WAT HET LEIDSE WIT GELE KRUIS
DOET EN GAAT DOEN
Kastelenbouw
Rijnland
in
R. K. Finse school bijna gereed
ZATERDAG 26 NOVEMBER 1949
UE LEIDSE COURANT
TWEEDE BI AD - PAGINA 4
WE HERINNEREN HET ONS NOG ALS DE DAG VAN GISTEREN
het is trouwens nog niet zo lang geleden dat een klein gezelschap
van officiële personen in een klein kamertje met meer of min officiële
gezichten bij elkaar zat. Dat was op 18 October 1.1. in het Wijkgebouw
van het Wit-Gele Kruis, Middelstegracht 129, waarin een consultatie
bureau voor zuigelingen werd geopend, We horen het de voorzitter, de
heer J. Kroone, nog zeggen: „In Januari 1949 hadden we 16 leden; dit aan
tal moet op 1 Januari 1950 minstens tot 1016 zijn opgelopen". Nog zien
we op de officiële gezichten een klein glimlachje spelen. De dames en
heren keken elkaar eens aan met iets in hun ogen van „Nu draaft U toch
wel een beetje al te ver door, mijnheer Kroone!''
De voorzitter heeft echter niet al te ver doorgedraafd- Want ziet, nau
welijks een maand later, op Maandag 21 November, kwam een propagan
dist binnen met ruim 40 nieuwe leden, waardoor het aantal steeg tot 1035!
Dat betekent in een half jaar tijds een aanwinst van ruim 1000.
Me: dezelfde vaart als het ledental omhoog stijgt, werkt het actieve
bestuur verder aan het uitvoeren van nieuwe plannen en het vervolma
ken van dit sociale apparaat, dat lange tijd weinig van zich deed horen,
doch plotseling, een half jaar geleden, ais een phoenix uit haar asse her
rees. De activiteit die thans aan de dag gelegd wordt is reeds in heel Lei
den bekend. En de Leidse afdeling van het Wit-Gele Kruis is van een
„zorgenkind" tot een „zonnekind" geworden!
Toch is er geen reden om al te luidruchtig een juichkreet aan te hef
fen. Want eerst moet de vurige wens van het bestuur in vervulling gegaan
zijn: „Ieder katholiek gezin in Leiden lid van het Wit-Gele Kruis!" Pas
dan kunnen we tevreden zijn. En als men weet dat Leiden ruim 6000
katholieke gezinnen (25.000 personen) heeft, is duidelijk hoe groot de
afstand is tussen vandaag en dit ideaal in de toekomst.
Liefdevolle
verpleging
Ondertussen fietsen zes
wijkzuster dag in dag uit
door de stad. Wit-zwart-
lladderend rijden zij over
straat, om plotseling af te
stappen en een huis bin
nen te gaan. Het is moei
lijk hen op de voet te vol
gen- Maar niet moelijk is
het te raden wat daar bin
nen geschiedt. Want het is
duidelijk dat daar een zie
ke ligt. die thuis verpleegd
wordt en daarom de hulp
van een even liefdevolle
als deskundige wijkzuster
niet kan ontberen. Wat
moet het voor de huisge
noten een geruststellend
gevoel zijn dat de verple
ging van hun zieke in goe
de handen is! En terwijl
wij dit bepeinzen, gaat de
voordeur weer open; de
zuster komt naar buiten,
pakt haar fiets en ver
dwijnt weer naar het vol
gende adres. Om ook daar
weer hulp en verzorging te
bieden.
„Zet vooral m'n naam
niet in de krant", zegt de
zuster, die de leiding heeft
over de wijkverpleging,
aoch die zich. liever dan
als leidster van het team,
ziet als medewerkster van
de andere zes zusters.
Maar als ze vertelt dat er
jaarlijks 27.000 huisbezoe
ken worden afgelegd, dan
wordt het moeilijk om niet
zo vrijpostig te zijn die
naam wèl te vermelden.
Want ware het niet dat
een pluim op een nonnen-
kap niet staat, dan zouden
wii deze er op steken, in
de overtuiging, dat deze
zuster de hulde zou delen
met haar zes collega's!
Reeds meer dan vijftig jaar
is de R. K. Wijkverpleging
in handen van de zusters
Franciscanessen van het
St. Elisabeth Ziekenhuis.
En toen in Juni 1.1. de
wijkverpleging overging in
handen van het gereorga
niseerde Wit-Gele Kruis,
gingen de zusters mee!
