Mossadèq wil 't onderste uit de kan Zuid-Afrika op de tweesprong Vrijer internationaal handelsverkeer Directeur: C. M. v. HAMERS VELD. Hoofdredacteur: L. C. J. ROOZEN. KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN MAANDAG 1 SEPTEMBER 1952 43ste JAARGANG No. 12678 Het onderste uit de oliekan Papengracht 32, Tel. 20015, Adm. en Adv. 20826, Abonn. 20935, Giro 103003. Abonnementsprijs f 0.47 p. w„ f 2p. mnd., f 6— p. kwart. Franco p. p. I 6.80. - Advert.: 15 ct. p. mm. Telefoontjes 1 1.50 HET NIEUWE LANDSBESTUUR E'EN kinderhand is gauw gevuld. Geef een kind tien centen en het zal er méér verblijd mee zijn-, dan met twee dubbeltjes. Maar is de K.V.P. nu kinderlijk verblijd met het grootste aantal ministerszetels, zonder van deze zetels de breedte van de trijpen zittingen te meten? Wie dat veronderstelt, heeft wel een kinderachtige kijk op de politieke ontwikkeling van het Katholieke volksdeel. Van dat forse getal van zes zetels zijn er immers drie, waarvan de zitting tamelijk nauw is, te weteni de departementen van Maatschappe lijke Zorg, Publiekrechtelijke Be drijfsorganisatie en de minst zware van de tweeling van Buitenlandse Zaken. De drie andere zijn normale stoelen, Binnenlands Zaken, Onder wijs en Wederopbouw. Zij stonden er reeds; de drie eerstgenoemde moeten worden bijgeschoven. Zij komen re gelrecht van de timmerman en veel zal afhangen van het talent van de bewindsman, welke er op zitten moet, of hij er zijn draai in kan nemen. Met die heerlijkheid van zes zetels kunnen wij ons dus eerder opgelaten dan opgetogen voelen, maar deson danks is er reden tot tevredenheid en deze tevredenheid moest er feite lijk zijn bij alle vier de partijen, wel ke met de enigszins komieke extra- parlementariteit van dit kabinet hun instemming hebben betuigd. Wanneer men ter zijde schuift (omdat wat ge beurd is nu eenmaal gebeurd is) het ongelofelijk gestumper om de rege- rings-ploeg te becijferen en te vor men en men met de zucht van ver lichting, dat er nu eindelijk een ka binet is, tegelijkertijd de heugenis aan de afgelopen twee maanden weg blaast, kan men het nieuwe kabinet bekijken, alsof het de eerste dag na de verkiezingen onmiddellijk werd bekend gemaakt. 1 Die verkiezingen waren voor de P. v. d. A. en de V.V.D. zeer goed en voor de K.V.P., de Anti-Rev. en de Christ.-Hist. minder goed uitgevallen. Het is nodig, aan deze voor ons on prettige uitslag te herinneren, om onze mening te staven, dat het nieu we ministerie voor alle vier de er in vertegenwoordigde partijen een aan nemelijk ministerie is. r\E K.V.P. had als hoogste noten op haar zang de brede basis en de deelname van de Anti-Revolution- nairen en het mag toch recht-uit vol doening geven, dat zij, ondanks de verzwakking door de verkiezingen, dit heeft weten te bereiken. Men kan het gerust zo stellen, dat zij van de twee genoemde verlangens conditio- nes sine qua non heeft gemaakt voor haar politieke medewerking en de Partij van de Arbeid ertoe heeft ge drongen gedwongen klinkt te on aangenaam en is wellicht ook voor enkele socialistische top-figuren on juist deze desideirata als eerste grondslag van- het nieuwe kabinet te leggen. Om die drang met zulk ver bazend succes uit te kunnen oefenen, heeft de K.V.P. vanzelfsprekend po litieke offers moeten brengen. Dit voorbij te zien, lijkt ons te onnozel om er lang bij stil te staan. Zij heeft die offers gebracht, aanvankelijk met voortvarendheid, om de niet ten on rechte teergevoelige Anti-Rev. ertoe te brengen in de regering zitting te nemen. Men kan een klaaglied aan heffen, dat een zo belangrijke post als Economische Zaken aan de K.V.P. ontviel, maar deze jeremiade verliest toch veel van haar huilerigheid, als men