Politieke intriges en spionnage om felbegeerde uranium Zwitserland ten voorbeeld gesteld Sterke stijging van de kleinhandelsomzet in Juli VRIJDAG 8 SEPTEMBER 1950 DE LEIDSE COURANT i i WEEDE BLAD PAGINA 1 Niet overbodig na de Waterstotbom Sovjets instrueerden 60 inboorlingen voor propaganda in Belgische Congo 1I7ANNEERMEN DENKT, dat uranium door de ontdekking van de wa terstofbom een deel van zq"n belangrijkheid heeft verloren, dan vergist men zich. De besprekingen,, welke te New York tussen Ameri kaanse, Britse en Belgische instanties hebben plaats gevonden om tot een overeenstemming te komen over de vraag, wie het uranium uit de Belgische Congo zal krijgen, hoeveel er voor moet worden betaald en over de voorwaarden voor een nieuwe geheime overeenkomst, wijzen er duidelijk op, dat uranium voor de waterstofbom al even belangrijk is als voor de atoombom. Het uranium wordt bij de eerste gebruikt als „voortbewegende lading"; alleen dit erts kan voldoende warmte ontwik kelen om deze nieuwste verschrikking tot ontploffing te brengen. De ver klaringen waarvan men er enige aan de Amerikaanse „commissie voor atoom-energie" toeschrijft volgens welke de Verenigde Staten, moch ten zij afgesneden worden van toevoer uit de Congo en uit Canada, toch in staat zouden zijn uit de eigen ertsmijnen atoombommen te vervaar digen zou men met één vraag kunnen beantwoorden: hoeveel? Want de Amerikaanse ertsmijnen bevatten niet zo bijzonder veel uranium. Uit de voornaamste erts-staat Colorado, komen berichten, dat de mijnwer kers zich daar bitter beklagen over de Belgische Congo, waarvan het erts 240 maal meer uranium bevat dan het Amerikaanse erts. ingeschakeld zouden worden in de verdere atoom-ontwikkeling. Terwijl deze besprekingen aan de gang waren werd de wereld opge schrikt door de gerechtelijke vervol ging van een Britse atoomdeskundige Groot-Brittannië had eigenlijk de gehele Katanga-kopermijnen in eigen dom kunnen hebben, als men toen- dertij d naar Livingstone had geluis terd, die op zijn laatste reis van 1867 tot 1873 al de enofme mogelijkheden van dit gebied ontdekte en later naar Stanley (1877 tot 1885), maar al spoedig daarop was de teerling ge worpen en werd de Congo-Vrijstaat uitgeroepen, dank zij de Belgische koning Leopold II. De Belgische regering nam na het schandaal van 19061908 de conces sies over en de argumenten voor een verhoging van de uraniumprijzen worden in de eerste plaats gebaseerd op een stijging van de lonen en uit de onkosten, die uit veiligheidsmaat- rekelen ten behoeve der arbeiders zijn voorgekomen. Van het begin af aan werden er in de mijnen relatief hoge lonen be taald, een geoefende neger-mijnwer ker verdiende bijvoorbeeld ongeveer 300 Belgische francs per maand. De ze lonen zijn nu al tot het drievoudi ge gestegen. In de beginperiode was het moeilijk om arbeidskrachten te krijgen, omdat de inboorlingen van mening waren, dat de Katanga-mij- nen te afgelegen waren Zij konden hun geld nergens uitgeven. Toen ontstond Elizabethville, dat tegenwoordig een respectabel aantal inwoners heeft n 1. ongeveer 20 000 blanken en 3.000.000 negers. Een spoorweg werd aangelegd en de Ka- tanga-streek, 1300 meter boven de zeespiegel, heeft een uitstekend kli maat. Russen gooien roet in het eten Zodra de race om het uranium be gon, vroegen de Russen zich af hoe zij enige invloed over de zwarte mijnwerkers zouden kunnen krijgen en in de laatste tijden schijnt hun dit wel te lukken. De looneisen worden steeds hoger. Sovjet-agenten hadden 60 inboorlingen uit de Belgische Con go gerecruteerd en naar Moskou ge zonden, waar