Zij zijn immers vertrouwde figu
ren geworden in heel de stad. Men
hoeft niet Deslist bij de Morschpoort.
op de Middelstegracht of op de Oost-
dwarsgracht, waar de drie R.K. Wijk-
gebouwen staan, te wonen om deze
zusters te kennen! En al zijn hun
„klanten" dan geen reizigers, die op
de weg tussen Jeruzalem en Jeri
cho uitgeplunderd blijven liggen,
hun barmhartige samaritanen-werk
is ei niet minder om!
Zuigelingenzorg
Is het werk van de wijkverpleging
dus al een halve eeuw oud, de zui
gelingenzorg is een nieuwe loot aan
de stam van het Wit-Gele Kruis- De
vorige maand werden twee zuigelin-
gen-consultatiebureaux geopend in
de wijkgebouwen op de Middelste
gracht en Oostdwarsgracht Sedert
dien zijn reeds meer dan vijftig ba
by's ingeschreven. „Dit aantal is niet
groet," vertelt zuster E. Kampschoër,
district-huisbezoekster van het Wit-
Gele Kruis in Noordelijk Zuid-Hol
land, ons. „Maar toch is het veel
meer dan we aanvankelijk verwacht
ten. Want vergeet niet dat de men
sen in Leiden helemaal niet in de
kruisverenigings-gedachte zijn opge
voed Dat groeit maar heel langzaam
„Toch is er geen reden om al
te luidruchtig een juichkreet
aan te heffen," schreven we
elders. Want het moge dan zijn,
dat het reeds spoedig bereikte
aantal van 1000 een mooi suc
ces is, voor een stad als Leiden
is het weinig. Vergelijkende
cijfers wijzen dit uit: Delft 2500,
Wassenaar: 1240, Noordwijker-
hout 975, Hillegom: 1777, Gou
da: 1080, Voorburg: 1615, Rijs
wijk: 1038, volgens de opgave
van 1 Jan. 1948. In deze ver
houding gezien, moet Leiden dus
minstens 4.000 leden kunnen
hebben!
Wijkgebouw, waar leden alle moge-1
lijke gebruiksartikelen, nodig bij ver
pleging thuis, kunnen lenen.
Dan is er de moedercursus, waar
van de twee eerste onlangs zijn be
ëindigd, na in negen weken aan ze
ventig moeders veel goede raad te
hebben meegegeven. Waarschijnlijk
zal in Januari a.s- met een nieuwe
cursus gestart worden.
En als we dan de heer J. Kroone',
die tegenover ons zit, aankijken, om
hem te vragen: „Is er nog meer?",
worden we overstroomd met een la
wine van toekomstplannen, waarvan
de meesten echter nog heel vage
verre plannen zijn. Wat allemaal?
Prae-natale zorg, dus zorg voor moe
der en kind vóór de geboorte rheuma-
en kankerbestrijding zorg voor ge-
_brekkigen, geestelijke volksgezond
heid, medische opvoedkundige bu
reaux, zorg voor geestelijk gestoor
den, zedelijke volksgezondheid! enz.
Dat is een kwestie van vele jaren.
Alles kan niet tegelijk. H;ervoor is
op de eerste plaats nodig dat het le
den-aantal uitgroeit tot duizenden!
Maar wat wel binnenkort een feit
gaat worden is de kleuterzorg. Waar
schijnlijk zal daar in begin 1950 in
twee, misschien wel drie, Wijkge
bouwen mee worden begonnen. Want
als de baby eenmaal uit de wieg ge
groeid is, wil dit niet zeggen, dat er
I geen bijzondere zorg meer nodig is.
Kleuterzorg blijft noodzakelijk, tot
dat de leeftijd van zes jaar bereikt is
en de schoolarts de taak overneemt.
Het wachten is nog slechts op een
I dokter. Is die eenmaal gevonden
dan starten ook de kleuter-bureaux.
Bij ontbreken van goed functione
rende kruisverenigingen, is spoedig
na de bevrijding in Leiden een
Kraamcentrum opgericht, in de
Stichting waarvan het Wit-Gele
en Groene Kruis vertegenwoordigd
zijn. De taak van gezinshulp en ge
zinsverzorgster is van het Kruiswerk
gescheiden. Ook de Ziekenhuis-ver-
pleging staat apart. Huisbezoek van
de wijkzuster aan leden wordt ge
bracht op advies van de dokter, die
daartoe een schriftelijk verzoek af
geeft.
