DUINSTREEK
De blootlegging van
St. Petrus' graf
zware arbeid van 12 jaren
Na
Eerste steenlegging van
nieuwe kerk te Lisse
Men stond de pastoor
naar het leven
WOENSDAG 2 JANUARI 1952
DE LE1DSE COURANT
EERSTE BLAD PAGINA 2
Na een zware arbeid van ongeveer 12 jaren is de opgravingsdienst van de
Sint Pieter te Rome, welke staat onder leiding van Monseigneur
D. Xj- Kaas, erin geslaagd met wetenschappelijke zekerheid vast te
stellen, waar zich het graf van de eerste Paus, de H. Apostel Petrus, bevindt.
Het graf, dat leiders en werklieden hebben gevonden, is niet, zoals sommi
gen gaarne hadden verwacht, een goed verzegeld en gesloten graf; wat men
ontdekte waren resten. Doch met argumenten, die wetenschappelijk gezien
ook de strengste toets der critiek kunnen doorstaan, heeft de opgravings
dienst kunnen bewijzen, dat deze resten tot het graf van Petrus zelf beho
ren: een kleine ommuurde, doch geisoleerde ruimte. De menschel ij ke been
deren, die nabij dit graf zijn gevonden, kunnen bij deze stand van de we
tenschap niet worden geidentificeerd.
omringen van alle zijden de kleine
plaats, uitgezonderd de Noordzijde,
waar zich de helling van de heuvel
bevindt. Vele andere graven zijn
naast elkaar of boven elkaar naast
deze oudere gelegen, steeds in de
nabijheid van deze kleine open
plaats, welke echter onaangeroerd
gebleven is. Enige overblijfselen van
een kleine muur op de rand van de
ze plaats, een weinig hoger gelegen
dan de oudste graven, maken zonder
twijfel deel uit van een graf Het is
deze plaats, welke sedert eeuwen het
centrum van de Vaticaanse basiliek
vormt. Alle gebouwen, welke hier
achtereenvolgens zijn gebouwd, zijn
rondom dit vaststaande punt opge
trokken. Men heeft zelfs, zoals bij de
Constantijnse basiliek, door deze hal
verwege de helling van de heuvel
te bouwen, enorme moeilijkheden
moeten overwinnen één zijde van
het gebouw rust op deze helling en
de andere werd door een sterke on
derbouw onderstut en dit op een
terrein, grotendeels door grondwater
Traditie bevestigd
Over de resultaten van dit opgra-
vingswerk is, zoals reeds eerder ge
meld, een boekwerk verschenen, dat
onlangs aan Z. H. de Paus is aange
boden. De bekende Italiaanse ar-
chaeoloog, prof. Pietro Romanelli
geeft in de „Osservatore Romano"
een overzicht van de inhoud van dit
standaardwerk, dat onder de titel „De
opgravingen onder de Confessio", in
1500 exemplaren is uitgegeven door
de Vaticaanse Drukkerijen,
Óe werkzaamheden onder de ba
siliek werden in 1939 aangevangen,
toen men de wens van de overleden
Paus Pius XI, om in de Vaticaanse
Grotten te worden begraven, wilde
verwezenlijken. Het waren langdu
rige, voorzichtige en moeilijke opgra
vingen, vooral toen deze het centra
le punt van de basiliek, het altaar
van de Confessio, naderden, waar
onder zich volgens een oude tradi
tie, het graf van de Prins van de
Apostelen moest bevinden.
Enigen hebben zonder twijfel gro
te illusies gekoesterd het betreft
h'.-i niet alleen ongeletterde perso
nen, maar ook sommige geleerden
dizich hadden voorgesteld, dat de
opgravingen onder het altaar van de
Confessio een goed gesloten, verze
geld graf zouden hebben opgeleverd,
liefst aangeduid met de naam van
de Apostel. Maar de archaeologie
weet, dat van gesloten graven er
slechts zeer weinige gedurende de
loop der eeuwen zijn overgebleven
en dan betreffen deze bijna altijd
personen, die gedurende hun leven
of na hun dood niets hebben achter
gelaten; immers de graven van hen,
die bij leven of na de dood werden
geëerd, of het tegendeel, de hoon dei-
mensen ondervonden, blijven gedu
rende de eeuwen niet ongeschonden
bestaan. Maar er blijven steeds res
ten over van hun graf. Dit consta
teren wij vandaag op wetenschappe
lijke en onbetwijfelbare wijze bij het
graf van de Prins van de Apostelen.
