Gemeenteraad van Leiden besloot
tot demping van. de Mare
Een onverwachte mededeling van de voorzitter,
welke veel beroering bracht
DE MARE
WAARBORG
Za Ihet Leids Merenplan doorgang vinden?
Een 3-tal kernpunten ter overweging I
DINSDAG 27 JUNI 1950
DE LEIDSE COURANT
TWEEDE BLAD PAGINA 1
De gemeenteraad van Leiden kwam
gisteren in vergadering bijeen- In de
commissie van advies in culturele
zaken werden benoemd prof. dr. L.
J. van Hoik. mr. P. Cleveringa, mr.
P- C. Witte, de heren H. Zunderman,
A. J. v. d. Pompe, M- H. Zaalberg
en P. Brouwer. Voorz. van de com
missie is de weth. van Onderwijs.
Tot lid in het bestuur van de Ver.
Bouw van Werkmanswoningen werd
benoemd prof. dr. Kreukniet
Bij de behandeling van het adres
van de bewoners van de Haverzak
laan in verband met ontruiming van
de. woningen, uitte mevr. Braggaar
De Does (Afb.) enigszins haar te
leurstelling over het prae-advies. De
heer Vos (V.V.D.) betoogde, dat de
bewoners recht hebben op de ver
huiskosten; het is geen gunst. Wet
houder Jongeleen ried aan, zich aan
het prae-advies te houden, waartoe
de Raad na nog enige discussie be
sloot.
Uitbreiding gebouwen
Reinigings-dienst.
Bij het voorstel tot uitbreiding van
de gebouwen van de Gem. Reinigings
dienst herinnerde de heer Lombert
(K.V.P-) aan de wenselijkheid, de
Reinigingsdienst buiten de bebouwde
kom te brengen. Nieuwe kapitaals
investeringen zouden een verplaat
sing weer moeilijker maken.
De heer Van Stralen (Arb.) vond
het practischer, dat de dienst gelegen
blijft zoals zij is. De heer Knetsch
(Prot.) merkte op, dat de dienst nie
mand tot last is. De heer A. van Dijk
(K.V.P.) overwoog, dat ook verplaat
sing van de lichtfabrieken eigenlijk
wenselijk is. De wethouder verdedig
de het uitbreidings-voorstel. Het
voorstel werd aangenomen; tegen de
heren Lombert en A- van Dijk.
Daarna kwam aan' de orde het
voorstel de bruggen langs en over de
Lange Mare te vernieuwen. Daarbij
kwam aan de orde een voorstel van
de voorzitters van de K. V. P- en
Prot. raadsfractie tot demping van
de Lange Mare, verscheidene .adres
sen en een telegram van Rijks-Mo
numentenzorg.
Geen stadsschoon bedreigd.
De heer Woudstra (Prot.) zeide,
dat het enig argument tegen demping
is, het verloren-gaan van een stukje
karakteristiek stadsschoon. Spr. geeft
toe, dat een gedempte Mare voor het
doorgaand verkeer niet van groot
belang zal zijn, doch wel vpor locaal
verkeer, geliik de Verkeers-commis-
sie heeft aangetoond. Spr betwijfelt
of de historie van Leiden verweven
is met de Lange Mare; dit acht spr.
overdreven. Spr. begrijpt niet, waar
om de Mare uit stedebouwkundig
oogpunt oper. moet blijven. Spr. kan
er niet veel moois aan ontdekken.
Dit is niet een typisch oud-Hollands
grachtje. Vreemdelingen, die wan
delen van Stadhuis naar Lakenhal
over de Mare, maken een levensge
vaarlijke tocht. In plaats van het
gore grachtje kan een frisse straat
met bomen komen. Het is nu een
voor voetgangers en wielrijders ge
vaarlijke toestand. Bovendien kan
een parkeer-gelegenheid worden ge
schapen.
Tijd van romantiek is voorbij.