ze twee jaren achter een werden geschoold; daarna keer den er in de herfst van het vorig jaar 57 terug naar Brazzaville met de opdracht, onder hun landgenoten pro- Katanga-mijnen de grootste ter wereld De Canadese ontdekking, een „ver klikker", die vanuit het vliegtuig wordt bediend en buitengewoon ge voelig is voor radio-actieve minera len, schijnt al een belangrijke verbe tering te zijn ten opzichte van de Geigerteller en men mag aannemen, dat men daardooï sneller en beter de bodem zal kunnen onderzoeken op het kostbare erts, maar toch zal in de eerstvolgende jaren de Wester se wereld het uranium «voor het groot ste gedeelte moeten betrekken uit de Katanga-mijnen in de binnenlan den van de Zuidelijke Congo, die aar Noord-<Rhodesia grenzen. Sinds de herfst van het jaar 1944 importeerden de Verenigde Staten meer dan 60.000 ton uranium-erts uit de Belgische Congo, hetgeen prac- tisch de hele voortbrengst was aan gezien Groot-Brittannië, dat recht heeft op de helft, slechts een kleine fractie van zijn portie opvroeg er. België, volgens het zeggen.van de eerste Belgische atoom-geleerde prof. Max Cosyns, niet meer dan één pro cent kreeg. Volgens verschillende be rekeningen komt dit neer op 60 tot 80 procent van de hele ons bekende wereld-productie en de prijs bedroeg 71 tot 107 per ton, al naar ge lang van de kwaliteit. In Brussel is men van mening, dat deze prijzen veel te laag liggen en dat vormt dan ook een van de punten van bespreking in New-York. Een tweede punt is de kwestie, dat En geland zijn deel aan de Verenigde Staten wilde afstaan op voorwaarde, dat de Britse geleerden in Amerika DE BAKERMAT DER ORANJES HEEFT 600 JAAR STADSRECH TEN. De stad Dillenburg in Duits land, de bakermat der Oranjes, viert op het ogenblik het feit, dat zij 600 jaar geleden stadsrechten heeft ver- kregen. Onder de 30.000 mensen die naar de feestvierende stad waren ge komen, was ook een groot aantal Nederlanders. Het hoogtepunt dèr feestelijkheden was de reconstructie van de drievoudige Graven bruiloft in het Huis Oranje. Onze foto laat U een deel van de feeststoet, een onderdeel der brui loft, zien. pERDINAND TUOHY, de ver- maarde Britse journalist, heeft over de betekenissen van de uranium-rijkdommen van de Congo bijgaand artikel geschre ven, waarin hij de consequenties bespreekt van het feit, dat er zonder uranium nooit een wa terstofbom zal kunnen ontplof fen. paganda te maken en o.a. dit in te prenten: „De Russen zullen komen om Afri ka te bevrijden en de oude opper hoofden en tovenaars weer in hun waardigheid te herstellen. Wanneer met jullie hulp de blanken zijn ver dreven komt jullie oude macht weer terug." Bovendien werd ontdekt, dat de Russen in Kipoesji een spionnage- centrum hadden opgericht, vlak bij de Chinkolobwe uraniummijn, die nog steeds verreweg de belangrijkste is. Uit een officiël rapport bleek, dat de veiligheidsmaatregelen in deze mijn betreurenswaardig slecht waren en dat, teneinde deze gang van zaken te verbeteren, er tot grotere uitga ven moest worden overgegaan, met het gevolg, dat de verkoopprijs aan Amerika gewijzigd zqu moeten wor den. Een communistische infiltratie in de provincie Katanga, volgens Rus sische opvattingen de belangrijkste van heel Afrika, doet zich steeds meer gelden. Men neemt aan, dat de Sovjet-Russische uranium-bron- nen niet overmatig groot zijn er voert als bewijs voor deze stelling aan, hoezeer de Russen zich op de Tsjechische mijnen concentreren. Het is htm voordeel, de uraniumaanvoer naar het Westen zoveel mogelijk te belemmeren, vandaar hun activiteit in Katanga. Volgens