bedenkt, dat de Anti-Rev., met wie de Katholieken toch op zoveel punten van staatsbeleid vermaag schapt zyn, deze post met een mar. gaan bezetten, wiens bekwaamheid, zo de voortekenen niet bedriegen, een voortreffelijk opvolger zal zijn van prof. Van den Brink. Figuren als prof. Van den Brink telt niet één partij bij dozijnen, misschien zelfs niet bij tweetallenHet is in 't leven echter zo, dat hetgeen men in zijn bezit heeft gekregen, eensklaps van minder waarde schijnt te zijn, dan hetgeen men nog niet bezit en gaarne zou willen hebben. Toen de K.V.P. zich verzekerd zag van de vervulling harer voornaamste, grond- leggende wensen, kwam zij tot de ontdekking, dat de bezetting van de zetels voor haar heel veel te wensen overliet, en dat met name haar aan deel in het sociaal-economisch beleid tot een zeer povere omvang was ge slonken. Zij kwam tot die ontdek king, want het is al te ver gezocht om te veronderstellen, dat zij eerst de éne, en toen zij deze had, ook nog de andere buit in de wacht wil de slepen. Het is de gang vani zaken geweest, welke de K.V.P. er toe bracht, toen het op de neuzen-tellerij aankwam, zich buitengewoon onvol daan te gevoelen. Met tot gevolg een ruilen en terugruilen, een passen en meten, een wikken en wegen van van personen en zetels, met tot re sultaat een minister-zeteltje erbij, en meer invloed in de ministeriële Raad voor Economische Aangelegenheden, de „Rea". Bij het kleinéren van de kwantiteit en kwaliteit der zes zetels, mag men echter niet over 't hoofd zien, dat de brede basis een offer v/aard is, en méér nog dan de brede basis de bereidheid van de Anti- Rev. Het kan bijna niet anders, of de medewerking der Anti's betekent, vergeleken bij de wrakke en onbe trouwbare steun van de V.V."D. voor heen, een aanziénlijke versteviging van het kabinet en even aanzienlijke versteviging van het aandeel der K.V.P. in de regering. \/OLGENS de nogal openhartige bekentenis van het „Vrije Volk" heeft de Partij van de Arbeid „haar medewerking van meet af afhankelijk gemaakt van de eis, dat een kabinet onder de signatuur-Drees een voort zetting van het gevoerde beleid mo gelijk zou maken". Het is een in teressante opmerking en het is de vervulling van deze interessante eis blijkbaar voor de P. v. d. A. een conditio sine qua non welke haar, nadat zij over de brede basis was heengestapt en tot de afgemeten om helzing van de Anti-Rev. was over gegaan ook nog een verzwakking van haar overheersende positie in de Rea te gedogen, door Wederopbouw te verwisselen voor Justitie. Het is niet alles van harte gegaan en zij heeft tot het uiterste het been strak gehouden maar wanneer men ob jectief poogt te zijn, kan men moei lijk beweren, dat de P. v. d. A. even- de K.V.P. ter wille van het lands belang geen water in de wijn zou hebben gedaan. „Zij heeft daarvoor offers gebracht" erkent het „Vrije Volk", en, voegen we eraan toe, waarlijk niet zulke geringe. |"\E deelname van de twee Protes- tants-Christelijke partijen is in zoverre vermakelijk, dat men op 't punt staat in een lachbui te vallen over de vrijerij der V.V.D. naar de twee vrijsters van de „Derde Macht". De V.V.D. heeft wel heel opzienba rend een blauwtje gelopen, nu de in haar oog trouweloze vrijsters geen vinger hebben uitgestoken, om ook de V.V.D. in de kabinetsformatie te betrekken. De V.V.D. heeft het er, net als Tijl Uilenspiegel, ook naar ge maakt, of om in de stijl van de .Nieuwe Rotterdamse Courant" te zeggen: „De houding van de liberale fractie heeft in de afgelopen periode nfèt altijd de gewenste politieke dui- delijkhfeid gehad". De V.V.D. gaat nu in de oppositie en het liberale blad hoopt en verwacht, dat zij deze func tie niet alleen met beginselvastheid