De overlevering leert ons, dat St.
Petrus, gedood gedurende de vervol
ging van Nero, werd begraven in de
Vaticaanse buitenplaats; dat op zijn
graf, sedert het begin van de derde
eeuw, de Romeinse priester Gaius
de aanwezigheid van een monument
aanwees en dat Constantijn. in het
begin van de vierde eeuw boven dit
graf een basiliek liet bouwen.
Een andere overlevering scheen te
bevestigen, dat de heilige relieken
van de Apostel, gedurende de ver
volging van Valerius tegelijk met die
van de H. Paulus naar de begraaf
plaatsen aan de Via Appia waren
overgebracht. Deze begraafplaats
kreeg later de naam van de H. Se-
bastianius en inderdaad werden hier
enkele tientallen jaren geleden over
tuigende bewijzen gevonden, van de
verering, die gedurende een zekere
tijd aan deze twee Apostelen werd
bewezen.
De hedendaagse opgravingen zeg
gen ons, dat zich hier, juist onder het
altaar van de Confessio, enige zeer
eenvoudige graven bevinden, welke,
zowel vanwege de diepte, waarop zij
zijn gelegen, als vanwege een merk
teken op een sluitsteen van een der
graven, uit de tweede helft van de
eerste eeuw moeten dateren. Deze
graven en ook een kleine plaats hier
voor gelegen, zijn intact gebleven,
terwijl wij hier in grote getale hei
dense grafkamers zien, die dateren
uit het begin van de tweede eeuw.
Deze grafkamers hebben behoord
aan rijke, vrijgekochte slaven. Zij
liggen in twee rijen langs de steile
helling van de heuvel, met de voor
kant naar het Zuiden. De grafkamers
Schietpartij bij
Ismailia
Pantserwagens uit Jordanië
Na een verwoed gevecht over het
zoetwaterkanaal nabij Ismailia heeft
het Engelse opperbevel aangekon
digd, dat Engelse partrouilles in de
Suezkanaalzöne versterkt zullen
worden met pantserwagens van
Royal Air Force uit Jordanië. Een
zegsman van het Engelse leger heeft
naar aanleiding van de nachtelijke
strijd opgemerkt: „Als het weer ge
beurt, zal het er van onze zijde heel
wat heter toegaan".
Het vijandelijke vuur kwam
hoofdzaak van plaatsen, die met
zwaarder vuur bestookt konden wor
den. Zeven gepantserde voertuigen,
die in de loop van de dag uit Amman
aankwamen voor een kort verblijf,
zullen voorlopig niet naar Jordanië
terugkeren.
De veldslag werd gisteren geopend
door terroristen, die klaarblijkelijk
uit loopgraven het vuur openden op
een brug aan het ene eind van de
Stengun-laan". Aan Engelse 2ijde
waren geen slachtoffers te betreuren.
De legerleiding heeft 's nachts extra
patrouilles uitgezonden in het gebied
ondermijnd om dit centrale punt
onder het altaar van de Confessio aan
te houden. En waarom? Alleen om
dat daar reeds vóór de helft van de
tweede eeuw, d.w.z. enkele tientallen
jaren na de dood van de Apostel, zijn
graf gelegen was en daar werd ver
eerd.
Op dit graf werd in de tweede
helft van de tweede eeuw een „her
inneringsmonument" gebouwd, maar
vóór die tijd had men reeds rond het
graf werken uitgevoerd, want op de
kleine muur, waarover zojuist spra
ke was, vindt men de overblijfselen
van een tweede muur, wellicht later
opgetrokken tengevolge van een la
tere verhoging van het terrein.
Het „herinneringsmomument" blijft
bestaan, totdat in de vierde eeuw de
Constantijnse basiliek verrijst. Maar
hoeveel veranderingen heeft dit mo
nument gedurende de eeuwen niet
ondergaan; de bekleding met mar
mer, de verhoging van de grond er
voor, de bouw 'van een muur tegen
de primitieve muur, waarsrPijnlijk
nodig geworden om het instorten van
deze laatste te voorkomen enz.; een
ononderbroken serie van werken,
welke getuigen van de grote ver
ering, die men voor dit „herinne
ringsmonument" koesterde.