de Amerikaanse voorstel len in verband met de controle op de atoomkracht zouden de uranium- mi.jnen van Katanga, zo goed als alle verdere uranium- en thoriummijnen over de gehele wereld, het eigendom van een internationale instelling wor den. De Russen beweren echter dat de regeringen maar op hun eigen houtje verder moeten gaan. zélf alle mijnen, fabrieken en laboratoria hun territorium moeten besturen en leiden en dat een internationale com missie gemachtigd zou moeten wor den alle atoom-fabrieken, die zij kent periodiek te inspecteren. Deze commissie zou zich aan be slissingen van de Veiligheidsraad moeten houden, dat wil dus zeggen, dat ze aan het recht van veto van de leden van de Raad zou zijn gebon den. Waarschijnlijk zal de volgende stap zijn, deze beide standpunten met elkaar samen te brengen En de me ning begint langzamerhand veld te winnen dat nu de politici hebben ge faald de geleerden maar eens moe ten proberen de mensheid te be vrij den van de verschrikkelijke nachtmer rie, die zii heeft opgeroepen: de atoomkracht. Tegen maximum van f 180. Hoofdarbeiders protesteren Enige organisaties van hoofdar beiders Centrale van kapiteins en officieren ter koopvaardij, Neder landse bond van technici, Bond van werkmeesters, technici en opzicht- houdendpersoneel, Nederlandse ver eniging van spoor- en tramwegper soneel, Alg. Ned. Bond van handels- en kantoorbedienden en handelsrei zigers „Mercurius" hebben geza menlijk een telegram gezonden aan de raad van ministers, luidende: „Met grote teleurstelling hebben ondergetekenden kennis genomen van de in de bekendmaking inzake de loon- en prijspolitiek opgenomen bepaling dat de toe te kennen loons verhoging f 180w— per jaar niet mag overschrijden. Zij zijn van oordeel, dat de reeds te constateren achterstelling der middengroepen, waartoe de g-^voer de loonpolitiek heeft geleid, djor de ze maatregel nog wordt vergroot. Met klem dringen zij er bij u op aan de 5 procent loonsverhoging van toepassing te verklaren zonder deze aan een maximum te bi iden ONTHEEMDEN UIT DUITSE KAM PEN IN NEDERLAND AANGEKO MEN. Gistermorgen kwam op het station te Arnhem een groep van ongeveer 20 ontheemden aan, die uit verschillende Duitse kampen zijn ontslagen. Deze ontheemden, allen ouden van dagen, zijn van verschil lende nationaliteiten. Zij zullen in diaconale inrichtingen in ons land worden verzorgd. De groep na aankomst uit Mün- chen op het perron te Arnhem. j^EDERLAND zou, wat industrialisatie en verhoging der arbeidspro- ductiviteit betreft, veel meer gebruik kunnen maken van het Zwit serse voorbeeld. De Zwitserse industrie heeft onder omstandigheden welke zich met de Nederlandse laten vergelijken, een arbeidsproductivi teit bereikt welke waarschijnlijk hoger ligt dan de Amerikaanse en in ieder geval de Nederlandse ver achter zich laat." Arbeidsproductiviteit hoger dan in Nederland Dit oordeel werd uitgesproken door jhr. J. P. Beelaerts van Blok land, secretaris van de Nederlandsch- Zwitserse Kamer van Koophandel, in de Buitenlandse Club van de Jaar beurs, waar hij sprak over de Ne derlands-Zwitserse handelsbetrekkin gen. „Ik ben er helemaal niet van over tuigd dat Nederland van de Ameri kaanse productie-methoden zoveel kan leren, gelijk zo dikwijls wordt beweerd", aldus de heer Beelaerts. De Zwitserse productie-methoden, vervolgde hij, hebben hun betekenis bewezen. Als we het voor industrie of landbouw onbruikbare deel van Zwitserland buiten beschouwing la ten, heeftf dat land een bevolkings dichtheid welke niet veel lager ligt dan de Nederlandse. Grondstoffen en kolen moet het