenten op de
globe weer netjes terug, dan blijken
ze wonderwel in elkaar te passen.
Ook thans nog zou volgens Wegener
die verschuiving voortgang vinden.
Men is gaan meten, maar tot
1UJAAR HOE HET OOK GEWEEST
mag zijn, sinds de inzet van de
verschuiving is in elk geval een on
menselijk lange tijd verlopen. Wij
hebben reeds een paar toespelingen
gemaakt op enige millioenen eeuwen,
maar als het boven de duizend jaren
gaat, zeggen die getallen ons zo wei
nig, ze gaan boven ons bevattings
vermogen. Daarom zullen wij beslui
ten met een vergelijking, welke vaak
gebruikt wordt om enig inzicht te
geven in de ouderdom van de aarde
en haar bewoners.
Laten wij ons voorstellen, dat wij
de hele wordingsgeschiedenis van de
aarde nog eens konden laten afrollen
door middel van een film, welke pre
cies 24 uur duurt.
Wij zouden dan de aarde zich zien
losmaken van de zon en we konden
het stollingsproces „bewonderen".
Dat zou een langdradige historie wor
den, want de film had er minstens
12 uur voor nodig. Dan zou het eerste
leven op aarde verschijnen in z'n al-
lerprimitiefste vorm en de ontwik
kelingsgeschiedenis vai. die een-cel-
lige diertjes en schelpwezentjes zou
niet minder dan 8 uur in beslag ne
men. Langzaam aan zouden andere
dieren en planten op het witte doek
komen en het zou reeds elf uur zijn
geworden voordat de bekende grote
voor-historische dieren hun entréc
zouden maken. Wij zouden ongedul-
toe dig op ons horloge kijken, want het
schijnt men nog geen overtuigend be- I liep al tegen 12 uur en nog geen
wijs te hebben kunnen aantonen, mens te zien. Vijf seconden vóór
hetgeen ook begrijpelijk is, gezien middernacht.... daar is de eerste
de betrekkelijk korte tijd, welke sinds mens! En in vijf seconden doorloopt
de publicatie van Wegeners theorie j de film dan een tijdperk van tiendui-
is verlopen. zend eeuwen.
gehouden en de zware bergen nog
heel wat langer, zodat wij niet be
vreesd behoeven te lijn, dat de aard
korst eens goeden daags het begeven
zal. Maar toch is zij ook weer niet
gebracht heeft dan een gloeiende gas- te dalen en te rijzen, met een onge-
baUM¥fET STOLLINGSPROCES van de
*^steenbrei der aarde mpet begon-
van de ken wij er niet veel van, omdat het nen zjjn rondom een paar enorme
proces zich naar onze begrippen over j verharde klompen graniet, die aan de
langdurige perioden uitstrekt, zodat oppervlakte van de brei-massa kwa-
majestueuze pracht der Alpen, van
de Andes en Himalaya, is maar een
schamel restantje van wat ze eertijds
moeten zijn geweest. En als wij zeg
gen: „eertijds" dan bedoelen wij
daarmee een tijdperk, dat enige slor
dige millioenen eeuwen achter ons
moet liggen, lang en lang voordat er
mensen leefden op de aarde.
loop, welke veel en veel langer
duurt dan de kringloop van het
vlugge water en zich daarom zo ge
makkelijk onttrekt aan do waarne
ming. Maar deze kringloop is er en
ergens zal het verweerde en verwe
rende gesteente van de thans nog
bestaande gebergten moeten worden
heengevoerd en opnieuw worden op
gebouwd. En het lijdt geen twijfel
dat dit het aanschijn van de aarde
op de duur zal veranderen, zoals het
aanschijn van de aarde in vroeger tij
den is veranderd.
r\IE VERANDERINGEN voltrekken
zich gewoonlijk uiterst langzaam,
naar menselijke maatstaven geme-
wij heel nauwkeurig moeten weten men drijven en de kernen hebben ten. Maar soms zijn wij in staat, die
balletje, zoals er nog zovele rond> zó stevig, dat er geen wrikken of be-
scharelen in dit uitdijend Heelal. Dat wegen aan is; integendeel zij schijnt
balletje gas was gesplitst van de zon volgens de jongste hypothesen te
die het nog steeds niet verder schuiven als een glibberig vlotje
:ht heeft dan een gloeiende gas- te dalen en te rijzen, met een on
bal en de wereldruimte in geslin- durigheid, welke men bij haar niet
gerd. Daar bleet het door de wer- verwacht zou hebben. Gelukkig mer
king van de zwaartekracht
zon draaien om het moederlichaam,
maar koelde al tollende geleidelijk af.