Na de vrede van Constantijn werd
de grote basiliek gebouwd. Het „her
inneringsmonument" bleef echter als
een soort van monumentale kapel,
versierd met zes marmeren kolom
men, bestaan en bevindt zich juist
in het centrum van het priesterkoor.
De latere werken, welke in de 6de en
7de eeuw het priesterkoor geheel
veranderden, brachten ook in de ka
pel veranderingen aan en verborgen
ten lange laatste het .herinnerings
monument" voor de ogen van de ge
lovigen. Het bleef echter onder de
opnieuw verhoogde vloer het voor
werp van een voortdurende verering
van de gelovigen en dit was ook het
geval, toen de oude basiliek voor de
majestueuze tempel van de 16de en
17de eeuw plaats moest maken.
HILLEGOM
Bekroningen jubileumtentoonstel
ling Fraaiste ram: J. Vis met An
gora; Fraaiste voedster: H. Ippel met
Klein Zilver; idem middenras: B.
Frijlink met Groot Zilver; idem ram:
A. Vastenouw met Rijnlander; idem
klein ras: C. Gelein met Hollander;
idem voedster: H. Ippel irfet Klein
Zilver.
Postduiven: doffer oud: Jos van
Etten; duif odd: Fred. Fijma; doffer
jong: R. Groenenveld; duif jong: J.
d. Lans.
El.'ker fraaiste zilvervos: J.ac. v.
Berkel; beker fraaiste Rijnlander: A.
Vastenouw;beker fraaiste Chinchilla:
W. Pompert;beker fraaiste groot zil
ver: B. Frijlink; beker fraaiste Klein
Zilver: H. Ippel; beker fraaiste BI.
Reus: N. Muilwijk.
Keurmeesters waren: de heren Ha
maker en Steenhudzen, beiden uit
Steen wijk.
Te Doetinchem slaagde J, v.
Kooten voor het examen diploma
tractoren en tractorwerktuigen.
Geboren: dr van B. Akkermans en
A. E. Avontuur; zn van C. A. Ver
beek en J. E. M. Zwaaneveld: zn van
L. F. Rosendaal en M. C. A. Klijberg;
zn van J. M. Reinedrs en P. C. Oud.
Ondertrouwd: G Geerlings en P.
M. de Groot.
Getrouwd: G. A. de Kolf en K. J.
de Vries; G. Gerritsen en C. M. Bir-
see; W. M. van der Peet en H. van
Zundert; L. H. van Wijnbergen en N.
M. H. Spaan; W. Schutte en W. van
der Hulst.
Overleden: Wed. A. M. Bakker
Does vr 90 jr; A. van Schie m. 70 jr
KATWIJK
Opening Consultatiebureau.
het Weeshuis aan de Voorstraat
Katwijk aan Zee werd onder grote
belangstelling een Consultatiebureau
voor zuigelingen en kleuters geopend
O.m. waren hierbij aanwezig de wet
houders H. P. Bloot en D. C. van
Leeuwen, zusters van de Wijkverple
ging, de directeur en directrice van
het Gasthuis mevr. dr. Planteijdt
Dorrepaal kinderarts te Noordwijk,
de heer R. Smit, directeur van het
Oranje-Groene Kruis te Den Haag,
dr. Borleffs alhier. Verschillende he
ren voerden het woord namens het
gemeentebestuur, namens regenten
van het Weeshuis. Namens de ge
meente sprak weth. Van Leeuwen,
Dr. Borleffs sprak een persoonlijk
woord. Hierna werd de inrichting
bekeken.
ZLCKRV 32. Om drie uur
trapt KRV af, krijgt de wind in de
rug en opent een reeks aanvallen.
ZLC komt voorlopig niet aan bod,
totdat de KRV-middenlinie gaat ope
reren, te veel gaat spelen op de
Leidse helft. In één lijn trekt de
ZLC-verdediging nu op en weet de
KRV-aanval enigszins te weerstaan.
