öRie octoBeR-puzzle
Waarom en hoe vieren Leidenaars
straks het 3 Octoberfeest?
,Het kan wel vijftig jaar geleden zijn'
jonnet
ZATERDAG 30 SEPTEMBER 1950
DE LEIDSE COURANT
TVmEDE BLAD PAGINA 4
inteRviews op stRaat
Burgemeester Pieter Van der U/er ff
woonde in het Leidse Badhuis
A LS LEIDEN OVER DRIE DAGEN voor de zoveelste maal het Drie
Octoberfeest weer viert en het veelpuntige, traditionele programma
weer wordt afgedraaid, zullen tienduizenden Leidenaars elkaar in da
straten verdringen en zal er feest zijn in heel de stad, in alle straten, in
bijna alle huizen Zo is het sedert jaren geweest; zo zal het Dinsdag zijn
en hopelijk nog heel veel jaren in de toekomst. Want Drie October is
het feest bij uitlek, de dag, waarop Leiden herdenkt, hoe zijn dappere
zonen en dochters nu 376 jaar geleden honger verkozen boven een vreem
de heerschappij en hoe hun volharding in de bitterste ellende bekroond
werd jnet de jubel der vrijheid. Aan ons oude, dierbare Rapenburg rijst
fors boven de hoge huizen onze Leidse Universiteit, geschonken door
Prins Willem van Oranje, als bewijs van dankbaarheid. In het Van der
Werffpark staat onze dappere burgemeesrter-tijdens-het-beleg in brons
vereeuwigd. En 26 jaar geleden heeft Koningin Wilhelmina aan het Plant
soen een monumentje willen onthullen, dat ook de namen van andere
grote figuren uit dit legendarische jaar in levende herinnering zou hou
den. Voeg daar nog bij de straten, die naar grote mannen zijn vernoemd,
dan mag toch gezegd worden, dat Leiden alles heeft gedaan, om de his
torie van 1574 voor het nageslacht te bewaren. Temeer daar men in „De
Lakenhal" een rijke verzameling kan aantreffen van voorwerpen, die op
dit roemrijke jaar betrekking hebben.
Meen ondanks dit alles niet, dat de Leidenaars weten wat Drie Octo
ber is. En meen dus ook niet, dat de bewoners van Leiden Dinsdag feest
gaan vieren, om te herdenken wat 376 jaar geleden is geschied. Natuurlijk,
er zijn uitzonderingen. Er zijn Leidenaars, die 's morgens in het Van de?
Werffpark naar de Koraalmuziek komen en die daarna hun portie haring
en wittebrood ;|tn het Waaggebouw gaan halen. Maar maken zij meer
dan 4 procent van de bevolking uit? Leiden viert feest, omdat het nu
eenmaal gewoonte is. omdat de fabrieken en scholen gesloten zijn, om
dat het gezellig is in de stad, omdat er iets te zien en veel te beleven
valt- Men kan deze constatering sombs? vinden; zij is nochtans gebaseerd
op zeer recente en uitgebreide onderzoekingen, door ons verricht.
bekende gebaar). „We eten natuur
lijk hutspot met klapstuk, lekker
gauw klaar met koken".
In een cafetaria
Dezer dagen vroegen wij ons
af: waarom en hoe viert de Leide-
r.aar het Drie Octoberfeeest. Niet
omdat we het zelf niet zouden we
ten. maar om het uit de mond van
de Leidenaars zelf te horen. Welnu,
dat is eenvoudig; men loopt de straat
cp, klampt de eerste de beste voet
ganger aan en nadat hardop of
zacht gedacht is „Die kranten-men
sen hebben ook altijd iets bijzonders
het antwoord ligt als het ware op
een presenteerblaadje.
Daartoe vermomden wij ons
wat niet zo moeilijk is als eenvou
dige lieden en betraden een der
Leidse cafetaria's. Twee dames, ken
nelijk Leidse huismoeders, snoepten
aan een tafeltje in de hoek hun slag-
rcomwafel. Huiselijk schoven we
bij. „Gaat u Dinsdag ook Drie Oc
tober vieren?" „Gunst nee. Ik
geef er zogezegd niks om. 't Is me
te druk op straat en dan blijf ik lie
ver thuis. Nou ja, me man gaat des
morgens wel met de jongens naar
het Schuttersveld en we gaan 's mid
dags wel naar de optocht kijken,
maar verder toch niet. 's Avonds
gaan we een straatje om, u weet
wel, over de Haarlemmerstraat, en
ik zorg, dat we wat lekkers in huis
hebben. Maar meer toch niet".