waardigheid doch tevens met be- van de werkelijkheid zal vervul len, omdat zij, te eniger tijd weer re geringspartij geworden, „haar opposi tionele houding zal moeten kunnen waarmaken". In verholen termen had nauwelijks scherper de tactiek van de V.V.D. als een falen kunnen worden gehekeld, dan door het haar voorhouden van de spiegel van dê toekomst. Deze toekomst moge voor de werk zaamheid van het nieuwe kabinet een goede zijn. Van het vorige zijn slechts vier ministers in het détde kabinet- Drees overgestapt. Van de andere twaalf moet worden afgewacht, hoe zij hun ambt zullen vervullen, en of zij de aanleg en de bekwaamheden bezitten het gezelschap ministers te smeden tot een homogeniteit, welke voorwaarde is voor een sterke en ste vige regering. Het zou onhoffelijk zijn de capaciteiten van de een of de andqr of de meer of minder grote kwaliteit van hun departement reeds nu te gaan bespreken. Het'is de per soonlijkheid, waarmede de beklede functie en de uit te oefenen invloed, staat of valt, en het ware onjuist voor ministers daarbij een andere gedragslijn' te volgen dan voor an dere ambten. De ministers gaan aan de slag, om ons lend te besturen, en wij moeten afwachten, wat zij ervan terecht brengen. Maar wij hebben alle hoop op een goed resultaat. Noodweer op de Philippijnen Tengevolge van de overstromingen en instortingen, die met een orkaan in de Philippijnse provincie Zam- boanga gepaard gingen, zijn 74 per sonen om het leven gekomen, aldus is Zondag officieel bekendgemaakt. De burgemeester van de stad Zamboanga vreest, dat het aantal slachtoffers tot driehonderd* zal stij gen, daar men nog geen bericht heeft Truman's interventie baatte niet Met grote teleurstelling hebben Washington en Londen kennis genomen van de vierkante verwerping door de Perzische premier, Mossadèq van een ge zamenlijke poging van president Truman en premier Churchill om het olie geschil te regelen. Ofschoon dit voorstel het „uiterste" genoemd werd, waar toe beide staatslieden konden gaan, hield het toch, naar hun mening, alles in wat Mossadèq wenste. Niettemin zal deze afwijzing, zo verklaarde men gisteravond in Londense diplomatieke kringen, geen wig kunnen drijven in het „verenigde front", dat Engeland en Amerika in het oliegeschil innemen. Thans is het wachten op Perzische tegenvoorstellen. Het was de eerste maal, dat een Amerikaanse president zich aansloot bij het hoofd van een andere regering om een oplossing te bereiken in een kwestie tussen die regering en een andere mogendheid. Mossadèq ver klaarde echter reeds enige uren, na dat het plan hem (Zaterdag) door de Amerikaanse ambassadeur Hen derson en de Britse zaakgelastigde Middleton was voorgelegd, dat het on aanvaardbaar was, doch dat hij, alvo rens officieel te antwoorden, de me ning zou vragen van het Perzische parlement (op 10 en 13 Sept.) het geen verbazing heeft gewekt, omdat dit parlement hem immers met dic tatoriale volmachten had bekleed. Volgens A.P. is het vrijwel zeker, dat het parlement zich bij de afwij zende houding van Mossadèq zal aan sluiten. Mossadèq maakte zijn besluit be kend ir, een radiorede, nadat kort te voren aan het Brits-Amerikaanse voorstel bekendheid was gegeven. In goedingelichte krinen gelooft men, i.'at tot deze publicati. was overge gaan om Mossadèq enigermate onder de druk van de publieke opinie te zetten zonder succes overigens. Het voorstel. Het plan van Truman en Churchill was overigens vrijwel gelijk aan dat, hetwelk Henderson en Middleton reeds op 27 Aug. aan Mossadèq voor legden. Het kwam hierop neer, dat Perzië terstond Amerikaanse hulp ter waarde van 10 millioen dollar zou ontvangen om de ergste economische noden het hoofd te bieden, wanneer