De heer A. van Dijk (K.V.P.) lichtte
toe, dat de voorstellers ook bedoelen
verlaging van de Hartebrug en de
mogelijkheid van verbreding van de
Korte-Mare-weg, zodat de brug over
de Oude Vest midden voor het ge
dempte gedeelte komt te liggen. Spr
wees op de noodzakelijkheid ter be
veiliging van het .voetgangers-ver
keer de Mare te dempen. Spr. ont
kent niet, dat de Mare een zekere
aesthetische betekenis heeft, heel
veel stadsschoon kan spr. er toch niet
in vinden. Dit is meer een kwestie
van aanvoelen, maar daar moet men
om verkeers-technische motieven piet
voor uit de weg gaan. De tijd van de
romatiek is voorbij. Spr. voorziet in
de toekomst zelfs demping van het
Rapenburg.
Overdreven benaming.
De heer Van Iterson (Prot.) acht
de benaming van aestheti9ch grachtje
overdreven. Voor het toerisme is de
Mare niet van belang; 20 toeristen
bezoeken jaarlijks de Marekerk. Het
verkeersprobleem op de Mare is nij
pend. Demping is ook financieel
voordelig op de duur, vooral als men
rekening houdt met de noodzakelijke
vernieuwing der walmuren-
De heer Kortmann (K.V.P her-,
innerde aan de demping van het Ro-
kin te Amsterdam. De voorstanders
van deze demping hebben in het
Verloop van de tijd gelijk gekregen.
We staan hier enigszins voor een
zelfde keuze. De Mare is echter
aesthetisch niet van zo groot belang.
Er is reeds op gewezen, dat het
aantal klassieke gevels langs de Mare
gering is. De bruggen hebben geen
eeuwen-oud cachet en. dit zou bij
vernieuwing toch verloren gaan. In
het belang van de verkeers-verbete
ring heeft spr daarom geen bezwaar
tegen demping.
Capriolen.
De heer Ten Broek (K.V.P.) haalde
ook een Amsterdams voorbeeld aan
n.l. de Vijzelstraat. Op de Mare
moeten rijwielen en voetgangers
capriolen maken, om er door het
verkeer te komen. Als we aan tradi
tie vast willen houden, zouden de
raadsleden dat ook moeten doen en
de dames zich in hoepelrokken in de
Raadzaal moeten bevinden
Geen grijze haren.
De heer D. van Dijk (Arb.) zeide,
dat het hier geen tegenstelling is
tussen oudheid-aanbidders en ver-
keers-maniakken. Het adres van
„Oud-Leiden" heeft spr. geenszins
kunnen overtuigen. Spr. hoopt, dat
er nog eens een voorstel komt tot
demping van het Rapensug. Spr.
vraagt zich echter af, wat men be
reikt met demping van de Mare. De
genen, die hun auto parkeren willen,
zetten de wagen toch neer op een
punt zo dicht, mogelijk bij hun zake
lijk doel; op de Breestraat bijv.
De gedempte Mare heeft een te nau
we verkeers-uitmonding. Een behoor
lijke toegang tot de Mare verkrijgt
men alleen door de Hartebrug tegen
de grond te werpen en ergens an
ders op te bouwen. Spr. zal er geen
grijze haren van krijgen als de meer
derheid tot demping besluit.
De heer Knol (Prot.) ging in op de
financiële kant van de zaak, waarom
trent ook de heer Van Stralen (Arb.)
inlichtingen vroeg.
Bestraffende vinger.
De heer Schüller (Arb.) zegt, dat
B- en W. het vraagstuk bruggenbouw
of demping van beide zijden hadden
moeten belichten. Als dus stagnatie
ontstaat bij demping, ligt de oorzaak
daarvan niet bij de Raad, maar bij
B. en W. Naar spr.'s inzien kan de
Korte Mare veel smaller worden.
Demping brengt zeker enige ver-
keersverbetering. Spr. vraagt zich af,
wanneer de grote verkeersdoor-
braok Noord-Zuid tot stand kan ko
men bij de tegenwoordige woning
nood. Als parkeer-gelegenheid is de
Mare vooral van belang voor vracht
verkeer.
De heer Van Weizen (Comm.) zei
de, dat zjjn fractie haar houding nog
niet bepaald had en eerst het voor-
en tegen van demping wil beluiste
ren.
De heer Goslings (Arb.) heeft heel
weinig argumenten gehoord, welke
demping pertinent noodzakelijk ma
ken .Zijn er de laatste jaren op de
Mare veel ongelukken gebeurd? Ver
gelijking met andere dempingen gaat
niet op, omdat geen doorgaande ver
keersverbinding wordt geopend.