H'm, we vonden het nog niet eens
zo'n bescheiden programma. Maar
nummer twee was enthousiaster.
„Nou, ik houd wel van een lolletje,
maar je moet een dikke portemon-
naie hebben. Vorig jaar hebben we
ook haring en wittebrood gehaald,
maar dat doen we niet rneei*. Die
haringen waren zó zout en
Hier onderbreekt de vriendin even:
„Zou-hout? Meid, je mot ze effe in
't zuur legge en dan een uitje der
bij. Nou, lekker hoor." Nummer twee
haalt slechts haar schouders op en
vervolgt: „De mannen gaan natuur
lijk naar 't café. Die hebben geen
feest als er niet genoeg „van dat''
hij is" (En hier volgt het aan allen
Examen in Leidse geschiedenis
Het examen in Leidse geschiedenis
verliep niet zo vlot. „Wat weet u
van Drie October af?" „Nou niet
zoveel hoor. 't Is alweer zo lang ge
leden dat ik school gegaan heb, maar
't heeft geloof ik wat met de water
geuzen te maken". „Inderdaad.
Weet u nog wanneer dat was?"
„Gunst nee, dat zou ik niet kennen
vertellen, 't Kan wel meer dan vijf
tig jaar geleden zijn. Nou en toen
was ik er nog niet, dus ik kan der
niet veel van afweten."
Enfin, we hebben de dames bij
bun slagroom gelaten en zijn de
straat weer opgestapt. Een politie
agent: „Mijnheer, praat men niet
over Drie October, ik heb er nu m'n
buik al van vol. 't Zal wel weer een
mooie dag worden, lekker druk en
als het dan nog regent ook, kan ik
m'n lol wel op."
En dan een werkman, die op de
tram staat te wachten. „Waarom ik
Drie October vier? Wa's dat nou voor
een vraag. Omdat het 3 October is
natuurlijk. Van de geschiedenis?
Maar wat kan mij dat nou bommen,
'l Is feest en dan doe ik mee. Nou ja,
't is natuurlijk wel duur vandaag
aan de dag, maar dat moet je dan
voor ene dag maar vergeten. We
hebben al genoeg narigheid en dan
heeft een mens zo nu en dan een
verzetje nodig. Trouwens, we hebben
de bakker al in geen maand betaald
en bij de slager ligt ook nog een
briefje. Daar hebben we nu geen
geld voor; we moesten sparen voor
het feest. Nou daar komt de tram;
amuseer je maar; ik zal wel voor
mezelf zorgen. En reken maar, dat
'fc er niet aan mankeren zal."
Ook zin voor traditie
Vanzelfsprekend, er zijn ook Leide
naars, die u precies het hele verhaal
van 1574 uit de doeken kunnen doen,
wel weten, dat Leiden op *3 Oc
tober werd ontzet. Niet ,,'t Kan wel
vijftig jaar geleden zijn", maar pre
cies: in 1574. Er zijn er ook, die we
ten wie Jan 'van Hout was en wat
die weesjongen aan de Lammeschans
heeft gevonden. Ook deze mensen
hebben we ontmoet en gesproken.
Z'j vieren het feest niet alleen om
de kermis, maar uit zin voor tra
ditie.
Tenslotte zijn we een school bin
nengestapt, zomaar een willekeu
rige school, in een willekeurige
straat. We kwamen terecht in een
willekeurige klas en stelden vragen
aan willekeurige jongens. Daar heb
ben we geschiedenis geleerd!
Wanneer is Leiden ontzet? In
1945 natuurlijk. Jawel, maar dat
bedoelen we niet. Wanneer werd
Leiden van de Spanjaarden bevrijd?
Oh, in uhhhin uhhh 1658.
Mis! In 1714 Alweer mis In
1481, in 1587, in 1823, in 1575 Bijna
O ja, in 1574 Goed zo. En hoe
heette toen onze burgemeester?
