Schilderingen van Frans Loots
scheppen een bijzondere sfeer
Koningin Juliana stuurde „Piet Hein"
door het lint en opende het kanaal
Langeraarse kerk in 't goud
Geen bomvrije
op grote
schuilplaatsen
schaal
AMSTERDAM MET DE RIJN VERBONDEN
WOENSDAG 21 MEI 1952
DE LE1DSE COURANT
TWEEDE BLAD - PAGINA 1
In ons vorig artikel over
de kerk van de H. Hadria-
nus te Langeraar, die op
Hemelvaarsdag haar gou
den consecratiefeest viert,
hebben wij geschreven
over de prachtige barokke
beelden en het drijfwerk
van altaar en communie
bank.
Er is echter nog iets an
ders. dat ogenblikkelijk op
valt, wanneer men deze
kerk betreedt. Wij bedoe
len het grote aantal schil
derstukken van Frans
Loots.
Over deze werken is al
veel gedebatteerd. Men is
het niet altijd eens over
de vraagd, of zij zonder
meer al§ Kunst (mt een
hoofdletter) kunnen wor-
desn beschouwd. Persoon
lijk hebben wij geen be
hoefte, om naar aanleiding
van die vraag een beschei
den duit in het zakje te
gaan doen. Het is in de we
reld van de kunstcritiek
de gewoonte een bepaald
genre het ene ogenblik te
verheerlijken en het an
der ogenblik te vergui
zen. Voor ons is slechts be
langrijk dat Frans Lots
met zeer veel toewijding
aan de verfraaiing van de
Langeraarse kerk heeft ge
werkt en dat hij in zijn
opzet, om schoonheid te
brengen en de kerkgan
gers "te stichten, volkomen
gesiaagd is.
Nog ieder jaar.
Nog ieder jaar komen de
kinderen en kleinkinderen
van Frans Loots naar
Langeraar, omdat vader
(of grootvader) eens ge
zegd heeft: „In die kerk
hangt mijn mooiste schil
der?!."
Een niet-ingewijde zal waarschijn- droefheid en vreugde op Maria's ge
lijk direct veronderstellen, dat deze laat, de strenge blik van St. Jozef en
uitspraak slaat op het geweldige j de onbewogenheid van Jezus. En
schilderstuk boven de uitgangsdeur.j daarbij dan de gezichten van de
lijk in twee gedeelten uiteen, die ge
scheiden zijn door een wolk. Het bo
venste gedeelte is de hemel met het
H. Hart en de zaligen. Daaronder ziet
men de bewoners van de aarde, die
strijden om het eeuwig geluk te ver
werven en door de kerk als uitdeel
ster van de genade worden geholpen.
In de benedenhoeken ziet men de
verleiding van het aardse uitgebeeld
door enkele vrouwen, die zich van de
hemel hebben afgewend, en door en
kele mannen, die het zo druk hebben
met in hun geld te graaien, dat ze
het eeuwig geluk vergeten zijn.
Van uit beide benedenhoeken naar
boven toe ziet men mensen afge
beeld, die geheel of zeer sterk op het
hemelse tafereel geconcentreerd zijn.
Aan de linkerzijde wordt het tafereel
beheerst door de paus van de kinder- bestaat uit verguld zilver,
communie en een priester, die Ons De mooie bewerking is op de foto
Heer uitdeelt. Christus onder de ge-duidelijk te zien. De uitgebeelde fi-
daante van brood helpt de mensen in guren zijn St. Bonifacius. St. Willi-
hun levensstrijd en de ouders leiden brordus en de apostelen Petrus en
hun kinderen tot Hem. Men ziet een Paulus. Bij uitstelling is Ons Heer ge-
kind, dat wordt afgeleid door devat in een sierlijk kroontje vol dia-
aardse verlokkingen, in de bescher- manten.
mende arm van zijn vader, die de weg Bij het gouden feest van de kathe-
naar boven wijst. draal van de Rijnstreek, als de kerk
Het tafereel aan de andere zijde i feestelijk getooid is en de bisschop
toont de priester als trooster der zie- van Haarlem aan het altaar staat, zul-
ken en stervenden. In de grote groeplen waarschijnlijk ook de verborgen
mensen ziet men ook soldaten, wier kostbaarheden gebruikt worden. Het
dende mensheid naar Christus, die
afgebeeld boven een fontein een
onuitputtelijke genadestroom over de
wereld uitstort.