De heer De Kier (Prot be
schouwt een gedempte Mare wel de
gelijk van belang ter ontlasting van
het verkeer op de Haarlemmerstraat.
Weinig aandacht.
De heer Van Oijen (K.V.P.) merkt
dat schoonheids-motieven weinig
aandacht hebben gehad. We gaan
een mooi stukje Leiden verlaten, als
we de Mare gaan dempen. Men zegt
dat het er mooier zal worden, maar
dat ontkent spr. Demping zou alleen
verantwoord zijn als een verkeers-
verbeterin;-' werd verkregen. Maar
de sleuf bij de Haarlemmerstraat
blijft bestaan. De Haarlemmerstraat
is t6ch veel te smal. Op zijn aesthe
tische bezwaren terugkomend, wijst
spr. op het Levendaal. Is het er
mooier op geworden? Zo zal ook de
Mare er niet mooier op worden en
demping zal geen oplossing brengen-
Spr- beveelt een oplossing aan via
de Voldersgraoht.
De heer Knetsch (Prot.) zag in
demping wel enig belang.
VAN BUITEN
ÈN VAN BINNEN
Alle Waarborg-kleding heeft
apart gemaakt binnenwerk,
Waarborg-binnenwerk! Dat
geeft blijvende pasvorm aan
de goede coupe en bewerking.
WAARBORG-COSTUUMS
in diverse prijzen van
f 84.tot f 144.
Zomercost. f 61.- tot f84.-
Sportcolberts f35.- tot f 65.-
Pantalons f 17.50tot f 45.-
Eg. kat.reg.j. f35.- tot f95.-
Kat. jongenspakjes v.a. f 9.50
25 zaken in Nederland.
Aardig grachtje.
De heer Aalders (K.V.P.) sloot zich
aan bij het betoog van de heer van
Oijen.'Als men er gewoond heeft en
na 25 jaar de Mare nog steeds mooi
vindt, is dat een bewijs dat zij moo'
is. In ieder geval is het een heel aar
dig karakteristiek grachtje. Men
moet echter niet het gevoel doch ook
het verstand laten werken. Het toe
genomen verkeer vraagt de demping
Mej. Van Nienes (Arb.) vindt, dat
de Mare deel uitmaakt van bet aes
thetisch aanzien van de kern der
stad. Daarom is spr. tegen demping.
De heer Van den Burg (Arb.)
meent, dat, eenmaal de Mare ge
dempt, niet meer naar de gracht zal
worden terugverlangd.
AVONDVERGADERING.
In de avondvergadering verde
digde weth. van der Kwaak het
standpunt van de minderheid in B.
en W. Spr. kan de stedebouwkundige
waarde van de Mare niet inzien. De
Hartebrug eist dringend verlaging
en verbetering. De gedempte Mare
zal in een urgente behoefte aan een
parkeer-ruimte op Vrijdag voorzien.
Waar de nieuwe veemarkt komt aan
de Haarlemmertrekvaart, zal door
demping bovendien een uitstekende
toegangsweg tot de binnenstad wor
den verkregen. Demping betekent
na verloop van tijd, dat 150.000
minder behoeft geïnvesteerd te wor
den. Deze mogelijkheid mag men
niet verwaarlozen.
Demping ontraden.
Weth. Jongeleen zou er liever zit
ten als verdediger van de demping,
omdat deze aantrekkelijk is! Spr. zal
trachten het voorstel van de meer
derheid te verdedigen. Spr. heeft
geen argumenten gehoord, die het
dringend nodig maken, de Mare te
dempen. Als het nieuwe spoorweg
plan klaar is, krijgen we verbinding
RijnsburgerwegSchuttersveldMa-
redijk, terwijl de Haarlemmerweg
verlaagd zal worden tot een 4<
rangsweg. Al het vervoer van War
mond, Voorhout en Noordwijker-
hout zal in de toekomst geschieden
over de AbtspoelwegMaredijk.
