Jeugd ontmoet in het sprookjesbos
Doornroosje, Sneeuwwitje en Vrouw Holle
Sprookjes-muziek uit paddenstoellen
EEN GEDURFD V AC A N TIE-EX P E Rl M ENT IN KAATSHEUVELS DENNENBOSSEN
„Mau je
mand l"
De Anna Paulownastraat is genoemd
naar een Russische grootvorstin
ZATERDAG 21 JUNI 1952
DE LEIDSE COURANT
TWEEDE BLAD - PAGINA 1
1|ET DORPJE KAATSHEUVEL,
de Brabanders zelfs spreken van
d'n Kets, had een jaar of twintig ge
leden niet zo'n beste reputatie. Om
de een of andere duistere reden had
den de mannelijke bewoners er de
onaangename gewoonte, om het ge
zellige drinken van een glaaske bier
of een uitstapje naar een naburige
kermis te besluiten met wilde vecht
partijen, waarbij het gebruik van
messen tot de normale gang van za
ken behoorde.
Voor de veldwachters van d'n Kets
had men in de gehele Langstraat
een heilig respect, want zij werden j
gerecruteerd uit het slag mannetjes-1
putters, dat met enkele tikken een
half dozijn uit de kluiten gewassen
jongens versuft onder cafétafeltjes
deed belanden en de rest van een
vechtlustig gezelschap met bekwa
me spoed het hazenpad liet kiezen.
In d'n Kets heerste ook armoede.
De mensen woonden er in miezerige
huisjes en in de vroege ochtenduren
kon men er een merkwaardige uit
tocht gadeslaan. Oude autobussen
van schoenfabrieken uit alle plaat
sen van de Langstraat kwamen d'n
Ketsers halen, die tot grote erger
nis van de andere Brabanders ver
onder het loon werkten. Waar ze
kwamen, werden ze onvriendelijk
bekeken en misschien was balorig
heid, vermengd met een gevoel van
minderwaardigheid, de oorzaak, dat
hier de messentrekcultus zo gemak
kelijk wortel schoot.
'n Sprookje.
Toen we vorige week beroepshal
ve na vele jaren Kaatsheuvel weer
eens binnenreden, knipperden we
met de ogen zoals een kind doet,
dat voor het naar bed gaan naar een
sprookje heeft geluisterd en na het
„ze leefden nog lang en gelukkig"
even tot de werkelijkheid moet te-
ï'ugkeren.
Kaatsheuvel is d'n oude Kets niet
meer. Overal ziet men thans frisse
woningen en aardige café's met
vriendelijke terrasjes. Op de schra
le zandgrond van de Loonse duinen
heeft een verandering plaats gevon
den, die men enkele tientallen jaren
geleden alleen in een sprookje voor
mogelijk had gehouden.
Maar toch is er in deze ontwikke
ling van Kaatsheuvel ook een echt
sprookje ontstaan, dat zonderling
genoeg wortelt in een zeer harde
werkelijkheid. Jaren geleden waren
er namelijk in Kaatsheuvel twee ka
pelaans, die het plan opvatten, om
d'n Ketsers gelegenheid tot gezonde
ontspanning te geven. Zij dokterden
aan de totstandkoming van een paar
sportvelden, die er ook inderdaad
kwamen. Maar daar bleef het niet
bij. Het gemeentebestuur ging een
duit in het zakje doen en deze duit
leidde langzamerhand tot een ge
waagd experiment. Want waar de
beide kapelaans destijds hun sport
velden lieten aanleggen, vindt men
op het ogenblik het grootste recrea
tie-oord van Nederland, dat zich uit
strekt van Kaatsheuvel door de
Loonse duinen tot halverwege Loon
op Zand. Zwembad,'tennisbanen, een
speeltuin, een restaurant, een hotel
in aanbouw, een kinderspeelvijver,
uitgestrekte siervijvers, een kano
vijver en een wandelpark maken
deel uit van dit grote werk. Tezamen
vormen zij echter niet meer dan een
omlijsting van het magische middel
punt van dit recreatieoord, het aller
aardigste sprookjesbos, waarin vol-
Rechts: Achterzijde van het kasteel
van Doornroosje.
Onder: Sneeuwwitje in haar glazen
kistje.
wassenen met genoegen rondwande
len en kinderen in een toestand van
extase komen.
Kasteel van Doornoosje.