Na enige tijd ziet KRV haar werken
echter toch beloond met een prach
tig doelpunt. Uit een algemene aan
val is de rechtsbuiten de Leidse back
weer eens te vlug af. Onhoudbaar
vliegt de bal in de touwen (01).
Het laatste kwartier is iets meer af
wisselend in aanvallen. Het strate
gische middenveld lijkt een nie
mandsland; dan is het een KR V-er,
dan een ZLC-er die daarin opduikt
en de resp. aanval inluidt. Na de
thee, een ZLC-overwicht? KRV geeft
geen krimp. De voorhoede slaat toe
Het was voor het R.K. Kerkbestuur
van de Parochie van het Onbevlekt
Hart van Maria, voor de parochianen
die hieronder zullen gaan behoren
en bovenal voor de ijverige bouw
pastoor J. Staadegaard, Zaterdagmor
gen een grote voldoening, dat de
eerste steenlegging voor de in aan
bouw zijnde kerk kon plaats hebben.
Om 9 uur in de morgen werd al
lereerst een plechtige H. Mis op
gedragen door deken Brinkman uit
Noordwijk, die geassisteerd werd door
pastoor Staadegaard en kapelaan
Pinxsteren resp. als diaken en sub
diaken.
Onder de aanwezigen merkten wij
op: pastoor Van Zuylen, pastoor
Roelvink, pastoor Ligthart van Roe-
lofarendsveen en pastoor Bende van
Noordwijk, de heer Van Ooyen, bis
schoppelijk bouwinspecteur, burge
meester mr. Th. de Graaf van Lisse,
de wethouders Lefeber en Tibboel,
de gemeente-secretaris, de heer M.
Th. van Dijk, het volledig kerkbe
stuur, architect van der Laan, de ar
chitecten Paardekooper en fiarn-
hoorn en vele parochianen.
Het zangkoor van de nieuwe kerk
voerde de 2-stemmige Mis van Steele
uit onder leiding van haar dirigent,
de heer Van Wicheren.
Bij de liturgische ceremoniën en
het leggen van de eerste steen werd
deken Brinkman geassiteerd door
kap. van Dijk. priesterzoon van
de nieuwe parochie en door kapelaan
Pinxsteren.
Receptie.
Na deze plechtige steenlegging
werd in het K.A.B.-gebouw een
korte receptie gehouden. Deken
Brinkman spfak een kort woord,
waarin hij de noodzakelijkheid be
toogde van- de kerkenbouw, welke
door de oorlogsomstandigheden zulk
een lange tijd heeft stilgestaan. Moge
een ieder zijn steentje hiertoe bij
dragen.
Burg. mr. De Graaf maakte gewag
van de zeer goede samenwerking
tussen de kerkelijke en burgerlijke
overheid ten opzichte van deze bouw.
Hij wees op de grote vitaliteit van
de nieuwe parochie en de tot nu toe
bereikte resultaten.
Pastoor Staadegaard dankte voor
het medeieven van de parochianen
met deze bouw, de grote belangstel
ling bij deze eerste steenlegging en
voor de steeds weer toegezegde me
dewerking in de toekomst Bijzon
dere dank bracht hij aan deken
Brinkman en de burgemeester.
Maquette van de plannen.
In de namiddag van Zaterdag en
gedurende enkele uren van de Zon
dag werden de parochianen nog in
de gelegenheid gesteld een tentoon-
ling, welke in het KAB-gebouw werd
gehouden, te bezichtigen.
Op deze tentoonstelling was een
grote en zeer duidelijke maquette te
bezichtigen van het gehele bouw
complex zoals men dit zich voorstelt
te volvoeren, derhalve van het kerk
gebouw met pastorie, de toekomstige
de tiental veroverd in de competitie
van de L.D.D.B. Als tweede blijk van
„team-spirit" mag wel gelden het
verschijnen van het verenigingsor
gaan „Contact". Door zeer te waar
deren medewerking, ook van buiten
de vereniging, is dit mogelijk ge
worden.
De damclub nam deze avond af-
scholembouw en het parochiehuis en scheid van een van haar beste spe-
de aanleg rondom dit gebouwen
complex. Vervolgens waren de teke
ningen van de diverse plannen aan
wezig.
De kerkelijke gewaden, de misboe
ken, de kelk en vele andere para
menten waren te bewonderen. De
liturgische betekenis van een en an
der werd desgevraagd verklaard.