invoeren en koloniën bezit het niet. In deze opzichten staat Zwitserland er zeker niet gunstiger voor dan het Nederland van nu, dat althans nog enige kolen en olie voortbrengt. Toch heeft Zwitserland zich opge werkt tot een arbeidsproductiviteit, welke veel hoger ligt dan die van Nederland en kan het zich, relatief per hoofd der bevolking gerekend, zelfs het grootste exportland ter we reld noemen. Waarom, zo vroeg spr., lange en kostbare studiereizen naai Amerika gemaakt, als er zo dichtbij leerzame ervaringen zijn op te doen? Onderscheiden takken van detail handel en ambacht boekten in Juli j. 1. een vrij belangrijke omzetver- meerdering. Vermoedelijk zijn de gespannen internationale verhoudingèn, voort vloeiende uit het Koreaanse con flict, alsmede de in verschillende branches gehouden opruimingsver kopen hieraan niet vreemd geweest, aldus het economisch instituut voor den middenstand. De grootste omzetstijging werd genoteerd in de detailhandel in textiel, waar een sterk toegenomen vraag inaar huishoudgoetieren, on dergoed en wol kon worden waarge nomen. Ook in het kruideniersbe- drijf was sprake van omzettoene- ming en wel voornamelijk van sla olie, rijst, zeep, wasmiddelen, thee, cacao, suiker, lucifers, vleesconser- ven en vlees in blik. Voorts be werkstelligde de grotere aankoop door het publiek o. a. van zeep en wasmiddelen ook in het drogisten- bedrijf een niet onaanzienlijke om zetstijging. In het kruideniersbedrijf waren de omzetten in Juli j. 1. in de mede werkende zaken gemiddeld 21 pro cent hoger dan die in de vooraf gaande maand. Ten opzichte van de overeenkomstige maand iq 1949 werd een omzetstijging genoteerd van 19 procent. In deze branche bleef de omzettoeneming niettegen staande enig hamsteren, dus nog van beperkte omvang. Wel kon wor den waargenomen, dat de extra aankopen in de grote steden groter waren dan in de kleine en-middel grote plaatsen. Gunstig kon het omzetverloop worden genoemd in de detailhandel in textiel. In deze branche viel 'n aanzienlijke omzetvermeerdering op te merken, welke ten opzichte van Juni 1950 niet minder dan 34 pro cent bedroeg. De geldomzet in Juli j. 1. was bijna het tweevoudige van de gemiddelde maandomzet in 1947. In vergelijking met Juli 1949 (in welke maand eveneens opruimings verkopen werden georganiseerd) werd een omzetstijging behaald van 23 procent. Ook in deze branche hebben prijsstijgingen bijgedragen tot de geboekte toeneming van de geldomzet. In de tot deze branche behorende groepen speciaalzaken waé de om- zetbeweging in Juli eveneens be vredigend te noemen. Een sterke omzetstijging trad op in de wolwin kels en wel van 83 procent. In de wolwinkels werd ook ten opzichte van Juli 1949 de grootste omzetvermeerdering geboekt, n. 1. van 40 procent. In de overige ge noemde groepen speciaalzaken wa ren de Juli-omzettan in 1950 630 procent hoger dan die in 1949. Een uitzondering vormden slechts de damesconfectiezaken, waarin ten op zichte van de overeenkomstige maand in 1949 een geringe omzet daling intrad. In de niet-gespecialiseerde tex tielwinkels (gemengde zaken) was de omzet in Juli j. 1. 43 procent ho ger dan die in de voorafgaande maand en 26 procent' boven het peil van de gelijknamige maand in 1949. In de detailhandel in schoeisel waren de geldomzetten bij de deel nemende winkeliers gemiddeld 10 procent hoger dan in Juni 1950 (op ruimingen) en 12 procent hoger dan in Juli 1949. De parenomzetten ver toonden ten opzichte van Juni j. 1. een stijging van 13 procent, terwijl de gemiddelde opbrengst per paar schoeisel daalde van f 13,45 tot 13,15. In Juli 1949 en 1950 waren de parenomzetten vrijwel gelijk. Daarentegen steeg de gemiddelde opbrengst per paar van f 11,50 tot 13,15.