Sovjet-nota onaanvaardbaar De drie Westelijke grote mogend heden zijn het er bij voorlopige be sprekingen over de jongste Sowjet- nota in zake Duitsland over eens ge worden, dat de Sowjet-Russissche voorstellen voor een Viermogendhe- denconferentie moeten worden ver worpen, aldus wordt uit gezagheb bende bron te Londen vernomen. Uit de handen der Volkspolitie Een groot aantal Berlijners be vrijdden Zaterdag een inwoner van West-Berlijn die door twee agenten van de volkspolitie in de Russische sector werd gearresteerd. Ongeveer 60 mensen snelden toe, toen de agenten de 20-jarige Günther Kaupert de handboeien aandeden. Een van de politiemannen trok zyn revolver, maar de -burgers wierpen zich toen op hem. De beide leden van de volkspolitie vonden het toen maar beter weg te gaan. Toen er verster kingen van de volkspolitie aankwa men, hadden de betrokkenen zich al vërspreid en was Günther Kaupert naar de Franse sector gevlucht. Hij vertelde de autoriteiten dat hij was gearresteerd toen hij op weg was naar de woning van zijn vrouw in Oost-Berlijn. De Westberlijnse politie heeft niet vast kunnen stellen of de van twee dorpen, die zich op de weg I bevrijders van Günther West- of van de orkaan bevonden. i Oostberlljners waren. 41e Interparlementaire conferentie Driehonderd afgevaardigden van twee en dertig landen nemen deel aan de belangrijke interparlementaire conferentie, welke te Bern in Zwitserland gehouden wordt. Hier zien we de Nederlandse delegatie. Van links naar rechts de heren: F. C. M. Wijfels, Ch. Weleer en J. van de Kieft. Mossadèq de daaraan verbonden voor bonden voorwaarden zou vervullen. Bovendien zou de „Anglo-Iranian" dan onmiddellijk de olie ter waarde van 20 a 30 j ïillioen dollar, die nu in Abadan ligt opgeslagen, voor ver koop vrijgeven, terwijl verder de Britse beperkingen op de uitvoer naar Perzië zouden worden ingetrok ken. Dit waren dan de voorwaarden: 1. Perzië moet er mee instemmeh, dat de aanspraken van de ^Anglo- Iranian Oil Cy."' op schadevergoe ding ter arbitrage zouden worden voorgelegd aan het Haagse Hof; 2. Perzië zou met de oliemaat schappij moeten gaan onderhandelen over regelingen, nodig voor het vin den van afzetgebieden voor de Per zische olie. Waarnemers in Washington lieten gisteravond echter doorschemeren, dat Mossadèq geen 10, maar 50 mil lioen dollar aai» extra-hulp van de V.S. verlangdeAndere waarne mers merkten op, dat door de bijzon der snelle wijze, waarop de Perzi sche premier de voorstellen van de hand wees ook Amerika kennis maakt met de moeilijkheden, waar mee Engeland tijdens vroegere onder handelingen met deze staatsman te kampen had. Voorlopig worden ev nu geen Brit se of Amerikaanse stappen verwacht althans niet voordat het Britse kabinet in de loop van deze week de kwestie zal hebben besproken en ook niet voor Perzië officieel heeft ge antwoord. Dat Engeland in het voorstel af stand deed van veel, waaraan het tot dusvérre vasthield zoals 'n inter nationale uitspraak over de wettig heid van de naasting der olievelden en toestemming dat Britse technici in Perzië werkzaam zouden blijven wordt toegeschreven aan een wijken voor de Amerikaanse vrees, dat Per zië anders aan het communisme ten prooi zal vallen, en ook aan de op vatting van het Internationale Hof, dat het onbevoegd is om een uit spraak in het oliegeschil te doen. Daarom wil Je „Anglo Iranian" het verleden beschouwen als een „afge sloten hoofdstuk" al verlangt zij wel een redelijke prijs als schadever goeding voor het verlies van de olie velden. Mr. Landré van de R.V.D. nam afscheid Iu de grote zaai van het gebouw van de ïlegerings Voorlichtingsdienst te Den Haag heeft Zaterdagmorgen de scheidende Directeur van deze