De tekst bij dit grote werk luidt:
„Komt allen tot Mij, die zwoegt en
bedrukt zijn en Ik zal u verkwikken".
Verborgen kostbaarheden.
Wij hebben in deze reeks van drie
artikelen nog slechts een onvolledige
indruk kunnen geven van hetgeen de
jubilerende kerk van Langeraar be
zit aan schoonheid en kostbaarhe
den.
In de donkere kluis bevinden zich
nog prachtige voorwerpen, die slechts
af en toe als er groot feest is
te voorschijn worden gehaald.
Zo zijn er een aantal schitterende
zilveren kandelaars, die enige tijd ge
leden op de Eucharistische dag in het
stadion te Amsterdam werden ge
bruikt. Over deze kandelaars is
weinig bekend, maar vast staat in
ieder geval, dat zij zeer oud zijn. Aan
de prachtig bewerkte voet ziet men
geloof, hoop en liefde uitgebeeld door
een anker, een kruis en kelk, en een
moeder met twee kinderen.
Ook de schitterende monstrans, die
op deze pagina staat afgebeeld, wordt
slechts bij bijzondere gebeurtenissen
gebruikt. Deze is gemaakt in 1617 en
uniformen zo ongeveer de tijd doen
schatten, waarin dit schilderwerk
werd gemaakt. Het zal rond de oorlog
van '14'18 geweest zijn. Ook hier
die opwaartse beweging van de strij-
is daarom voor velen een mooie ge
legenheid met Hemelvaartsdag eens
naar Langeraar te gaan, om daar zelf
te zien, dat dit kleine plaatsje wel een
bijzonder mooi Godshuis bezit.
Tweede Kamer
Maar dit is niet het geval. Frans
Loots bedoelde daarmede het schil
derstuk, dat vooraan in de kerk
aan de zijde van het H. Hadrianus-
altaar tegen de war.d hangt.
Jezus in de werkplaats van St. Jo
zef aan de schaafbank.
Misschien zal men zich op het eer
ste gezicht afvragen, waarom de schil-
schriftgeleerden, die zo verbouwe
reerd zijn, dat ze Jozef en Maria am
per opmerken.
Bij het bekijken van dit werk valt
het op, dat Frans Loots heel sterk het
vermogen bezat om iets te zien. Zijn
kruiswegstaties tonen dat ook aan.
Steeds ziet men de hoofdfiguur, de
Verlaging tarieven omzetbelasting
aangenomen
lijdende Christus het eerst en daarna
der juist dit werk als het beste heeft j de soldaten en de Joden, die door
uitverkoren. Dat huiselijke tafereeltje i ^-un reacties het lijden van Christus
wekt bijna onwillekeurig herinnerin-1 °P dat deel van de kruisweg duide-
gen op aan plaatjes uit oude school- lijker en soms min of meer tastbaar
boeken. Zodra men echter de Jezus- rnaken.
figuur bekijkt, wordt de keuze van De figuren, die op de krijswegsta-
Frans Loots begrijpelijk. Het zoete en ties voorkomen, zijn grotendeels j y®'lof niet te verlenen, daar er geen
weeïige, waaraan men zich, bij hei naar het leven gemaakt. Maria en de i "Jd Is de interpellatie te houden,
uitbeelden Jezus, in de loop der andere vrouwenfiguren hebben de j Het nieuwe wetsontwerp tot tech-
tijden al te buiten gegaan is, werd vrouw van de schilder tot model ge-nische herziening van enige tabellen
hier verslagen met het bewijs, dat hethad. Natuurlijk heeft hij variaties j voor de omzetbelasting, dat geHjklui-
anders en beter kan. I aangebracht, maar het wezen is steeds 1 dend is aan het onlangs door de mi-
De Tweede Kamer, die gistermor
gen de werkzaamheden van haar
laatste vergadering in dit zittingsjaar
aanving, heeft haar goedkeuring ge
hecht aan een vijftal naturalisatie-
ontwerpen, waardoor 110 personen
de hoedanigheid van Nederlander
zullen verkrijgen.