VOORSCHOTEN
W. v. d. Geest, f Zondag is op
53-jarige leeftijd overleden de heer
W. v. d. Geest, besteller bij de P.T.T.
De heer v. d. Geest was secr. van de
pl. afd. der K.A.B., penn. van de
ver. „St. Barbara", en incasseerder
van de Kon. Wilh.ver. Hij trad dik
wijls op als gemeentelijke omroe
per. De overledene laat 17 kinde
ren na.
Jaarvergadering D.E.S. In de
jaarvergadering van de damvereni
ging D.E.S. werden de heren W. H.
J. Ju, G. Oostergo en J. de Bruyn
herkozen tot resp. 2e voorz., secr. en
secr.-penn. De heer S. v. d. Mey aan
vaardde zijn herbenoeming tot wed
strijdleider. De heer W. van Eg-
mond werd tot commissaris van ma
teriaal gekozen.
De voorzitter de heer A. Tempel
man, memoreerde in zijn openings
woord de prachtige clubgeest, die
o.m. bewezen werd door de goede
plaatsen door het eerste en het twee-
Iers, n.l. de heer K. Ju, die naar
Nieuvv-Zeeland vertrok. Als herin
nering werd hem een prachtig boek-'
werk overhandigd.
Bordenwedstrijden D.E.S. In de
eerste groep van D.E.S. raakte S. H.
Zitman onverwacht een stuk achter,
waardoor hij zijn partij verloor.
Tempelman opende onregel
matig, zijn tegenspeler maakte
een ernstige fout, waarvan de wit-
speler profiteerde. Oostergo, met wit,
trof in Weggen geen gemakkelijke
tegenstander. In een zwakkere stand
wist de zwarlspeler de juiste voort
zetting te vinden en een puntenver
deling te bereiken. Door systematisch
spel wist v. d. Mey de rechtervleu
gel van zijn tegenstander enorm te
verzwal ken. Een doorbraak naar
dam kon Overduin niet voorkomen
en dat kostte hem de partij.
Uitslagen: S. H. ZitmanB. van
Bemmelen 02; A. TempelmanW.
van Egmond 20: G. H. Oostergo
G. Weggen 11; J. VerduinS. v. d.
Mey 02.
De verrassing in de tweede groep
was het feit, dat Storm van Tit ver
loor. Wit spelde nl. een uitstekende
partij, maar blunderde in het mid
denspel.
Uitslagen: 2e groep: A. C. BinsJ.
de Best 20: M. StormD. J. E. Tit
02; R. PolitiekG. van Kuyk 02;
H v d. VeldenJ v. d. Velden 0—2.
Ua$eAlcM in mkeuyd en kauw-
weggenomen uit de spooïbaan naar
Tel el Kebir korte tijd voor een En
gelse legertrein voorbij zou komen.
Toer. er echter eerst een Egyptische
legertrein aankwam, herstelden de
saboteurs de baan in allerijl en de
Engelse trein, die er onmiddellijk op
volgde, passeerde ongehinderd.
De Engelse autoriteiten hebben in
Suez beslag gelegd op twee aken met
springstoffen" De ontplofbare stoffen
werden vernietigd, omdat de Egypti
sche autoriteiten onvoldoende veilig
heidsmaatregelen hadden genomen
om te voorkomen, dat de explosieven
in verkeerde handen zouden komen.
Nieuw voorstel te
Panmoendjon
Vandaag hebben de geallieerden te
Panmoendjon voorgesteld de krijgs
gevangenen op basis van man tegen
man uit te wisselen.
Eerder hadden de communisten
voorgesteld de gevangenen collectief
uit te wisselen.
Volgens een zes punten omvattend
geallieerd voorstel zullen alle krijgs
gevangenen, die willen repatriëren,
man tegen man worden uitgewisseld
tot een van beide partijen alle gevan
genen heeft uitgeleverd. De geallieer
den stellen een neutraal orgaan voor
om op het stelsel, dat alle gevange
nen het recht geeft uitgewisseld te
worden of te blijven waar zij zijn,
toezicht te houden.