Dienst, Mr. J. M. Landré afscheid van zijn staf genomen en zijn werkzaamheden officieel overgedragen aan zijn opvolger, Dr. G. J. Lammers. Onze foto toont het moment, waarop de heer Landré de sleutels overhandigt aan zijn opvol ger, Dr. Lammers (rechts). MALAN VERDEDIGT ZIJN BELEID Premier Malan van Zuid-Afrika heeft Zaterdag op een massa-bijeenkomst van zijn nationale partij te Bethal in Transvaal verklaard, dat de „weg", die wij willen volgen, wordt belemmerd door de rechtshoven." „Men wil, dat wij, als blanke natie, de leiders van de nict-blanken in Zuid-Afrika, aftre den. Dit is echter niet de weg, die de grote meerderheid van de Engela sprekende Zuid-Afrikanen wil gaan", aldus Malan. Volgens Malan zijn de krachten, die tegen de regering In het veld worden gebracht, zeer aanzien lijk. De regering dient zich, naar zijn mening, dan ook ernstig te beraden over wat zij in de gegeven omstandigheden moet doen: „Zuid-Afrika staat op een tweesprong en de weg, die nu gekozen wordt, zal over leven of dood van het Zuid-Afrikaanse volk beslissen." Bij de laatste algemene verkiezin gen had de regering het volk een mandaat gevraagd voor haar apart heidspolitiek en dat mandaat had zij gekregen. De uitvoering van deze politiek is een van de belangrijkste taken van de regering, aldus Malan. Verklarend, dat de oppositiepartij de regering altijd vroeg rekening te houden met de wereldmening, zei Malan, dat „dit zelfmoord voor blank Zuid-Afrika zou betekenen. Wij zijn niet bereid dit, op wiens bevel dan ook. te doen", aldus Malan. Over de Verenigde Naties zei Ma lan, dat „het tijd wordt, dat Zuid- Afrika zijn Afrikanen tegen de V.N. gaat beschermen". Over Engeland verklaarde hij, dat het reeds India, Birma, Egypte en bijna de gehele Goudkust had verlo ren. „Als Engeland voortgaat met zijn vroegere Afrikaanse politiek, zal het in Afrika zijn graf vinden", al- TARIEVEN EN TOLMUREN Bij de opening van de Frankforter najaarsbeurs heeft de Westduitse vice-kanselier Franz Blücher gezegd, dat Europa beter een kans kon krij gen om naar de Verenigde Staten te exporteren, dan door Amerikaanse financiële hulp in het leven te wor den gehouden. Hij bepleitte een vrijere inter-Europese handel en de oprichting van een internationaal tol verbond. De Europese uitvoer naar Amerika wordt vooral belemmerd door de ho ge invoerrechten in de V.S. aldus Blücher. Het beste tactische middel om de Amerikanen over hun aarze ling om deze tariefmuur te verlagen heen te helpen, zou zijn eerst de douanebelemmeringen binnen Euro pa op te ruimen. Deze belemmeringen zijn volgens Blücher niets anders dan het kwaad aardige uitwendige aspect van de na tionale aspiraties naar zelfgenoeg- De vluchtelingenstroom Via de Amerikaanse zender „Rias" in Berlijn heeft Zaterdagavond de Westduitse minister voor zaken ge heel Duitsland betreffend, Kaiser, de bevolking van Midden-Duitsland op geroepen' de zóne ni^t te verlaten. „Verlaat onze Duitse grond niet zon der noodzaak", aldus Kaiser. Volgens hem wil de Oostduitse re gering de bevolking van Midden- Duitsland ontbloten van „oprechte, i heid onmiddellijk het land zouden vrijheidlievende Duitsers". Men dientverlaten. zaamheid, die ini strijd zijn me^ het beginsel van een gemeenschappelijk Europa. De Duitse handel ontmoet in het buitenland veel moeilijkheden tenge volge van discriminaties die hun wortel hebben in het verleden, en die bedoeld waren als een tijdelijke steun aan de nationale economieën). Hieraan moest eens en voor altijd een eind komen, aldus Blücher, die an derzijds betoogde dat Duitsland evenveel belang had bij een vergro ting van zijn invoer. Op de najaarsbeurs zjjn 42 laden vertegenwoordigd waarónder Ameri