De heer DE GROOT (C.P.N.) ver
zocht verlof de minister-president te
mogen interpelleren over de berich
ten met betrekking tot de onderte
kening van de Europese defensiege
meenschap. Met 50 tegen 7 stemmen,
die der C.P.N., aanvaardde de Kamer
het voorstel van de voorzitter om dit
De sfeer van heiligheid gepaard gelijk,
gaande met zo'n echt frisse jongens- Een enkele keer diende een paro-
achtigheid maken deze Jezus-figuur' chiaan als model en op een der sta-
tot een heel bijzondere.
Moment-opname.
Op dezelfde hoogte aan de andere
ties ziet men ook pastoor Bakker.
Machtig tafereel.
Voor mensen, die de gewoonte heb-
zijde van de kerk, bij het Maria-al- ben ni'et om te kijken, wacht er nog
taar, schilderde Frans Loots „Jezus een verrassing als ze de kerk in Lan-
wordt teruggevonden in de tempel", j geraar willen verlaten.
Dit schilderij getuigt, hoe Frans Loots i Aan het einde van de zijpaden ziet
getracht heeft dat ogenblik voor ogen men twee grote schilderwerken met
te houden, waarop Maria en Jozef respectievelijk de H. Maagd en St. Jo-
plotseling him kind terugvonden. i zef ais middelpunt. Deze twee schil-
Dit werk heeft iets van een mo- j deringen rlankeren een machtig ta-
ment-opname. Die mengeling vanferecl vol symboliek. Het valt eigen-
ifcÉsfeni v v - - .wv
nister van financiën ingetrokken ont.
werp, met dien verstande, dat ten
aanzien der tijdschriften is een ont
werp in het vooruitzicht gesteld
werd zJh.s. aanvaard.
Een vijftal leden heeft het woord
erover gevoerd. In antwoord op daar
bij gemaakte opmerkingen heeft de
Minister van Financiën, de heer
LIEFTINCK, verklaard, dat in het
nieuwe wetsontwerp inzake de tijd
schriften niet zal worden teruggeko
men) op concessies, die hij reeds had
gedaan.
Hij zeide niet het voornemen te
hebben een ontwerp in te dienen, dat
een algehele vrijstelling voor alle
tijdschriften inhoudt.
Met het nadere onderzoek hoever
men zou kunnen gaani met de tijd
schriften in het algemeen is men al
voor een goed deel gevorderd. Wat
de kwestie van onaanvaardbaarver
klaring van amendementen aangaat,
zeide de minister in het algemeen van
oordeel te zijn, dat men van dat
recht geen gebruik moet maken, ten
zij men het als een plicht gevoelt.
Het grootste deel van de vergade
ring van gisteren is gebruikt voor de
behandeling van de vier wetsontwer
pen, die beogen aan burgerlijke ver
dediging een wettelijke grondslag te
geven.
De heer RITMEESTER (V.V.D.)
merkte op, dat bij het nadere over
leg van de commissie van rapporteurs
met de regering is gebleken, dat de
actieve en passieve verdediging be
hoorlijk zijn gecoördineerd. Hij be
pleitte de noodzakelijkheid grote zorg
te besteden aan het schuilplaatsbe-
leid. De vijf millioen, die voor de
bouw van schuilplaatsen zijn uitge
trokken, vond hij te weinig. Voor de
verplaatsing der bevolking achtte hij
uiterst voorzichtige maatregelen no
dig.
De heer BEERNINK (C.H.) meen
de, dat er een groter aantal openbare
schuilplaatsen in de A-gemeenten
moet worden ingericht. Hoe zullen de
mensen, die geen kelder of tuin heb
ben, schuilgelegheid krijgen, wilde
hij weten. Onder nieuw te bouwen
huizen moeten z.i. van overheidswege
schuilgelegenheden worden gemaakt.