Dit sprookjesbos is ontworpen en
aangelegd door door de bekende te
kenaar Anton Pieck en de technisch
aangelegde Peter Reijnders. Zij had
den voor hun taak een mooi den
nenbos ter beschikking en aan de
rand daarvan begonnen zij met het
kasteel van Doornroosje. Door een
poort komt men op een weg, die naar
het kasteel leidt. Aan alles is de
grootste zorg besteed. De weg is ge
plaveid met grote stenen en afgezet
met een muurtje, dat evenals het
kasteel zelf geheel bestaat uit een
soort vlechtwerk van ijzer, dat met
grove cement is aangesmeerd. Het
kasteel is bijna levensgroot en van
de transen af kijkt men over het
wandelpark. De verrassingen van
het sprookjesbos blijven echter voor
het oog verborgen. Om di te zien
moet men het kasteel ovei een an
dere weg aan de achterzijde verla
ten. Na een kleine wandeling door
het bos komt men dan bij 't sprookje
„De zes dienaren", dat vertegen
woordigd is door de dienaar, die al
les kon zien, omdat hij zo'n geweldi
ge lange hals had. Het is inderdaad
een flinke knaap geworden, want
zijn hoofd steekt boven de bomen
uit en voor ieder kind is het volko
men aanvaardbaar, dat de boze ko
ning geen raadsels kon verzinnen,
die deze. langhals niet kon oplossen.
Een eindje verder dansen de rode
schoentjes van het arme, maar heel
ijdele meisje, dat ging dansen, ter
wijl haar stiefmoeder erg ziek was,
hun eeuwige dans.
Paddenstoelen-muziek.
een goede fee haar weer in een
meisje veranderde. Men treft de pa
pagaai aan op een boomtak, terwijl
deze iedereen napraat. De techniek
heeft hier een handje geholpen en
dank zij een wire-recorder herhaalt
het dier alles, wat de jeugdige be
zoekers roepen.
Het huisje van vrouw Holle en de
diepe put, waarin de mooie en vlij
tige dochter moest afdalen, om een
weefspoel terug te halen zijn bijzon
der aardig gemaakt. Zoals men weet,
ging er toen het meisje op de bo
dem van de put was een poort
open, waardoor zy in het huisje van
vrouw Holle kon komen. Met een
glasplaat en enige lichteffecten is
het tafereeltje op de bodem van de
put geheel te volgen, terwijl men
eveneens het huisje kan bezichtigen.
„Spiegeltje, spiegeltje aan
de wand
„Wie is de schoonste in het land?"
vroeg de koningin en het spiegeltje
antwoordde: „O koningin, heel mooi
zijt gij, maar sneeuwwitje is veel
mooier".
Als men deze regeltjes leest, Her
innert men zich plotseling dat' "ver
haal van de bo^e koningin, die
Sneeuwwitje met een vergiftige ap
pel doodde. De dwergen legden haar
in een glazen kistje en gelukkig j
kwam toen de jonge prins, die het
meisje weer ten leven wekte. I
In een donkere grot is dit sprook
je tot werkelijkheid gemaakt. De
kinderen worden stil, als ze Sneeuw
witje in haar glazen kistje zien lig
gen en de verschrikte dwergen be
kijken, die zo krampachtig hun
lampjes vasthouden.
Als ze deze emotie hebben door
gemaakt, komt het laatste gedeelte
van het sprookjesbos, dat evenals de
musicerende paddenstoelen, de papa
gaai en de zingende nachtegaal een
sterke aantrekkingskracht heeft.
als het tegen het half of hele uur
loopt, wachten ze met spanning op
het ogenblik, dat de trompet wordt
geblazen.
„Kijk 's moe"
Men begrijpt, dat het vooral
voor de jeugd geen moeilijkheid
oplevert, om urenlang in dit sprook
jesbos rond te dwalen. Zij is hier
zelf meer bevoorrecht dan de ouders,
want de kinderen mogen de pad
denstoelen, waarin de kabouters wo
nen aan de binnenkant bezichtigen.
Aan een waslijntje voor zo'n padde
stoel ziet men een heel klein pakje
van een aardmannetje te drogen
hangen en zo'n kleinigheid is voor
de jeugdige bezoekers voldoende om
er een hele wereld bij te fantaseren.
„Moe, kijk 's, daar ligt Sneeuw
witje. Moe, die papagaai kan praten.