ka, Japan, Frankrijk, Italië, Zuidsla- vië, Engeland, Ierland en Nederland. Tegelijkertijd is te Offenbach de jaar lijkse beurs voor leer waren geopend. In „bescherming" genomen Nederlanders Per K. L. M. naar huis De vier door het militaire gezag te Djakarta „in bescherming geno men" Nederlanders zijn Zondagmr^ gen om vijf uur met een toestel van de K.L.M. naar Nederland ver trokken. De gearresteerden B. J. Le clercq, C. W. Goldman, A. C. vai! Onselen en H. W. Burger Jr. zijn in de nacht van Zaterdag op Zondag in vrijheid gesteld, onder de bepaling, dat zij in het belang van hun veilig- voïgens de minister deze opzet te verijdelen. Hoewel personen, die in lijfsgevaar verkeren, in de Bondsrepubliek be scherming kunnen vinden, wees de minister op het gevaar van een niét- gecontroleerde stroom vluchtelingen naar het Westen, die de Bondsrepu bliek in gevaar zou kunnen brengen. De betrokkenen hebben een ver klaring afgelegd, dat zij naar Indo nesië zullen terugkeren, wanneer de Indonesische regering dit verzoekt iw verband met de nog niet afgesloten APRA-kwestie. Zij werden onder ge leide van de militaire politie naar het vliegveld Kemajoran overge bracht. dus de premier. Do machten, die tegen ons zijn, trachten ons te bewegen geen acht te slaan op het verschil van huids kleur. Zij willen, dat wij de gehele geschiedenis van Zuid-Afrika over boord zetten en op de grondslag van volkomen gelijkheid een nieuw be gin maken. Dat is niet de weg, die het Afrikanerdom wenst te volgen, aldus Malan. De premier zqidc ver der, dat de communisten op het ogen blik in Zuid-Afrika bedrijvig waren en de kleurlingen aanspoorden ge lijke rechten te eisen. Do oppositie doet niet anders dan de kleurlingen tot verzet opwekken, zo zeide hij. Dr. Malan zeide, dat de behande ling van de negers in de Zuidelijke staten van de Verenigde Staten veel slechter was dan die van kleurlin gen in Zuid-Afrika en dat er in In dia nog millioenen „onaanraakba- ren" rondliepen, die geen rechten bezaten. De kleine groep Europeanen in Zuid-Afrika heeft zevenmaal meer aan sociale diensten voor kleurlin gen uitgegeven dan Groot-Brittan- nië in zijn Afrikaanse koloniën. De ongehoorzaamheidsactie, die in de Kaapprovincie en Transvaal was begonnen, heeft zioh uitgestrekt tot Natal. Intensieve luchtstrijd op Korea Binnenkort kunnen in Korea com munistische aanvallen met lichte bommenwerpers worden verwacht, aldus Thomass Finletter, de secreta ris van de Amerikaanse luchtmacht in een rede voor de Amerikaanse ver eniging voor luchtvaart te Detroit. Hierdoor zou het hele karakter van de Koreaanse luchtoorlog kunnen veranderen. Rusland heeft zijn luchtmacht in het. Verre Oosten zeer onlangs met een vrü groot aantal bommenwer pers, ongeveer van het type van de Britse Conberra, versterkt. De Ame rikaanse luchtmacht in het Verre Oosten is met 50 procent versterkt om de dreigende klap op te vangen. Volgens bevoegde Amerikaanse kringen te Tokio hebben de hevige bombardementen op Noord-Korea van de laatste dagen in het bijzon der een tweevoudige bedoeling: 1. Het commando der "V.N. wil de Noordelijken niet laten profiteren van de impasse, waarin de besprekin gen te Panmoendjon zich bevinden, en van het gunstige weer. 2. Het Amerikaanse commando denkt eveneens aan de uitwerking, die de bombardementen kunnen heb ben op Moskou, waar sinds twee we ken de voornaamste Sowjet-Russische en Chinese leiders onder de groojste geheimhouding vergaderen. GEEN AUDIËNTIE. Z.H. Exc. de Bisschop van Haar lem zal Dinsdag 2 September as. geen audiëntie verlenen. JCoweCtje Sterke mannen worden gevormd door tegenstand; net als vliegers stij gen zij omhoog tegen de wind in.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1952 | | pagina 1