En nu
WAT KOST HET?
Dat is een vraag, die steeds terug
komt. Niet alleen bij aankoop van
een pond suiker of een radio, ook bij
het lid-worden van het Wit-Gele
Kruis. De vier propagandisten, die
alle katholieke gezinnen in Leiden
bezoeken, kunnen U vertellen dat
het lidmaatschap per gezin slechts
6per jaar kost. Dit bedrag kan
ineens, of in termijnen van een maand
of kwartaal betaald worden. Het lid
maatschap geeft de leden recht op
gratis huisbezoek Van de wijkzuster,
Het Wijkgebouw bij de Morschpoort,
dat thans inwendig geheel gerestau
reerd wordt, om daarna de zusters
gelegenheid te geven ook hier hun
wijkwerk met volle energie weer
voort te zetten.
(Foto: „De Leidse Courant")
en daarom valt het eerste succes ons
reuze mee."
Maar hot is niet alleen het gebrek
aan kruisverenigings-gedachte. die
vele moeders nog doet aarzelen naar
het consultatie -bureu te gaan. Want
op 't gebied van zuigelingen-zorg is
Leiden bij vele andere plaatsen ver
ten achter! Uw verslaggever, als man
zijnde die bang is van een baby
omdat hij pas een nieuw pak aan
heeft, weet dat allemaal niet zo pre
cies.
Viel maalïl&en
Reeds viermaal was de pro
pagandist aan huis geweest.
Viermaal was hem te verstaan
gegeven dat de familie geen lid
wenste te worden. Ze waren
immers allemaal kerngezond.
Waarvoor zou het nodig zijn?
Enige weken gingen voorbij.
Thans komt de wijkzuster re
gelmatig op bezoek. Want een
der huisgenoten heeft een ge
broken pols en een ander heeft
zware griep. Onmiddellijk holde
de familie naar het Wit Gele
Kruis! Vandaag lid vandaag
geholpen. Gratis! Maar dat blijft
niet zo. Want dan zou iedereen
wachten totdat hij z'n pols brak
of zware griep opliep. En dat
kan niet de bedoeling zijn!
Maar als hij deze ervaren zuster
mag geloven, wordt er in Leiden nog
al te veel waarde gehecht aan baker
fabeltjes van „niet onder een was
lijn doorlopen" enzovoorts. En dat
het inpakken van een baby als een
Eskimo niet bevordelijk is voor de
gezondheid, begrijpt hij heel goed.
Om over het tekort aan frisse buiten
lucht in onze drukke stad, waar bal-
connetjes niet veilig zijn voor roet
en walm uit de fabrieks-schoorstenen,
maar te zwijgen!
De zusters van de Wijkverpleging
hebben echter ook deze taak aange
pakt. En wie op de foto het hygië
nisch ingerichte vertrek ziet, kan
alleen daaruit al opmaken, dat het
de baby's, die hier komen, goed zal
gaan. Vraagt het maar eens aan de
moeders, die reeds de eerste stap
over de drempel zij het angstval
lig hebben gewaagd!
Wat nog meer
Er wordt door het Wit-Gele Kruis
nog meer gedaan. We denken slechts
I aan het uitleenmagazijn, in ieder
gratis lenen van artikelen uit het uit
leenmagazijn, waarvoor slechts sta
tiegeld betaald wordt, en gratis be
zoek aan consultatie-bureaux enz. Tot
nu tce kan iemand die lid wordt on
middellijk van de diensten gebruik
maken doch waarschijnlijk per
1 Jan. a.s. zal hierin verandering ko
men. Men zal enkele maanden lid
moeten zijn vóórdat men voordelen
genieten kan. Ook de moeder-cur
sussen zijn gratis; men mag een ver
goeding geven.
Dit is het Wit-Gele Kruiswerk, zo
als het thans in Leiden functioneert
of in de toekomst zal gaan functione
ren. Het is niet onze bedoeling ge
weest propaganda hiervoor te maken.
Doch een nuchtere opsomming van
hetgeen gedaan wordt of gedaan zal
worden, houdt op zichzelf reeds een
aanbeveling in. En we zullen de da
gen tellen, die ons nog scheiden van
het uur waarop we kunnen medede
len: De 2000 is bereikt; op naar de
3000!