„Van der Werff", klinkt het uit tien
monden tegelijk Juist, waar woon
de die? „In de Van der Werff-
straat natuurlijk Weet je ook in
welk huis? (Even stilte) Weet
je dat niet? Nou, misschien wel
in het Badhuis(!) Toen gaven we
het maar op
De jeugd gaat feestvieren
Maar wat doen we ook aan school
jongens te vragen over de historie
van Drie October? Vraag hun
slechts: Hóe vier je Drie October,
dan komen ze pas los. En het was
om deze reden, dat we alweer in een
cafetaria terecht kwamen. IJs en
cider maakten de tongen los.
Wat vind je het mooist van heel het
feest? De schiettent! En wat
doen jullie de hele dag op 3 Octo
ber? We gaan overal naar toe.
Eerst naer de Koraalmuziek en dan
naar de Waag. En 's middags naar
de optocht? Jawel, maar niet lang.
Cp het Schuttersveld valt veel meer
te beleven, maar daar moet je cen
ten voor hebben. En hebben jul
lie? We sparen er een heel jaar
voor. Ik heb al zeven gulden, zegt
Wim en als nou voor het feest m'n
familie op bezoek komt, krijg ik er
nog wel wat bij Ik heb nog niet
zoveel, zegt Lou, maar als je met je
Opa naar 't veld gaat, kan je je por-
temonnaie wel dicht houden. Dan
betaalt hij wel voor mij!
Ze gnuiven al van de voorpret.
Vooral voor hen zal het werkelijk
feest zijn. Zij zeggen niet: ,',Bah, een
reclame-optocht, ik heb liever een
historische". En dat het leven van
vandaag duur is, raakt hun niet bij
zonder. Er is feest; zij vieren het
mee! Met Wim en Lou gaan wij
feestvieren; u zult er Woensdag over
kunnen lezen.
„Maar daar moet je centen voor heb ben", zeggen Wim (links)
(rechts). Zij tellen him bezit en gnui ven al van de voorpret.
3 octoBèRfeest qeopenö met
„feestelijke wijöinqsuRe"
De traditie getrouw heeft het Chr.
Gemenkd Koor „Ex Animo" gister
avond in de Pieterskerk de Drie Oc-
tober-viering 1P.50 ingeluid met een
„Feestelijke Wijdingsure", waarvoor
zoals stpeds, een grote belangstelling
bestond. Meer dan 1100 personen
waren in de kerk aanwezig.
Ds. D. Kuilman was de feestrede
naar, die in gedachten terug ging
naar de laatste wereldoorlog, aan het
einde waarvan honderden mensen in
de Pietsrkerk tezamen kwamen,
om God te danken voor de bevrij
ding. „Pas toen", aldus spr., „hebben
we kunnen beseffene hoe het Leidse
volk zich gevoeld moet hebben op de
derde October 1574, toen men even
eens in deze kerk bijeenkwam.
Spr. vroeg zich af hoe Leiden in
1574 tot zo'n diepe nood gekomen
was en wees er op, dat de geschied
schrijvers wel namen noemen van
grote mannen uit de regering, maar
,,'t Kan wel meer dan vijftig jaar geleden zijn", zegt een dame, die we
ergens in een cafetaria aantroffen. Heel ruim genomen heeft ze nog
gelijk ook!
(Foto's: „De Leidse Courant").
het volk voor te gaan in de strijd.
Over de muzikale omlijsting van
deze predikatie schrijft onze muziek-
recensente:
MUZIKALE MEDEWERKING.
„Ex Animo", Leo Mens en de trom
pettist J. Brons verzorgden het mu
zikale gedeelte van het Wijdingsuur.
Loe Mens, om mede te beginnen, de
nestor van „de Leidse orgelisten",
gaf als inleiding een improvisatie op
't gewijde vaderlandse lied, een we
dergave, die de toehoorder in de
juiste stemming bracht, 't Gemeen
tegezang werd door orgel en trom
pet begeleid. Dit was heel goed ge-
vonder^ het geluid van 't orgel werd
hierdoor versterkt, de samenklank
was heel welluidend en door de ver
sterkte begeleiding werd de gemeen
tezang in 't juiste rhythme en in ge
wijde voordracht gegeven.