De heer VERKERK (A.R.) drong
aan op instelling ener vaste Kamer
commissie voor de bescherming bur
gerbevolking. Naar zijn oordeel is
het schuilplaatsenvraagstuk onvol
doende geregeld. En ook aan de be-
drijfsbescherming moet meer aan
dacht worden besteed.
De heer DE LOOR (Arb.) achtte
het verantwoord het bedrag van 80
millioen, dat voor de burgerlijke ver
dediging is uitgetrokken, op te voe
ren. Openbare schuilplaatsen zouden
I dienstbaar gemaakt kunnen worden
voor vredesdoeleinden.
De heer DASSEN (K.V.P.) zeide
o.a. de gezagsverhoudingen, zoals het
ontwerp bescherming burgerbevol
king deze geeft, doelmatig te achten
en hy meende, dat er voldoende ga
ranties zijn dat het kostenprobleem
met betrekking tot de verhouding
tussen Rijk en gemeenten bevredi
gend kan worden geregeld. De vorm
der bedrijfsbescherming had sprekers
instemming. Het ontwerp noodwach-
ten voldoet thans, wat de rechtspo
sitie van het personeel aangaat, aan
haar redelijkheid te stellen eisen.
De heer GORTZAK (C.P.N.) achtte
het camouflage als men het doet
voorkomen, dat het hier gaat om be
scherming der bevolking. Sprekers
Met nieuwe ótatien in Zutpfien
Op 28 Mei zal het nieuwe station in Zutphen in gebruik genomen worden.
Het oude station was zo zwaar door de oorlogshandelingen beschadigd, dat
het geheel moest worden afgebroken. Ter ere van het ingebruiknemen van
het nieuwe station zullen er tussen 23 Mei en 1 Juni in Zutphen grote fees
ten worden gehouden. De bouwmeester van het station is ir. G. G. J.
Schelling.
fractie zal haar medewerking aan de
ze wetsontwerpen niet verlenen.
Minister TEULINGS stelde vervol
gens de betekenis van de bescherming
der burgerbevolking in het licht. Hij
erkende, dat de maatregelen verwe
ven zijn met de militaire verdedi
ging, maar naar het oordeel der re
gering kunnen de civiele zaken het
best en het meest efficiënt worden
voorbereid en verzorgd door de be
trokken civiele departementen, in sa
menwerking met de militaire instan
ties. De coördinatie is zeer intensief.
Opeenhoping van veel mensen in
grote schuilplaatsen moet z.i. wor
den voorkomen. Een eenvoudige
schuilgelegenheid in huis kan in het
algemeen voldoende dekkinig geven,
als er geen sprake is van voltreffers.
Aanleg op grote schaal van schuil
plaatsen, die bestand zijn tegen vol
treffers, is niet mogelijk. Men moet
z.i. niet uitgaan van de gedachte, dat
de bevolking niet zelf met eenvou
dige en niet kostbare middelen
schuilplaatsen zou kunnen maken.
De overheid kan daarbij zo nodig
hulp bieden. Voorzieningen te treffen
bij nieuwbouw zou 1000 per woning
kosten.
Spr. heeft er zich bij neergelegd,
dat hiertoe niet wordt overgegaan.
Overgegaan zal worden tot het in
stellen van een speciale commissie
om concrete voorstellen te doen ten
aanzien van de aanleg van schuilge
legenheden ini het raam van nieuw
bouw. Nagegaan zal worden hoe der
gelijke gelegenheden zouden zijn te
gebruiken als rijwielbergplaats, ga
rage e.d. Voor de gevallen, dat men
geen eigen schuilgelegenheid kan
maken zullen suggesties worden ge
daan in een binnenkort verschijnend
geschrift.
(Advertentie)
er niet zal kunnen komen met
een bedrag van 5 millioen voor
openbare schuilplaatsen en hij pleegt
dan ook reeds overleg om tot verho
ging te komen. Hij erkende de nood
zakelijkheid van goede voorlichting.