Zoals men weet, worden alle gassen
bij afkoeling eerst vloeibaar en daar- om de veranderingen te kunnen aan- gevormd van de tegenwoordige we- veranderingen te constateren,
na bij nog verder gaande afkoeling v/ijzen. Maar toch.... vast en onver- relddelen. Rondom deze kernen heeft
vast; zoals ook alle vaste stoffen bij anderlijk is anders. het vasteland zich gevormd. Door
verhitting in vloeibare toestand over- het schuiven van de aardbodem wer-
gaan en daarna g svormig worden. I *I7IE MET VACANTIE wel eens in den de steenlagen, welke zich groten-
Zo stolde de aarde langzamerhand het buitenland is geweest en daar deels in de zee hadden gevormd om-
tot een brei en dat is ze grotendeelsmet eerbied en ontzag heeft opge- hoog .gestuwd tegen de harde massa
1 van het graniet en zo ontstonden er
plooien, welke zich opstapelden, bra
ken en over elkaar rolden tot gril
lige bergformaties.
Wij zeiden: „ev/lke zich grotendeels
in zee hadden gevormd", want hoe
gek het ook moge klinken, maar de
zee is de moeder der bergen.
Er zijn gesteenten, welke uit de
diepte van de steenbrei worden opge
stoten en aan de oppervlakte stollen.
Zulk stollingsgesteente is bijv. het
graniet, zoals wij gezien hebben, en
ook het basalt. Maar er zijn ook ge
steenten, welke aa». de oppervlakte
worden gevormd, laag na laag. De
meeste van zulke gesteenten worden
in zee gevormd. De zee knabbelt nl.
aan de kusten en de golven voerden
allerlei puin met zich mee naar de
diepte, De rivieren voeren slik en
zand en allerlei steenneerslag aan
van de bergen. Dat alles bezinkt '^r
over heeh en tussendoor dalen ge
stadig de skeletten en schelpjes van
millioenen en millioenen zeediertjes
naar de bodem. De massa wordt sa-
De dekbladenbouw van de Blümlisalphorn in Zwitserland. I mengekit en plat gedrukt totdat het
(Foto's uit ..De rusteloze aarde"). I één versteende laag wordt. Zo ont-
De Edmundsklamm in Bohemen, een voorbeeld hoe zulke rotsen in lagen
zijn opgebouwd en thans door verwering weer worden afgebroken.
Binnenkort zal in de Nederlandse bioscopen
worden vertoond een filmisch beeld van de oor
log in Korea, een spannend relaas van zeven
kwartier, uitgebracht door de 20th Century-Fox
onder de titel „Fixed Bayonets".
Het gaat om een Amerikaans legeronderdeel,
dat door de vijand dreigt te worden ingesloten
en dat zich slechts kan redden door een aflei
dingsmanoeuvre. De achterhoede namelijk zal
de vijand moeten opzoeken en de suggestie wek
ken, alsof nog vele troepen in aantocht zijn. Erg
aantrekkelijk is die taak niet; maar een groep
dappere soldaten trekt er op uit. voert krijgs
listen uit, laat staaltjes van moderne oorlogvoe
ring zien en stelt tenslotte een gevecht van man
tegen man voor, adembenemend, zonder de ge
bruikelijke Amerikaanse overdrijving. Het eind
van de story is, dat de manoeuvre gelukt, zij het
dan met verlies van enkele van de beste man
nen.
Ofschoon we hier te doen hebben met het
zoveelste oorlogsverhaal, maakt de actualiteit
van het onderwerp deze film toch wel aantrek
kelijk, mede door het ingeleefde spel van
Richard Basehart, Gene Evans, Michael O'shea
en anderen. Samuel Fuller heeft op o.i. geslaag
de wijze het geheel geregisseerd.