„Ex Animo" zong onder leiding
van Herman de Wolff een zestal lie
deren, waarvan die uit „Valerius" ons
als 't mooiste, ook 't beste voldeden.
Het droeve lied: \,Men brandt, men
blaakt',, een getrouwe schildering
van de rouw en ellende, die was door
gemaakt, vormde een geslaagde te
genstelling met gezang 304. „Geluk
kig Nederland", waarvan de voor
dracht dankbaar en beschaafd was.
De toonvorming was goed verzorgd
en zuiver de toonshoogte.
De heer D Grondsma gaf een in
leiding over „Wilhelmus van Nas-
sauen", waarna hij de tekst van onze
nationale hymne déclameerde. In 't
bezit van een melodieuse spreek
stem zeide hij zijn verzen tot aller
bevrediging Was de ruimte van het
grote gebouw soms wat te wijd voor
zijn geluidsvolume, de bekendheid met
de woorden was dan een hulpmiddel
om de enthousiaste déclamator heel
en al te volgen.
Leo Mens was een waardig vertol
ker van de „Aria voor orgel" van Jan
Lorlllet (oud Nederlandse school).
Fijntjes geregistreerd werd alles
zins genoten van het fraaie muziek
stuk Ten slotte gaf „Ex Animo" nog
een zeer toegewijde uitivoering van
„Het ontzet van Leiden" de
3 October Hymne van Kücken, waar
in het koor zich van z'n goede kant
deed kennen. Nadat de gemeente ge
zang 301, vers 1, 3 en 6 (van het Wil
helmus) had gezongen werd de uit
muntend bezette Pieterskerk in alle
stilte verlaten.
Jo Kortmann.
GEVEILDE PERCELEN.
Ten overstaan van Notaris A. H.
Doyer te Leiden. Huis en erf Raam-
steeg 61 in bod: f 4.150.koper de
heer P. de Jongh q.q. te Leiden voor
f 4.375.Huis en erf Raamsteeg 35
in bod: f 3.150.koper de heer E.
van Starkenburg q.q. te Oegstgeest
voor f 3.160.Huis en erf Borger-
straat 5 in bod: f 2.650.koper de
heer J. Ie Haen te Leiden voor:
f 2.652.Huis en erf Borgerstraat
8 in bod: f 2.650.koper de beer W.
van der Werf te Leiden voor f 2.650.
Huis en erf Borgerstraat 10 in bod:
f 2.650 koper de heer J. C. Uylen-
broek te Leiden voor f 2.650.Huis
en erf Borgerstraat 12 in bod: f 2.700
koper de heer C. de Munnik te Lei
den voor: f 2.700.
jiiiiiimmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiimiiii£
In het schoollokaal. Wie weet hoe in 1574 de burgemeester van Leiden heette? Dat weten
„Vander Werf" klinkt het uit tien monden tegelijk!
niet van dominees en ouderlingen.
Maar ook zij zijn het volk voorgegaan
in het verzet. Ook zij hebben overal
hulp, troost en kracht geschonken.
Spr. besloot met de wens, dat,
mocht er onverhoopt ooit weer oor
log komen, alle Nederlandse Kerken
elkaar weer zouden vindèh in een
goede samenwerking, om wederom
1
E Tot en met 30 September speelt
ïjj 'a middags en 's avonds
E MALANDO en zijn orkest
met An Sandor en FranB "Wanders V/rfe* tn de wereldt
INTERNATIONAAL VOGELPARK
ALPHEN A/D RIJN 2
'iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiJiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiü'iimii?
Horizontaal; 1. haat, 5. voegwoord,
bloedhuis, 11. honigbij, 12. voor
zetsel, 13. deel van een helm, 15.
boom, 16. hevige wind, 20. water
kering, 22. oorzaak, 26. los, zeer
brandbaar koord, 27. aarden of me
talen vaatwerk, 29. korte degen, 31.
munt in Italië, 32. voegwoord, 33.
liniëren, 35. meisjesnaam, 36. paarde-
kracht (afk.), 37. rekening, 38. een
of andere, 39. nummer (afk.), 40.
bereide dierenhuid, 41. tasto solo
(afk. muziek), 43. draad van een
jpinneweb, 44. bijwoord, 45. lengte
maat, 46. lusthof, 48. heeft een schip,
dorsvloer, 52. drietenige struis,
53. scheikundig teken voor tin, 55.
opening ener fuik, 57. val, om mui
zen te vangen, 60. stok, 61. als 38
her., 63. honigdrank, 64. telwoord,
65. zwarte bewoner van Marokko,
lange nekharen van dieren, 68.
sportterm, 70. werpstrik, 71. deel van
het oor, 73. kledingstuk voor dames,
74. biersoort, 75. dorp in N. Brab.
bii Veghel, 77. soort van groente,
look, 78. kloof, 79. echtgenoot.