— Nadat in de detailhandel in ta baksfabrikaten in drie achtereen volgende maanden een vrijwel ge lijke omzet werd genoteerd, trad in Juli j. 1. enige omzetstijging op, welke gemiddeld 8 procent bedroeg. In sigaren, sigaretten en tabak werd een omzetvermeerdering geboekt van resp. 7, 8 en 9 procent. De om zetten in Juli 1949 en 1950 lagen op eenzelfde niveau. 'n Beetje tocht - kou of vocht, is niet het ergste. Als ge Uw bloed maar zuiver houdt. En dat Kan! Met Kruschen Salts. Onzuhrer bloed is één van de ge- niepigste oorzaken van Uw Rheuma- tische pijnen. Als de bloedzuiverende organen met de jaren wat verslap pen en niet meer die jeugdige kracht ontwikkelen, gaan afvalstof fen in het bioed zich vastzetten ir hoeken en gaatjes. Door dat te voor komen tast ge Uw Rheumatische pij nen bij de ooisprong aan. Begin daar om zo gauw mogelijk de bloedzuive rende Kruschenkuur. Geen prettiger kuur dan juist Kruschen iedere morgen de kleine dosis. De resultaten voelt ge al gauw. Uw pijnen ver dwijnen en die stramheid maakt plaats voor dat prettig en veerkrach tig jeugdig gevoel. SNELLER REIZEN1 Douane in de trëin De passencontróle en het douane onderzoek zullen het volgende sei zoen in geheel West-Europa in de rij dende trein geschieden. Tot dit be sluit kwamen douane-autoriteiten, politiemannen en vertegenwoordigers van spoorwegmaatschappijen uit België, Nederland, Denemarken, Frankrijk en Zwitserland op een conferentie te Genève. De afgevaar digden van de Hoge Commissarissen beslisten voor West-Duitsland. Het ligt in de bedoeling, de voor lopige overeenkomsten op 20 Mei 1951 te laten ingaan. De reis RomeKo penhagen zou door de nieuwe rege ling met een nacht bekort worden. Ook de reizigers op de route Neder landScandinavië zullen van de maatregelen profiteren. Men verwacht, dat de versnelling van het verkeer tussen Nederland en West-Duitsland reeds op 8 October aanstaande kan ingaan. BRANDSTOFFENBIJSLAG OOK DEZE WINTER. Evenals vorige jaren zal in de win ter 19501951 aan personeel, die een uitkering ontvangen Krachtens de bepalingen van de sociale bijstands- regeling en de zelfstandigenregeling (groepen A en B) een brandstoffen- bijslag worden verstrekt. „CANADEES" IS FRANSMAN. In Montreal is verklaard, dat de ballonvaarder Albert Boitard, die als deelnemer aan de internationale bal lonwedstrijd Zaterdag in Amsterdam is opgestegen en die zich thans in de Russische zone van Duitsland be vindt, geen Canadees is, doch een Fransman. Boitard heeft Canada sinds 1920 ge regeld bezocht en deed aan de wed strijd mee als vertegenwoordiger van Canada. Een woordvoerder van de Franse militaire missie in Berlijn verklaarde geen inlichtingen te hebben over Boi tard en dat er geen stappen gedaan zouden worden bij de Russische auto riteiten. BEJAARDE VLUCHTELINGEN IN NEDERLAND AANGEKOMEN. Met de D-trein uit München zijn gisterochtend de eerste 24, meren deels bejaaïde vluchtelingen, van een groep van twee honderd voor een groot deel afkomstig uit de Bal- tische en Slavische landen, in Neder land aangekomen. Deze vluchtelin gen, die er vrij goed uitzien en die in tehuizen in verschillende plaatsen in Nederland onderdak zullen krijgen, werden op het station te Arnhem op gewacht door vertegenwoordigers van de Protestantse kerken in Ne derland. Katholieken waren bij deze eerste groep vluchtelingen nog niet aanwezig. De vluchtelingen, die onder moei lijke omstandigheden in tal van kam pen in Duitsland vertoefd hebben, waren