Wat de parkeer-ruimte op Vrijdag
betreft, de enige oplossing is een
nieuwe veemarkt. Spr.'s grote be-
zwaar tegen demping Mare blijft,
dat zij geen oplossing geeft. Het ver
keer wordt aangetrokken naar een
straat, waar we het niet moeten heb
ben n.l. de Haarlemmerstraat. Het
scheppen van een parkeer-ruimte
houdt het gevaar in, dat zij een
overstag-gelegenheid wordt voor het
zware verkeer. Verbreding van de
Korte Mare-weg zal f 150.000 vra
gen. Verkeersverbetering wordt vol
doende verkregen door de verbrede
bruggen. Wat het karakter van de
Mare betreft, is spr. het in veel eens
met de heer van Oyen.
Spr. vreest, dat als de Raad
het plan tot demping aanneemt,
de gemeente geen toestemming
tot demping krijgt of in ieder
geval de goedkeuring van het
raadsbesluit zal worden ver
traagd. Verbetering van de Ma-
rebrug is echter dringend; zij
verkeert in slechte toestand en
spr. neemt het niet op zijn ver
antwoording, de Marebrug nog
langer zo te laten liggen.
Tweede burgemeester Van
der Werff.
De voorzitter zeide, dat twee be
langen hier tegen elkaar worden af
gewogen; het aesthetisch en histo
risch belang en het verkeersbelang.
Over het eerste loopt naar spr.'s me
ning de Raad te licht heen. Hebben
de raadsleden wel voldoende kijk op
de historische belangrijkheid van
Leiden? Tot zijn schrik heeft spr.
zelfs over demping van het Rapen-
brug horen reppen. Dan zal men
echter een andere voorzitter moeten
zoeken, want roept spr. uit; „Niet
anders dan over mijn lijk!" Zo dra
matisch zal spr. zich de demping
van de Mare echter niet aantrekken.
Het beeld van een oud-Hollandse
stad moet toch wel tot ons spreken,
al moet men daarbij niet overdrij
ven. De grachten van onze Holland
se steden mag men slechts in uiter
ste geval dempen. Demping van de
Mare betekent: men verliest wat
moois en krijgt er iets lelijks voor
de plaats. Het verkeersbelang is niet
zodanig, dat het historisch belang er
aan moet worden opgofferd. Het is
de vraag, of van de parkeer-ruimte
veel gebruik zal worden gemaakt.
Voor het verkeer krijgt men slechts
een halve oplossing. Daarom ont
raadt spr. ten sterkste aanneming
van het voorstel-Van Dijk-Woudstra.
Replieken.
Bij de replieken voerden het
woord de heren Woudstra, Frohwein
(die het idee Voldersgracht ontwik
kelde). Schüller, Van Iterson, Vos
(die verklaarde, dat de fractie tegen
demping zal stemmen), Questroo
(die wees op het voordeel, dat de
Hartebrugkerk een zij-uitgang zou
kunnen krijgen en aantoonde, dat de
grote bouwheer Jacob van Campen
311 jaar geleden adviseerde de Ma
re te overkluizen!), De Kier, A. van
Dijk, Kortmann, Van den Broek,
Goslings, Stolp, Knetsch, Van Wei
zen (die conservatief wilde zijn en
tegen demping zal stemmen) en Van
Oyen, die nogmaals het plan door
trekking Voldersgracht ten onder
zoek aanbeval en een voorstel in
diende de beslissing over de Mare
aan te houden. De vergadering werd
hiërop geschorst.
Weth. Van der Kwaak belichtte
nogmaals de financiële consequen
ties; demping levert een groot voor
deel op, overwegend, dat vernieu
wing van de walkanten van de Mare
f 250.000 zou vergen.
Weth. Jongeleen herhaalde, dat hij
niet „tot-en-met" een tegenstander
van demping is. Spr. is echter niet
overtuigd door de argumenten van
de voorstanders ervan. Mocht de
Raad tot demping besluiten, dan zul
len B. en W. het besluit loyaal uit
voeren. Ook betoogde spr., dat Jacob
van Campen niet de gehele Mare,
('och slechts een klein gedeelte bij de
kerk wilde overkluizen. T.a.v. het
voorstel-Van Oyen inzake de Vol
dersgracht zei spr., dat, nu het aan
te kopen pand voor doortrekking van
de Voldersgradht in openbare verga
dering ter sprake is gebracht, iedere
kans om tot een vergelijk te komen
,s verkeken.