De partij, die krijgsgevangenen
overhoudt, zal deze eveneens man
tegen man kunnen uitwisselen tegen
burgers en „anderen", die door de
tegenpartij worden vastgehouden en
die gerepatrieerd willen worden.
Alle krijgsgevangenen, die uitge
wisseld worden nadat één der beide
ten Westen van Ismailia om schieten I partijen al zijn krijgsgevangenen zal
van sluipschutters en doorsnijden van hebben uitgeleverd, zouden „op ere-
kabels tegen te gaan. woord" worden vrijgelaten en in de
Saboteurs hadden Zondag een rail toekomst geen wapens mogen dragen, gevoelen.
Vandaag is in Zweden de door de
Rijksdag geratificeerde wet op de
vrijheid van godsdienst van kracht
geworden. Het staat thans elke
Zweedse staatsburger vrij al dan
niet in de Lutherse staatskerk
blijven of uit te treden.
Wat de Katholieke Kerk betreft,
zij heeft met het in werking treden
van deze wet sedert 1595 voor het
eerst weer de vrijheid gekregen
kloosters in te richten en in stand
te houden.
Intussen blijft de administratie
van de bevolkingsregisters, ook waar
het niet-Lutheranen betreft, bij de
kerkelijke parochies, zodat zij ook
voortaan 60 procent van de kerke
lijke belasting als vergoeding zullen
blijven ontvangen.
Tot dusver zijn tijdens het lange
vier dagen omvattende Nieuwjaars-
weekeind in de Verenigde Staten 436
personen om het leven gekomen. 282
vonden de dood tengevoge van ver
keersongelukken, 44 ten gevolge van
brand en 110 door andere oorzaken.
Amerikaanse economische deskun
digen voorspellen algemeen, dat het
jaar 1952 voor de Verenigde Staten
geen crisisjaar maar integendeel een
jaar van welvaart zal zijn. Zij base
ren zich daarbij op de statistieken
over het afgelopen jaar. Een groot
aantal van hen verwachten zelfs, dat
1952 het jaar van de grootste wel
vaart in de geschiedenis der Ver
enigde Staten zal zijn. Deze voorspel
lingen zijn 'gebaseerd op de huidige
toestand in de Amerikaanse industrie.
Volgens de deskundigen zal het jaar
1952 vooral voor de zware industrie
een welvarend jaar zijn, daar zich
daar de invloed van het bewape
ningsprogramma het meest zal doen
QE VOLGENDE PASTOOR VAN HAZERSWOUDE WAS GARBRANT
CLAESS. VAN ALMAAR. Van hem weten wij dat hij de schout een
bijdrage gaf van een keizersgulden, eveneens van de overige inwoners ge
vraagd om de zoon en opvolger van de ambachtsheer een hengst cadeau
te kunnen doen. Toen werd tevens het voorbehoud gemaakt, dat de pas
toor niet verplicht was mee te betalen in de omslagen en belastingen.
De inwoners van Hazerswoude hadden hun heer goedgunstig gestemd
met het geschenk. Dat bleek in 1540, toen het kerkhof vergroot moest
worden en men daarvoor wat grond nodig had, in gebruik door een boer
van Hazerswoude, hem in erfpacht gegeven. De man was bereid de
grond af te staan, maar de ambachtsheer moest het goedvinden. En pas
toor en kerkmeesters kregen van de heer de vereiste toestemming en toen
kon het kerkhof groter gemaakt worden.
en binnen 10 minuten is het 20
door een goed doelpunt van de KRV-
reohtsbinnen.
Een Leidse back schiet keihard op
eigen doeltegen de lat. Dan
wordt het onverwachts 21 en even
later herhaalt zich 'n schijnbaar on
gevaarlijk moment voor het KRV-
doel Een misverstand van een der
backs wordt drastisch afgestraft
(22). 8 min. voor het schemerende
einde krijgt 'n Leidse speler heel
even een schietkans, welhaast de
einge die de KRV-verdediging in de
2e helft nog toestaat. De keeper kan
de bal niet meer onderscheiden
(3-2). Zo leed KRV, „vriend en
vijand" was 't er mee eens, een on
verdiende nederlaag, in een forse,
soms harde wedstrijd, onder uitste
kende leiding.