LEZING VOOR „OUD-LEIDEN"
Onder bovenstaande titel hield de
heer J. G. N. Renaud, wetenschappe
lijk assistent aan de Rijksdienst voor
het Oudheidkundige Bodemonder
zoek, Vrijdagavond in „De Laken
hal" een lezing voor de „Vereniging
Oud-Leiden".
Spr. vestigde er de aandacht op,
dat hij zich in het bijzonder wilde be
zig houden met de bouwkundigen en
krijgskundige betekenis van de oude
versterkingen om Leiden. De geschie
denis van de geslachten, die verschil
lende kastelen bewoond hebben, zou
slechts de aandacht vragen, wanneer
zij aanknopingspunten bood voor de
datering van de gebouwen.
Vervolgens ging spr. na wat we
eigenlijk onder een kasteel hebben
te verstaan. Er heerst een grote
verwarring de geesten en de aandui
ding „kasteel" wordt maar al vaak
ten «onrechte gebruikt. Aan de hand
van zijn beschouwingen kwam spr.
tot de conclusie, dat de meeste ver
sterkte woningen van de adel om
Leiden tot de groep „vertserkte hui
zen" (in Engeland „manor-house; in
Frankrijk „manoire" genoemd) ge
rekend moeten worden.
Ook de factoren, die de kasteel-
bouw beinvloed hebben economi
sche, politieke, krijgskundige wer
den uitvoerig behandeld. Tal van
treffende bijzonderheden, die een
kleurig beeld gaven van het middel
eeuwse leven, passeerden hierbij de
revug.
De heer Renaud ,die de opgravin
gen op „Den Eurcht" geleid heeft,
verklaarde zich zeer goed bewust te
zijn, dat zijn uiteenzettingen voor
zijn toehoorders, waarvan misschien,
een enkele zich geregeld met de ma
terie bezig hield, grauwe theorie
moesten blijven. Een groot aantal
lantaarnplaatjes naar oude afbeel
dingen echter bood hem gelegenheid
het gesprokene toe te lichten en zo
maakte spr. het zijn gehoor mogelijk
zich in lang verleden dagen te ver
diepen en eei indruk te krijgen van
datgene, wat er aan bouwkunstig
schoon in de loop der eeuwen om
Leiden verdwenen is.
UHB
HYPOTHEKEN
en voor alle andere zaken
op het gebied van on
roerende goederen
Souw-en Makelaarsbedrijf
Vctla Drift
(Foto: „De Leidse Courant")
Opgravingen op „Den Burcht" waren
niet zonder resultaat
Enige tijd geleden berichtten wij
hoe op de heuvel van „Den Burcht"
opgravingen werden verricht door
de Rijksdienst voor het oudheidkun
dig bodemonderzoek. De heer J. G.
N. Renaud, wetenschappelijk assi
stent van deze dienst, had de lei
ding over dit werk, hiertoe in staat
gesteld door een subsidie van de
vereniging „Oud Leiden". Na vier
weken heeft men echter het werk
moeten stop zetten, wegens gebrek
aan finantiën.
In ons vorig artikel wezen we op
de mogelijkheid dat er iets zou wor
den gevonden dat antwoord kon ge
ven op de vraag: heeft er vroeger
een woongelegenheid binnen de mu
ren gestaan? Inderdaad, vlak voor
dat het werk beëindigd werd, heeft
men door het graven van een sleuf,
dwars voor de ingang, puinsporen
gevonden, die er op zouden kunnen
wijzen dat er eertijds een toren
heeft gestaan aan de binnenkant
van de muur, onder welke toren de
ingang tot <3e rotonde was. Zeker
heid is er echter nog niet. Doch de
onderzoeker hoopt dat het volgend
jaar weer een subsidie zal worden
verstrekt, zodat hij dan verder kan
gaan. Thans weet hij alvast in wel
ke richting hij het moet zoeken.
Ook zijn er stukjes lei gevonden, die
er op wijzen dat er een dak geweest
moet zijn. En waar een dak was,
moest ook een gebouw gestaan heb
ben!