De v.oorz. merkte op, dat de Raad
eeuwen geleden blijkbaar zelfs niets
gevoeld heeft voor een kleine over
kluizing. Spr. ried aan, dit voorstel
te volgen.
De heer Van Oyen trok zijn voor
stel in.
Het voorstel tot demping van de
Mare werd aangenomen met 22 te
gen 14 stemmen. Tegen stemden de
ieden Zunderman, Frohwein, Van
Nienes, Goudswaard, v. Weerlee,
Boesaard, Jongeleen, Van Schaik,
Vos, Goslings, Van Stralen, Van Wel-
zen, Vijlbrief en Pina.
De voorzitter legde daarop de vol
gende verklaring af:
Naar aanleiding van het genomen
besluit zie ik mij tot mijn spijt ge
noodzaakt de raad mede te delen,
dat ik op de gronden, die door mij
ook heden in de raad zijn voorge
bracht van oordeel ben, dat dit
besluit in strijd is met het algemeen
belang en dus door H. M. de Konin
gin kan worden vernietigd.
Op grond van het bepaalde in ar
tikel 76 der Gemeentewet heb ik der
halve besloten het besluit niet ten
uitvoer te brengen en zal ik hiervan
ten spoedigste kennis geven aan
Ged. Staten der provincie Zuid-Hol
land met verzoek het besluit voor te
dragen voor vernietiging door de
Kroon.
Ingevolge genoemd artikel geef ik
van een en ander bij deze kennis aan
uw vergadering.
De voorzitter stelde daarna aan de
orde de rondvraag en deelde mede,
dat vervolgens een geheime zitting
zou worden gehouden.
Vele Raadsleden pleegden tijdens
de rondvraag overleg, waarna de heer
A, van Dijk verklaarde, dat hij na de
verklaring van de voorzitter in ant-
woord op een, op volkomen demo
cratische wijze genomen raadsbesluit,
er niets voor voelde nog enkele uren
te vergaderen en hij de vergadering
zou verlaten.
De heer Woudstra sloot zich hier
bij aan. Spr. herinnerde er aan, dat
weth. Jongeleen een loyale uitvoering
van het raadsbesluit had toegezegd.
Spr. twijfelde niet aan het recht van
de burgemeester het besluit ter ver
nietiging voor te dragen, doch ge
zien de uitlatingen van de voorzitter
bij de discussie heeft spr. geen idee
gehad, dat de voorz. van dit recht
zou willen gebruik maken en de in
druk gekregen, naar aanleiding van
des voorzitters opmerking over het
Rapenburg, dat dit niet een derge
lijke kwestie voor hem was. Spr.
meende zich daarom van verdere
deelneming aan deze vergadering te
moeten onthouden.
I Weth. Jongeleen zeide, de gevoe-
BRAND IN EEN COCA-COLA FA
BRIEK. Een groot aantal brand
weerlieden moest de strijd aanbin
den tegen de enorme brand, die in
de Coca-Cola fabriek te Rockville
Centre (N.Y.) was uitgebroken, toen
dichtbij gelegen gastanks door het
vuur werden bedreigd. Na uren
blussingswerkzaamheden werd de
brand bedwongen. Er deden zich
geen persoonlijke ongevallen voor.
lens der sprekers volkomen te kun
nen begrijpen. De Raad had echter
nog enige ernstige beslissingen moe
ten nemen, waarom spr. verzocht
Woensdagavond een uur vroeger bij
een te komen.
De voorzitter vroeg, terwijl de ver
gadering ging verlopen, of iedereen
zich daarmede kon verenigen.
Geroep: Neen! neen!
Daarop stelde de voorzitter het be
gin der (aanvankelijke geheime zit
ting) vast op Woensdagavond om
8 uur.
Wethouders cn raadsleden ver
enigden zich daarna in de grote
commissie-kamer, om „het geval" te
bespreken.
De Raad van de Gemeente Leiden
krijgt op Woensdag 28 Juni het Leid-
se Merenplan te bespreken en te be
oordelen.
Door de wel zeer bizondere gang
van zaken en de talrijke problemen,
die hiermee verband houden voor on
ze volkshuishouding, wil ik in 't kort
nog enkele punten publiceren, 't Is
verre van mij om deze belangrijke
materie in de politieke sfeer te bren
gen; enkel de nuchtere realiteit en
de grote belangen die op 't spel staan
verplichten me tot schrijven.