Bij de artikelsgewijze behandeling
der ontwerpen nam de minister over
een amendement-Verkerk op een der
artikelen van de wet bescherming
.bevolking, waardoor het verlenen
van een bijdrage in de kosten voort
vloeiende uit nakoming van bevelen
inzake bedrijfsbescherming wordt
voorgeschreven. Het betrokken wets
ontwerp werd z.h.s. aangenomen met
aantekening, dat de C.P.N. geacht
wilde worden te hebben tegenge
stemd.
De minister nam vervolgens enige
amendementen-Beernink op het ont
werp noodwachten over, waarna dit
ontwerp z.h.s. werd aanvaard, even
als de beide andere ontwerpen.
Tenslotte heeft de voorzitter, dr.
Kortenhorst, een slotrede uitgespro
ken.
MET M.T.S.-DIPLOMA NAAR TH.
Zonder hoofdelijke stemming of
discussie heeft de Tweede Kamer
Dinsdagmiddag een wijziging in de
Hoger Onderwijswet aangenomen.
Begaafde leerlingen der Middelbare
Technische Scholen zal niet langer
de gelegenheid onthouden worden
om een verdere opleiding te ontvan
gen aan de Techn. Hogeschool en
Minister Teulings zeide, dat men examens daaraan af te leggen.
De opening van het AmsterdamRijnkanaal, dat Amsterdam moet verbin-
aen met de boven-Rijn, dus met het achterland van Duitsland en Zwitser
land, is hedenmorgen een feit geworden. Lang is gewerkt aan de verwezen
lijking van de plannen, die sinds een dertigtal jaren ter tafel zijn gebracht,
sinds gebleken was, dat de Merwede een verbinding vormde, die niet meer
voldeed aan de hoge eisen, die men aan een zo belangrijke verbindingsweg,
dient te stellen.
De feestelijkheden in het versierde
Tiel zijn vanmorgen officieel begon
nen in 'n provisorisch gebouwde sluis
in de Waterstraat. Hier opende de
minister van Verkeer en Waterstaat,
de heer H. H. Wemmers, de toegang
tot het overige deel van het stadje
door een cent in een hem voorgehou
den klomp aan een hengel te gooien.
Het gezelschap gasten van het mi
nisterie van Verkeer en Waterstaat,
dat des morgens met een tiental auto
bussen en tientallen auto's was aam-
gekomen kon daarna de tocht naar
de aanlegsteiger voortzetten, waar
men zich inscheepte aan boord van
de salonboot „Kasteel Staverden" in
afwachting van de komst van de ko
ninklijke familie.
Aan de grens van de gemeente
was intussen de koninklijke stoet ge
arriveerd. H. M. de Koningin, Z. K.
H. Prins Bernhard, de prinsessen Ma
rijke en Irene en het gevolg werden
hier opgewacht door de Commissa
ris der Koningin in de provincie Gel
derland, jhr. dr. C. G. C. Quarles van
Ufford en de burgemeester van Tiel,
de heer N. F. Cambier van Nooten.
Na een kort oponthoud trok deze
stoet eveneens naar de aanlegsteiger
aan de Waal, waar schoolkinderen uit
Tiel een zanghulde brachten. De bur
gemeester van Tiel hield een korte
toespraak, waarna de koninklijke fa
milie zich aan boord van de „Kasteel
Staverden" begaf. Op de salonboot
gaf minister Wemmers gelegenheid
aan een aantal binnen- en buiten
landse autoriteiten hum opwachting
te maken bij. koningin en prins. On
der deze gasten bevonden zich vele
binnen- en buitenlandse autoriteiten.
Het was inmiddels bijna twaalf uur
geworden en de koninklijke familie,
het gevolg en de minister begaven
zich aan boord van het koninklijke
jacht „Piet Hein", dat aan de andere
zijde van de „Kasteel Staverden" ge
meerd lag. Langs de railing van de
salonboot waren tien uitvoerders en
arbeiders opgesteld, die bij het ver
laten van het schip collectief aan ko
ningin en prins werden voorgesteld.
Even voor twaalf uur vertrok de
„Piet Hein" over de Waal naar het
sluiscomplex bij Tiel. Tijdens deze
tocht namen de koninklijke gasten
een vlootschouw af, waaraan enige
honderden jachten deelnamen.