In 't zilver. De heer Ohr. Minnee
kassier van de gemeentespaarbank,
vierde gisteren onder grote belang
stelling van de zijde van het gemeen
tebestuur, de Bankinstellingen, diver
se corporaties en particulieren zijn
zilveren jubileum als kassier aan ge
noemde instelling. Uit dit grote be
zoek bleek, hoe gezien en geacht de
heer Minnee bij zijn bestuur, bij col
lega's en cliënten is. Dat het aan
speechen, waarbij veel goede wensen
werden uitgesproken, niet ontbrak,
ligt voor de hand. Het was voor de
heer M., die deze dag in stilte had
willen doorbrengen, een mooie dag.
NOORDWIJK
Verbetering v. Panhuysstraat hoek
Weteringkade. Door het steeds in
tensiever worden van het snelver
keer en speciaal door het verkeer
met autobussen is een gedeelte van
de v. Panhuysstraat in een zeer
slechte toestand geraakt, terwijl de
hoek V. Panhuysstraat-Weteringkade
hoog nodig verbeterd moet worden.
Met het oog op een voorgestelde ver
betering is het tevens noodzakelijk,
dat tegelijk moet worden overge
gaan tot gedeeltelijke uitvoering van
het plan tot verbetering der riolering
tussen de v. Panhuysstraat tot aan
de overstort bij de Wassenaarsestr.
Voor dit object zullen B. en W. een
crediet aanvragen van f 17.460,
ZOETERMEER
Geboren: Petronella Theodora
Emanuel dochter van H. J. Bierman
en M. J. Vonk, Margaretha Maria d.
van C. S. Lexmond en J. M. de Haas.
Johannes Adrianus Stephanus z. van
J. C. v. Haastert en E. M. Boone
kamp. Willy Alida d. van F. Loon-
stra en A. Dorst.
Overleden: Dontje Christinanus
Gunifortus 61 j. eohtgen. van Ariena
Spittje.
Omstreeks 1559 trok pastoor Gar-
brant van Alkmaar zich terug in het
Haarlemse klooster en Philips van
Hogesteijn, in 1553 priester gewijd,
werd pastoor van Hazerswoude. Maar
in 1567 werd hij benoemd tot coad
jutor van de commandeur en dus
moest hij terug naar Haarlem. Als
pastoor maakte hij de tijd mee van
de opkomende reformatie en hij be
streed de nieuwe leerstellingen met
grote scherpzinnigheid en deed zijn
uiterste best de voortgang van de
dwalingen te beletten. In de Rijn
streek tierde vooral de zogenaamde
wederdoperij welig.
Toen Maarten Luther in 1517 tegen
de Kerk begon op te treden, waren
er in ons land, die onafhankelijk van
hem, eveneens ketterse leerstellingen
verkondigden: daarna gaan omstreeks
1520 de sacramentariërs optreden, die
de genadewerking van de sacramen
ten ontkenden. De bekendste van hen
was Jan de Bakker, kapelaan te
Woerden, die in 1525 op last van de
inquisitie in den Haag werd verbrand.
Wel werden hier Lutherse geschrif
ten verspreid, maar het eigenlijke
lutherisme vond weinig aanhang.
Wel de wederdoperij, een revolu
tionaire beweging, die in die dagen
vele aanhangers kreeg. Het volk ging
gebukt onder een zware crisis en
vele kleine luiden hadden het arm.
De ongunstige sociaal-economische
toestand bracht vele mensen tot een
scherpe critiek op Kerk en Staat.
Het belastingstelsel was verouderd
en de kerkelijke liefdadigheids-in
stanties, die zoveel goeds hadden ge
daan, waren ambtelijk geworden en
verstard, zodat in de ogen van de
eenvoudige noch Kerk noch Staat
redding konden betekenen.
Wij zien dan ook hoe bij de we
derdoperij zich vooral de eenvou
dige luiden aansluiten, die het
meeste van de economische crisis te
lijden hadden.
Is het geloof slap en de onwetend
heid groot in geloofszaken en zo
was het vaak in die tijd dan ko
men de mensen tot geëxalteerde
dwaasheden en gaan luisteren naar
iemand, die wat bespraakt was en op
die evenvoudigen indruk wist te ma
ken en dwaasheden voor waarheden
liet aanvaarden.