Eerste punt:
De gemeente Leiden heeft het niet
nodig geoordeeld, om bij al de voor
bereidingen en het uitwerken van
deze plannen, overleg te plegen met
de buurgemeente Warmond, die de
gevolgen zal moeten ondergaan, in
verlies van karige cultuurgrond, enz.
Ook de polderbesturen weten offi
cieel niets van voorbereidingen,
plannen en mogelijke tot stand ko
ming van grote veranderingen in hun
gebieden. Is dit alles te rijmen met
autonomie van Gemeenten en
Waterschappen? Past deze werkwijze
in onze democratische tijd? Moet de
tegenstelling stad en platteland maar
steeds toegespitst worden?
Tweede punt: Is opoffering van
goede cultuurgrond per sé noodzake
lijk?
Wij stellen ons volledig op 't
standpunt, dat voor de werken te
Leiden en omgeving circa 12.000.000
m3. zand beschikbaar moet komen,
tevens op een finantieel verantwoor
de wijze.
Slechts één opmerking plaatsen wij
hierbij: Voor de stad Leiden is zelf
nodig 6.000.000 m3. zand, om sommi
ge straten en bouwterreinen 2.50 a
2.75 m. op te hogen Mede gelet op
de stevige, zanderige ondergrond in
de diepere lagen, lijkt ons dit op
hogen wat ruim en feitelijk onno
dig. Omdat juist de dure zandkosten
het kardinale punt zijn geweest van
heel het Leidse Merenplan, is er
alle reden om dit punt nader te on
derzoeken. De mogelijkhed is niet
uitgesloten, dat hierdoor beduidend
bespaard kan worden in kosten en
zand voor de gemeente Leiden zelf.
Er is voldoende zand te bereiken, om
de zandhonger van 12.000.000 m3. te
stillen. Een ingesteld onderzoek door
de Provinciale Waterstaat, waaraan
wij denkelijk niet onschuldig zijn,
heeft uitgewezen, dat er voor al deze
werken disponibel is een zandvoor-
raad van 4.400.000 m3.
Ter aanvulling van bovenstaand
zandrapport" kunnen wij wijzen op
de volgende mogelijkheden voor
voorradig zand:
Verdere afzanding van het Rei
gersbos nabij Lisse nog 420.000 m3.
Afzanding van Noordzij derpolder
ter grootte van 650700 h.a., ter no
dige verbetering van de cultuurwaar
de, tot N.A.P. met een gemiddelde
verlaging van 50 c.m., geeft pl.m.
3.250.000 m3.
Afzanding Langeveld, ter grootte
van 270 h.a. tot N.A.P., met gemid
deld 2 M. zang 5.400.000 m3.
Totaal verkrijgbaar zand 13.470.000
m3.
Het is bekend, dat de eigenaresse
in het Reigersbos graag bereid is tot
afzanden. De winst van 20 h.a. cul
tuurgrond is mede als voordeel te no
teren.
De ingelanden van de Noordzijder-
polder zijn zieker bij meerderheid
te vinden voor medewerking, als de
enig juiste uitkomst uit hun grote
moeilijkheden met de cultures.
De moeilijkheden inzake
't Langeveld.
Vooral willen wij niet de moeilijk
heden verzwijgen inzake 't Lange
veld. Hierop heeft de Amsterdamse
Duinwatermaatschappij een servi
tuut. De eigenaars der gronden zul
len deze rechten wel betwisten, ge
dwongen door de zeer sterke water-
enttrekking. Verder zal het aan de
bereidheid der eigenaars tot afzan
den niet ontbreken.
In totaal is zodoende in de Noord-
zijderpolder een oppervlakte van
pl.m. 1100 h.a. verbeterde en nieuwe
cultuurgrond te verkrijgen, speciaal
geschikt voor bollenland, zoals blijkt
uit de uitkomsten der bodemkarte-
ring. Deze grond heeft na afgraving
door z'n prima eigenschappen direct
een waarde van minimaal 10.000
per h.a. Dit gebied wordt door afzan
den het beste centrum voor de bol-
lencultures in de toekomst. Veel min
derwaardig en ziek bollenland kan
dan een andere agrarische bestem
ming verkrijgen.