zonder uitzondering blij in Nederland een goed onderdak te zul len vinden. Op dit ogenblik zijn er in de geallieerde zones van Duitsland nog ongeveer 200.000 verplaatste per sonen. De eerstvolgende groep vluch telingen hoopt men in de eerste week van October naar Nederland over te brengen. Dr. Julien terug uit Afrika Voor de 16e maal Na een reis door Centraal- en Oost-Nigeria is dr. Paul Julien, voor zitter van het Nederlands Genoot schap voor Anthropologic, in Neder land teruggekeerd. Het doel van deze expeditie, zo deelde dr. Julien mede, was het in stellen van een anthropologisch bloedonderzoek, zoals bij allé voor afgaande reizen. Tijdens een twee tal vorige expedities was namelijk komen vast te staan, dat zich ergens in West-Afrika een zogenaamde B- pool moest bevinden, daar enkele door dr. Julien vroeger onderzochte stammen een opvallend hoog per centage der bloedgroep B vertoon den. De nadere localisatie van deze B-pool was nu het voornaamste doel van deze zestiende Afrika-expeditie. Ondanks enorme moeilijkheden en passief verzet van de nog zeer onaf hankelijke bergstammen gelukte het de onderzoeker zijn doel te bereiken. In totaal werden bloedmonsters van meer dan 1500 individuen onder zocht, hetgeen ruim 6000 analyses eiste, welke alle in de wildernis wer den uitgevoerd. Ook voerde dr. Julien enige oriën terende onderzoekingen uit onder de Batta- en Vere-stammen aan 3e voet van het Alantika-gebergte en kon hij doordringen tot enkele uiterst ge- isoleerde kampen der Bororo-noma- den, van wie sommigen nimmer blanken hadden aanschouwd. De ontzetting die zijn verschijnen hier te weeg bracht, was onbeschrijfelijk. Dr. Julien beschreef deze Bororo als verreweg de schuwste stam, die hij in zijn veeljarige ervaring had ont moet. Deze expeditie was dr. Julien's zestiende reis in Afrika. HOGERE BELASTING OP SIGARETTEN OVERBODIG? De fabrikanten en importeurs van sigaretten verwachten van de voor gestelde verhoging van de omzetbe lasting op sigaretten weinig goeds. Op het ogenblik worden in Neder land zeven milliard sigaretten per jaar omgezet. In het eerste halfjaar van 1950 bedroeg de kleinhandels- omzet 111,5 gulden, waarvan 62 pro cent rechtstreeks aan accijnzen en 3 pet aan omzetbelasting in de schat kist terechtkwamen. De verhoging van de omzetbelas ting op sigaretten boven de 70 cent per pakje tot 6 pc. zou slechts een extra bate van ruim drie millioen gulden opleveren. Diezelfde drie millioen zouden echter een extra zware last leggen op de, bedrijven. Daar komt nog bij, dat de impor teurs verwachten, dat in de toekomst door de prijsstijging van de ruwe tabak, geen enkel pakje sigaretten beneden de 70 cent zal kunnen wor den geleverd. Dit zou tot gevolg heb ben, dat aanmerkelijk meer baten in de schatkist zullen vloeien dan op de begroting geraamd is. EN TOCH WORDEN ER NOG BLOEMBOLLEN GEGETEN! De tijd dat wij bloembollen aten, is ge lukkig reeds lang voorbij. De smaak zijn wij echter nog niet helemaal vergeten en wij zouden er dan ook niet over denken er thans een te nuttigen. Anders is het met de kleine Linda van Langen uit New York, die nog nooit bloembollen als maaltijd heeft voorgezet gekregen. Tezamen met haar vriendje Robert Ryder jr. mocht zij, gekleed in echt Volen- dams costuum, het Amerikaanse schip „American Defender", dat ge laden was met Nederlandse bloem bollen tot een waarde van ruim een half millioen dollar, begroeten. Linda vond de bloembollen er zo aanlokkelijk uitzien, dat zij met graagte haar tanden er in zette.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1950 | | pagina 5