Om circa kwart over twaalf, toen
de sluis bijna bereikt was, verzocht
de minister H. M. de Koningin het
roer vani de „Piet Hein" over te wil
len nemen om officieel het Amster
damRijnkanaal voor het gebruik
open te stellen. Met vaste hand stuur
de de Koningin het jacht dwars door
een lint, dat even voor de sluis ge
spannen was. Dit vfzs het moment
waarop de vele duizenden toeschou
wers hadden gewacht. Een daverend
gejuich steeg op, voortgebracht door
de kelen van de Tielse, Hender.6e en
Echteldse schooljeugd aan de linker
zijde van de ingang van de sluis en
een groot aantal matroosjes aan de
rechterzijde. Ook op dit moment wer
den de hefdeur en de twee eerste
stellen puntdeuren van de sluis ge
opend en stegen 2000 postduiven
van de sluiskade omhoog. Een zestal
lesvliegtuigen van de rijksluchtvaart
dienst cirkelde over het sluiscomplex
en op alle schepen loeiden gedurende
een halve minuut de stoomfluiten.
Nadat het gezelschap weer op de
salonboot teruggekeerd was, hield de
heer Wemmers een redevoering,
waarna H. M. de Koningin persoon
lijk verschillende onderscheidingen
uitreikte.
Hierna hielden verschillende auto
riteiten redevoeringen en onthulde
Z. K. H. Prins Bernhard een in de
sluis aangebracht plaquette.
Na het vertrek uit Tiel voer de
„Piet Hein", gevolgd door de „Kas
teel Staverden" in de richting van
Zoelen. Hier was nog een korte
plechtigheid. De brug bij Zoelen was
feestelijk versierd en er stond een
deputatie, die van de brug een konij
nenhokje in de vorm van het hefpor- zal openen.
taal te Tiel neerliet aan boord van
de „Piet Hein". In het hokje bevon
den zich vier kleine witte konijn
tjes, bestemd voor de vier prinsessen.
Zes ruiterverenigingen uit omliggen
de gemeenten escorteerden het ko
ninklijke jacht aan de westzijde van
het kanaal. Om circa tien minuten
voor twee kwamen de schepen aan
bij de sluis bij Ravenswaay. Hier as
sisteerde H. M. de Koningin prinses-
Marijke bij de onthulling van de
plaquette, waarna de sluis officieel
de naam „Prinses Marijkesluis"
draagt, Aan het koord, waarmede het
vlaggendoek van de plaquette werd
verwijderd, hing een badtas voor
prinses Marijke. In de tas bevond
,zich een scheepje, dat de naam „Prin
ses Marijke" draagt.
Op de sluiskaden stonden ook hier
weer duizenden belangstellenden,
ouden van dagen, een delegatie van
de burgerij van Maurik, schoolkinde
ren en leerlingen van de schippers-
school uit Vreeswijk, die een extra
mooi plaatsje hadden gekregen. Ty-
dens de plechtigheid brachten school
kinderen een zanghulde en defileer
den versierde boerenwagens langs de
„Piet Hein".
Voordat de sluis bij Wijk bij Duur
stede werd bereikt, voer de „Piet
Hein" langs een rij varj 3000 school
kinderen uit Wijk bij Duurstede en
Zuilen, die aan de linkerzijde van
het kanaal waren opgesteld met rode,
witte en blauwe bordjes, waarmede
zij een langgerekte vlag vormden. De
Amsterdamse schippers jeugd, opge
steld aan de andere zijde van het
kanaal liet zich echter ook niet on
betuigd en juichte de koninklijke fa
milie hartelijk toe. Deze groep was
door de grote oliemaatschappij in
staat gesteld de openingsplechtigheid
bij te wonen.
H. M. de Koningin hielp prinses
Irene bij het onthullen van een pla
quette, die vermeldt, dat de prinses
haar naam aan de sluis heeft gege
ven.
Kort hierna verliet de „Piet Hein"
de sluis en meerde aan de Westzijde
van het kanaal. Direct hierna vertrok
de koninklijke familie via Soestdijk
naar Amsterdam, waar H. M. de Ko
ningin de expositie „Rijn in de Rai"