Door een nieuw te graven kanaal
in dit gebied, aansluitend op de be
staande waterwegen, wat nodig zal
zijn voor het vervoer der produc
ten en benodigdheden der nieuwe
bollenstreek, kunnen ook de mas
sale zandhoeveelheden goedkoop
en doelmatig naar Leiden e.o. ver
voerd worden.
Al deze ideeën en voornemens le-
van in de grote meerderheid der
eigenaars en kunnen nu prachtig
geleid worden in de richting tot op
lossing van de zandhonger. Een
mooier en doelmatiger synthese is
niet denkbaar! Zo worden streekbe-
langen en nationale belangen het
test gediend!
De Provincie schijnt als doel te
hebben in 't Langeveld een recreatie
oord, met natuurbad, enz. te schep
pen. Onze eerste vraag hierbij is:
Wordt op deze manier de erfdienst
baarheid niet aangetast?
Tweedensstaan velen met ons
sceptisch tegenover dit natuurbad, zo
kort bij een prachtig strand. Slechts
enkele weken per jaar zal dit bad
bezocht worden. Vrij stellig zal ook
de onoverkomelijke rietgroei sterk
.belemmerend werken op de bestem
ming en de practische bruikbaarheid
van het bad.
In ontsluiting van een strandgedeel-
te in Noordwijkerhout en 't vrijge
ven van een aansluitend binnenduin-
gedeelte voor het publiek, zien wij
een meer voor-de-hand-liggende en
veel goedkoper oplossing voor ont
spanning en recreatie.
Mocht evenwel het natuurbad
doorgang vinden, dan komt er naar
ruwe raming 4 a 5 millioen m3. zand
vrij, mede ten gerieve van de stede
lijke zandhonger.
Terloops is nog op te merken, dat
de verbeteringen in de Noordzijder-
polder als werkobject bij werkloos-
beid voor meerdere jaren geschikt is,
waarvan mogelijk ook de stad Lei
den kan profiteren.
Ofschoon aan de zandbehoeften
met bovenstaande projecten ruim
schoots kan voldaan worden, willen
wij zekerheidshalve nog enkele an
dere mogelijkheden aangeven.
Uit de zee te Hoek van Heiland, uit
de Veluwe, uit het Kagermeer, uit
het uiterste binnenduingedeelte te
Wassenaar, kunnen zo nodig aanvul
lende hoeveelheden zand geput wor
den. Blijkt de noodzaak te bestaan-,
dan is elk van deze leverplaatsen
voor millioenen m3.* goed. Over de
kosten zal in het derde punt gespro
ken worden.
Als nuttige gevolgen van boven
staande zandwinningen zijn nog te
boeken:
a. veroverde nieuwe cultuurgrond:
in 't Langeveld 270 h.a.
Reigersbos Lisse 20
overige delen 20
totaal 310
b. aan verbeterde cultuurgrond:
Noordzijderpo^der 650 a 700 h.a.
Voorhout-Rijnsburg 50
totaal 700 a 750 h.a.
Dit alles vormt dus wel een schril
le tegenstelling met het verlies aan
cultuurgronden bij het Leidse Meren
plan!
Het derde kernpunt: de finantiële
zijde van het zandprobleem.
In de officiële stukken komen ver
schillende berekeningen voor van de
kosten van het aan te voeren zand
voor Leiden. Tegen de gemaakte cal
culaties hebben wij al meermalen
ernstig bezwaar gemaakt, omdat ze
verouderd zijn en niet meer stroken
met de werkelijkheid. Als basis om
aan te tonen, dat Leiden het beno
digde zand door zuigen te Warmond
kan veroveren voor tenminste f 1.50
per m3. beneden de gemiddelde pr^js
van het op andere wijzen te verkrij
gen zand. zyrv, de cijfers volkomen
onbetrouwbaar. Ten bewijze hiervan
het volgende:
lo. Het zand uit Noordwijkerhout
zou 3.53y2 per m3. kosten. Meerde
re aanbiedingen staan ons ten dienste
uit dit gebied tegen prijzen van 2.25
2.50 per m3. Door het graven van