De wederdoperij was geladen met
haat tegen de officiële wetten en te
gen elk gezag en zo werd het een re
volutionaire beweging, waartegen het
burgerlijk gezag net zo goed moest
optreden als de Kerk.
Het aanvaardde geen dogma, geen
Kerk, geen sacramenten en wilde de
doop van volwassenen als symbool
van de wedergeboorte en van de
scheiding met een hopeloze wereld,
waarvan men het einde nabij achtte.
Haat tegen de bezitters van de bo
dem, tegen alle persoonlijk bezit,
zelfs tegen alle wetten in het morele
leven.
Een epidemische godsdienst
waanzin.
Ten slotte ontaardde de wederdo
perij bij velen in een soort epidemi
sche godsdienstwaanzin. De aanhan
gers leefden in de overtuiging, dat zij
de bijbel konden verstaan en uitleg
gen, dank zij een speciale gave. Daar
bij kwamen dan allerlei ziekelijke
dromerijen en vermeende visioenen
en persoonlijke openbaringen van be
genadigde broeders en zusters.
In Hazerswoude leefde zo'n „man
Godts", gelijk hij genoemd werd door
zijn vereerders en vereersters. Hij
noemde zich „Coninck van Yserahel",
en beweerde, dat hij „meerder was
dan Moyzes of dan eenich propheet
ende dat hij die geheele werelt straf
fen zoude".
De man heette Adriaen Adriaensz.
en had heel wat aanhangers in zijn
dorp en in de omgeving, die het pas
toor Hogesteijn erg lastig maakten
en hem zelfs naar zijn leven stonden.
Met zijn aanhang trok hij rond,
verkondigde, dat als straf voor het
vele kwaad, weldra de wereld zou
vergaan, wanneer er geen boete werd
„Doet boete!, wee u Babyion"
klonk langs de wegen en velden, en
de „man Godts" preekte overal dat
hij „uyten hemel ontfangen zoude
een paert, een swaert en een crone
omme die ongerecht.ge te straffen".
„Slaat doot",
Uit Hazerswoude verjaagd, trok
deze fanaticus naar het Westland, om
daar een grote aanhang te vinden;
velen kwamen onder de indruk van
zijn preken en brachten heel hun be
zit om geld en goed aan de gemeen
schap af te staan. Met hem was uit
Hazerswoude ook meegetrokken een
zekere Claes Jansz., die op een van
de Westlandse bijeenkomsten inder
daad het beloofde zwaard kreeg „om-
me daer mede doot te slaen allen den
geenen, die van Godt niet uytverco-
ren en waren" Leider Adriaen
Adriaensz. gaf hem dan ook de naam
„Slaet doot".
Men verwachtte weldra de tijd, dat
deze man zijn waard zou kunnen
gaan gebruiken. Maar die tijd kwam
niet. Want de regering greep in en
op een bijeenkomst in het Westland
werden de „man Godts" en de man
„Slaet doot" en vele anderen gevan
gen genomen en naar den Haag ge
voerd. Zij verschenen voor het Hof
van Holland en daar werden zware
straffen uitgedeeld. De „man Godts",
Adriaen Adriaensz. uit Hazerswoude
werd op het schavot met het zwaard
ter dood gebracht en Claes Jansz. uit
Hazerswoude. door de nieuwe profeet
aangesteld tot bewaarder van het
„hemelse Zwaard" ei die dus de ere
naam „Slaet doot" droeg, had ook in
zijn geboorteplaats al oproer en her
rie gemaakt en werd daarom nog
zwaarder gestraft; het Hof veroor
deelde hem om „geleyt te worden op
't schavot ende aldaer zijn herdt al
levendich uitgewonnen, zijn hooft af
gehouwen ende gestelt te worden op
een staeck ende zijn lichraem ge-
quarteleert (gevierendeeld) te wor
den". De overheid trad wel streng op
tegen de mensen, die door de nood
der tijden tot allerlei excessen waren
gekomen. Met wortel en tak werd de
beweging, voorzover zij revolution® *-r
was, uitgeroeid. Maar het vrij kort
stondig optreden er van had toch
ellendige gevolgen; de reformatie
.werd er door voorbereid en wanneer
straks de calvinistische predikanten
komen, vinden zij bij velen een willig
gehoor.