Moe.
En moe luistert maar geduldig naar
de reportages, die haar gegeven wor
den. Ze geniet zelf even veel als de
kinderen en wanneer een sprookje
niet bekend is, kan zij uit een boek
je, dat bij de ingang van het park te
koop is, de vereiste opheldering ge
ven.
Het gemeentebestuur van
Kaatsheuvel heeft zich
aan een experiment ge
waagd en het is moeilijk,
om nu reeds te beweren,
dat het zaakje zal rende
ren. Maar het lijkt er wel
op. Voor schoolreisjes is
dit recreatie-oord, dat de
naam draagt van „De Ef-
teling" een heerlijk oord.
En ook de Akela's die al
tijd met vacantieplannen
voor de welpen bezig zijn, zullen er
in de loop van de komende jaren
ongetwijfeld hun oog op laten vallen.
Als men nu in Kaatsheuvel komt,
kan men zeggen er was eens een be
ruchte plaats, die d'n Kets genoemd
werd. Maar vermoedelijk zal nie
mand dit zeggen. Want als men in
Kaatsheuvel gaat spreken over er
was eensdan zijn de meest voor
de hand liggende aanvullingen: „Een
boze koningin.... Een arm, maar
heel ij del meisje.Een weduwe,
die twee dochters had
HYPOTHEKEN
on voor alle andero taken
op het gebied tsd on
roerende goederen
Bouw-enMakelaarsbedrijf
v. d. Drift
Oude Vast 29 - Leiden
Tslet. 20513
(Advertentie).
„Dames en heren, het is mij
een groot genoegen.
Maar verder kwam minister
Wemmer niet, toen hij het woord
nam, om een toespraak te hou
den ter gelegenheid van de inge
bruikneming van het wegdeel
Eemnes naar Hoevelaken.
Want op dat ogenblik klonk de
forse commandostem van een
martiale ambtenaar van de rijks
politie „Hou je mond", aan welk
ambtelijk bevel de minister na
tuurlijk gevolg gaf.
Het spreekt vanzelf, dat de
min of meer blozende politie
ambtenaar niet op dit effect ge
rekend had. Bij de opening wa
ren ook Eemnessers aanwezig
onder wie wat kinderen, en die
kakelden rustig verder, toen de
minister met spreken begon. En
zeer in het bijzonder gold het be
vel deze babbelaars.
Dat dit incident een home
risch gelach uitlokte spreekt wel
vanzelf.
Overigens begon de minister
nog een paar maal opnieuw, om
dat het aanvankelijk met de klei
ne luidsprekerinstallatie niet zo
best vlotte.
Wandelend door dit sprookjesbos
komt men van de ene verbazing in
de andere. Om tijdens de wandeling
in de sfeer te blyven is de grond be- Men komt op een grote binnenplaats,
zaaid met paddenstoelen, waarin j die met een alleraardigste muur if
speeldoosjes voor een vrolijk stuk- i afgezet. In een hoek staat het toren-
je muziek zorgen, dat geheel is afge-1 tje met een magische klok en een
stemd op de sprookjesachtige omge
ving.
De nachtegaal, die zo mooi kon
zingen, dat de bloemen ervan gingen
bloeien, treft men aan voor het ven
ster van de zieke Chinese keizer,
die zoals het sprookje verteld
weer helemaal beter „gezongen"
werd.
En dan het stoute prinsesje, dat
een oude vrouw nadeed en voor straf
in een papegaai veranderd werd tot
steekspel, dat ieder half uur even in
werking gaat. Dit is het domein van
de zes zonen, die wel vriendelijk en
hartelijk waren, maar altijd te laat
kwamen. Het kwam zelfs zover, dat
hun vader een tovenaartje in de arm
nam, die de jongelingen een poosje
in beelden veranderde. Als beelden
werden ze gedwongen om telkens
voor de klok sloeg op hun trompet
ten te blazen. Dit is natuurlijk een
geweldige attractie.
De kinderen staren op de klok en
LEIDSE STRATEN EN STEGEN
9
aardig poortje komt men op een binnenplaats, waar de zeven langzame zonen door een magische
klok aan de tijd herinninerd worden
de dekenale kerk aan de Heren
singel ligt een straat, die een dood
gewone Leidse straat zou zijn, ware
het niet, dat zij luistert naar een
buitenlandse nog wel een Russi
sche! naam, de Anna Paulowna
straat, die begint als een zijstraat van
de Julianastraat en achter de kerk 'n
haakse bocht maakt, om uit te lo
pen op de dorre en stuivige zand
vlakte aan het einde van de Bern-
hardaan in het na-oorlogse plan-
Noord.