Tevens is blootgelegd een water
reservoir, waarvan wel de aanwe
zigheid, doch niet de plaats bekend
was. In de 18e eeuw placht men met
paarden water naar boven te sjou
wen om dit reservoir te vullen. Via
een buis kwam dit water in de fon
tein aan de Vismarkt, die daarvan
een keer per week kon spuiten! Ook
is ontdekt dat het z.g. uitvalspoortje
niet als zodanig bestaan heeft. Res
taurateurs in de vorige eeuw hebben
dit aangenomen, doch het blijkt
slechts een opening geweest te zijn
in een steunbeer, dienend voor pri
vaat. Onder een travers naast de
ingang werd een afvalput ontdekt,
waar in de 18e eeuw een „koek en
zopie" gestaan heeft, toen op „Den
Burcht", vooral ten behoeve van
jongelui, een doolhof was aange
legd. Bovendien is vast komen te
staan dat deze burcht beslist geen
Romeins bouwwerk is, doch uit de
vroegere middeleeuwen dateert, n.l.
uit de eerste helft der twaalfde
eeuw. Oorspronkelijk waren de mu
ien geheel van tufsteen opgebouwd,
waarvan nog enkele resten aanwe
zig zijn. Al het baksteen echter da
teert van latere restauraties.
Wordt na Kerstmis in gebruik genomen
Het hygiënisch ingerichte interieur van het zuigelingen-consultatie-bureau
in het Wijkgebouw aan de Middelstegracht.
(Foto: „De Leidse Courant"). I
(Foto: „De Leidse Courant").
Hoe urgent de bouw van woningen OOK MOGE ZIJN, de
urgentie van scholenbouw is er niet minder om. Want ook die heeft
tijdens de oorlog practisch stil gestaan en heeft Nederland, mede door de
grote bevolkingsagnwas een groot tekort aan schoolruimte gekregen. En
omdat hiermede eén maatschappelijk probleem van de eerste orde gemoeid
is, zijn het vorig jaar stappen ondernomen om op snelle en tegelijk de
gelijke wiize scholen te bouwen.
Aan be*de eisen bleken de z.g.n. „Finse scholen" het best te voldoen,
zodat er in de loop van dit jaar 115 houten scholen, waarvan de stukken
door Finse houtfabrieken kant en klaar worden afgeleverd, geïmpor
teerd zijn N.V. Panagro uit Warmond heeft zich hiermede belast en reeds
zijn vele scholen geplaatst.
Dit is o.d. het geval in Leiden aan de Lorentzkade, waar momenteel de
laatste hand gelegd wordt aan zo'n Finse school, die zal dienen ter ont
lasting van de overbezette R.K. Meisjesscholen aan het Levendaal. Op 18
Aug. 1.1. werd met de bouw begonnen en men hoopt de school na Kerst
mis in gebruik te nemen.
In afwijking van de standaard-typen, is deze school niet in een rechte
lijn gebouwd, doch werden twee afzonderlijke delen bijna haaks tegen
elkaar gezet. Het grootste stuk, evenwijdig aan de straat, bevat vijf loka
len, terwijl het tweede deel twee lokalen heeft, welke voor het kleuter
onderwijs gebruikt zullen worden. Ook.is er een fietsenloods gebouwd.
Dit alles omsluit een betegelde speelplaats van 700 m2.
Deze scholen, die een permanent karakter hebben en vervaardigd zijn
van zeer duurzaam hout, bevatten lokalen van 8,40 m. lang, 6.10 m. breed
en 3,40 m hoog Er is ruime plaats voor 48 leerlingen. De ene zijde wordt
practisch geheel in beslag genomen door ramen, terwijl aan de andere
kant een rechte gang ligt, in de tussenwand waarvan eveneens ramen
zijn aangebracht, zodat er overvloedig licht is in de klassen. In de gang
zijn de W.C.'s kapstokken en wasbakken en er is een aparte kamer voor
het hoolhoofd. De school wordt electrisch verlicht en verwarmd door een
-.peciale gas-verwarming, waarvan de temperatuur in ieder lokaal apart
[eregeld kan worden.
Moge het landelijk karakter van deze houtbouw in de binnenstad niet
o passend zijn, buiten maken de scholen een alleraardigste indruk Ook
innen zijn de scholen vrolijk en stemmig van aanzien.
Behalve deze R.K. Meisjesschool, is er nog een Finse school in Leiden
ijna gereed. Dat is de neutrale school aan de v. d. Sande Bakhuyzenlaan.
3innen enkele dagen wordt bovendien begonnen met het heien voor de
derde school, n.l. aan de Franchimontlaan. Deze is bestemd om de over
volle R.K Jongensschool aan het Rapenburg te ontlasten. Tenslotte is er
vergunning verleend voor een vierde Finse school (Ned. Herv.) waarvoor
echter nog geen definitieve bouwplaats is aangewezen.
Zorg voor
zuigelingen
Binnen een half jaar reeds meer dan 1.000 leden
ver achter I