Verticaal; 1. koers, richting, 2.
gem. in N. Holl. bij Volendam, 3.
voorzetsel, 4. bijwoord, 5. muziek
noot, 6. vriend (Fr.), 7. water in N.-
Brab., 8. vlaskam, 10. wiel, 14. kaas
worm, 16. niet sterk, 17. vertaler, 18.
gewicht, 19. ambtskleed, 21. tijding,
23. tegenstelling van mager, 24.
iemand de achting geven welke hem
toekomt, 25. water in Limb., 27.
brandbare aardolie, 28. voorzetsel,
30. wei-opgevoed man, 33. als 60.
hor., 34. holte in een muur, 37. zelf
kant, 40. tussenzetsel, 42. zuster, 44.
ontkenning (spreektaal), 45. water
in Utrecht, 47. woedend, 48. gordel,
49. meisjesnaam, 51. waterplant, 52.
wild zwijn, 53. sociëteit, 54. Rom.
keizer, 56. onderste deel van het
aangezicht, 58. pijnlijk, 59. afkort ing
voor neon, 60. roodachtig, 62. for
tuin, 65. stiftje van een rijgsnoer,
67. gem. in Gelderl., 69. houten vat,
70. verdriet, 72. water in Z.H., 74.
tijdrekening, 76. onbekende (afk.),
77. afkorting van zekere godsdienst.
Bij juiste invulling der woorden
vindt men in de vakjes 1» 9, 37, 50,
60, 23, 18, 74, 16 de naam van een
man, die in het beleg en ontzet van
Leiden niet de belangrijkste, maar
toch een voorname rol heeft ge
speeld.
Oplossingen worden tot Donder
dag 5 October a.s. op ons bureau
verwacht. Op de enveloppe vermel
den „Puzzle". Als bijzondere eerste
prijs stellen wij voor deze Drie Oc
tober-puzzle beschikbaar een fraaie
lederen dames- of heren-portefeuille
(naar keuze). Bovendien een tinnen
siervaasje, een sigaren-knipper, een
sigarettenkoker en een boek.
OPLOSSING VORIGE WEEK
Horizontaal: 1. Leiden, 5. reflex,
IC ont, 12. opa, 13. stek, 15. Inn, 17.
koen,18. Mark, 20. arak, 22. eg, 23.
na, 25. A.M., 26. de, 27. Rotterdam,
31. sa. 32. ik, 34. Sappemeer, 41. os,
42. ka, 43. el, 44. ba, 45. Velp, 47.
Elba, 49. nier, 51. ons, 53. eden.
Ier, 58. ega, 59. kreeft, 60. Lemnos. den toegezonden.
Verticaal: 1. Losser, 2. ent, 3. item,
4 en, 6. er, 7. look, 8. Epe, 9. Xan-
ten, 11. in, 14. kano, 15. ik, 16. na,
17 Karna, 19. rat, 21. rad, 24. te, 27.
ras, 28. top, 29. ram, 30. mir, 33. mon
nik, 35. aker, 36. pal, 37. ei, 38. eel,
39. Elbe, 40. harnas, 45. Vere, 46.
Po, 47. es, 48. Aden, 50. Ier, 52. nu,
54. ego, 56. af, 57. Ie.
Waarschijnlijk wegens de foutie
ve plaatsing in ons blad van Zater
dag 1.1. was het aantal inzendingen
deze week niet zo groot. De gelukki
gen zijn: T. Bik, Doezastraat 4, Lei
den (sigaren-aansteker), Wed. van
Steynde Groot, Zuidbuurtseweg
63, Zoeterwoude (portemonnaie) en
S- Ouwerkerk, Resedastraat 15, Lei
den (boek). De prijzen zullen wor-