De eerste de beste man, die we in
de Anna Paulownastraat ontmoetten,
vroegen we hoe zijn straat eigenlijk
aan die vreemde naam gekomen was.
Hij keek ons eerst even aan met iets
in zijn ogen van „wat moet je van
me?" en zei toen in onvervalst Leids:
„Ken je dan die beroemde danseres
niet?" Hij verkondigde daarmede een
veel gehoorde misvatting, want naar
de prima ballerina van het voorma
lige keizerlijke Russisch ballet te St.
Petersburg, die bij een auto-ongeval
tragisch om het leven kwam, is deze
Russische straat niet genoemd. Zy
heette Anna Pawlowa.
Wat zou trouwens een Russische
danseres moeten doen tussen straat
namen als Sophiastraat, Juliana-
j straat, Nassaustraat, Oranjestr., An-
j na van Saksenstraat, enz.? We moeten
de naam dus terugzoeken in ons vor
stenhuis en komen dan terecht bij de
I gemalin van Kroonprins Willem, de
i latere Koning Willem II. Zij was
grootvorstin van Rusland, dochter
van Tsaar Paul I (Paulowna bete
kent Paulsdochter) en werd in 1795
te St. Petersburg geboren. Op 21-ja-
rige leeftyd huwde zy met de Neder
landse Kroonprins en stond hem als
een trouw echtgenote bij in zijn moei
lijkheden. o.a. in 1830, toen de pu
blieke mening in Nederland vrijwel
algemeen de nouding van de Prins
van Oranje in de Belgische opstand
veroordeelde. Toen de kroonprins
in 1840 koning werd, kreeg zij de
titel van Koningin der Nederlanden.
Anna Paulowna schonk het leven aan
vijf kinderen, waaronder de latere
Koning Willem m. Slechts negen jaar
I is zij koningin geweest; Willem n
stierf in 1849, waarna zij op het bui-1
tengoed Buitenrust nabij Den Haag j
of op Soestdijk haar verder leven
sleet, zich wijdend aan werken van 1
naastenliefde. Zij stierf in 1865 en
werd in Delft begraven.
Over de Anna Paulownastraat valt j
verder niet zo heel veel te vertellen.
De straat werd aangelegd in 1915 op
een stuk tuinland, dat aanvankelijk
tot Leiderdorp behoorde. Het grond
gebied van deze gemeente strekte zich
eertijds uit tot aan de Herensingel.
Aan weerszijden verrezen pretentie
loze arbeiderswoningen, voor het
merendeel gebouwd door woning
bouwverenigingen. Twee winkels op
de hoeken vormen vrijwel de enige
afwisseling, ware het niet, dat het
hoogoprijzende koor van de kerk van
O.L. Vrouw Hemelvaart en St. Jo
zef aan deze straat een bijzonder ka
rakter geeft, dat haar onderscheidt
van andere straten in deze omgeving.
Bij goede kennissen in de Anna
Paulownastraat op de thee genodigd
wij lopen altijd ergens koffie of
thee op.... kregen we iets te ho
ren over „die goeie ouwe tijd", toen
deze straat nog tuin was en de Julia
nastraat daarnaast nog een heel smal
straatje Het was de wed. Fransen, die
deze oude herinneringen ophaalde.
Tachtig jaar geleden werd zij in de
Julianastraat geboren in een heel
klein huisje, dat geen tuintje had,
maar een klein achterplaatsje, waar
op een.enfin laten we het gro
te woord maar gebruiken W.C.
stond, die voor vier gezinnen tegelijk
bestemd was. Het straatje, toen nog
Herenlaan geheten, was zó smal, dat
melkboer en groenteboer hun wa
gens er niet eens in konden rijden.
Alleen een kruiwagen kon er door.
Nu is de Julianastraat een brede
straat geworden en van de kleine
oude huisjes zijn er nog slechts en
kele over. De stad groeit uit, vraagt
steeds meer grond. Deze straten zijn
er een voorbeeld van.
(Foto: „De Leidse Courant").
